بیوگرافی کارل مارکس | فیلسوف و اقتصاددان

-FãTéMęH- · 23/10/23

مهاجرت به لندن
مارکس در اوایل ژوئن ۱۸۴۹ راهی لندن شد و تا آخر عمر در آن شهر اقامت داشت. مقر اتحادیه کمونیست‌ها نیز به لندن منتقل شد. با این حال، در زمستان ۱۸۴۹–۱۸۵۰ هنگامی که جناحی به رهبری آگوست ویلیش و کارل شاپر برای آغاز فوری قیام تحرکاتی را آغاز کردند، اختلافاتی در اتحادیه کمونیست‌ها به وجود آمد. ویلیش و شاپر معتقد بودند که به محض آغاز قیام توسط اتحادیه کمونیست‌ها، کل طبقه کارگر از سراسر اروپا «خودجوش» برای پیوستن به آن برمی‌خیزد و بدین ترتیب انقلابی در اروپا به ثمر می‌رسد. مارکس و انگلس اعتراض کردند که چنین شورش برنامه‌ریزی نشده‌ای از سوی اتحادیه کمونیست‌ها «ماجراجویانه» است و مانند «خودکشی» خواهد بود. قیام مد نظر جناح شاپر/ویلیش، به راحتی توسط پلیس و نیروهای مسلح دولت‌های مرتجع اروپا درهم شکسته خواهد شد. مارکس معتقد بود که این امر منجر به نابودی اتحادیه کمونیست‌ها می‌شود و با اعمال و قدرت اراده گروه انگشت‌شماری، تغییرات در جامعه یک شبه حاصل نمی‌شود. در عوض، این تغییرات از طریق تحلیل علمی شرایط اقتصادی جامعه و حرکت به سمت انقلاب از طریق مراحل مختلف توسعه اجتماعی محقق می‌شود. او احساس می‌کرد در مرحله فعلی توسعه (حدود سال ۱۸۵۰)، پس از شکست انقلاب‌های ۱۸۴۸ در سراسر اروپا، اتحادیه کمونیست‌ها باید طبقه کارگر را تشویق کند تا با عناصر مترقی بورژوازیِ در حال ظهور متحد شود تا اشراف فئودال را در مسائلی که اصلاحات دولتی را می‌طلبد، مثل جمهوری مبتنی بر حاکمیت قانون یا مجلس‌هایی که نمایندگانش به صورت آزادانه و با رأی‌گیری همگانی (فقط مردان) انتخاب شده‌اند، شکست دهد. به عبارت دیگر، طبقه کارگر قبل از انقلاب کارگری، باید با بورژوازی و عناصر دموکراتیک همراه شود تا انقلاب بورژواها با موفقیت به سرانجام برسد.
بعد از منازعه‌ای طولانی که می‌توانست منجر به نابودی اتحادیه کمونیست‌ها شود، نظر مارکس غالب شد و سرانجام جناح ویلیش/شاپر اتحادیه را ترک کردند. در همین حال، مارکس شدیداً در جمعیت آموزشی کارگران آلمان که گروهی سوسیالیست بود، دخیل شد. این جمعیت جلسات خود را در خیابان گریت ویندمیل در لندن برگزار می‌کرد. این سازمان نیز درگیر اختلافات داخلی بین اعضای خود (که برخی از آن‌ها پیرو مارکس و برخی دیگر پیرو جناح شاپر/ویلیچ بودند) شد. اینجا هم موضوعات مورد اختلاف مشابه مسائل مطرح‌شده در منازعه داخلی اتحادیه کمونیست‌ها بود، اما این بار مارکس شکست خورد و در ۱۷ سپتامبر ۱۸۵۰ از سازمان استعفا داد.

-FãTéMęH- · 23/10/23

نیویورک دیلی تریبون و روزنامه‌نگاری
مارکس در آغاز حضورش در لندن برای مدتی خود را تقریباً به کل وقف فعالیت‌های انقلابی کرد؛ به گونه‌ای که سبب فقر شدید خانواده‌اش شد. منبع اصلی درآمد او، انگلس بود که وی نیز مایحتاجش را با کمک پدر صنعت‌گر و ثروتمندش تأمین می‌کرد. مارکس در پروس به‌عنوان سردبیر روزنامه خودش و همکار دیگر روزنامه‌های هم‌عقیده، به طبقه کارگر به‌عنوان مخاطبانش دسترسی داشت. در لندن که منابع مالی مورد نیاز برای تأسیس نشریه‌ای نداشت، با همراهی انگلس به روزنامه‌نگاری بین‌المللی رو آورد. حتی موقعیتی پیش آمد که آن‌ها به‌طور همزمان برای شش روزنامه از انگلستان، ایالات متحده، پروس، اتریش و آفریقای جنوبی کار می‌کردند. درآمد اصلی مارکس از کار به‌عنوان خبرنگار روزنامه نیویورک دیلی تریبون در اروپا از ۱۸۵۲ تا: 17 و همچنین از نوشتن مقاله برای روزنامه‌های «بورژوایی» تأمین می‌شد. ویلهلم پیپر مقالات او را تا زمانی که زبان انگلیسی‌اش به حد کافی خوب شد، برایش از آلمانی به انگلیسی ترجمه می‌کرد.
روزنامه نیویورک دیلی تریبون را هوراس گریلی در آوریل ۱۸۴۱ تأسیس کرده بود. هیئت تحریریه آن از روزنامه‌نگاران و ناشران مترقی بورژوازی تشکیل شده بود؛ از جمله جرج ریپلی و چارلز دانا که سردبیر نشریه هم بود. رابط مارکس، دانا، از طرفداران فوریه و لغو برده‌داری بود. کارل مارکس از تریبون به‌عنوان وسیله‌ای برای ارتباط با مخاطبان آن سوی اقیانوس در «جنگ پنهانی» اش با هنری چارلز کری استفاده می‌کرد. این نشریه از آغاز مورد استقبال گسترده طبقه کارگر قرار گرفت و بهای آن تنها دو سنت بود؛ با شمارگان حدود ۵۰٬۰۰۰ نسخه، بین نشریات ایالات متحده رتبه اول را داشت. 14 نخستین مقاله مارکس برای تریبون، دربارهٔ انتخابات پارلمانی بریتانیا، در ۲۱ اوت ۱۸۵۲ منتشر شد.
در ۲۱ مارس ۱۸۵۷، دانا به مارکس اطلاع داد که به دلیل رکود اقتصادی، روزنامه می‌تواند فقط بابت یک مقاله در هفته به او دستمزد دهد و دستمزد باقی مقالات تنها در صورت انتشار آن‌ها پرداخت می‌شود. مارکس مقالات خود را روزهای سه شنبه و جمعه ارسال می‌کرد اما در اکتبر، تریبون تمام خبرنگاران خود در اروپا (به استثنای مارکس و بی. تیلور) را اخراج کرد و مقالات مارکس را به یک مقاله در هفته کاهش داد. از سپتامبر تا نوامبر ۱۸۶۰، تنها پنج مقاله مارکس چاپ شد. پس از وقفه‌ای شش‌ماهه، مارکس همکاری خود با تریبون را در سپتامبر ۱۸۶۱ از سر گرفت، تا اینکه در مارس ۱۸۶۲ دانا به او نوشت به دلیل وضعیت داخلی آمریکا دیگر جایی برای گزارش از لندن در روزنامه وجود ندارد. در سال ۱۸۶۸، دانا روزنامه‌ای رقیب به نام نیویورک سان راه‌اندازی کرد که خود سردبیر آن بود. در آوریل ۱۸۵۷، دانا از مارکس دعوت کرد برای دائرةالمعارف جدید آمریکایی مقاله، عمدتاً در مورد تاریخ نظامی، بنویسد. در مجموع، ۶۷ مقاله از مارکس و انگلس منتشر شد که ۵۱ مقاله را انگلس نوشته بود؛ هرچند تحقیقات در مورد آن‌ها را مارکس در موزه بریتانیا به انجام رسانده بود. در اواخر دهه ۱۸۵۰، علاقه مردم آمریکا به امور اروپا کاهش پیدا کرد و مقالات مارکس به‌سمت موضوعاتی مثل «بحران برده‌داری» و بروز جنگ داخلی آمریکا در سال ۱۸۶۱ در «جنگ بین ایالات» کشیده شد. بین دسامبر ۱۸۵۱ و مارس ۱۸۵۲، مارکس بر روی اثر نظری خود دربارهٔ انقلاب ۱۸۴۸ فرانسه، با عنوان هیجدهم برومر لوئی ناپلئون کار کرد. او در این اثر مفاهیمی مثل ماتریالیسم تاریخی، مبارزه طبقاتی، دیکتاتوری پرولتاریا و پیروزی پرولتاریا بر دولت بورژواها را بررسی کرده‌است. می‌توان دهه‌های ۱۸۵۰ و ۱۸۶۰ را نقطه تمایز فلسفی ایدئالیسم هگلی مارکس جوان و تفکر علمی مرتبط با مارکسیسم ساختارگرای مارکس بالغ‌تر به حساب آورد. با این حال، همه محققان این تمایز را قبول ندارند. مارکس و انگلس، تجربیاتشان از انقلاب‌های ۱۸۴۸ تا ۱۸۴۹ را در شکل‌دهی به نظریه اقتصاد و پیشرفت تاریخی مهم می‌یافتند. پس از «شکست‌های» سال ۱۸۴۸، به نظر می‌رسید پتانسیل انقلابی هدر رفته‌است و بدون یک رکود اقتصادی نو نخواهد شد. این سبب درگیری بین مارکس و گروهی از کمونیست‌ها شد که مارکس آن‌ها را «ماجراجو» می‌دانست. به عقیده مارکس، اینکه «قدرت اراده» می‌تواند برای ایجاد شرایط انقلابی کافی باشد، به وهم می‌مانست زیرا او مولفه‌های اقتصادی را اثرگذار به‌شمار می‌آورد. رکود اقتصادی ایالات متحده در سال ۱۸۵۲ دلایلی برای خوش‌بینی به فعالیت‌های انقلابی به مارکس و انگلس داد، اما اقتصاد آن کشور برای انقلاب کاپیتالیستی خیلی نابالغ تلقی می‌شد. نیز بحران اقتصادی در ایالات متحده لزوماً منجر به ایجاد موج انقلابی در اقتصادهای قدیمی اروپا که اقتصادهای بسته ملی بودند، نمی‌شد. با این حال، زمانی که بحران اقتصادی موسوم «وحشت ۱۸۵۷» از ایالات متحده به سطح جهانی گسترش پیدا کرد، تمام مدل‌های نظری اقتصادی را در هم شکست و اولین بحران اقتصادی واقعاً جهانی ایجاد شد.

-FãTéMęH- · 23/10/23

بین‌الملل اول و سرمایه
مارکس تا زمانی که سـ*ـیاست تحریریه تریبون را مترقی می‌یافت، به نوشتن مقاله برای روزنامه ادامه می‌داد. با این حال، خروج چارلز دانا از روزنامه در اواخر سال ۱۸۶۱ و تغییر ناشی از آن، سبب اتخاذ سـ*ـیاست جدیدی شد. تریبون دیگر آن نشریه‌ای که به شدت از لغو برده‌داری و پیروزی ایالات متحده (اتحادیه) در جنگ داخلی آمریکا حمایت می‌کرد، نبود. هیئت تحریریه جدید از صلح فوری بین ایالات متحده و ایالات مؤتلفه (کنفدراسیون) و ادامه برده‌داری در جنوب حمایت می‌کرد. مارکس قویاً با این موضع سـ*ـیاسی جدید مخالف بود و در سال ۱۸۶۳ به همکاری خود با نیویورک تریبون پایان داد.
در سال ۱۸۶۴، مارکس با تأسیس انجمن بین‌المللی کارگران (که به بین‌الملل اول مشهور است)[۱۱۰] به عضویت شورای عمومی آن انتخاب شد. در آن سازمان، مارکس درگیر منازعه‌ای با جناح آنارشیست انجمن به رهبری میخائیل باکونین (۱۸۱۴–۱۸۷۶) شد. اگر چه سرانجام آن پیروزی مارکس بود، اما انتقال مقر شورای عمومی از لندن به نیویورک در سال ۱۸۷۲ (که مارکس از آن حمایت می‌کرد)، منجر به انحطاط بین‌الملل شد. مهم‌ترین رویداد سـ*ـیاسی در طول حیات بین‌الملل، کمون پاریس در سال ۱۸۷۱ بود؛ واقعه‌ای که طی آن شهروندان پاریس علیه دولت خود قیام کردند و شهر را برای دو ماه در دست داشتند. بعد از سرکوب خونین این شورش، مارکس یکی از معروف‌ترین آثار خود را با نام جنگ داخلی در فرانسه در دفاع از کمون پاریس نوشت.
با توجه به ناکامی‌های مکرر انقلاب‌ها و جنبش‌های کارگری، مارکس زمان زیادی را در اتاق مطالعه موزه بریتانیا به مطالعه و تأمل در مورد آثار اقتصاددانان سـ*ـیاسی و داده‌های اقتصادی پرداخت تا بتواند کاپیتالیسم را درک کند. تا سال ۱۸۵۷، مارکس بیش از ۸۰۰ صفحه یادداشت و مقاله کوتاه در مورد سرمایه، زمین، کار مزدی، دولت و تجارت خارجی و بازار جهانی جمع کرده بود، هر چند انتشار آن‌ها تا سال ۱۹۳۹ (تحت عنوان مبانی نقد اقتصاد سـ*ـیاسی) طول کشید.
در ۱۸۵۹، مارکس مقدمه‌ای بر نقد اقتصاد سـ*ـیاسی، اولین اثر مهم اقتصادی‌اش، را به چاپ رساند. این اثر صرفاً پیش‌درآمدی بر کتاب سه جلدی او به نام سرمایه که قصد داشت در آینده منتشر کند، بود. مارکس در مقدمه‌ای بر نقد اقتصاد سـ*ـیاسی نظریه ارزش کار که دیوید ریکاردو از آن طرفداری می‌کرد را گسترش داد. این اثر با استقبال بسیار مواجه شد و همه نسخه‌های آن سریعاً به فروش رسید.

-FãTéMęH- · 23/10/23

فروش موفقیت‌آمیز مقدمه‌ای بر نقد اقتصاد سـ*ـیاسی مشوقی برای مارکس در اوایل دهه ۱۸۶۰ شد تا کار بر روی سرمایه و تئوری‌های ارزش اضافی (که در آن نظریات تئوریسین‌های اقتصاد سـ*ـیاسی، به ویژه آدام اسمیت و دیوید ریکاردو، را بررسی کرد) را به پایان برساند. تئوری‌های ارزش اضافی اغلب به‌عنوان جلد چهارم سرمایه و یکی از اولین آثار جامع در مورد تاریخ اندیشه اقتصادی به حساب می‌آید. در ۱۸۶۷ اولین جلد سرمایه، با مضمون اصلی بررسی پروسه تولید کاپیتالیستی منتشر شد و مارکس در آن نظریه ارزش کار خود را که تحت‌تأثیر توماس هاجسکین بود، بسط داد. مارکس در سرمایه بیش از یک مرتبه موافقت خود با «اثر تحسین‌برانگیز» هاجسکین به نام دفاع از کارگر در برابر ادعاهای سرمایه را ابراز می‌کند. مارکس جلد اول را به ترسیم برداشت کلی خود از ارزش اضافی و استثمار کارگران که به گفته او در نهایت منجر به کاهش نرخ سود و سقوط سرمایه‌داری صنعتی خواهد شد، اختصاص داده‌است. تا پاییز ۱۸۷۱، تمام نسخه‌های چاپ اول آلمانی سرمایه به فروش رفته و به چاپ دوم رسیده بود. همچنین تقاضاها برای چاپ ترجمه روسی کتاب منجر به انتشار ۳۰۰۰ نسخه از آن به زبان روسی در ۲۷ مارس ۱۸۷۲ شد. مارکس باقی عمر خود را به کار بر روی مجلدات دوم و سوم سرمایه اختصاص داد و هر دو جلد پس از مرگ او توسط انگلس منتشر شدند؛[۱۲۵] جلد دوم تحت عنوان سرمایه، جلد ۲: فرایند گردش سرمایه در ژوئیه ۱۸۹۳ و جلد سوم یک سال بعد در اکتبر ۱۸۹۴ با نام سرمایه، جلد ۳: فرایند تولید سرمایه‌دارانه به مثابه یک کل. وخامت اوضاع سلامتی در دهه آخر زندگی، مارکس را از کار مستمر (که خصیصه آثار قبلی او بود) بر روی نوشته‌های خود بازداشت. او کماکان به نوشتن در رابـ*ـطه با سـ*ـیاست روز، به خصوص سـ*ـیاست آلمان و روسیه، ادامه می‌داد. او همچنین نقد برنامه گوتا را نوشت تا مخالفت خود با تمایل پیروانش، ویلهلم لیبکنشت و آگوست ببل، به مصالحه با سوسیالیسم دولتی فردیناند لاسال جهت تشکیل یک حزب متحد سوسیالیست را نشان دهد. یکی از نقل‌قول‌های معروف مارکس، از هرکس به اندازه توانایی‌اش، به هرکس به اندازه نیازش، در همین اثر به کار رفته‌است.
مارکس در نامه‌ای به تاریخ ۸ مارس ۱۸۸۱ به ورا زاسولیچ، احتمال دور زدن مرحله کاپیتالیستی توسعه و برپایی کمونیسم در روسیه بر پایه مالکیت مشترک زمین در جوامع روستایی را رد نکرد. مارکس ضمن «تکیه‌گاه نو شدن جامعه روسیه» خواندن کمون‌های روستایی، هشدار داد که این کمون‌ها تنها در صورت نابودی «تأثیرات مخربی که از هر سو به آن‌ها حمله می‌کنند» می‌توانند وسیله حرکت مستقیم به سمت سوسیالیسم باشند. با از بین رفتن این تأثیرات مخرب، «شرایط توسعه خودجوش» کمون‌های روستایی فراهم می‌شود. او در همان نامه به ورا زاسولیچ، اشاره کرد که «جدایی کامل تولیدکننده از ابزار تولید… در هسته اصلی سیستم سرمایه‌داری نهفته‌است.» مارکس که اعتقاد داشت کمونیسمِ آینده بازگشتی سطح بالاتر به کمونیسم پیش از تاریخ خواهد بود، در یکی از پیش‌نویس‌های این نامه، علاقه خود به مردم‌شناسی را ابراز می‌کند. او می‌نویسد «روند تاریخی عصر ما بحران مهلکی است که تولید کاپیتالیستی در کشورهای اروپایی و آمریکایی، جایی که به بالاترین حد خود رسیده، متحمل شده‌است؛ بحرانی که با نابودی آن و با بازگشت جامعه مدرن، در شکلی پیشرفته‌تر، به باستانی‌ترین شیوه — تولید و تخصیص جمعی — به پایان خواهد رسید.» او افزود: «سرزندگی جوامع بدوی از جوامع سامی، یونانی، رومی و غیره، و نیز بدون تردید، از جوامع کاپیتالیستی مدرن، به‌طور غیرقابل مقایسه‌ای بیشتر بود.» مارکس قبل از مرگ خود از انگلس خواست دربارهٔ این ایده‌ها بنویسد که نتیجه آن انتشار منشأ خانواده، مالکیت خصوصی و دولت در سال ۱۸۸۴ بود.

-FãTéMęH- · 23/10/23

درگذشت
بعد از مرگ همسرش جنی در دسامبر ۱۸۸۱، مارکس به التهاب تنفسی مبتلا شد که او را در ۱۵ ماه آخر زندگی‌اش ناخوش کرد و باعث مرگ او در نتیجه برونشیت و پلورزی شد. مارکس به تاریخ ۱۴ مارس ۱۸۸۳ در لندن، در سن ۶۴ سالگی، به‌عنوان فردی بدون تابعیت، درگذشت. خانواده و دوستانش جسد او را در گورستان هایگیت لندن در ۱۷ مارس ۱۸۸۳ در قسمتی که مخصوص ندانم‌گرایان و خداناباوران بود، به خاک سپردند. به گفته فرانسیس وین، در مراسم خاکسپاری او بین نه تا یازده نفر حاضر بودند. در تحقیقات انجام‌شده در منابع معاصر از سیزده نفر نام برده شده‌است: فریدریش انگلس، النور مارکس، ادوارد آولینگ، پل لافارگ، شارل لونگه، هلن دموث، ویلهلم لیبکنشت، گوتلیب لمکه، فریدریک لسنر، جی لوخنر، ری لنکستر، کارل شورلمر و ارنست رادفورد. نیز روزنامه‌ای در آن زمان ادعا کرد ۲۵ تا ۳۰ نفر از بستگان و دوستان مارکس در مراسم تشییع جنازه حاضر بوده‌اند. گزارشی در هفته‌نامه د گرافیک بدین شرح منتشر شد: «اشتباهی عجیب بود که … مرگ او برای دو روز اعلام نشد، و بعداً گفته شد در پاریس اتفاق افتاده‌است. روز بعد اصلاحیه‌ای از پاریس آمد؛ و زمانی‌که دوستان و پیروانش با عجله خود را به خانه‌اش در هاورستوک هیل رساندند تا از زمان و مکان مراسم خاکسپاری مطلع شوند، متوجه شدند که او همین حالا در خاک سرد خفته‌است. اما برای این رازداری و عجله، بدون شک تجمع مردمی بزرگی بر فراز قبر او برگزار می‌شد.»
چند نفر از دوستان مارکس، از جمله فریدریش انگلس و ویلهلم لیبکنشت، در مراسم خاکسپاری او سخنرانی کردند. انگلس در بخشی از سخنان خود گفت:

در روز ۱۴ مارس، یک ربع مانده به ۳ بعد از ظهر، بزرگ‌ترین متفکر عصر به تفکر کردن پایان داد. برای دو دقیقه تنها گذاشتیمش و وقتی بازگشتیم، او را بر روی صندلی‌اش یافتیم که در آرامش به خواب رفته بود — اما برای همیشه.

النور و لورا، دختران مارکس، نیز شارل لونگه و پل لافارگ، دامادهای سوسیالیست و فرانسوی او، از دیگر حاضران در این مراسم بودند. دختر ارشدش جنی کارولین چند ماه قبل در ژانویه ۱۸۸۳ درگذشته بود. لیبکنخت، بنیانگذار و رهبر حزب سوسیال دموکرات آلمان، به آلمانی و لونگه، از چهره‌های برجسته جنبش کارگری فرانسه، به فرانسوی سخنرانی کردند. دو تلگراف از احزاب کارگری در فرانسه و اسپانیا نیز قرائت شد.
این‌ها به همراه سخنرانی انگلس، کل برنامه مراسم تشییع جنازه را تشکیل می‌دادند.
سه کمونیست دیگر نیز در مراسم شرکت کردند که البته نسبتی با مارکس نداشتند: فریدریک لسنر، که پس از محاکمه کمونیست‌های کلن در سال ۱۸۵۲ سه سال زندانی شده بود، جی. لوخنر، که انگلس او را «یکی از اعضای قدیمی اتحادیه کمونیست‌ها» توصیف کرده‌است و کارل شورلمر، استاد شیمی در منچستر، عضو انجمن سلطنتی، فعال کمونیست و از شخصیت‌های انقلاب بادن در ۱۸۴۸. ری لنکستر، جانورشناس بریتانیایی، از دیگر حاضران بود

-FãTéMęH- · 23/10/23

از مارکس ملکی شخصی به ارزش ۲۵۰ پوند (معادل ۲۵٬۳۶۵ پوند در سال ۲۰۱۹) به جا ماند. همچنین انگلس نیز بعد از مرگ خود در سال ۱۸۹۵، بخش بزرگی از املاکش (به ارزش معادل ۴٫۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱) را برای دو دختر مارکس به ارث گذاشت.
در نوامبر سال ۱۹۵۴، محل دفن مارکس و خانواده‌اش به محل جدیدی در نزدیکی قبر قبلی منتقل و در ۱۴ مارس ۱۹۵۶ از مقبره جدید آن‌ها رونمایی شد. بر روی بنای جدید عبارت «کارگران جهان، متحد شوید!» (خط آخر مانیفست کمونیست) و نیز «فلاسفه فقط جهان را به طرق مختلف تفسیر کرده‌اند — اما هدف تغییر آن است» (جمله‌ای از یازدهمین تز دربارهٔ فویرباخ مطابق ویراستاری انگلس) حک شده‌است. قبر اولیه مارکس یادبود ساده‌ای داشت و بنا و سردیس فعلی توسط حزب کمونیست بریتانیای کبیر ساخته شد.
اریک هابسبام، مورخ مارکسیست، می‌نویسد: «نمی‌توان گفت مارکس در شکست مرد»، زیرا اگرچه در بریتانیا پیروان زیادی جذب نکرده بود، اما اثرگذاری نوشته‌های او بر جنبش‌های چپ در آلمان و روسیه آغاز شده بود. طی ۲۵ سال از مرگ او، احزاب سوسیالیست اروپای قاره‌ای (اروپا منهای جزایر آن نظیر بریتانیا) که تأثیر مارکس بر سـ*ـیاست خود را پذیرفته بودند، بین ۱۵ تا ۴۷ درصد کرسی‌ها در مجالس کشورهایی که دموکراسی نیابتی داشتند را به دست آورده بودند.

تفکرات
تفکرات مارکس چنان می‌نماید که او تحت تأثیر متفکران زیادی بوده‌است که برخی از آنان شامل موارد زیر است:

• فلسفه گئورگ ویلهلم فریدریش هگل
• اقتصاد سـ*ـیاسی کلاسیک آدام اسمیت و دیوید ریکاردو، و همچنین نقد ژان شارل لئونار دو سیسموندی بر اقتصاد لسه فری و تحلیل او از وضعیت نامطلوب پرولتاریا
• سوسیالیسم فرانسوی، مخصوصاً تفکرات ژان-ژاک روسو، کلودهانری سن سیمون، پیر-ژوزف پرودون و شارل فوریه
• ماتریالیسم فلسفی آلمانی هگلی‌های جوان، به ویژه لودویگ فویرباخ و برونو باور، همچنین ماتریالیسم فرانسوی اواخر قرن ۱۸، از جمله دنی دیدرو، کلود آدرین هلوسیوس و بارون دولباخ
• تحلیل طبقه کارگر توسط فریدریش انگلس، نیز توصیفات اولیه لیبرال‌های فرانسوی و سن سیمونی‌هایی نظیر فرانسوا گیزو و آگوستن تیری از طبقات
• همچنین زمینه یهودی مارکس در شکل‌دهیِ دیدگاه اخلاقی و فلسفه ماتریالیستی‌اش اثرگذار به حساب می‌آید.

در دیدگاه مارکس در مورد تاریخ که ماتریالیسم تاریخی نامیده می‌شود (و انگلس و لنین آن را به‌عنوان فلسفه ماتریالیسم دیالکتیکی اتخاذ کردند)، به‌طور قطع تأثیر ادعای هگل مبنی بر اینکه باید به واقعیت (و تاریخ) به صورت دیالکتیکی نگاه کرد، دیده می‌شود. با این حال، هگل از نگاهی ایدئالیستی بدان می‌نگریست و ایده‌ها را ارجح قرار می‌داد، در حالی که مارکس نظری ماتریالیستی داشت و قائل به تقدم ماده بر ایده بود. هگل «روح» را محرک تاریخ می‌دید اما مارکس این عرفانی‌سازی را غیرضروری می‌دانست و معتقد بود باعث می‌شود واقعیت بشریت و اعمال جسمانی آن که شکل‌دهنده جهان است، نادیده گرفته شود. مارکس می‌نویسد در فلسفه هگل واقعیت بر روی سر خود ایستاده‌است و لازم است که آن را روی پاهایش بنشانیم. علی‌رغم اینکه مارکس از اصطلاحات عرفانی خوشش نمی‌آمد، در چند اثر خود از لغات گوتیک استفاده کرده‌است: او در مانیفست کمونیست اعلام می‌کند «شبحی اروپا را گشت می‌زند – شبح کمونیسم. تمام قدرت‌های اروپای کهنه برای از بین بردن این شبح وارد اتحادی مقدس شده‌اند.» همچنین کتاب سرمایه از سرمایه به‌عنوان فال امواتی یاد می‌کند که تولیدات کارگر را محاصره کرده‌است.

-FãTéMęH- · 23/10/23

علی‌رغم تأثیر سوسیالیسم و جامعه‌شناسی فرانسوی بر مارکس، او سوسیالیست‌های تخیلی را به نقد گرفت و نتیجه جوامع سوسیالیستی کوچک مد نظر آن‌ها را فقر و به حاشیه رانده‌شدن دانست و معتقد بود تنها تغییراتی در مقیاس بزرگ در نظام اقتصادی می‌تواند تغییر واقعی ایجاد کند.
وضعیت طبقه کارگر در انگلستان، نوشته فریدریش انگلس به سال ۱۸۴۴، فاکتور مهم دیگری در بازنگری مارکس در فلسفه هگل بود و باعث شد دیالکتیک تاریخی را از دیدگاه مبارزه طبقاتی ببینید و بدان نتیجه رسد که طبقه کارگر مدرن مترقی‌ترین عنصر انقلابی است. همچنین سوسیال دموکرات آلمانی فریدریش ویلهلم شولتس، نویسنده حرکت تولید، نیز بر مارکس اثرگذار بود.
مارکس معتقد بود می‌تواند تاریخ و جامعه را به‌طور علمی مطالعه کند و گرایش‌های تاریخ و نتایج درگیری‌های اجتماعی را تشخیص دهد؛ در نتیجه، برخی از پیروان مارکس بدان نتیجه رسیدند که وقوع انقلاب کمونیستی ناگزیر است. با این حال، مارکس در یازدهمین «تز دربارهٔ فویرباخ» نوشته‌است که «فلاسفه فقط جهان را به طرق مختلف تفسیر کرده‌اند — اما هدف تغییر آن است» و او به وضوح خود را وقف تلاش برای تغییر جهان کرد.

فلسفه و تفکر اجتماعی
مارکس مطالعات خود را با بررسی آثار فلسفی هگل و منتقدان او آغاز کرد اما نهایتاً با گذر زمان به مخالفت با این روش کاملاً نظری برخاست؛ او همچنین در ایدئولوژی آلمانی نوشته‌است که نسبت فلسفه به مطالعه جهان طبیعی، نسبت خودارضایی به رابـ*ـطه **** عاشقانه است. با این حال، مارکس با خود فلسفه مخالف نبود، بلکه معتقد بود فلسفه تئوری را با عمل ترکیب نمی‌کند و این را مشکل‌دار می‌یافت. نتیجتاً، مطالعات دانشگاهی را کنار گذاشت تا به نظریه‌پرداز تمام‌وقت یک انقلاب جهانی که در عمل به انجام رسد، تبدیل شود.

-FãTéMęH- · 23/10/23

مانند توکویل که قائل به وجود استبدادی بی‌چهره و بوروکراتیک بود و یک شخص مستبد را مسئول استبداد نمی‌دانست،مارکس نیز راه خود را از متفکران کلاسیکی که از وجود یک ظالم فردی صحبت می‌کردند و نیز از مونتسکیو که ماهیت آن ظالم را بررسی کرده بود، جدا کرد. در عوض، مارکس تلاش کرد «استبداد سرمایه» را تحلیل کند. اساساً، مارکس تصور می‌کرد تاریخ بشر شامل تغییر ماهیت انسان است که هم انسان‌ها و هم اجسام مادی را در بر می‌گیرد. انسان‌ها سرانجام تشخیص می‌دهند که یک خود واقعی و یک خود بالقوه دارند. هم برای مارکس و هم برای هگل، تکامل شخصی با تجربه‌کردن ازخودبیگانگی درونی ناشی از این شناخت آغاز می‌شود و سپس انسان خود واقعی را به‌عنوان یک سوبژه می‌یابد و خود بالقوه را ابژه‌ای در نظر می‌گیرد که باید به آن دست پیدا کند. مارکس همچنین در ادامه استدلال می‌کند که اگر ذات در قالبی دلپسند تصور شد، سوبژه شکل آبژه را به خود می‌گیرد و نتیجتاً، فرد قادر می‌شود چون انسانی کامل محقق گردد. در نظر مارکس، ذات انسان تابعی از نیروی کار اوست. او تمایز میان انسان و دیگر حیوانات را «فعالیت‌های آگاهانه زندگی» می‌دانست و تولید و توانایی ساخت محصولات برای یکدیگر را به شیوه‌ای که پیش‌آگاهانه مشخص شده باشد، در مرکز این فعالیت‌ها می‌یافت. مارکس اعتقاد داشت نظام صنعتی نوین آزادی را از توده‌های مولد دریغ داشته اما توانایی تولید انسان را نیز نشان داده‌است. نتیجتاً، وفور محصولات مادی فرصتی برای آزادی انسان‌ها فراهم کرده‌است و تنها با الغای مالکیت است که همه خصیصه‌ها و احساسات بشری آزاد می‌شوند. او در ایدئولوژی آلمانی و (و متعاقباً در مقدمه‌ای بر نقد اقتصاد سـ*ـیاسی) می‌نویسد: «آگاهی زندگی را مقدر نمی‌کند، بلکه زندگی مقدرکننده آگاهی است.» مارکس در فصل هفتم از جلد اول سرمایه مجدداً به کار به‌عنوان عنصر متمایز کننده انسان و دیگر حیوانات بازمی‌گردد؛ او می‌نویسد هر چند ظرافت کار زنبور بر پیشانی معماران عرق شرم می‌نشاند، اما آنچه بدترین معمار را از بهترین زنبور متمایز می‌کند، این است که معمار ابتدا حاصل کارش را در ذهن خود مجسم می‌کند. انسان‌ها هدف خود از کار بر روی مواد طبیعت را «محقق» می‌کنند. هر چه کارگر جذابیت کمتری در کار خود بیابد، نیاز بیشتری به اعمال نظم و مقررات به وجود می‌آید. نتیجتاً، بشر باید برای بروز کامل انسانیت خود، کنترل تولید و توزیع را در دست بگیرد.

کار، مبارزه طبقاتی و آگاهی اشتباه
مارکس اهمیت ویژه‌ای برای رابـ*ـطه انسان‌ها با نیروی کار خودشان قائل بود و به‌طور مفصل دربارهٔ مسئله ازخودبیگانگی نوشته‌است. مانند دیالکتیک، مارکس در این باره نیز با مفهوم هگلی ازخودبیگانگی آغاز کرد اما سرانجام خوانشی ماتریالیستی‌تر از آن بسط داد. در نظر مارکس، کاپیتالیسم از طریق کالاهایی (شامل نیروی کار) که در بازارها خرید و فروش می‌شوند، مناسبات اجتماعی تولید (مثلاً میان کارگران یا بین کارگران و سرمایه‌داران) را رقم می‌زند. این امکان که فرد بتواند از مالکیت نیروی کار خود – توانایی‌اش برای ایجاد تغییر در جهان – دست بکشد، مساوی است با بیگانه‌شدن او با ذات خود و این خسرانی روحی است. مارکس این خسران را بت‌انگاری کالا توصیف کرده‌است که مطابق آن، چنان به نظر می‌رسد که کالاهای تولید شده توسط انسان‌ها، زندگی و ارزش خود را دارند که انسان و رفتارش از سر ناچاری با آن سازگار می‌شوند.

-FãTéMęH- · 23/10/23

بت‌انگاری کالا مثالی از آنچه انگلس «آگاهی اشتباه» می‌خواند، فراهم می‌کند که مربوط به درک «ایدئولوژی» است. منظور از مارکس و انگلس از «ایدئولوژی» تفکراتی است که منافع یک طبقه خاص در یک دوره خاص از تاریخ را منعکس می‌کنند اما معاصران می‌پندارند آن تفکرات عمومی و ابدی هستند. به عقیده مارکس و انگلس، نمی‌توان این تفکرات را در بهترین حالت «حقیقت نصفه و نیمه» نامید، زیرا آن‌ها از پایه‌های مهم نظم سـ*ـیاسی هستند. به بیان دیگر، سلطه یک طبقه بر ابزار تولید در کنار تولید غذا و کالا، منجر به تولید «ایده‌ها» نیز می‌شود که می‌تواند علتی باشد برای اینکه اعضای طبقات تابع، اعتقاداتی دارند که با منافع طبقه خود در تضاد هستند.
مارکس در پایان‌نامه خود در جیمنیزیوم تری‌یر، هدف اصلی اجتماعی دین را افزایش همبستگی در جامعه دانسته بود، اما از نقل‌قول فوق پیداست که در این زمان آن را ابزاری جهت حفظ وضعیت اقتصادی موجود و نابرابری می‌یافت.

مارکس همچنین مخالف صریح کار کودکان بود. او اعتقاد داشت صنایع بریتانیایی «نمی‌توانند بدون مکیدن خون، از جمله خون کودکان، زنده بمانند» و نیز سرمایه ایالات متحده از طریق «سرمایه خون کودکان» تأمین می‌شود. او در مانیفست کمونیست می‌نویسد «آیا ما را سرزنش می‌کنید که خواهان پایان دادن به استثمار کودکان توسط والدین هستیم؟ ما به این جرم اعتراف می‌کنیم.»

اقتصاد، تاریخ و جامعه
تفکرات مارکس در ارتباط با کار تحت‌تأثیر اهمیتی که او برای روابط اقتصادی در تعیین گذشته، حال و آینده جامعه قائل بود، قرار داشت. در نظر او، انباشت سرمایه شکل‌دهنده نظام اجتماعی است. او تغییرات اجتماعی را حاصل منازعه میان منافع متضاد گروه‌های متفاوت که زمینه‌های اقتصادی نیروی محرکه آن بود، می‌یافت و این الهام‌بخش نظریه تضاد است. مارکس در مدل تکامل‌گرای خود از تاریخ، استدلال کرد که تاریخ بشریت با کار آزاد، مولد و خلاقانه آغاز گردید اما با گذشت زمان محدود و غیرانسانی شد، روندی که در دوره سرمایه‌داری در آشکارترین حالت خود بروز کرده‌است. مارکس تأکید داشت که این روندی تعمدی نبوده زیرا هیچ فرد یا حتی دولتی نمی‌تواند در مقابل نیروهای اقتصادی قرار گیرد.
سازماندهی جامعه به ابزار تولید بستگی دارد. ابزار تولید به چیزهایی اطلاق می‌شود که برای تولید کالاهای مادی نیاز است: مانند زمین، منابع طبیعی و تکنولوژی، اما شامل نیروی کار انسان نمی‌شود. روابط تولید نیز به روابط اجتماعی گفته می‌شود که افراد هنگام دستیابی و استفاده از ابزار تولید بدان ورود پیدا می‌کنند. این‌ها در کنار یکدیگر مناسبات تولید را می‌سازند و مارکس ادوار تاریخی را با در نظر گرفتن مناسبات تولید از هم متمایز می‌کند. او همچنین بین زیربنا و روبنا تفاوت قائل بود و نظام اقتصادی را زیربنا و نظام فرهنگی و سـ*ـیاسی را روبنا محسوب می‌کرد. مارکس این عدم تطابق بین زیربنای اقتصادی و روبنای اجتماعی را منابع اصلی نابسامانی‌ها و درگیری‌های اجتماعی می‌دانست.
علی‌رغم انتقادات مارکس از کاپیتالیسم و نظراتش در مورد جامعه جدید کمونیستی که باید جایگزین آن شود، او جامعه کاپیتالیستی را پیشرفتی نسبت به جوامع گذشته (برده‌داری و فئودالیسم) به حساب می‌آورد. مارکس هرگز به‌طور واضح دربارهٔ مسائل اخلاقی و عدالت صحبت نکرده‌است، اما محققان اتفاق نظر دارند که آثار او به صورت ضمنی حاوی مباحث مربوط این مفاهیم هستند.

-FãTéMęH- · 23/10/23

دیدگاه مارکس در مورد سرمایه‌داری دو وجهی بود؛ او از یک سو، عمیق‌ترین انتقادات قرن ۱۹ را به خاطر جنبه‌های غیرانسانی این سیستم مطرح کرده‌است: مارکس به تفضیل ازخودبیگانگی، استثمار و رکودهای دوره‌ای و مکرر را که منجر به بیکاری گسترده می‌شود، به‌عنوان ویژگی‌های کاپیتالیسم دانسته‌است. از سویی دیگر، او پیشرفت‌های حاصل از «انقلاب صنعتی و عمومی‌سازی کیفیات توسعه، رشد و پیشرفت» (منظور مارکس، صنعتی‌شدن، گسترش شهرنشینی، پیشرفت تکنولوژی، افزایش بهره‌وری و رشد، عقلانیت و انقلاب علمی بود) را از نتایج سرمایه‌داری می‌دانست. مارکس طبقه کاپیتالیست را از انقلابی‌ترین طبقات اجتماعی در تاریخ به حساب می‌آورد؛ زیرا این طبقه مدام ابزار تولید را بهبود می‌بخشد و به فئودالیسم پایان داده‌است. سرمایه‌داری می‌تواند زمینه‌ساز رشد قابل توجهی شود زیرا سرمایه‌دار انگیزه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری مجدد سود در فناوری‌ها و تجهیزات جدید را در اختیار دارد.
به گفته مارکس، کاپیتالیست‌ها از تفاوت میان بازار کار و بازار هر کالایی که می‌توانند تولید کنند، بهره می‌برند. مشاهدات مارکس او را بدان نتیجه رساند که عملاً در هر صنعت موفقی، هزینه ساخت کمتر از قیمت نهایی است. او تفاوت میان این دو رقم را «ارزش اضافی» نامید و استدلال کرد که اساس آن «کار اضافی» است؛ تفاوت میان آنچه برای زنده نگه‌داشتن کارگران لازم است و آنچه آن‌ها می‌توانند تولید کنند و بهره‌ای از آن نمی‌برند. مارکس سرمایه‌داران را خون‌آشامهایی که خون کارگر را می‌مکند، به حساب می‌آورد اما در عین حال، اعتقاد داشت سود بردن «به هیچ‌وجه بی‌عدالتی نیست» و سرمایه‌داران نمی‌توانند با سیستم مبارزه کنند. مسئله «سلول سرطانی» سرمایه است که منظور از آن نه عنوان اموال یا تجهیزات، که روابط بین کارگران و مالکان – و به‌طور کلی نظام اقتصادی – است.
مارکس همچنین تأکید داشت سرمایه‌داری بی‌ثبات و مستعد بحران‌های دوره‌ای است. وی پیش‌بینی کرد با گذشت زمان، سرمایه‌داران بیشتر و بیشتر در تکنولوژی‌های جدید و کمتر در نیروی کار سرمایه‌گذاری خواهند کرد از آنجا که مارکس معتقد بود سود حاصل از ارزش اضافی متعلق به نیروی کار بوده و از آنان غصب شده‌است، نتیجه گرفت با رشد اقتصاد نرخ سود کاهش خواهد یافت و بحران‌هایی که شدید و شدیدتر می‌شوند در این چرخه رشد و رکود فاصله خواهند انداخت. علاوه بر این، او اعتقاد داشت بود در بلند مدت، این روند طبقه سرمایه‌دار را غنی‌تر و قوی‌تر می‌کند و پرولتاریا را فقیرتر.

منبع: دانشنامه آزاد

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین