بررسی ورود اسلام به ایران

M O B I N A · 30/6/23

قانون حفظ دین و عقیده در برابر پرداخت جزیه، به مرور بسیاری از ذمّیان را به دین اسلام متمایل کرد. آنان که در برخورد اولیه با اسلام، قبول جزیه را بر قبول اسلام ترجیح داده بودند، به‌تدریج که با مبانی دلنشین دین اسلام و مناسبت عقاید اسلامی با اعتقادات خود آشنا شدند، جذب این دین گشتند؛ به گونه‌ای که در قرن دوم هجری، جز عده‌ای معدود، عامة مردم آیین مسلمانی را پذیرفته بودند.
امتیازهای اجتماعی و اقتصادی
مسلمانان برای ترویج و اشاعة دین اسلام، از هیچ کوششی فروگذار نبودند؛ به همین دلیل، امتیازهای فراوانی به قبول‌کنندگان این دین اعطا می‌کردند. قبول اسلام، شخص نومسلمان را علاوه بر بهره‌مندی از برخی امتیازهای اجتماعی (مانند آزادی ازدواج با زنان مسلمان، آزادی حمل اسلحه و پوشیدن لباس عامه)، از پرداخت جزیه نیز معاف می‌ساخت.
احتمال می‌رود همین تدابیر و مزایای اقتصادی و اجتماعی پذیرش دین جدید بود که دهقانان را ترغیب می‌کرد که بدون مقاومت قابل‌توجهی، در برابر لشکر اسلام سر تسلیم فرود آورند و در قبول آیین جدید، آمادگی بیشتری نشان دهند. صنعتگران، پیشه‌وران، کشاورزان و به طور کلی طبقات پایین و متوسط جامعه، که بیش از همه در فشار بودند، با رغبت بیشتری اسلام را پذیرفتند. ریچارد بولت اشاره می‌کند که در میان بخش‌های مختلف اجتماعی ایران (در دورة امویان)، دو گروهِ اسیران جنگی و افراد طبقات پایین جامعه، بیش از همه تمایل به اسلام داشتند. مشکل مالکیت زمین‌های کشاورزی، نظر مساعد بسیاری از کشاورزان را به دین اسلام جذب می‌کرد؛ زیرا این گروه‌های فرودست، خود مالک زمین می‌شدند و مالیات بسیار اندکی در برابر مالکیت زمین می‌پرداختند که قابل مقایسه با مالیات عصر ساسانیان نبود.
دبیران و مستوفیان نیز گروهی بودند که برای حفظ جایگاه خود در امور اداری کشور، بی‌درنگ به سوی پیروزمندان مسلمان رفتند و آیین مسلمانی را پذیرفتند. در مراحل بعدی، بازرگانان و تجار بودند که به شکلی خود را با وضعیت جدید منطبق ساختند. با توسعة فتوحات مسلمانان، قلمرو اسلامی بسیار وسیع گشت و این در حالی بود که رسوم مدنی و تجاری اسلام نیز امتیازاتی به پیشه‌وران و بازرگانان می‌بخشید؛ در حالی‌که احکام فقهی زردتشتی آنان را در تنگنا قرار می‌داد.

M O B I N A · 30/6/23

در پایان ذکر مطلبی ضروری است که خود بیانگر عشق ایرانیان به اسلام حقیقی می‌باشد؛ روند پذیرش اسلام در میان ایرانیان تا پایان عصر خلفای راشدین (40ه‍.) چشمگیر بود، ولی پس از آن با روی کار آمدن خلفای اموی، این روند رو به کندی گرایید. ایرانیان پذیرای اسلامی بودند که در آن، اصول ارزشمندی مانند مساوات و برابری و عدالت و... مطرح بود؛ اما وقتی امویان بر سریر دستگاه خلافت تکیه زدند و خلافت را به ملوکیت تبدیل و شعارهای جاهلی مانند برتری عرب بر عجم را زنده کردند، دیگر آن روح آزادمنش ایران نمی‌توانست چنین حکومت و دین تحریف شده‌ای را پذیرا باشد. سـ*ـیاست‌های غلط و جاهلی خلفای اموی در امور سـ*ـیاسی و اداری، و برخوردهای نامناسب سرداران و لشکریان خلافت بنی‌امیه (با تأکید بر قوم‌محوری نه اسلام‌محوری)، سبب شد گرایش روزافزون ایرانیان به دین اسلام که تا تصرف خراسان استمرار داشت، دچار رخوت و سستی شود. به همین دلیل، مردم مناطقی مانند ماوراءالنهر که در عهد خلافت بنی‌امیه به تصرف اسلام درآمدند، تا مدت‌ها بر اعتقادت و سنت‌های قدیمی خویش پای‌بند مانده و بسیار دیر به آیین اسلام در آمدند.
نتیجه
دین اسلام در جزیرةالعرب ظهور یافت، ولی در آنجا محصور نماند و آموزه‌های حیات‌بخش آن، در مدت کوتاهی بر بخش گسترده‌ای از عالم از جمله ایران‌زمین پرتو افکند. جامعة ایران که از درون ـ به ویژه در حوزه دینی و فرهنگی ـ دچار انحطاط گشته بود، انتظار دینی را می‌کشید که با تمسّک به آن، خویشتن را از اسارت اعتقادات خرافی دین تحریف‌شدة زردتشتی و ستم‌های اجتماعی و اقتصادی اشراف و موبدان ساسانی نجات بخشد. با ورود اسلام، این انتظار به سرآمد؛ آموزه‌های انسان‌ساز، اندیشه‌های نوین و دیگر جذّابیت‌های مکتب حیات‌بخش اسلام، به ویژه مساوات‌جویی و عدالت‌محوری آن، اشتیاق ایرانیان را ـ که تشنة عدالت اجتماعی بودند ـ به دین اسلام دوچندان ساخت. این عوامل به همراه مؤلفه‌های دیگری مانند سادگی و بی‌آلایشی، تساهل و تسامح، امتیازهای اجتماعی و اقتصادی دین اسلام، سبب شد این شریعت مقدس در مدت کوتاهی در قلوب مردم ایران جای گیرد و بدین شکل امپراتوری بزرگ باستانی ایران، به عنوان بخشی از دارالاسلام محسوب شود.

M O B I N A · 30/6/23

منابع
ـ ابن‌اعثم کوفی، محمدبن‌علی، الفتوح، بیروت، دارالندوة، بی‌تا.
ـ ابن‌اعثم کوفی، محمدبن‌علی، الفتوح، ترجمة احمد مستوفی، تهران، آموزش و پرورش انقلاب اسلامی، 1372.
ـ ابن‌طقطقی، محمدبن‌علی، الفخری، ترجمة وحید گلپایگانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، بی‌تا.
ـ اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمة جواد فلاطوری، تهران، علمی و فرهنگی، چ دوم، 1364.
ـ امیری، شهرام، «دهقانان و فتوح اسلام»، فصل‌نامة تاریخ و تمدن اسلامی، ش 7، 1387.
ـ باسورث، کلیفورد ادموند، تاریخ غزنویان، ترجمة حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 2536.
ـ باوزانی، الساندرو، ایرانیان، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران، روزبهانی، 1359.
ـ بلاذری، احمدبن‌یحیی، فتوح البلدان، تصحیح رضوان محمد رضوان، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1978.
ـ بلاذری، احمدبن‌یحیی، فتوح البلدان (بخش مربوط به ایران)، ترجمة ‌آذرتاش آذرنوش، تهران، سروش، چ دوم، 1364.
ـ بولت، ریچارد، گروش به اسلام در قرون میانه، ترجمة محمدحسین وقار، تهران، نشر تاریخ ایران، 1364.
ـ پیرنیا، حسن، ایران قدیم، تهران، اساطیر، 1373.
ـ جمعی از نویسندگان، تاریخ ایران (از اسلام تا سلاجقه)، ترجمة حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1383.
ـ دنیل، التون، تاریخ سـ*ـیاسی و اجتماعی خراسان در زمان حکومت عباسیان، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران، علمی و فرهنگی، 1367.
ـ دینوری، ابوحنیفه احمدبن‌داوود، اخبارالطّوال، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی، 1364.
ـ رجایی، فرهنگ، مشکلة هویت ایرانیان امروز، تهران، نی، 1382.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین، روزگاران، تهران، سخن، 1379.
ـ زرین‌کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، تهران، امیرکبیر، بی‌تا.
ـ زینی دحلان، سیداحمد، الفتوحات الاسلامیه بعد مضی الفتوحات النبویه، الجزء الاول، قاهره، مؤسسه الحلبی، 1387 ق.
ـ شاه‌حسینی، ناصرالدین، «سهم شاهان ایران پیش از اسلام در تمدن اسلامی»، مجلّه بررسی‌های تاریخی، ش 36، آذر و دی، 1350.
ـ شهیدی، سیدجعفر، تاریخ تحلیلی اسلام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1352.
ـ صابری همدانی، احمد، محمد و زمامداران در پیرامون نامه‌های پیامبر اسلام به زمامداران، قم، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم، 1346.
ـ صفا، ذبیح الله، تاریخ سـ*ـیاسی و اجتماعی ایران، تهران، امیرکبیر، بی‌تا.
ـ صفری فروشانی، نعمت‌الله، «درآمدی بر صلح‌نامه‌های مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران»، مجله تاریخ اسلام، ش 2، تابستان، 1379، 50ـ120.
ـ طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الامم والملوک (تاریخ الطبری)، بیروت، منشورات موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1879م.
ـ طبری، محمدبن‌جریر، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، چ سوم، 1368.
ـ عزتی، ابوالفضل، دیباچه‌ای بر تاریخ فلسفة نشر اسلام، قم، دارالتبلیغ الاسلامی، بی‌تا.
ـ فرای، ریچارد نلسون، عصر زرّین فرهنگ و تمدن اسلامی، ترجمة مسعود رجب‌نیا، تهران، چ دوم، 1363.
ـ فیاض، علی‌اکبر، تاریخ اسلام، تهران، دانشگاه تهران، چ پنجم، 1372.
ـ کریستن‌سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، تهران، دنیای کتاب، چ هشتم، 1385.
ـ گوستاولوبون، تمدن اسلام و عرب، ترجمة سیدهاشم حسینی، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چ دوم، 1354.
ـ لسترنج، گی، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنی، چ سوم، 1367.
ـ لمبتون، ا.ک.س، مالک و زارع در ایران، ترجمة منوچهر امیری، تهران، علمی و فرهنگی، چ سوم، 1362.
ـ لوسکایا، نینا پیگو، اعراب حدود مرزهای ایران و بیزانس در سده‌های چهارم ـ ششم میلادی، ترجمة عنایت‌الله رضا، تهران، پژوهشگاه، 1372.
ـ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، چ دوم، 1368، ج 14.
ـ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، 1379.
ـ مفتخری، حسین و زمانی، حسین، تاریخ اسلام از ورود مسلمانان تا پایان طاهریان، تهران، سمت، چ سوم، 1386.
ـ مفتخری، حسین، «اوضاع سـ*ـیاسی ـ مذهبی ایران در آستانة ظهور اسلام»، نشریة تاریخ اسلام، ش10، تابستان 1381.
ـ منتظری‌مقدم، حامد، بررسی تاریخی صلح‌های پیامبر?، قم، موسسه امام خمینی?، 1383.
ـ ناظمیان‌فرد، علی، «اهل ذمّه در صدر اسلام»، نشریة تاریخ اسلام، ش 6، تابستان، 1380.
ـ نرشخی، ابوجعفر، تاریخ بخارا، تهران، توس، چ دوم، 1363.
ـ نفیسی، سعید، تاریخ اجتماعی ایران از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1342 ش.
ـ نلدکه، تئودور، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در روزگار ساسانیان، ترجمة عباس زریاب‌خویی، تهران، انجمن آثار ملی، 1352.
ـ الهامی، داوود، اسلام و ایران، قم، مکتب اسلام، 1374.
ـ هانری، ماسه و دیگران، تمدن ایرانی، ترجمة ابوالفضل عزتی، تهران، دانشگاه تهران، 1358.
ـ یعقوبی، احمدبن‌ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، تهران، بنگاه انتشارات علمی و فرهنگی، چ سوم، 1366.
منبع: انسانی

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

بررسی ورود اسلام به ایران

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین