کاروانسرای زین‌الدین

MaRjAn · 18/10/21

رباط زین الدین در ۳۰ کیلومتری مهریز قرار دارد و با قدمتی که به دوران صفویه بازمی‌گردد، بین سال‌های ۱۰۰۷ تا ۱۰۳۰ هجری قمری احداث شده است.
کاروانسرای زین‌الدین یکی از کاروانسراهای زیبایی است که در دل کویرهای استان یزد در شهرستان مهریز واقع شده است.
این کاروانسرا در 60 کیلومتری جاده‌ی یزد-کرمان نیز قرار دارد و به عنوان یکی از بناهای بی‌نظیری که در دوره‌ی صفویه در این شهر باقی مانده این روزها به عنوان جاذبه‌ی گردشگری مورد استفاده قرار گرفته است و از عملیات مربوط به بازسازی و مرمت آن بین سال‌های 1380 تا 1382 به طول انجامید.
این کاروانسرا در قرن 10 ه.ق نیز ساخته شده و از آن برای اقامت‌گاه‌های بومی استفاده می‌کنند.
کاروانسرای زین‌الدین به شیوه‌ای کاملا متفاوت و به سبک و سیاق و سنتی خود در آمده و قابلیت پذیرش یکصد مهمان و گردشگر را دارد.
تماشای غروب آفتاب در پشت بام این کاروانسرا، تغییر رنگ کوه‌ها به آبی و تاریک شدن نم نم هوا را در شب به شما نشان می‌دهد و تجربه‌ای بی‌نظیر را از سفر به یزد برایتان به ارمغان می‌آورد.
این کاروانسرا از نظر معماری، دارای اهمیت خاصی است و نمونه‌ی دیگری از آن، به جز کاروانسرای بین کاشان و نطنز که ویران شده، وجود ندارد!

این کاروانسرای آجری، تنهای بنای تاریخی مدور ایران به‌شمار می‌رود که پنج برج، پیوسته از آن محافظت می‌کردند. فضای داخلی رباط زین‌الدین از اتاق‌ها، سکوهای استراحت مسافران، شاه‌نشین، شترخانه و بادگیر تشکیل می‌شود. هنوز هم این کاروانسرا، به‌عنوان اقامتگاه و هتل کاربری دارد و پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است.

این اثر در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۵۱، با شماره‌ی ثبت ۹۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
***
تاریخ کاروانسرای زین‌الدین
این بنا در دوره‌ی صفوی ساخته شده و شاه عباس صفوی در آن دوره حدود 999 کاروانسرا در ایران بنا نهاد و زین‌الدین یکی از زیباترین‌های آن‌ها به شمار می‌رود.
در بسیاری از کتب تاریخی آمده است که کاروانسرای زین‌الدین در یزد به مناسبت دیدار شاه عباس با زین‌الدین گنجعلی خان، حاکم استان کرمان در قرن 10 قمری ساخته شد.
معمار کاروانسرای زین‌الدین در مهریز، شخصی به نام محمد سلطان یزدی نیز بود؛ وی یکی از بهترین معماران آن دوره بود و طراح و معمار مجموعه بی‌نظیر گنجعلی خان کرمان نیز همین فرد بوده است.
نکته‌ی جالب و متمایز کننده‌ی کاروانسرای زین‌الدین از دیگر کاروانسراها، پلان دایره‌ای آن است.
مسلمانان در ساخت بناهای خود از اعداد مقدس استفاده می‌کنند که در این بنا هم می‌توانید اعدادی نظیر 5 برج و 12 صفه این کاروانسرا را در ساخت آن مشاهده کنید.

کاروانسرای زین‌الدین از شاهکارهای معماری دوره‌ی صفویه و تنها بنای مدور ایرانی در مسیر جاده‌ی ابریشم (در بخش مرکزی مهریز و در فاصله‌ی 50 کیلومتری شهر یزد) واقع شده است.
یکی از کاربردهای کاروانسرای زین‌الدین در مهریز در قرن دهم قمری، جهت استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده است. امروزه هم تمامی مکان‌هایی که برای این منظور ساخته شده بوده نیز به همان شکل نگهداری شده به طوری که از آن به عنوان هتل برای اقامت گردشگران نیز بهره می‌برند.
***
معماری کاروانسرای زین‌الدین
کاروانسرای زین الدین در یزد، دارای نقشه دایره‌ ای و پنج پلان نیم دایره (برج) چسبیده به دیوار هشتی است. صحنی دوازده ضلعی دارد که در اطراف آن رواق‌ های سکو داری قرار دارد.
کاروانسرای زین الدین را با آجر بنا کرده اند.
در بخش شمالی رباط اتاق‌هایی که شاه نشین عمارت بوده قرار دارد که در حال حاضر بخشی از آن سالن غذاخوری و بخش دیگر با فرش های دست بافت و پشتی های زیبا برای نشستن و استراحت طراحی شده است.

در دو طرف کاروانسرا پله هایی وجود دارد که به پشت بام کاروانسرا راه دارد و می توان برای تماشای آسمان فوق العاده زیبای کویر از طریق این پله ها به پشت بام رفت.
***
اقامت در کاروانسرای زین‌الدین
اگر خواستید در دل کویرهای یزد اقامت داشته باشید و مهمان ستاره های این منطقه باشید می توانید کاروانسرای زین الدین را برای خود انتخاب کنید و بدانید که هزینه اقامت در آن به نسبت دیگر هتل های این شهر بسیار پایین است. بدون شک گذراندن حداقل یک شب در این مجموعه بسیار جذاب و خاطره انگیز است.
دسترسی به کاروانسرای زین‌الدین
به منظور دسترسی به کاروانسرای زین الدین در یزد باید به ۶۲ کیلومتری جنوب یزد و ۴۰ کیلومتری شهرستان مهریز بروید.
منبع: الی گشت و کجارو