امام علی (ع) و حقوق متقابل مردم و حکومت

~ROYA~ · 22/9/20

‌بیعت‌ در عصر غیبت‌
اما بیعت‌ در عصر غیبت، بار اضافی‌ داشته‌ و در تعیین‌ رهبر نقش‌ دارد. بیعت‌ در عصر غیبت‌ همانند عصر حضور، هر دو نقش‌ پیمان‌ بر: تثبیت‌ پایه‌های‌ حکومت‌ و حضور در صحنه‌های‌ سـ*ـیاست‌ را ایفا می‌کند، با این‌ تفاوت‌ که‌ در تعیین‌ شخص‌ رهبر نیز سهیم‌ است. تعیین‌ رهبر در عصر حضور - طبق‌ دیدگاه‌ مکتب‌ تشیع‌ - با نص‌ خاص‌ است. و این‌ وظیفه‌ مردم‌ است‌ که‌ گردن‌ نهند و امکانات‌ لازم‌ را در اختیار ولی‌ امر قرار دهند. یعنی: در تثبیت‌ پایه‌های‌ حکومت‌ بکوشند و در تمامی‌ صحنه‌های‌ سـ*ـیاست‌ حضور بالفعل‌ داشته‌ باشند. ولی‌ تعیین‌ رهبر در عصر غیبت‌ از جانب‌ شارع، با توصیف‌ و نص‌ عام‌ است‌ که‌ با گزینش‌ خبرگان‌ امت، تعیین‌ و مشخص‌ می‌گردد. و این‌ گزینش، به‌معنای‌ بیعت‌ با رهبر انتخابی‌ مردم‌ است‌ که‌ در چارچوب‌ اوصاف‌ ارائه‌ شده‌ از جانب‌ شرع‌ انجام‌ گرفته‌ است. لذا تعیین‌ رهبر بدین‌گونه، تلفیقی‌ از انتصاب‌ و انتخاب. انتصاب‌ با توصیفی‌ عام‌ از جانب‌ شرع. و انتخاب‌ با گزینشی‌ خاص‌ از جانب‌ مردم. البته‌ این‌ گزینش، در سایه‌ رهنمود شرع‌ انجام‌ می‌گیرد. مردم، به‌وسیله‌ خبرگانشان، واجدین‌ اوصافِ‌ ارائه‌ شده‌ از جانب‌ شرع‌ را شناسایی‌ می‌کنند و شایسته‌تر را برمی‌گزینند. پس‌ آنچه‌ از جانب‌ شرع‌ است‌ رهنمود، و آنچه‌ از جانب‌ مردم‌ است، گزینش.
مولا امیر مؤ‌منان(ع) در این‌ راستا می‌فرماید:
«اًن‌ أحق‌ الناس‌ بهذا الأ‌مر، أقواهم‌ علیه‌ و أعلمهم‌ بأمر ا فیه(»).
حضرت‌ در این‌ گفتار، مردم‌ را مورد خطاب‌ قرار داده‌ و در فرض‌ نبود نص‌ خاص‌ بر تعیین‌ رهبر، آنان‌ را رهنمود می‌کند تا چه‌ کسی‌ را برای‌ رهبری‌ خود برگزینند و چه‌ کسی‌ شایسته‌ این‌ مقام‌ می‌باشد. در این‌ زمینه‌ اوصافی‌ ارائه‌ می‌دهد و می‌فرماید:
سزاوارترین‌ مردم‌ برای‌ رهبری‌ امت‌ کسی‌ است‌ که‌ واجد دو صفت‌ اساسی‌ باشد: او‌لاً‌ - توانایی‌ رهبری‌ در حد‌ بالا. ثانیاً‌ - داناترین‌ مردم‌ به‌ حکم‌ الهی‌ در امر رهبری».

~ROYA~ · 22/9/20

«أحق» در اینجا به‌ معنای‌ «ذیحق» است‌ و مفهوم‌ تفضیلی‌ ندارد. همانند آیه‌ کریمه: «أفمن‌ یَهدی‌ اًلی‌ الحق‌ أحقُّ‌ أَن‌ یُتَّبَع‌ أَم‌ مَن‌ لا یَهدٍّ‌ی‌ اً‌لا أَن‌ یُهدَ‌ی‌ فما لکم‌ کیف‌ تحکُمون» (یونس/ 35) آیا کسی‌ که‌ به‌سوی‌ حق‌ راه‌ می‌برد سزاوارتر است‌ تا از وی‌ پیروی‌ شود، یا آن‌ کس‌ که‌ راه‌ نمی‌داند مگر آنکه‌ او را رهبری‌ کنند. شما را چه‌ می‌شود، چگونه‌ قضاوت‌ می‌کنید؟! «أحق» در این‌ آیه، همانند خطبه‌ به‌معنای‌ «ذیحق» است، زیرا آن‌که‌ راه‌ نمی‌داند، اساساً‌ شایسته‌ نیست، تا راهبر بر او برتری‌ داشته‌ باشد. و مقصود از «امر» در عبارت‌ «بهذا الأ‌مر»، امر زعامت‌ رهبری‌ امت‌ است.
مقصود از وصف‌ نخست‌ «أقواهم‌ علیه» توانایی‌ سـ*ـیاسی‌ است، یعنی: بینش‌ سـ*ـیاسی‌ او در امر زعامت‌ و سیاستگذاریهای‌ تدبیری‌ در شؤ‌ون‌ مختلف‌ کشورداری، بیش‌ از همه‌ باشد. که‌ این‌ شرط، یک‌ شرط‌ کاملاً‌ عُقَ‌لایی‌ است‌ و هرگز، تعبد و تحمیلی‌ در کار نیست.
و مقصود از وصف‌ دوم‌ «أعلمهم‌ بأمر ا فیه» بینش‌ فقاهتی‌ او است‌ تا از دیدگاههای‌ شریعت، در رابـ*ـطه‌ با مسائل‌ سـ*ـیاسی‌ و سیاستمداری، آگاهی‌ کامل‌ داشته‌ باشد بلکه‌ آگاه‌ترین‌ باشد.
و این‌ شرط‌ نیز یک‌ شرط‌ کاملاً‌ طبیعی‌ است. زیرا جامعه‌ مکتبی، خواهان‌ تحقق‌ یافتن‌ آرمان‌ آن‌ مکتب‌ هستند، و کسی‌ را شایسته‌ رهبری‌ خویش‌ می‌دانند که‌ آگاه‌ترین‌ به‌ اصول‌ آن‌ مکتب‌ باشد.
در نتیجه، این‌ فرموده‌ امام(ع) رهنمودی‌ است‌ به‌ مردم‌ تا چه‌ کسی‌ را شایسته‌ رهبری‌ بدانند و برگزینند. خطاب، مستقیماً‌ به‌ مردم‌ است، و این‌ می‌رساند که‌ این‌ حق‌ مردم‌ است‌ تا در سایه‌ رهنمودهای‌ شرع، افراد لایق‌ و شایسته‌ را شناسایی‌ کنند و بهترین‌ و شایسته‌ترین‌ را انتخاب‌ کنند.
اینجا است‌ که‌ «بیعت» در عصر غیبت، رنگ‌ «حق‌ مردمی» به‌ خود می‌گیرد، و از تکلیف‌ محض‌ می‌گراید.

~ROYA~ · 22/9/20

‌تفقُّد از حال‌ کارمندان‌
یکی‌ از حقوق‌ تکلیف‌زا در حکومت‌ عدل‌ اسلامی، حقی‌ است‌ که‌ کارمندان‌ بر دولت‌ دارند و آن: رسیدگی‌ مستمر به‌ حال‌ و وضع‌ زندگی‌ آنان‌ است.
کارمندان‌ دولت، بیشترین‌ و سنگین‌ترین‌ کارها را بر دوش‌ دارند و با پائین‌ترین‌ حقوق. و غالباً‌ غیرمُکفی‌ برای‌ تأمین‌ یک‌ زندگی‌ شرافتمندانه‌ در حد‌ معمولی. و همین‌ امر، منشأ بسیاری‌ از مفاسد اداری‌ خواهد گردید. هر کارمندی، به‌ حکم‌ شرافت‌ انسانی، به‌ سه‌ منظور، خود را آماده‌ می‌کند تا پستی‌ را در دولت‌ بر عهده‌ گیرد: او‌لاً، برای‌ تأمین‌ زندگی، کار شرافتمندانه‌ انتخاب‌ کرده‌ باشد. ثانیاً، با نظام‌ حاکم، همکاری‌ لازم‌ و در حد‌ توان‌ انجام‌ داده‌ باشد. ثالثاً، خدمتی‌ شایسته‌ به‌ مردم‌ و مراجعه‌کنندگان‌ و در راه‌ تسهیل‌ کار ایشان‌ نموده‌ باشد. این‌ سه‌ ویژگی‌ در هر کارمند شرافتمندی، انگیزه‌ اولیه‌ او را تشکیل‌ می‌دهد. ولی‌ «کاد الفقر أن‌ یکون‌ کفراً» به‌ ما می‌گوید که‌ نیازهای‌ روزافزون، آدمی‌ را بیچاره‌ می‌کند و او را از راه‌ بدر می‌کند. این‌ واقعیت، این‌ حق‌ را به‌ کارمندان‌ می‌دهد که‌ از حالشان‌ تفقُّد شود و نیازهاشان‌ تا حد‌ ممکن‌ مرتفع‌ گردد. لذا وظیفه‌ دولت‌ و مسؤ‌ولان‌ فوق‌ است‌ که‌ به‌طور مستمر، در کنار رسیدگی‌ به‌ نحوه‌ کار مأموران‌ زیردست، به‌ حال‌ و وضع‌ زندگی‌ آنان‌ نیز رسیدگی‌ کنند و در راه‌ سد‌ خَلَل‌ و فُرَج‌ اداره‌ کشور بکوشند.
بیشتر فساد اداری‌ از آنجا نشأت‌ می‌گیرد که‌ برخی‌ از مراجعه‌کنندگان‌ دَ‌غَل‌باز - که‌ عدد آنان‌ کم‌ نیست‌ - برای‌ پیشرفت‌ کار خود که‌ نوعاً‌ مشکلات‌ قانونی‌ دارد، می‌کوشند تا مأموران‌ دولتی‌ را تطمیع‌ نمایند و از همین‌ نقطه‌ ضعف، سوء استفاده‌ می‌کنند. حضرت‌ می‌فرمایند:
«همواره‌ و به‌طور مخفیانه، به‌ حال‌ و وضع‌ کارمندان‌ خرد و کلان‌ که‌ در حیطه‌ ولایت‌ خودداری، رسیدگی‌ کن‌ و نیازمندیهای‌ آنان‌ را برآور، باشد تا مورد طمع‌ دغلبازان‌ نگردند.»

~ROYA~ · 22/9/20

درباره‌ قاضیان‌ می‌فرماید:
«أکثر تعاهد قضائه‌ و افسح‌ له‌ فی‌ البذل‌ ما یُزیل‌ علته‌ و تقل‌ معه‌ حاجته‌ اًلی‌ الناس».
نحوه‌ قضاوت‌های‌ او را همواره‌ بنگر و آنها را به‌ بررسی‌ بگذار. و در بخشش‌ بر او گشاده‌دست‌ باش، چندان‌ که‌ کاستی‌ او در زندگی‌ برطرف‌ شود و نیاز او به‌ مردم‌ کم‌ افتد.
و نیز درباره‌ کارمندان‌ می‌فرماید:
«أسبغ‌ علیهم‌ الأ‌رزاق، فاًن‌ ذلک‌ قوة‌ لهم‌ علی‌ استصلاح‌ أنفسهم‌ و غنیً‌ لهم‌ عن‌ تناول‌ ما تحت‌ أیدیهم(»). روزی‌ آنان‌ را فراخ‌ دار که‌ فراخی، نیروشان‌ دهد تا در پایداری‌ در اصلاح‌ خویش‌ بکوشند و خود را به‌ تباهی‌ نکشند و دست‌ به‌ اموالی‌ که‌ تحت‌ اختیارشان‌ است‌ نگشایند.
آری‌ تنها راه‌ جلوگیری‌ از فساد اداری‌ (رشوه‌خواری‌ و خیـ*ـانت‌ در بیت‌المال) - پس‌ از ایمان‌ قو‌ی‌ - احساس‌ بی‌نیازی‌ است، و این‌ وظیفه‌ دولت‌ است‌ تا این‌ احساس‌ را در آحاد کارمندان‌ فراهم‌ سازد؛ آشکارا یا پنهان‌ - البته‌ پنهان‌ کارسازتر است‌ - در این‌ راه‌ بکوشد. وگرنه‌ هرگونه‌ تهدید و وعید، با وجود نیاز، کارساز نیست. همانگونه‌ که‌ شاهد هستیم‌ فساد، بیداد می‌کند:
«ثمَ‌ تفقد أعمالهم‌ و ابعث‌ العیون‌ أهل‌ الصدق‌ و الوفأ علیهم. فاًن‌ تماهُدَکَ‌ فی‌ السر لأ‌مورهم‌ حَدوَةٌ‌ لهم‌ علی‌ استعمال‌ الأ‌مانة‌ و الرفق‌ بالر‌عیة؛() پس‌ بر کارهای‌ آنان‌ مراقبت‌ دار و در پنهان‌ کسانی‌ را که‌ راستگو و وفاپیشه‌اند بر آنان‌ بگمار، زیرا این‌ مراقبت‌ پنهانی‌ بیشتر آنان‌ را به‌ پاکی‌ و امانت‌داری‌ وا می‌دارد، و بهتر می‌توان‌ بر مردم‌ مهربانی‌ نمود، یعنی: حسن‌ خدمت‌ نشان‌ داد.»
‌ ‌باز بودن‌ راه‌ برای‌ شکایات‌
یکی‌دیگر از حقوق‌ مبرم‌ مردم‌ بر دولتمردان، باز بودن‌ راه‌ برای‌ شکایات‌ است. مردم، گرفتاریهای‌ فراوانی‌ دارند که‌ جز از راه‌ عرض‌ نیاز بر دولتمردان‌ گشایشی‌ ندارد. و اگر این‌ راه‌ بسته‌ باشد یا موانع‌ فراوانی‌ سر راه‌ باشد، گرفتاریها تراکم‌ و احیاناً‌ به‌ انفجار منتهی‌ می‌گردد.

~ROYA~ · 22/9/20

مولا امیر مؤ‌منان(ع) در این‌ زمینه، دو راه‌ حل‌ ارائه‌ کرده:
1. از جانب‌ دولت، کسانی‌ را که‌ مورد اطمینان‌ (دینی‌ - اخلاقی) باشند و به‌ ظاهر شغل‌ رسمی‌ ندارند، بگمارند تا در میان‌ مردم‌ به‌ فحص‌ و جستجو بپردازند و از زوایا و خبایای‌ امور جاری‌ با خبر شوند و کمبودها و کاستیها را - بدون‌ کم‌ و زیاد یا اغراق‌ - به‌مراتب‌ فوق‌ ابلاغ‌ دارند.
«و تفقد أمور من‌ لا یصل‌ اًلیک‌ منهم‌ عن‌ تقتحمه‌ العیون‌ و تحقره‌ الرجال، فَقَر‌غ‌ لأ‌ولئک‌ ثقلت‌ من‌ أهل‌ الخشیة‌ و التواضع، فلیرفع‌ اًلیک‌ أمورهم، ثم‌ اعمل‌ فیهم‌ بالاً‌عذار اًلی‌ ا یوم‌ تلقاه(»)‌ ‌ و به‌ کارهای‌ کسانی‌ که‌ به‌ تو دسترسی‌ ندارند بنگر - آنان‌ که‌ در دیده‌ها خوار و بزرگان‌ خوردشان‌ می‌شمارند - کسانی‌ را که‌ مورد اعتماد تویند و خداترس‌ و فروتن‌ باشند، برای‌ تفقد حال‌ آن‌ گروه‌ بگذار تا درخواستهای‌ آنان‌ را - بدون‌ کم‌ و کاست‌ - به‌ تو برسانند.
2. اوقات‌ معینی‌ را به‌ بار عام‌ نشسته، در به‌ روی‌ همه‌ کس‌ گشاده‌ باشد، تا شخصاً‌ با مردم‌ به‌ گفتگو نشسته، گفته‌ها و نیازها را مستقیماً‌ از زبان‌ خودشان‌ بشنود و در فکر چاره‌جوئی‌ افتد.
می‌فرماید: «واجعل‌ لزومی‌ الحاجات‌ منک‌ قسماً‌ تُفَر‌غُ‌ لهم‌ شخصک‌ و تجلس‌ لهم‌ مجلساً‌ عاماً، فتتواضعُ‌ فیه‌ الذی‌ خلقک، و تُقعِد عنهم‌ جُندک‌ و أعوانک‌ من‌ أحراسک‌ و شُرَطک، حتی‌ یُکلمک‌ متکلمهم‌ غیر مُتَعتعٍ. فاًنی‌ سمعت‌ رسول‌ ا(ص) یقول‌ فی‌ غیر موطن: «لن‌ تُقَدَّس‌ أمة‌ لا یؤ‌خذُ‌ للضعیف‌ فیها حقُّه‌ من‌ القو‌ی‌ غیر متعتع». «ثم‌ احتمل‌ الخُرقَ‌ منهم‌ والعَّی‌ و نَحٍّ‌ عنهم‌ الضیق‌ و الأ‌نف...؛() بخشی‌ از وقت‌ خود را خاص‌ کسانی‌ کن‌ که‌ به‌ تو نیاز دارند. خود را برای‌ کار آنان‌ فارغ‌ دار و در نشستی‌ عمومی‌ بنشین‌ و در آن‌ مجلس، برابر خدایی‌ که‌ تو را آفریده‌ فروتن‌ باش‌ و سپاهیان‌ و یارانت‌ را که‌ نگهبانند یا تو را پاسدار، از آنان‌ بازدار - یعنی: هرگونه‌ دخالتی‌ نکنند - تا سخنگوی‌ آن‌ مردم‌ با تو - به‌ آزادی‌ و بدون‌ واهمه‌ و درماندگی‌ - گفتگو کند.

~ROYA~ · 22/9/20

من‌ از رسول‌ خدا بارها شنیدم‌ که‌ می‌فرمود:
«هرگز امتی‌ پاک‌ نخواهد بود که‌ در آن‌ امت‌ - بدون‌ ترس‌ و واهمه‌ - حق‌ ضعیف‌ از قو‌ی‌ بازستانده‌ شود.»‌ ‌ «درشتی‌ و درست‌ سخن‌ نگفتن‌ آنان‌ را تحمل‌ کن‌ (بر خود هموار دار) و تنگخوئی‌ و بزرگ‌بینی‌ را از خود بران»... «نبایستی‌ احتجاب‌ تو از مردم‌ (روی‌ پنهان‌ داشتن) به‌ درازا بکشد، که‌ پنهان‌ شدن‌ والیان‌ از مردم، نموداری‌ از تنگخوئی‌ و ناآگاهی‌ از مجاری‌ امور است. نهان‌ شدن‌ از مردم‌ مایة‌ گسسته‌ شدن‌ و بریده‌ شدن‌ رشته‌ اطلاعات‌ از درون‌ جامعه‌ است، آنگاه‌ است‌ که‌ برخی‌ پیش‌آمدهای‌ بزرگ‌ و خطرساز را، نزد والیان‌ کوچک‌ و بی‌ارج‌ جلوه‌ دهند، و برخی‌ امور کوچک‌ و بی‌ارج‌ را بزرگ. زیباییها زشت‌ و زشتیها زیبا و باطل‌ در پوشش‌ حق‌ جلوه‌ کند. - که‌ این‌ کارها بر دست‌ خواص‌ و بدور از دید عامه‌ انجام‌ می‌گیرد - همانا والی‌ انسانی‌ است‌ که‌ هرچه‌ را از او پنهان‌ دارند نداند، و حق‌ را نشانه‌ نبود تا بدان‌ راست‌ از دروغ‌ شناخته‌ شود...».
آنگاه‌ خطاب‌ به‌ مالک‌ می‌فرماید:
«اگر روی‌ از مردم‌ پنهان‌ داشتی، و مردم‌ از حضور نزد تو محروم‌ شدند، یأس‌ بر آنان‌ چیره‌ می‌شود، و چیزی‌ بر تو عرضه‌ نمی‌دارند و درخواستی‌ نمی‌کنند حال‌ آنکه‌ برآوردن‌ نیازهای‌ مردم‌ آسان‌ است‌ و باید به‌ شکایات‌ مردم‌ برسی‌ و در اجرای‌ عدالت‌ و رضایت‌ مردم‌ بکوشی(»).

~ROYA~ · 22/9/20

‌مالیات‌ (پشتوانه‌ مالی)
یکی‌ از حقوقی‌ که‌ دولت‌ بر مردم‌ دارد، پرداختن‌ مالیات‌ است. مالیات، از اساسی‌ترین‌ پایه‌های‌ تثبیت‌ حکومت‌ و قوام‌ دولت‌ به‌شمار می‌رود. دولت‌ در شؤ‌ون‌ مختلف‌ باید سیاستگذاری‌ کند، در بعد نظامی، انتظامی، فرهنگی‌ و غیره‌ که‌ در تمامی‌ این‌ ابعاد به‌ نیروی‌ مالی‌ (هزینه) نیاز دارد، زیرا مال‌ نیرو و قدرتی‌ است‌ که‌ به‌ هر نیروی‌ دیگر قابل‌ تبدیل‌ است‌ «المالُ‌ طاقةٌ‌ یمکن‌ تحویلُها اًلی‌ أی‌ قدرةٍ‌ شئت».
دولت‌ در تمامی‌ اداری‌ کشور باید نیرومندی‌ با پشتوانه‌ مالی‌ کافی‌ (بودجه‌ لازم) فراهم‌ می‌شود. و این‌ مردم‌ هستند که‌ باید هرکس‌ به‌ سهم‌ خود در تقویت‌ بنیه‌ دولت‌ و ترمیم‌ کسریهای‌ بودجه‌ بکوشند. لذا است‌ که‌ خداوند می‌فرماید: «و أنفقوا فی‌ سبیل‌ ا و لا تُلقوا بأیدیکم‌ اًلی‌ التهلکه.» (بقره/ 195) مقصود از «سبیل‌ا» راه‌ خدایی‌ است‌ که‌ همانا تثبیت‌ پایه‌های‌ حکومت‌ عدل‌ اسلامی‌ مقصود می‌باشد که‌ اگر در این‌ راه‌ کوتاهی‌ شود، بی‌گمان‌ دولت‌ ناتوان‌ گشته‌ و در سیاستگذاریها شکست‌ می‌خورد و در نتیجه، پیامد ناگواران‌ دامن‌گیر عموم‌ ملت‌ می‌گردد. آیه‌ تأکید می‌کند و از بذل‌ مال‌ در راه‌ تثبیت‌ پایه‌های‌ حکومت‌ عدل‌ اسلامی‌ دریغ‌ نورزید و خود را - با این‌ دریغ‌ ورزیدن‌ - به‌ تباهی‌ نکشانید، یعنی: موجب‌ نگردید تا پایه‌های‌ دولت‌ عدل‌ به‌ سستی‌ و شکست‌ گراید. نخستین‌ مالیاتی‌ که‌ به‌طور رسمی‌ در اسلام‌ وضع‌ گردید در دوران‌ خلافت‌ ظاهری‌ مولا امیر مؤ‌منان(ع) بود که‌ بر هر اسب‌ سواری‌ سالیانه‌ دو دینار و بر اسب‌ مادیات‌ (بارکش) یک‌ دینار، مالیات‌ قرار داد(). و نیز امام‌ ابوجعفر جواد(ع) در سال‌ 220 به‌ جهت‌ نیاز جامعه‌ تشیع، تنها برای‌ همان‌ سال‌ بر زر و سیم، مالیات‌ (پنج‌ یک) نهاد().
در اینجا دو نکته‌ قابل‌ توجه‌ است: او‌لاً‌ - مالیات‌ در اسلام‌ از احکام‌ اولیه‌ است‌ که‌ صریحاً‌ قرآن، بر آن‌ تأکید دارد و با عنوان‌ «انفاق‌ فی‌ سبیل‌ا» مطرح‌ گردیده‌ است‌ و بارزترین‌ مصداق‌ «سبیل‌ا»، راهی‌ است‌ که‌ به‌ حاکمیت‌ عدل‌ الهی‌ منتهی‌ شود.

~ROYA~ · 22/9/20

احکام‌ اولیه‌ آن‌ است‌ که‌ بر مصالح‌ واقعیه‌ مبتنی‌ باشد، حال‌ اگر این‌ مصالح‌ برای‌ همیشه‌ قابل‌ پیش‌بینی‌ است، احکام‌ مترتبة‌ بر آن، ثابت‌ و دائمی‌ و با حدود و قیود مشخص‌ - برای‌ همیشه‌ - معین‌ (تشریع) می‌گردد. و اگر قابل‌ پیش‌بینی‌ همیشگی‌ نیست‌ و به‌ شرائط‌ هر زمان‌ بستگی‌ دارد، تشریع‌ آن‌ به‌نظر و صلاحدید ولی‌ امر همان‌ زمان‌ موکول‌ است‌ تا طبق‌ شرائط‌ روز و متناسب‌ با احوال‌ و اوضاع‌ زمان، حکم‌ کند و دستور دهد، و بدین‌گونه‌ به‌صورت‌ قانون‌ در می‌آید ولی‌ موقت‌ و به‌ مصالح‌ موجود بستگی‌ دارد و قابل‌ تغییر است.
لذا فرق‌ این‌گونه‌ احکام‌ اولیه‌ غیرثابته، با احکام‌ ثانویه‌ در همین‌ است‌ که‌ احکام‌ ثانویه‌ جنبه‌ قانونی‌ نمی‌تواند داشته‌ باشد، بلکه‌ منوط‌ به‌ رخ‌دادهای‌ غیرمترتبه‌ است‌ که‌ عجالتاً‌ ولی‌ امر مسلمین، برای‌ جلوگیری‌ از مفاسد مترتبه‌ اصدار حکم‌ متناسب‌ می‌نماید و با رفع‌ ضرورت، خودبه‌خود منتفی‌ می‌گردد.
از این‌رو، احکام‌ حکومتی‌ بر دوگونه‌ است: احکامی‌ که‌ طبق‌ مصالح‌ روز به‌صورت‌ قانون‌ و برای‌ تنظیم‌ امور کشور و جامعه‌ صادر می‌گردد و گرچه‌ احتمال‌ تغییر یا تغییر شرایط‌ می‌رود. این‌گونه‌ احکام‌ را احکام‌ اولیه‌ می‌شمریم‌ گرچه‌ جنبه‌ ثبات‌ ندارد و در معرض‌ تبدیل‌ است.
دوم‌ احکامی‌ که‌ به‌ جهت‌ پیش‌گیری‌ یا رفع‌ رخ‌دادهای‌ غیرمترتبه‌ و به‌عنوان‌ ضرورت‌ صادر می‌گردد، و این‌ نوع‌ احکام‌ را احکام‌ ثانویه‌ می‌نامیم، زیرا مصلحتی‌ ندارد جز رفع‌ ضرورت. ثانیاً‌ - مالیات‌ گرچه‌ به‌طور کلی‌ از همان‌ روز اول‌ تشریع‌ شده‌ است‌ ولی‌ تعیین‌ کم‌ و کیف‌ آن‌ یا اصل‌ اجرا یا عدم‌ اجرای‌ آن، به‌ شرایط‌ روز و مقدار نیاز دولت‌ بستگی‌ دارد، تا با بررسی‌ کارشناسان‌ مربوطه، مقدار و معیار آن‌ به‌گونه‌ای‌ که‌ بر مستمندان‌ فشار وارد نیاید، و بر توانمندان‌ بر حسب‌ توانایی‌ و درآمدشان‌ مقرر گردد. و فرق‌ آن‌ با زکات‌ و خمس‌ در همین‌ است‌ که‌ در زکات، مقدار و نصاب‌ و جنس‌ زکوی‌ و حتی‌ موارد مصرف‌ مشخص‌ گردیده، و خمس، تنها در ارباح‌ مکاسب‌ است‌ و مصرف‌ آن‌ در شؤ‌ون‌ خاص‌ مقام‌ امامت‌ است. درصورتی‌ که‌ مصرف‌ مالیات، تأمین‌ بودجه‌ دولت‌ در تمامی‌ زمینه‌های‌ سیاستگذاری‌ می‌باشد.

~ROYA~ · 22/9/20

‌ ‌اصل‌ آزادی‌
اصل‌ آزادی‌ و آزادمنشی‌ از اصول‌ اولیه‌ اسلام‌ است‌ که‌ مولا امیر مؤ‌منان(ع) بر آن‌ تاکید دارد و عملاً‌ خود رفتار می‌کرد. آزادی‌ به‌ معنای‌ «حق» و «اختیار» و به‌طور کلی‌ «مستقل‌ و مختار بودن‌ شخص‌ در گزینش‌ اعمال‌ خود» است‌ و شامل‌ آزادی‌ عقیده‌ و بیان، آزادی‌ قلم، آزادی‌ اجتماعی، آزادی‌ کار و... می‌گردد. مجموع‌ آزادی‌هایی‌ که‌ افراد یک‌ جامعه‌ از آن‌ بهره‌مند هستند، اصطلاحاً‌ «حقوق» یا «آزادیهای‌ فردی» و یا «حقوق‌ اساسی‌ فرد»، «حقوق‌ عمومی‌ شهروندان»، «حقوق‌ بشر و شهروند» و یا «آزادیهای‌ عمومی» می‌نامند.
آزادی‌ عمومی‌ عبارت‌ از حقوقی‌ است‌ که‌ نوع‌ استقلال‌ و خودسامانی‌ در زمینه‌های‌ مختلف‌ زندگی‌ اجتماعی‌ برای‌ افراد تأمین‌ می‌کند و این‌ حقوق، از لحاظ‌ رشد شخصیت‌ انسانی‌ ضروری‌ شناخته‌ شده‌ است. آزادی‌ حقوقی، زاییده‌ و نتیجه‌ مستقیم‌ آزادی‌ تکوینی‌ است. همان‌گونه‌ که‌ اصل‌ طهارت‌ (ظاهری) از طهارت‌ ذاتی‌ (واقعی) در آفرینش‌ ناشی‌ شده، آزادی‌ در حقوق‌ نیز، از آزادی‌ در آفرینش‌ سرچشمه‌ گرفته‌ است. آری‌ اصل‌ آزادی، ریشه‌ در آفرینش‌ داشته‌ و از فطرت‌ اصیل‌ انسانی‌ نشأت‌ می‌گیرد و تمام‌ قوانینی‌ هم‌ که‌ ضامن‌ حقوق‌ و آزادی‌ افراد بشر است، مطابق‌ فطرت‌ بوده‌ و همه‌ محدودیت‌های‌ غیرقانونی‌ نیز، مخالف‌ آن‌ می‌باشد، پس‌ همه‌ انسان‌ها نیز از لحاظ‌ برخورداری‌ از این‌ اصل، یکسان‌ و برابرند، به‌ همان‌ دلیل‌ که‌ برادرند و از یک‌ پدر و مادر آفریده‌ شده‌اند.
کوتاه‌ سخن‌ آنکه، اتخاذ هرگونه‌ تبعیض‌ در این‌ زمینه‌ نه‌تنها شایسته‌ نیست، که‌ محکوم‌ است! امیر مؤ‌منان(ع) در نامه‌ به‌ فرزندش‌ (امام‌ حسن‌ مجتبی(ع» نوشته‌ می‌فرماید:
«و لا تکن‌ عَبدَ‌ غیرک‌ و قد جعلک‌ ا حراً...(»)

~ROYA~ · 22/9/20

هرگز بنده‌ دیگری‌ مباش‌ - یعنی: بی‌جهت‌ از کسی‌ فرمانبرداری‌ نکن‌ و نیز زیر یوغ‌ دیگری‌ مباش‌ - چراکه‌ خداوند تو را آزاد آفریده‌ است. در حدیث‌ دیگر فرموده‌اند: «الناس‌ کلهم‌ احرار(»)
یعنی: همه‌ مردم‌ - اصالتاً‌ - آزادند. و این‌ اصل، یکی‌ از اصیل‌ترین‌ پایه‌های‌ نظام‌ اسلامی‌ است‌ که‌ اسلام‌ بر آن‌ تأکید داشته‌ و در تمامی‌ قوانین‌ حقوقی‌ و جزایی‌ اسلام، مشهود است.
پیامبر گرامی(ص) در آخرین‌ سال‌ حیات‌ در «حَجة‌ الوداع» و سرزمین‌ منی، بدین‌ ترتیب‌ ایراد خطبه‌ فرمودند: «ای‌ مردم، خدای‌ شما و نیز پدر شما یکی‌ است. نژادی‌ را بر نژادی‌ برتری‌ نیست‌ و رنگها و اندامها موجب‌ برتری‌ نمی‌گردد، مگر به‌ اندازه‌ تعهدی‌ که‌ افراد بدان‌ پای‌بندند».
و در گفتاری‌ دیگر فرمودند: خداوند، به‌ حَسَب‌ و نَسَب‌ نظاره‌ نمی‌کند، نیروی‌ جسمانی‌ و قدرت‌ مالی‌ افراد، معیار نیست، آری، خداوند به‌ دلهای‌ شما می‌نگرد [که‌ در آن، چه‌ می‌گذرد؟] پس‌ هرکه‌ دارای‌ دلی‌ پاک‌ و نیک‌اندیش‌ باشد، مورد عنایت‌ حق‌ تعالی‌ قرار می‌گیرد. هرآینه‌ شما فرزندان‌ آدم‌اید و محبوب‌ترین‌ شما نزد خدا پرهیزگارترین‌ شما است(»).
همه‌ این‌ پیامها بیانگر این‌ مطلب‌ است‌ که‌ خداوند انسان‌ را آزاد آفریده‌ است. لذا طبق‌ این‌ آزادی‌ در خلقت، بشر باید در گزینش‌ نیز آزاد باشد، زیرا هدف‌ از آزادی‌ در آفرینش، آزادی‌ در گزینش‌ است، ولی‌ سخن‌ در مفهوم‌ این‌ آزادی‌ است‌ که‌ باید توصیف‌ شود:
‌ ‌شاخصه‌های‌ آزادی‌
آزادی، شاخصه‌هایی‌ دارد که‌ همگی‌ در حکومت‌ علوی‌ نمودار بود و مردم‌ در سایه‌ آن‌ از تمام‌ ابعاد آزادی‌ مشروع‌ متمتع‌ بودند:
1. آزادی‌ اندیشه‌ و بیان. هرکس‌ در اندیشیدن‌ آزاد است‌ و اساساً‌ کیفیت‌ اندیشیدن‌ قابل‌ تحدید یا تحمیل‌ نیست. از این‌رو، هیچ‌کس‌ را به‌ سبب‌ نادرستی‌ اندیشه‌ نمی‌توان‌ مورد نکوهش‌ قرار داد، جز آنکه‌ در نفس‌ مقدمات‌ با وی‌ به‌ گفتگو نشست. و این‌ گفتگو، جنبه‌ ارشادی‌ دارد نه‌ اعتراض‌ یا تکلیف. و هرگاه‌ این‌ گفتگو پاک‌ و خالصانه‌ باشد، هرآینه‌ موفق‌ است، کجی‌ها راست‌ و انحرافات‌ استوار می‌گردد و هرگونه‌ سوء تفاهم‌ در این‌ زمینه‌ نیز مرتفع‌ می‌گردد.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین