قلعه جلال‌الدین؛ اثر تاریخی سده ششم/ نمایی ازشکوه و زیبایی طبیعت

~ZaHrA~ · 5/7/20

بجنورد - قلعه جلال‌الدین یکی از آثار دوران تاریخی پس از اسلام مربوط به سده‌های ششم و هفتم هجری است که بین دو شهرستان گرمه و جاجرم در خراسان شمالی واقع شده است.

خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: قلعه جلال‌الدین در فاصله پنج کیلومتری غرب شهرستان گرمه، یکی از برجسته‌ترین قلعه‌های نظامی خراسان شمالی محسوب می‌شود.
این قلعه بر روی تپه‌ای نسبتا مرتفع سنگی که در حد فاصل بین گرمه و جاجرم قرار دارد، با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و گاها آجر ساخته شده و دارای پلانی شش گوش با شش برج مدور در اطراف آن است که درب ورودی آن در ضلع جنوب واقع شده و در سال‌های گذشته نیز عمارتی در بالای این درب مشاهده می‌شد.
قلعه جلال الدین که ارتفاع برج‌ها و دیوارهای آن حدود ۱۲ متر است؛ در واقع در داخل از چهار اطاق در میان این برج‌ها ساخته شده و خمره‌هایی نیز در بدنه دیوارهای داخلی و قطور قلعه جهت جمع آوری آب و آذوقه ایجاد شده است.

در ضلع جنوبی و سمت راست درب ورودی این قلعه راه پله‌ای جهت دسترسی به برج‌ها برای انجام کارهای نگهبانی وجود دارد و روزنه‌هایی نیز در تمام طول دیوارهای اطراف و برج‌ها ایجاد شده است.
چشمه‌ای آب شیرین نیز موسوم به چشمه جلال الدین در پایین قلعه در قسمت جنوب غربی آن وجود دارد که آب آن به طرف جنوب شرق و به سمت دشت‌های تشنه جاجرم جریان دارد
موقعیت ساخت بنا در بلندی کوهی ستبر، با دیوارها و برج و باروهای مرتفع، قلعه جلال الدین را به دژی مستحکم و نفوذ ناپذیر تبدیل می‌کرده است، دژی که شکوه و عظمت آن در حال حاضر نیز با اجرای طرح‌های نوین گردشگری در این محدوده، شوکت و زیبایی خاصی یافته و همه ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
چشمه‌ای آب شیرین نیز موسوم به چشمه جلال الدین در پایین قلعه در قسمت جنوب غربی آن وجود دارد که آب آن به طرف جنوب شرق و به سمت دشت‌های تشنه جاجرم جریان دارد.
در خصوص اینکه قلعه جلال الدین به چه شخصیتی منتسب می‌شود؛ ۱۲ نظریه مختلف وجود دارد، یکی از این نظریه‌ها این قلعه را به جلال الدین سلجوقی، دیگری به جلال‌الدین بنیانگذار سلسله جلالیه و نظریات دیگر نیز به افراد و شخصیت‌های تاریخی و نظامی مختلفی منتسب می‌کنند، اما نظریه‌ای که در حال حاضر مطمئن‌تر و محتمل‌تر از بقیه به نظر می‌رسد؛ نظریه‌ای است که این قلعه را یک قلعه نظامی مربوط به قرن هفتم هجری (حدود ۸۰۰ سال پیش) شناخته و آن را به سلطان جلال الدین خوارزمشاه منتسب می‌دارد.

بر اساس این نظریه این قلعه به دستور سلطان جلال الدین و در عصر حمله مغول به ایران، در جریان جنگ و گریزهای سلطان جلال الدین و در زمانی که وی پس از مرگ پدرش در جزیره آبسکون (آشوراده کنونی)، از جانب مازندران به سمت شرق ایران حرکت نمود تا خود را برای مقابله با سپاهیان مغول آماده سازد، ساخته شده است.
قلعه جلال‌الدین در گذشته دو یا سه طبقه بوده و گفته می‌شود که یک تونل یا راه زیرزمینی مخفی، این قلعه را به شهر جاجرم مربوط می‌ساخته است. وجود یک چشمه پر آب در دل کویر و در پای تپه این قلعه می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل بنای قلعه در این مکان باشد
این قلعه در گذشته دو یا سه طبقه بوده و گفته می‌شود که یک تونل یا راه زیرزمینی مخفی، این قلعه را به شهر جاجرم مربوط می‌ساخته است. وجود یک چشمه پر آب در دل کویر و در پای تپه این قلعه می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل بنای قلعه در این مکان باشد، از دیگر دلایل بنای این قلعه در این مکان می‌توان به موقعیت استراتژیکی و مشرف بودن آن بر سراسر منطقه اشاره کرد.
در سال ۹۱ و همزمان با ایام الله دهه فجر طرح گردشگری قلعه جلال الدین شهرستان گرمه مورد بهره برداری قرار گرفت.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی در این زمینه می‌گوید: اجرای این طرح گردشگری شامل آبرسانی، نورپردازی، ساخت ۱۰ چشمه سرویس بهداشتی، ساختمان نگهبانی و توقفگاه خودرو در مجاورت موزه قلعه جلال الدین است.

مهدی عسکرزاده مسی افزاید: با مرمت قلعه جلال الدین و تبدیل فضای آن به موزه، برای رفاه گردشگران در بازدید از این اثر تاریخی، اجرای طرح گردشگری مزبور اجرا شد که برای این طرح، افزون بر دو میلیارد و ۱۲۵ میلیون ریال هزینه شد.
این اثر تاریخی در سوم بهمن سال ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۵۷۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شهرستان گرمه در فاصله ۱۷۰ کیلومتری جنوب غربی بجنورد مرکز خراسان شمالی واقع شده است.

#رمان۹۸