رویکردى قرآنى به گونه ها و مدلهاى برتر و نازل حجاب

M O B I N A · 19/8/23

حضرت مسیح علیه‏السلام می‏فرماید: دل‏های خود را خانه تقوا کنید و دل‏هایتان را مأوای شهوات نسازید (همان، ج 10، ح 17079). خداوند متعال در برتری تقوای دل در امر حجاب می‏فرماید: «وَإِذَا سَأَلُْتمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاء حِجَابٍ ذَلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ» (احزاب: 53): و هنگامی که از همسران پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله (کالایی) چیزی خواستید از پشت حجاب و پرده از ایشان بخواهید که این کارتان برای دل‏های شما، و دل‏های ایشان پاکیزه‏تر است.
علامه طباطبایی رحمه‏الله در ذیل آیه شریفه می‏فرماید: «درخواست متاع ازهمسران حضرت، کنایه از این است که مردم با آنها درباره حوایجی که دارند سؤال کنند؛ یعنی اگر به خاطر حاجتی که برایتان پیش آمده ناگزیر شدید با یکی از همسران آن جناب صحبتی بکنید از پس پرده صحبت کنید برای اینکه وقتی از پشت پرده صحبت کنید دل‏هایتان دچار وسوسه نمی‏شود و در نتیجه، این روش دل‏هایتان را پاک‏تر نگه می‏دارد (طباطبایی، 1370، ج 16، ص 528). این مسئله تأکید بر این نکته است که در معاشرت و گفت‏وگو با زنان حضرت رسول صلی‏الله‏علیه‏و‏آله رعایت حریم را مضاعف نموده و با زنان ایشان رو در رو سخن نگویید. اهمیت این دستور آنجا روشن می‏شود که بدانیم طبق نصّ صریح قرآن کریم، زنان حضرت، مادران مؤمنان محسوب می‏شوند و ازدواج آنان با مرد دیگری حرام ابدی است و در عین حال، نباید مردان صحابه و سایر مردان مسلمان زمانه رسول‏الله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله چهره به چهره با زنان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله به گفت‏وگو و تعامل بپردازند؛ چراکه چنین امری می‏تواند راه شیطان را به دل باز نماید؛ از این‏رو برای آنکه قلب مردان و قلب زنان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله ، که در تعامل با مردان مختلف قرار می‏گیرند، پاک بماند باید از پشت پرده و با قرار گرفتن حایل سخن بگویند. نکته حایز اهمیت در این مورد ـ که جزء دستورات ویژه برای زنان حضرت است و نه دستور عمومی برای تمام زنان ـ آن است که خداوند این نحوه پوشش خاص را برای رعایت حجاب در قلب ذکر می‏نماید: «ذَلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَقُلُوبِهِنَّ» (احزاب: 53). حضرت پاک ماندن قلب مردان را پیش از قلب زنان یاد می‏کند و چه بسا بتوان از این نکته استفاده نمود که این تقدّم نشان‏دهنده آسیب‏پذیری دل مردان بیش از زنان باشد؛ چراکه زنان حضرت در مأمن و مأوای زوجیّت رسول‏الله صلی‏الله‏علیه‏و‏آله در امانند، امّا کسانی که بیش و پیش از ایشان می‏توانند در معرض خطر باشند مردانی هستند که به خانه رسول خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله وارد و با زنان ایشان مواجه می‏شوند؛ البته زنان نیز باید دل خود را پاک نگه‏دارند و از این‏رو، این پرده‏پوشی برای پاکی دل آنان نیز هست تا از شرّ وسوسه‏های شیطان که در قلب‏ها ایجاد می‏شود، در امان بمانند: «الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ»(ناس: 5).
ریشه حجاب و عفاف در قلب است؛ یعنی این قلب آدمی است که باید به زیور عبودیّت آراسته و از هوای نفس پیراسته باشد، وگرنه هر قدر هم که سایر ابعاد پوشش را رعایت کند، اگر قلب به تقوای مورد نظر حضرت حق در این زمینه نرسیده باشد، گویی که بی پوشش‏ترین فرد است؛ حتی اگر به ظاهر پوشیده‏ترین فرد باشد «وَلِبَاسُ التَّقْوَیَ ذَلِکَ خَیْرٌ»(اعراف: 26).
جایگاه دل نسبت به بدن همچون جایگاه امام و پیشواست نسبت به مردم. (محمدی ری‏شهری، 1377، ج 10، ح 16907). هرگاه دل انسان پاک شود، بدنش نیز پاک گردد و هرگاه دلش ناپاک شود، بدنش نیز ناپاک گردد و اعمال و رفتارهای ناپسندی از او سر زند (همان، ح 16908). دل پادشاهی است که سپاهیانی دارد؛ هرگاه پادشاه شایسته باشد سپاهیانش نیز شایسته باشند و هرگاه پادشاه فاسد شود سپاهیانش نیز به فساد و تباهی افتند (همان، ح 16911). حضرت مسیح علیه‏السلام می‏فرماید: «دل‏ها اگر شهوات آنها را از هم ندرند و سمع آلوده‏شان نسازد و نعمت و برخورداری آنها را سخت نگرداند بسیار زود ظرف‏های حکمت خواهند شد» (همان، ح 16935).

M O B I N A · 19/8/23

دل آدمی بزرگ‏ترین سرمایه اوست و برترین هدیه خدا به او. ملاک و معیار حقیقی برای سنجش دارایی آدم‏ها دارایی دل‏هایشان است؛ چه اینکه در روز قیامت اموال و فرزندان و زینت‏های دنیایی به انسان نفعی نمی‏بخشد، در آن روزخداوند فقط خریدار دل سلیم است: «یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ؛ إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ» (شعراء: 88ـ89)؛ دلی که از شک و شرک و شبهه پاک باشد (همان، ح 16930) قلب سلیم است که جز معنای راست و درست از آن سر نمی‏زند (همان، ح 16934).
نمی‏توان قلب پاک و سالم داشت ولی اعمال ناپاک و ناشایسته. دل شاهد اعمال است و اعمال نشانه سلامتی و بیماری دل. کسی که در اعضا و جوارحش به مخالفت با خدا برخاسته، چگونه می‏تواند ادعا کند دلش پاک است و دارای ایمان؟ عبارت نادرست «دلت پاک باشد و هرچه می‏خواهی بکن» خلاف عقل سلیم و فطرت انسانی است؛ زیرا دل با رهاوردهای اعمال و افعال است که آباد یا تخریب می‏شود.
کسی که دستورات خدا را در زمینه‏های گوناگون و از آن جمله حجاب شرعی رعایت نمی‏کند، نمی‏تواند ادّعا کند که دلش مؤمن است و پاک؛ چراکه اعمالش گواه صادقی است بر بی‏ایمانی یا ضعف ایمان وی؛ اینکه کسی بگوید پیرو خدا و هوای نفسش ـ هر دو ـ می‏باشد؛ هم می‏خواهد جزو مؤمنان باشد و هم جزو دنیاداران، دروغگویی بیش نیست. به گفته صریح خداوند متعال، به هیچ کسی دو دل نداده‏اند که در یکی خدا را جای دهد و در دیگری غیر خدا را: «مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَیْنِ فِی جَوْفِهِ»(احزاب: 4). پس باید به خود دروغ نگوید که بدترین دروغ‏ها دروغ آدمی به خویشتن است؛ چراکه وقتی آدمی به دیگران دروغ می‏گوید در صدد جلب نفعی یا دفع ضرری از خود می‏باشد؛ ولی از دروغ گفتن به خود چه سودی می‏برد جز اینکه ضررش بیشتر می‏شود! برخی افراد غلط خود را این‏گونه توجیه می‏کنند که «من دلم پاک است ولی دستورات خدا را آن‏گونه که خواسته اجرا نمی‏کنم، مهم دل است!» آری، آنچه مهم است دل است، ولی دل سالم و موحّد نمی‏تواند اعمال مشرکانه داشته باشد!
خدا آدمی را به گونه‏ای آفریده است که اگر دلش را پاک نماید و شیاطینی را که برگرد دلش می‏گردند و او را به زشتی‏های ظاهرا زیبا (سراب) دعوت می‏کنند با ایمان همه جانبه (ایمان قلب و اعضا و جوارح و زبان) از خود دور کند، هر آینه ملکوت الهی را خواهد دید. دل دو گوش دارد؛ روح ایمان در او نجوای خیر می‏کند و شیطان نجوای شر؛ پس هر یک از آن دو بر دیگری پیروز شود او را مغلوب خود می‏کند (همان، ح 16950). آنگاه که بنده قصد گناهی می‏کند، روح ایمان به او می‏گوید نکن و شیطان می‏گوید بکن و چون گنـ*ـاه کند، روح ایمان از او کنده شود. (همان، ح 16951) هر که تقوایش اندک باشد، دلش می‏میرد و هر که دلش بمیرد به دوزخ رود (همان، ح 17028). هیچ دردی برای دل‏ها، دردآورتر از گناهان نیست. (همان، ح 17014). امیرمؤمنان و امام متّقین علیه‏السلام می‏فرماید: «دل‏های خود را از چرک گناهان پاک کنید تا حسنات شما دو چندان شود» (همان، ح 16965)؛ چراکه «دل‏های پاک بندگان، نظرگاه‏های خدای سبحان است؛ پس هر که دلش را پاک سازد خداوند به آن بنگرد» (همان، ح 16969). «خداوند کسی را که بخواهد هدایت کند دلش را به پذیرش اسلام می‏گشاید و هر که را بخواهد گمراه سازد، دلش را سخت می‏گرداند، چنان‏که گویی می‏خواهد به آسمان بپّرد (و نمی‏تواند). این‏گونه خدا پلیدی را بر کسانی که ایمان نمی‏آورند قرار می‏دهد» (انعام: 125). آری راست گفته است خداوند متعال که دل بی‏ایمان، عمل کردن به اسلام را کاری بسیار سخت می‏انگارد؛ گویی از او کار محال خواسته‏اند و گفته‏اند که به آسمان بپّرد! انسانی که دست و پاگیرترین مدهای غربی را به‏راحتی می‏پذیرد، پذیرش حجاب قرآنی خود را عذاب می‏بیند. دلی که خود را متعهد به عهد الست نمی‏داند و مقیّد به قیود کمال‏گرایی اسلامی نیست، دلبسته لهو است: «لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مَّعْرِضُونَ مَا یَأْتِیهِم مِّن ذِکْرٍ مَّن رَّبِّهِم مُّحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ لَاهِیَةً قُلُوبُهُمْ» (انبیاء: 1ـ3): هنگام قیامت و حساب الهی مردم نزدیک شده است و ایشان همچنان در غفلت روی گردانند. هیچ پند تازه‏ای از سوی پروردگارشان برای آنان نیامد مگر آنکه آن را به بازیچه شنیدند. امام صادق علیه‏السلام می‏فرماید: «هیچ چیز همچون گنـ*ـاه، دل را آلوده نمی‏کند. قلب با گنـ*ـاه روبه‏رو می‏شود و این روبه‏رویی ادامه دارد تا گنـ*ـاه بر قلب پیرو شود؛ آنگاه قلب زیر و رو می‏گردد» (طبرسی، 1379، ح 1501)

M O B I N A · 19/8/23

چه بسیار دل‏هایی که به نور ایمان روشن بوده، ولی به ظلمت گناهان هر روز تیره و تیره‏تر شده تا آنجا که هرگونه شایستگی را برای دریافت پاکی و حقیقت از دست داده‏اند. دل مؤمن، صاف است و در آن چراغی می‏درخشد و دل کافر سیاه و وارونه است (همان، ح 16923). «هنگامی که انسان گنـ*ـاه کند نقطه سیاهی در دل او پیدا می‏شود، اگر توبه کند و استغفار نماید، دلش از آن پاک می‏گردد و اگر گناهش اضافه شود، آن نقطه نیز بیشتر گردد و این همان "رَین" و زنگاری است که خدای متعال در کتابش فرمود: «کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَی قُلُوبِهِم مَّا کَانُوا یَکْسِبُونَ»(مطففین، 14). همان‏گونه که چشم و گوش و سایر اعضا و جوارح انسان در روز قیامت مورد سؤال واقع می‏شوند و در نزد خدا مسئولند، قلب نیز مورد سؤال خواهد بود: «إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولـئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولاً» (اسراء: 36) اما کسی که هـ*ـوس را معبود خود قرار داده و علی‏رغم علم و دانایی‏اش به راه گمراهی می‏رود بر گوش و قلبش مهر می‏خورد و به دیده‏اش پرده نهاده می‏شود. پس از خدا چه کسی او را هدایت خواهد کرد؟ «أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَی عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَی سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَی بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَن یَهْدِیهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ»(جاثیه: 23). دلی که حقانیت حق را درک نکند و چشمی که نشانه‏های خدا را نبیند و گوشی که شنوای فرامین الهی نباشد، آیا شایسته نام آدمی است؟ چنین کسی علی‏رغم اینکه بزرگ‏ترین سرمایه‏های آدمی را داراست ولی نادارترین موجودات می‏باشد؛ گویی که از چهارپایان نیز پست‏تر و گمراه‏تر است: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لاَّ یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ یَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَـئِکَ کَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ» (اعراف: 179). بدترین کوری، کوری دل است (همان، ح 16980) و کورترین کوری گمراهی بعد از هدایت است (همان، 16981)؛ چراکه «کور حقیقی کسی است که دلش کور باشد؛ زیرا در حقیقت چشم‏ها کور نیست، بلکه دل‏هایی که در سـ*ـینه‏هاست کور است» (همان، ح 16982): «فَإِنَّهَا لَا تَعْمَی الْأَبْصَارُ وَلَکِن تَعْمَی الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ» (حج: 46).
پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمایند: فتنه‏ها (گناهان و عوامل گمراه‏ساز) همچون نی‏های حصیر، یکی یکی به دل‏ها عرضه می‏شوند. هر دلی که مِهر این گناهان به آن آمیخته شود، نقطه‏ای سیاه در آن پدیدار گردد و هر دلی که با آنها مخالفت کند، نقطه‏ای سفید در آن پدید آید و بدین‏سان، دو دل به وجود می‏آید: دلی سفید مانند صفا که تا آسمان‏ها و زمین برجاست، هیچ فتنه‏ای به آن گزند نمی‏رساند و دلی سیاه و خاکستری‏رنگ مانند کوزه‏ای وارونه؛ نه خوب را خوب می‏شمارد و نه منکر را زشت می‏داند و تنها چیزی که می‏شناسد، همان هوا و هـ*ـوس‏هایی است که با دلش آمیخته شده است» (همان، ح 17016).

M O B I N A · 19/8/23

آری، برای آشتی با «مهربان‏ترین مهربان‏ها» لازم نیست راه دوری بروی، او در همین نزدیکی است: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ» (ق: 16). فقط اگرنی‏های حصیری و تو خالی ولی پر سر و صدا شیطان را بشکنی و نگذاری که مدهای رنگارنگ و دروغین خود را در قالب‏هایی پرهوس به تو بقبولانند، بخش مهمی از راه را پیموده‏ای. نگذار بازی رنگ‏ها و مدها تو را بدزدد و ایمان تو را ببرد و هویّتت را غارت کند! که اگر عاشق مدل‏های پرهوس و سوداگرایانه و شیطانی شدی، دیگر عیب‏هایش را نمی‏بینی و دلت بیمار می‏شود و هر که عاشق چیزی شود، دیده‏اش را کور گرداند و دلش را بیمار. در نتیجه، با چشمی عیبناک بنگرد و با گوشی ناشنوا بشنود. میل‏ها، خرد و عقل او را از هم می‏درد و دنیا دلش را می‏میراند (همان، ح 17022) و چه زیبا فرموده است پیشوای متّقین علیه‏السلام که: «همانا تقوای از خدا، داروی درد قلب‏های شماست و بیناکننده کوری دل‏هایتان و شفابخش بیماری جسم‏هایتان و درست کننده تباهی سـ*ـینه‏یتان و پاک کننده آلودگی جان‏هایتان و زداینده کوری دیدگانتان» (همان، ح 17021) و همانا نیروی مؤمن، در دل اوست: «مگر نه این است که می‏بینید مؤمن بدنی ضعیف و پیکری نحیف دارد و با این حال، شب را به عبادت می‏گذراند و روز، روزه می‏گیرد» (همان، ح 17064). خداوند در قرآن کریم می‏فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اسْتَجِیبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُم لِمَا یُحْیِیکُمْ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ» (انفال: 24 و 25): ای مؤمنان، به ندای خداوند و پیامبر که شما را به پیامی زندگی‏بخش می‏خوانند، لبیک اجابت بگویید و بدانید که خداوند بین انسان و دل او حایل می‏گردد و بدانید که در نزد او محشور می‏گردید و از فتنه‏ای که چون درگیرد فقط به ستمکارانتان نمی‏رسد و دامنگیر همگان می‏شود. پروا کنید و بدانید که خداوند سخت‏کیفر است.
دعوت خدا و رسولش در این باب به زنان و مردان مؤمن آن است که تقوای الهی را در رعایت حریم نامحرم رعایت کنند و دل‏های خود را با تقوا سرسبز (سرزنده) و خرّم نگه‏دارند که اگر دلی به نور یقین روشن شود(1) و شعایر الهی را بزرگ بشمارد، برایش در نزد پروردگار بهتر است و به تقوای قلب نایل می‏گردد: «وَمَن یُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ عِندَ رَبِّهِ» (حج: 30)؛ «وَمَن یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَی الْقُلُوبِ» (حج: 32).(2)
حجاب و عفاف در قلب، یعنی اینکه بدانیم خداوند از رازهای پنهان دلمان با خبر است؛ آنچه را که دل پنهان می‏کند او می‏داند: «یَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ» (غافر: 19)؛ «وَرَبُّکَ یَعْلَمُ مَا تُکِنُّ صُدُورُهُمْ» (قصص: 69) از این‏رو، باید دل را از توجه و علاقه‏های حرام به نامحرم پاک نمود. چه بسیار محبت و توجه قلبی به نامحرم که سرمنشأ بسیاری از بی‏حجابی‏ها و بلکه فسادها و تباهی‏ها شده است. کم نبوده و نیستند دختران و زنان و مردان و پسران پاک و با ایمانی که به دلشان فرصت پرداختن به فرد نامحرمی را داده‏اند و همین فرصت و غفلت، دامی محکم از دام‏های شیطان شده آنان را به ناکجا آباد زندگی کشیده است و خداوند آتش خود را بر دل‏ها می‏افکند «نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الْأَفْئِدَةِ» (همزة: 6ـ7).

M O B I N A · 19/8/23

______________________________
1 در روایات آمده است که یقین، نور و روشنایی است (ر.ک. محمدی ری‏شهری، 1377، ج 10، ح 17055).
2 اصطلاح «حرمات‏الله» یعنی محترم‏های الهی. به قرینه آیات سوره حج مصادیق آن، مسجدالحرام، کعبه و غیر آنهاست که بزرگ‏داشتن آنها سبب خیر است و بنا به نظر صاحب قاموس قرآن می‏شود گفت که حرمات اعم از اینهاست و خداوند بعد از شمردن قسمی از آنها به طور کلّی می‏فرماید: تعظم مطلق حرمات بر آدمی خیر و مفید است (قریشی، 1378، ج 2، ص 125). اصطلاح شعائرالله نیز بنا به نظر علامه طباطبایی رحمه‏الله علامت‏هایی است که خداوند آنها را برای اطاعتش نصب فرموده و بعضی از مفسّران گفته‏اند مراد از شعائر، همه علامت‏های منصوبه برای اطاعت خداست (طباطبائی، ج 14، ص 555).
________________________________________
برای آنکه کسی بتواند حریم الهی را در حیطه تعامل با افراد نامحرم به درستی رعایت نموده و حیطه حجاب و پوشش را حفظ کند، لازم است بُعد قلبی حجاب را جدّی تلقّی نماید و در این زمینه، تسامح و تساهل روا ندارند که دروازه دل، چشم است و «دل کتاب چشم است» (همان، ح 16902)؛ و آنچه در دل خوانده می‏شود چشم آن را دیده است. یکی از راحت‏ترین و مهم‏ترین راه‏ها برای حفظ دل، حفظ نگاه از نامحرم است؛ به قول شاعر:
ز دستِ دیده و دل هر دو فریاد که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
دل آدمی به عنوان مرکز احساسات باطنی و ادراکات، با تمامی حواس شناختی در ارتباط است و از راه سایر دروازه‏ها نیز به این قلعه وارداتی می‏رسد؛ از این‏رو باید مراقب آنها نیز بود؛ چراکه گاهی با شنیدن صدای نامحرم دل می‏لرزد و به تپش می‏افتد و گاهی....
مناسب است در این مجال، از پژوهشی که به روابط دختران و پسران جوان پرداخته و در تابستان سال گذشته تدوین گردیده است، بهره بگیریم؛ پژوهشی که نشانگر عدم اهتمام به همه ابعاد قرآنی حجاب و عفاف است. این پژوهش به روش توصیفی و با جمعیت نمونه بیش از هفت هزار نفر در سطح کشور به انجام رسیده است. در ذیل به برخی از مهم‏ترین یافته‏های این پژوهش اشاره می‏نماییم:
1. معمولاً ملاقات تصادفی و تبادل نگاه (عدم بُعد حجاب در نگاه) آغازگر رابـ*ـطه با جنس مخالف است. حدود دو سوم افراد نمونه از طریق ملاقات حضوری، قریب به یک سوم به وسیله تلفن و حدود ده درصد با نامه و اینترنت به برقراری رابـ*ـطه مبادرت ورزیده‏اند (عدم اهتمام به رعایت بُعد حجاب در گفتار و رفتار).
2. حدود 33 درصد افراد نمونه آماری، بیش از 8 بار با جنس مخالف ملاقات حضوری داشته‏اند و این ملاقات‏ها از 15 تا 90 دقیقه انجامیده است.
3. دختران بیش از پسران از تلفن استفاده کرده‏اند؛ برای مثال 36 درصد دختران 22 ساله در طول هفته 7 بار مکالمه تلفنی داشته‏اند. این نسبت برای پسران همین سن 18 درصد بوده است.
4. بیش از 77 درصد افراد حداکثر 5 بار به جنس مخالف خود نامه نوشته‏اند.

M O B I N A · 19/8/23

برای بیش از 40 درصد افراد نمونه، خیابان اولین مکان آغاز ارتباط با جنس مخالف بوده است. قریب 15 درصد در مهمانی خانوادگی، 15 درصد در دانشگاه، 12 درصد در پارک و حدود 20 درصد باقی‏مانده در مکان‏هایی مانند منزل طرف مقابل، مهمانی‏های دوستانه، کوه و سایر مکان‏ها به برقراری رابـ*ـطه اقدام کرده‏اند.
6. 30 درصد افراد، صرف رابـ*ـطه دوستی را مهم‏ترین انگیزه خود از برقراری رابـ*ـطه دانسته‏اند (عدم اهتمام به رعایت حجاب در قلب و حجاب در رفتار).
7. ابراز محبت از سوی جنس مخالف، مهم‏ترین عامل مؤثر در ایجاد رابـ*ـطه دوستی تلقّی شده و زیبایی ظاهری، پولدار بودن و سطح تحصیلات رتبه‏های دوم تا چهارم را به خود اختصاص داده است.
مدل برتر حجاب قرآنی و بررسی وجوه برتری آن
تطابق چادر اصیل ایرانی با حجاب قرآنی
حجاب چادر به عنوان لباس ملی زنان ایران شناخته شده است و همان‏گونه که رهبر مقام معظم انقلاب تصریح نموده‏اند، «حجاب برتر» می‏باشد. هر چند برتری این حجاب به عنوان یک پوشش دینی برای بسیاری از افراد امری بدیهی تلقّی می‏شود، اما باید برای نسل جوان امروز ارزش‏های حقیقی را بازشناسی نمود و با معرفی صحیح برای آنها زمینه مناسب ترویج و گسترش بهینه را فراهم کرد.
«حجاب» یا همان پوشش قرآنی زن یک هنجار و یک فریضه دینی است که بر اساس اجماع فقهای مذاهب اربعه بر همه زنان مسلمان واجب است؛ یعنی به عنوان یک حکم قطعی و ضروری است که هر زن مرد مسلمانی باید به وجوب آن ایمان داشته باشد. بر همین اساس، چنانچه فرد مسلمانی اصل حجاب را انکار نماید، به گونه‏ای که موجب انکار نبوّت یا توحید شود، از دین اسلام خارج می‏گردد؛ به عبارت دیگر انکار حجاب و ضرورت آن مساوی است با ارتداد.
اما حجاب چادر صرفا یک هنجار نیست، بلکه یک ارزش است و ارزش‏ها نیازمند نگهداری، مراقبت و توسعه فرهنگی می‏باشند؛ از آن رو که چادر یک ارزش است، چنانچه کسی به اصل حجاب پایبند نباشد ولی بنا به دلایلی «فردی و اجتماعی» خود را ملزم به استفاده از حجاب چادر بیابد، نه تنها موجب پاسداری و ترویج این ارزش نخواهد شد، بلکه به بدترین اشکال ممکن نیز آن را ضد ارزش و نابهنجار تبدیل خواهد نمود.
جامعه سالم در دیدگاه جامعه‏شناسی، جامعه‏ای است که هنجارهایی صحیح و مطابق با فطرت سلیم انسانی و نیازمندی‏های جسمی و روحی انسان داشته باشد؛ به عبارت دیگر جامعه سالم دینی باید یک جامعه هنجاری باشد و حداقل‏های سلامت اجتماعی را به‏وسیله رعایت هنجارهای صحیح به‏دست آورد.
اما جامعه پیشرفته و توسعه‏یافته دینی جامعه‏ای است که از حیطه رعایت هنجارها فراتر رفته و ارزش‏های برتر دینی را تثبیت نماید؛ یعنی در چنین جامعه‏ای ارزش‏های دینی به عنوان هنجار محسوب می‏شود. جامعه ارزشی جامعه‏ای است که همواره دغدغه حفظ و حراست و توسعه و تعمیق ارزش‏ها را به بهترین شکل ممکن در فرایندهای فرهنگی تعریف و تبیین می‏کند؛ بنابراین آنچه در این حیطه نیازمند توجه و مداقه همه اندیشمندان، پژوهشگران و دینداران دین‏شناس می‏باشد، این است که مبادا پیش از ترویج و تعمیق صحیح «هنجار حجاب»، به ترویج و تثبیت «ارزش چادر» بپردازیم؛ چراکه یکی از شرایط ضروری برای ماندگاری ارزش‏ها در ابتدا تثبیت هنجار و سپس ترویج ارزش می‏باشد.
چنانچه این امر به نحو معکوس صورت گیرد یا صرفا به ترویج ارزش بدون تثبیت هنجار پرداخته شود، یک نوع جابه‏جایی ارزش‏ها رخ خواهد داد؛ به عبارت ساده‏تر چنانچه هنوز کسی به اصل هنجاری حجاب معتقد نشده است، خانواده یا جامعه، وی را به رعایت چادر به عنوان یک ارزش مذکور، ترغیب کند، نتیجه‏ای جز بدحجابی یا تخریب هویّتی افراد مقیّد به چادر یا سایر عوارض نخواهیم داشت.

M O B I N A · 19/8/23

آنچه مهم است اینکه نباید هیچ کسی خود را به واسطه قانون مجبور به استفاده از حجاب چادر ببیند (التزام بیرونی از طریق خانواده یا جامعه)، مگر اینکه در ابتدا اصل و هنجار حجاب را شناخته و باور نموده باشد و سپس وجوه برتری ارزش چادر را نسبت به سایر حجاب‏ها یافته باشد و تطابق این نوع حجاب را تطابق با قرآن کریم و سنّت و سیره اهل بیت علیهم‏السلام درک نماید. ما معتقدیم چنانچه کسی مرحله پیشین را طی نماید، مطمئنا کامل‏ترین گزینه را انتخاب خواهد نمود؛ یعنی حجاب و ارزش چادر.
اما متأسفانه با توجه به هجمه‏های ضد فرهنگی و القائات شیطانی و وسوسه‏های نفسانی، که هیچ‏گاه انسان را رها نمی‏کند، جامعه ارزشی امروز نه تنها به امور ضد ارزش، که حتی به امور نابهنجار نیز در طیف وسیعی آلوده شده است؛ یعنی هنجار امروزه یک معضل و یک درد اجتماعی است؛ گرچه ما در مباحث مربوط به حجاب قرآنی چادر اثبات نموده‏ایم که با کم‏رنگ نمودن فرهنگ چادر ـ و نه صرفا پوشش چادر ـ راه برای ترویج نابهنجاری‏های بدحجابی و بی‏حجابی سریع‏تر و عمیق‏تر باز می‏شود.
در جامعه‏ای که دستخوش مصیبت نابهنجارهاست، ترویج ارزش‏ها ضروری است؛ اما پیش از آن تبیین و تثبیت هنجارها ضروری‏تر و لازم‏تر است؛ در حقیقت به دست فراموشی سپردن ارزش‏های دینی و از آن جمله حجاب چادر و صرفا اکتفا نمودن به هنجار حجاب، آن هم نه حجاب شرعی و قرآنی، یک خطر و مهلکه جدی است. با سخن نگفتن از ارزش‏ها، جامعه اسلامی، توسعه دینی و فرهنگی بهینه را نخواهد یافت.
به زبان دیگر، هنجار حجاب و ارزش چادر لازم و ملزوم یکدیگرند و نباید یکی را قربانی دیگری نمود.
در اینجا به بررسی وجوه و ادلّه‏ای می‏پردازیم که برتر بودن و ارزش بودن (ارزش انسانی، فطری، دینی و اسلامی) حجاب چادر را نمایان می‏سازد:
1. تطابق با حجاب حداکثری قرآن کریم در میزان و نحوه پوشیدگی: همان‏گونه که در مبحث حجاب قرآنی بیان شد، چادر با حجاب جلباب همخوانی کامل دارد.
2. هماهنگی با سیره اهل بیت علیهم‏السلام در ابعاد مختلف بخصوص رنگ حجاب: علی‏رغم سخنان نابخردانه برخی از روشنفکرمآبان علیه رنگ مشکی چادر، آنچه که از سیره معصومان علیهم‏السلام صراحتا به‏دست می‏آید، استفاده نمودن از عبای مشکی به عنوان حجاب برتر زنان مؤمن می‏باشد.
3. همخوانی با فطرت زنانه در حیطه عفاف و حیا: چادر از آن حیث که زن مسلمان را بهتر و بیشتر در حفظ حیای ممدوح و پاکدامنی یاری می‏نماید، برتر از هر نوع حجاب دیگری است.
4. هماهنگی با حضور کارآمد و مؤثر اجتماعی زنان در روش و منش اسلامی و شیعی: ضرورت حضور به‏موقع و کارآمد زن مسلمان در جامعه اقتضا می‏کند تا این مظهر زیبایی خدا به جوشن حجاب کامل و نه دست و پاگیر مسلح باشد. چادر با پوشش کاملی که ایجاد می‏کند، زن را در جامعه به عنوان یک انسان مطرح نموده و امکان انواع فعالیت‏های اجتماعی را به او می‏دهد. حضور اجتماعی حضرت صدیقه علیهاالسلام و زنان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و سایر زنان مسلمان در صدر اسلام نشانگر این امر است

M O B I N A · 19/8/23

همخوانی افزون‏تر با دستورات فقهی و احکام شرعی در سایر ابعاد حجاب (نگاه / رفتار): حجاب قرآنی با رعایت بهینه فرهنگ چادر در همه ابعاد به سهولت جامه عمل می‏پوشد. پرهیز از تبرّج، مخفی نمودن زینت‏ها و پرهیز از معاونت در گنـ*ـاه از جمله این موارد است. در فرهنگ چادر با امکان روگرفتن بیشتر در مقابل افراد چشم‏چران می‏توان خود را مستور نمود و مانع گنـ*ـاه ناپاکان شد. با این روش، زن چادری وسیله لـ*ـذت و هوسرانی آنان نخواهد بود. با یکسانی و همانندی چادر زمینه بسیاری از مصادیق تبرّج به خودی خود از بین می‏رود و با توجه به رنگ صامت مشکی، امکان علاقه‌مند‏پذیری مردانه (جلب توجه نامحرم) به حداقل ممکن می‏رسد و با بلند و سراسری بودن چادر و پوشاندن سر تا پای زن مسلمان زینت‏های مخفی به بهترین شکل پوشیده می‏ماند.
6. هماهنگی با پیشینه تمدّنی ملل: ملل متمدن به گواهی برگ‏های مکرر تاریخ در جوامع مختلف، اعم از شرقی و غربی، بر پوشیدگی کامل و چادرگونه زنان متفق بوده‏اند؛ یعنی هرجا تمدنی به رشد و شکوفایی می‏رسیده است، پوشش چادرگونه را برای زنان نیز به ارمغان می‏آورده و با انحطاط تمدن‏ها این دستاورد نیز دچار تزلزل و ابتذال می‏گردیده. آنچه در ملل متمدن جهان مورد پذیرش و اتفاق بوده، در حجاب چادر به بهترین شکل ممکن عینیت یافته است؛ علاوه بر اینکه نواقص و معایب فیزیکی و فرهنگی مصادیق پیشین را ندارد، از جمله: خانه‏نشینی زنان، پرده‏نشینی، عدم حضور اجتماعی و احیانا طفیلی‏گری. علاوه بر آن، در برهه‏هایی از تاریخ، حجاب کامل و چادرگونه مختص زنان نجبا و اشراف بوده است و سایر زنان در طبقات پایین اجتماعی و اقتصادی از این مزیّت یا نقیصه(1) بری بوده‏اند؛ در حالی که در اندیشه تمدن بزرگ اسلامی حجاب چادر، فارغ از محدودیت‏ها و ویژگی‏های مذکور است و هیچ اختصاصی به طبقات برتر اجتماعی ندارد و به‏طور یکسان برای تمامی زنان مسلمان و معتقد قابلیت استفاده بهینه و بدون تبعیض را داراست.
______________________________
1 نقیصه از این روی که مانع فعالیت‏های اقتصادی و حضور اجتماعی کارآمد بوده است.
________________________________________
شاخص‏ها و ویژگی‏های جلباب ایرانی
حجاب چادر دارای ویژگی‏های خاصی است که در طول قرن‏های متمادی با تغییراتی اندک همچنان پا برجا مانده است؛ در حقیقت مهم‏ترین ویژگی چادر زنان ایرانی همین ثبات آن پس از زمان‏های طولانی است؛ حتی به رغم تلاش‏های پی‏گیر و خائنانه رژیم پهلوی که در نتیجه آن لباس ملی مردم ایران و بخش قابل توجهی از فرهنگ ملی‏مان به غارت رفت، همچنان چادر به عنوان پوشاک شناخته شده زن ایرانی در جهان محسوب می‏شود.
چادر به عنوان فرم پوششی منتخب زنان مسلمان ایرانی، نزدیک‏ترین فرم به حجاب قرآنی و شبیه‏ترین آنها به حجاب زنان اهل بیت علیهم‏السلام است.
در ذیل به ویژگی‏های اختصاصی این حجاب اشاره می‏گردد:

M O B I N A · 19/8/23

میزان پوشانندگی بالا: حجاب چادر به عنوان یک پوشش سراسری و پوشش رویین که مورد استفاده زنان قرار می‏گیرد به واسطه پوشش وسیعی که دارد از بالای سر تا پایین زن را می‏پوشاند؛ پوششی جلوباز که بر روی لباس‏های دیگر پوشیده می‏شود.
2. ثبات شکل: چادر متداول زن ایرانی چادر چرخی یا کله قندی است که در حقیقت یک نیم‏دایره کامل می‏باشد و تنها تفاوت آن تفاوت در بلندی آن است که به قد فرد استفاده کننده مربوط می‏شود؛ چراکه این چادر همواره تا پایین پای زن را می‏پوشاند و کوتاه‏تر از آن مناسب و غیر متعارف تلقّی می‏گردد. این چادر برای همه زنان با جثه‏های مختلف به‏طور یکسان دوخته می‏شود و دارای شکل ثابت است.
3. ثبات رنگ: ثبات رنگ اونیفورم اجتماعی زنان ایرانی یکی دیگر از وجوه اختصاصی آن است که آن را نسبت به بسیاری از لباس‏های ملّی زنان در جهان ممتاز می‏کند. این ثبات رنگ خود یکی دیگر از موانع جلب توجه نامحرمان است.
4. رنگ انحصاری: رنگ مشکی به عنوان رنگ اختصاصی و انحصاری چادر رسمی ایرانی زنان است. با توجه به اینکه رنگ‏ها به دو نوع تیره و باز تقسیم می‏شوند و از آن‏رو که رنگ‏های تیره سبب جلب توجه و تهییج نامحرم نمی‏شوند، زنان مسلمان ایرانی رنگ مشکی را به عنوان رنگ ثابت حجاب خود انتخاب کرده‏اند؛ زیرا رنگ مشکی، رنگی صامت و بدون علاقه‌مند به شمار می‏رود و از هرگونه جلب توجه نامحرم به دور است.
البته گفتنی است رنگ چادر زنان ایرانی گرچه از ابتدا سیاه نبوده است، ولی همواره دارای رنگ‏های صامت و تیره بوده. رنگ‏های پیشین چادر زنان ایرانی در طول تاریخ عبارت بودند از: لاجوردی، نیلی، نخودی و ماشی.
ویژگی‏های انواع چادر رسمی
چادر نماد و سمبل زن مسلمان ایرانی است، زنی که با نفس مسیحایی حضرت امام رحمه‏الله زندگی حقیقی یافت و در مرکز فعالیت‏های اجتماعی قرار گرفت.
زن ایرانی مسلمان با نماد چادر سمبلی از علم، تقوا و حضور اجتماعی مثبت و مؤثر است؛ به گونه‏ای که طبق آمار و اطلاعات خبرگزاری‏های معتبر هم اکنون زن مسلمان ایرانی بالاترین نرخ رشد علمی را در میان زنان مسلمان و زنان منطقه خاورمیانه داراست (ر. ک: مرکز آمار و اطلاعات زنان، www.women.ir). امروزه زن مسلمان ایرانی الگوی زنان جهان اسلام به شمار می‏رود.
چادر نماد انسانیت زن مسلمان ایرانی است و بیش از هر چیز نمایانگر آن است که زن ایرانی و مسلمان خواهان آن است که او را «انسان» ببینند و «انسان» بدانند و نه صرفا «زن»؛ چراکه در عرصه اجتماعی، زن با «مانتو» همچنان زن است که به شکل‏های مختلف زن بودنش جلوه می‏کند؛ ولی زن در «چادر» زنانگی خود را مستور کرده و انسان بودن خود را نمایان ساخته است تا در عرصه اجتماع او را یک کالای **** ندانند و او را یک بازیچه یا طعمه، صید یا صیاد نیابند.

M O B I N A · 19/8/23

چادر نیم‏دایره
همان‏گونه که ذکر شد، چادر به عنوان لباس ملی و حجاب برتر زنان مسلمان ایرانی دارای دو نوع اصلی است: نوع رایج که، کاربری آن اصالتا برای ستر و پوشش در فریضه نماز بوده است، ولی در دوره پهلوی دوم و پس از جنگ جهانی دوم به عنوان حجاب رسمی زنان چادری مورد استفاده قرار می‏گرفت و از آن زمان تا کنون چادر متداول زنان ایرانی است. این چادر علی‏رغم افزودن مکمل‏هایی به آن در سال‏های پس از انقلاب اسلامی، همچنان نتوانسته است به کاربری کاملاً مناسب اجتماعی ارتقا یابد.
الف. محاسن: محاسن این نوع چادر عبارتند از:
سراسری و بلند بودن آن که با جلباب قرآنی تطابق می‏کند؛ ثبات شکل و اندازه که آن را از دستبرد مُدهای زمانه و ضد حجاب شدن حفظ می‏کند؛ و دیگر آنکه به‏خوبی می‏تواند حجم بدن را بپوشاند؛ و رنگ ثابت مشکی آن که مانع از علاقه‌مند‏پذیری بصری نامحرمان می‏شود. از جمله محاسن اختصاصی چادر این است که زن را بر روگرفتن از نامحرم توانا می‏کند؛ به گونه‏ای که اگر زن متشرّع مسلمان در مواجهه با مردان کم تقوا ـ کسانی که دستور صریح قرآن را درفروافکندن نگاهشان از زن نامحرم جدّی نگرفته‏اند ـ قرار بگیرد، به‏وسیله چادر می‏تواند خود را بیش از پیش از نگاه‏های ناپاک و حریص بپوشاند.
ب. معایب: در عرصه اجتماعی چادر نیم‏دایره یا همان چادر نماز، علی‏رغم محاسن خود دارای معایب ویژه‏ای نیز می‏باشد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‏گردد:
1. آزاد و رها بودن چادر و عدم اتصال جدی به بدن، کنترل و مهار کردن آن را مشکل و حجاب بودن آن را وابسته به استفاده از دست‏ها می‏نماید (برای ثابت نگه داشتن آن بر روی سر و برای روگرفتن از نامحرم)؛ حتی گاهی نیز فرد را مجبور می‏کند تا آن را زیر بـ*ـغل جمع کند یا به دندان بگیرد.
2. تحمل کل وزن و سنگینی چادر بر روی سر که در صورت استفاده از پارچه‏های سنگین (مانند برخی پارچه‏های «کرپ»، «کلوکه» و «خاویاری») و در زمان طولانی می‏تواند ایجاد مشکل و زحمت نماید.
3. نیم‏دایره بودن چادر در پایین پا این مشکل را به‏وجود می‏آورد که سطح تماس پایین چادر در قسمت پشت با سطح زمین زیاد بوده، بخصوص در برخی موارد که افراد چادرشان را تا روی کفش اندازه می‏کنند، با کوتاه یا بلند شدن پاشنه کفش و یا حتی صرفا با آمدن فصل بارندگی (پاییز و زمستان) پایین چادر آلوده می‏شود و خاک و گِل و اقسام آلودگی‏های دیگر از جمله موی گربه را به راحتی به خود جذب می‏کند (البته شیمیایی بودن جنس چادر و اصطکاک‏پذیری زیاد آن نیز مزید بر علت است).
4. قائم به دست بودن حفظ این نوع چادر، تا حد قابل‏توجهی آزادی عمل دست‏ها را در فعالیت‏های اجتماعی از انسان سلب می‏کند.
5. راسته بودن این چادر موجب می‏شود با کوچکترین تحرک فیزیکی، خم و راست شدن یا عوامل خارجی مانند وزش باد در فصل‏های سرد سال حجم بدن خود را نمایان سازد.
6. باز بودن جلوی این چادر ضرورت تکمیل آن را با لباسی مناسب، بخصوص مانتو، ایجاب می‏کند و این امر می‏تواند در فصل‏های گرم سال ایجاد مشکل نماید (البته برخی به خاطر چنین مشکلی به جای اصلاح چادر، آن را حذف نموده و صرفا از مانتو استفاده کرده‏اند).
7. آزاد و رها بودن چادر، آسیب‏پذیری و آسیب‏رسانی آن را موجب شده است؛ به گونه‏ای که در اثر کمترین غفلت، به هر نوع شی‏ء تیز یا برجسته‏ای (مثل پله‏های برقی و سپر ماشین) گیر می‏نماید و ایجاد مشکل می‏کند.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین