فرهنگ مردم جاسک

M O B I N A · 6/4/23

آيين هاي محرم

ماه محرم در جاسک نيز ماه عزاداري حسيني است و مردم ( تشيع و تسنن) در آيين هاي ويژه ي اين ماه شرکت مي کنند. تا چهلم ( اربعين)، هيچ مراسم عروسي با جشن و شادي انجام نمي شود. در روز تاسوعا و عاشورا هر گونه خياطي انجام نمي شود، به اصطلاح هيچ سوزني را جهت دوختن به دست نمي گيرند. در شب عاشورا تا تمام شدن روز عاشورا از شانه زدن مو و جارو کردن منازل پرهيز مي کنند. در اکثر منازل براي فاتحه به روح امامان شهيد غذاي نذري درست مي کنند. در اين روز بعضي از افراد نذورات خود را به حسينيه برده و ميان عزاداران تقسيم مي کنند. در اين روز اکثريت اهل سنت روزه مي گيرند زيرا اعتقاد دارند در اين روز امام حسين (ع) و يارانش در صحراي کربلا بدون آب و غذا بودند، پس بايد همان گونه باشند.
چهاردهي ( چهاردهم ماه صفر)

مراسم « چهاردهي» که به روايتي حضرت فاطمه (س) آن را انجام داده، در شب و روز چهاردهم صفر، در دو نوبت با ياد حضرت فاطمه (س) در منزل کسي که مايل باشد و اعلام آمادگي نمايد، برگزار مي شود. شخص ميزبان از خانه ي هفت نفر که نامشان فاطمه باشد، هفت چيز خوش بو مانند گلاب، ريحان، زعفران، عطر و نظاير آن جمع آوري کرده و در يک ظرف ترکيب مي کند. پس از جمع شدن ميهمانان، دختري را که به سن تکليف نرسيده باشد حمام داده و لباس نو مي پوشانند. هر کدام از حاضران که آرزو و مرادي دارند، انگشتري خود را در همان ظرفي که ترکيب مواد خوش بو است، مي اندازند. پس از خواندن اشعار مذهبي، دختر دست خود را در ظرف کرده و چند انگشتر را بر مي دارد. مردم معتقدند انگشتر هر کس که از ظرف بيرون بيايد به زودي مرادش حاصل خواهد شد.

M O B I N A · 6/4/23

پزشکي عاميانه

با وجود گسترش مراکز درماني و بهداشتي در منطقه و افزايش آگاهي هاي عمومي و رواج پزشکي جديد، اما هنوز هم برخي از مردم اين منطقه به پزشکي سنتي باور دارند و براي مداواي بيماران خود به سراغ حکيمان بومي و حتي جن گيرها مي روند. برخي از رايج ترين روش هاي بومي مداواي بيماري هاي صعب العلاج به قرار زيرند:
پوست کردن

به باور برخي از مردم جاسک، عامل اصلي بروز ناگهاني بيماري در شخص، جن ها يا به قولي « مضرها» هستند و يا اينکه بيمار دچار مرضي است که با دارو شفا يافتني نيست و علائم آن فلج تمام يا قسمتي از بدن است که در اين صورت از روش « پوست کردن» استفاده مي شود.
براي اجراي روش، بيمار را به درون اتاقي مي برند تا از نظر ديگران پنهان گردد. کساني که با بيمار ارتباط دارند بايد وضوي کامل داشته باشند. سپس گوسفندي را به اتاق بيمار برده، لباس بيمار را از در مي آورند و بيمار را درون تشتي مي گذارند و گوسفند را سر بريده و با خون گرم گوسفند، بيمار را شستشو مي دهند. سپس پوست گوسفند را جدا کرده و مقداري از داروهاي محلي به آن آغشته مي کنند. سپس بيمار را براي مدتي درون پوست قرار مي دهند. اگر بيمار مرد باشد، از گوسفند ماده استفاده مي شود و اگر بيمار زن باشد بالعکس. بعد از اينکه بيمار را از پوست خارج کردند، او را با خاکستر، سپس با آب و صابون حمام مي دهند و در گوشه اي از اتاق، به دور از چشم ديگران قرار مي نشانند. اگر بيمار قادر به حرف زدن نباشد اعتقاد بر اين است که روي زبان او بايد سکه ي طلا ي متعلق به دوران قديم قرار دهند. در اين ايام از بردن بيمار به دکتر و معالجه توسط دارو خودداري مي کنند. علائم اين بيماري عبارتند از:
1- دردهاي مزمن و طولاني پا و کمر که بهبود يافتني نيستند.
2- فلج شدن قسمتي يا تمام بدن.
3- ناتواني در تکلم.
داغ کردن

M O B I N A · 6/4/23

از اين روش براي مشکلات و بيماري هاي زير استفاده مي شود:
1- زن و مردي که صاحب فرزند نمي شوند يا فرزندانشان زنده نمي مانند.
2- داغ کردن کودکي که پس از تولد مکرراً بيمار مي شود.
3- زخم هاي عميق و مزمن در پا و دست و کمر .
اجراي اين روش مداوا که عموماً بر روي کودکان پنج تا ده ساله صورت مي گيرد، مراسم خاصي دارد از جمله اينکه عده اي از بستگان بيمار بايد حضور داشته باشند. ابتدا مريض را به جايي، دور از چشم کودکان خردسال مي برند و او را سرگرم مي کنند. وسايل استاد شامل يک داس با يک ميله ي آهني است که آن را براي چندين ساعت در آتش مي گذارند تا کاملاً داغ شود. سپس با يک دستمال سياه رنگ چشمان بيمار را مي بندند و چند نفر محکم او را مي گيرند. محل مورد نظر را از قبل به شکل دايره مشخص مي کنند و با گذاشتن ميله داغ در جاي مورد نظر کار پايان مي پذيرد. معمولاً در مورد کودکان، گردن و در مورد مردان يا زنان عقيم، کمرشان داغ مي شود.
« ميگرن» يا « نيم سري»:

روش مداواي « نيم سري» بدين صورت است که حکيم رگ مخصوص درد را که در هر طرف پيشاني قرارداد پيدا مي کند و در سه نوبت آن هم بعد از ظهر، به مقدار و شيوه اي خاص، فشار مي دهد تا بيمار بهبود يابد.
بيماري « زار» يا « باد جن» ( باد سرخ):

کشور ما همان گونه که از تنوع اقليمي چشم گيري برخوردار است، از لحاظ بافت اجتماعي و فرهنگي نيز تنوع زيادي دارد. يکي از پديده هاي فرهنگي و اجتماعي جوامع سنتي، برخي باورهاي خرافي و توهمات است. انسان ابتدايي آنچه را که نمي توانست درک کند و بفهمند، آن را مرموز يافته، به انواع جادو و طلسم و نظاير آن متوسل مي گرديد. در بخش هايي از منطقه ي جاسک، باورهايي از اين دست که ريشه در کشورهايي چون آفريقا و استراليا دارد، هنوز رواج دارد.
در سواحل خليج فارس به لحاظ بافت تاريخي، جغرافيايي و سياسي، به علت مجاورت با دريا و تردد مسافران و گروه هاي انساني از سرزمين هاي ديگر از جمله شبه قاره ي هند و آفريقا، از زمان هاي گذشته آداب و رسومي رواج يافته که با ساير نقاط کشور تفاوت هاي چشم گيري دارد.

M O B I N A · 6/4/23

از جمله اين آداب و رسوم، روش هايي است که براي درمان بيماري هاي عموماً روحي به کار مي برند. جزاير و سواحل جنوب کشور، شکارگاه مناسبي است براي جنون و آشفتگي هاي رواني، زندگي در جزاير محروم و خالي از سکنه به همراه ناکامي باعث گرديده است که مردمان اين خطه دور از يکديگر زندگي کنند و به قول معروف هر کدام سر در لاک خود داشته باشند. پيامد چنين انزوايي، نابساماني هاي رواني است که به « زار» يا « باد جن» ( باد سرخ) يکي از آن هاست. به کساني که دچار چنين تألمات فکري و روحي شوند « اهل هوا» گفته مي شود. آن ها کساني هستند که دچار اين باد مي شوند. به باور بسياري از مردمي منطقه هيچ کس را قدرت مقابله با اين بادها نيست و آدميزاد در مقابلش مطيع و راهي جز تسليم شدن را ندارد.
اين بادها همچون انسان، از خصلت هايي مثل مهرباني يا ظلم، کوري يا بينايي، مسلماني يا کفر برخوردارند و اگر کسي دچار اين بادهاي مرموز گردد، او را به نزد « باباي زار» يا « ماماي زار» مي برند تا طي مجالس و مراسم خاصي باد را از تن بيمار خارج کنند.
مراسم آيين زار نيز ديدني است و بيان کامل آن در اين مجال نمي گنجد. ناگفته نماند که زار انواعي دارد. بعضي مبتلايان به آن با زدن طبل و ساز و آواز و برخي ديگر با خواندن مولود بهبود مي يابند. مراسم زار درماني معمولاً در شب هاي چهارشنبه صورت مي گيرد. باباي زار شخص مبتلا را مدت هفت روز در حجاب و دور از چشم ديگران نگه مي دارد. در اين مدت بيمار نبايد سگ و مرغ را ببيند و همچنين اگر بيمار زن باشد نبايد چشم مرد به او بيفتد و اگر مرد باشد بالعکس. بابا و ماماي زار در اين هفت روز معجوني از گياهان خوشبوي مختلف همچون ريحان، زعفران، هل و جوز را در روغن مخصوص حل نموده و بر تن بيمار مي مالند و بعد از اتمام اين مدت، مجلس شروع مي شود.

M O B I N A · 6/4/23

براي اجراي مراسم بيمار را روي تشک خوابانده يا مي نشانند و دود « اسپند و کندرک» (9) را به وي بخور مي دهند. زنان يا مردان سياه چرده ي خوش صدا با زدن دهل هاي کوچک و بزرگ شروع به پاي کوبي مي کنند. با با يا ماماي زار با چوب خيزران بيمار را مي زند. قبل از شروع مراسم سفره هايي مي گسترانند که در آن انواع گياهان معطر و ميوه هايي چون کنار، خرما و خون گوسفند تازه سربريده وجود دارد که به بيمار مي خورانند. بعد از پاي کوبي، شخص بيمار شروع به حرکت سر مي نمايد و کم کم از حالت عادي خارج شده و از خود بي خود مي گردد. در هنگام شروع صحبت فقط باباي زار با جن مي تواند صحبت کند و باباي زار (از زبان بيمار) مي پرسد اهل کجاست، اسمش چيست و براي چه بيمار را اسير نموده است. زبان زار عربي، هندي يا سواحلي است. باباي زار از او مي پرسد که چه مي خواهد تا بيمار را رها سازد. زار تقاضايش را به زبان بيمار بيان مي کند و مثلاً مي گويد فلان انگشتر طلا يا پارچه ي ابريشمي را مي خواهم. به هر حال خواسته هايش را بيان مي کند. مراسم زار گاهي چندين شبانه روز به طول مي انجامد. شرکت کنندگان در اين مراسم در هنگام برگزاري مراسم نبايد بخندد و همچنين اگر فرد تازه واردي وارد اتاق برگزاري مراسم شود نبايد سلام کند چون زار به سوي او مي رود. اکثر مبتلايان به اين بيماري از طبقات محروم و فقيري هستند که وضع اقتصادي، اجتماعي نابساماني دارند، مانند فقرا، سياهان، ماهيگيران. بنابراين در مورد بيماري زار مي توان چنين نتيجه گيري کرد که اولاً دليل اصلي اين توهمات ريشه در فقر و ناتواني جسمي و روحي مردم دارد؛ ثانياً درمان اين بيماري که همان عدم تعادل رواني است، در دل مردم جا گرفته و جز با خوردن و ماليدن گياهان به بدن بيمار ميسر نمي گردد.

M O B I N A · 6/4/23

موسيقي محلي در جاسک

موسيقي در جنوب ايران از سابقه اي بسيار طولاني و کهن برخوردار است. ويژگي موسيقي محلي جاسک در حرکات ريتميک و نمايشي آن است. از آنجا که مهاجران آفريقايي در برخي از بنادر و جزاير جنوبي کشورمان زندگي مي کنند، ترانه هاي مردم اين ديار، متأثر از موسيقي بوميان آفريقايي نيز مي باشد. در جاسک هم مانند اکثر نقاط ايران، موسيقي با زندگي مردم همراه و عجين است. در دريا در مراسم شادي يا عزا و در همراهي با آيين هاي مختلف نقش چشمگيري دارد.
در گذشته تعداد خوانندگان و نوازندگان محلي بيش از امروز بوده و بيشتر در مراسم عروسي، ختنه سوري، مولودي خواني و... به اجراي نمايش نيز مي پرداختند. سياهان براي کاستن از غم ها و رنج هايشان، شب ها گرد هم جمع مي شدند و به رسم سرزمين اجداديشان، مي نواختند و مي خواندند. به مرور زمان اين موسيقي تحت تأثير محيط جديد، رنگ و بوي محلي به خود گرفت و به عنوان موسيقي سنتي مردم منطقه پديدار گشت.
سازمان هاي اوليه عبارت بودند از:
1- دهل: يکي از سازهاي ضربي موسيقي مردم منطقه است که شکل استوانه اي دارد و از پوست حيوانات در ساختن آن استفاده مي شود. در جشن هاي عروسي، ختنه سوري، رقص هاي محلي و مراسم تعزيه خواني از آن استفاده مي شود.
2- جفتي: يکي ديگر از سازهاي رايج در منطقه است که در آيين هاي و مراسم مختلف از آن استفاده مي شود.
3- قيچک: يکي از سازهاي اصيل و سنتي است که در نواحي بلوچ ترانه هاي محلي را با آن مي نوازند. اين ساز که در اصطلاح محلي « سو رود» ناميده مي شود از يک جعبه مجوف چوبي و چهار تا شش سيم ساخته مي شود و همانند کمانچه با کمان نواخته مي شود.

M O B I N A · 6/4/23

ترانه ها

آهنگ ها و ترانه هاي عاميانه ي مردم منطقه، ساده و بي تکلفند، براي بيان احساسات و عواطف به کار مي روند، و از گنجينه هاي ادبي کشورمان به شمار مي روند. يکي از مشهورترين ترانه هاي محلي، ترانه « چاکر» است.
نژاد، زبان و دين

نژاد

نخستين انسان هايي که در کرانه ها و جزاير استان هرمزگان ساکن شدند، مردماني محلي و وابسته به اين ديار بودند، که بر پايه تحقيقات مرم شناسان با انسان هاي شمال آفريقا و آسياي جنوب باختري همساني هايي دارند. دراويدي ها، مکارني ها، مهاجران سومري، ايلامي، نورديک، سامي بر آنان افزوده شدند. با سرازير شدن آريايي ها به فلات ايران و ورود آنان به منطقه ي جنوب، اين آميختگي و هم جوشي گسترده تر شد. (10)
بنابراين منطه ي جاسک، از گذشته هاي دور محل زيست اقوام مختلفي بوده که از ساير نقاط به اين منطقه مهاجرت کرده و به مرور زمان آميختگي هايي بين آن ها صورت گرفته است.
قوم بلوچ از همين اقوام آريايي جدا شده و پس از عبور از مناطق شمالي، به جنوب آمده اند. نزديکي زبان بلوچي به زبان پهلوي مؤيد اين تصوير است. با توجه به بررسي ها و مطالعات انجام گرفته توسط دانشمندان، آشکار گرديد که مشخصات نژادي بلوچان و آرياييان کاملاً شبيه و يکسان است. بلوچ ها داراي قامتي بلند و کشيده هستند که طول آن به 160 تا 190 سانتي متر مي رسد. همچنين سر و صورت پهن با موهاي بسيار، جمجمه ي بزرگ به اندازه 80 تا 81 سانتي متر، بيني کشيده و چشماني درشت از مشخصات فيزيکي آنان است.(11)
زبان

بيشتر مردم منطقه با گويش بلوچي سخن مي گويند و به دليل پيوندي که بين مردم منطقه با نقاط عرب نشين کرانه هاي جنوبي خليج فارس و شبه جزيره ي عربستان، پاکستان و هندوستان، کرانه هاي آفريقا و خاور دور وجود داشته، واژگان عربي، هندي، زنگباري، حبشي، انگليسي، هندي، پرتغالي نيز در لهجه ي ساکنان اين منطقه به چشم مي خورد. گويش بلوچي با زبان پهلوي اشکاني و پهلوي اوايل ساساني نزديک است. اين زبان از نظر دانشمندان زبان شناس و شناختن ريشه ي بسياري از واژگان و پيشينه ي برخي از اصطلاحات رايج در زبان فارسي از منابع مهم و غني به شمار مي رود. البته در کنار گويش بلوچي، گويش بندري نيز در منطقه ي جاسک متداول است.

M O B I N A · 6/4/23

دين مردم منطقه جاسک اسلام و مذهبشان حنفي، شافعي و شيعه ي جعفري است. البته مهاجراني از ساير اديان و مذاهب هم در منطقه وجود دارند.
پوشاک مردم جاسک

در گذشته، مردم اين منطقه، متناسب با شرايط اقليمي و آب و هوايي لباس مي پوشيدند. لباس مردان عبارت بود از: شلوار گشاد و قباي بلندي که تا زير زانوها مي رسيد و از سمت چپ و راست، داراي چاکي بود که فعاليت و راه رفتن را تسهيل مي کرد. زنان نيز دامن هاي بلند گشاد چين دار و پيراهن کوتاه مي پوشيدند. پوشش سر زنان عبارت بود از: پارچه هاي توري نازک سياه که هم خنک بود و هم موي سر را مي پوشاند. چادر زنان نيز چادر نازک گل دار بود. از چادر سياه بلند فقط براي مجالس استفاده مي کردند. دو نوع اصلي کفش هاي مردانه عبارت بودند از: « ملکي» و « ارزه» که در خود منطقه ساخته مي شد. بقاياي اين نوع پوشش هنوز در بعضي مناطق روستايي به چشم مي خورد. اما تحت تأثير ديگر مناطق ايران و کشورهاي عربي، امروزه پوشش مردم دگرگون شده است. در حال حاضر مردان و پسران پيراهن و شلوار و کفش پوشند. زنان نيز در ادارات و مجالس رسمي و مسافرت، مانتو و شلوار و روسري و چادر مي پوشند و پوشش هاي محلي فقط در محيط خانه و شهر و روستاها رواج دارد.
زيورآلات

مردان تقريباً از هيچ گونه زيورآلاتي استفاده نمي کنند. بعضي ها فقط انگشتري نقره در انگشت دارند زيرا معتقدند که از سنت هاي اسلامي است. زنان نيز در مواقع عادي فقط انگشتري و گوشواره و النگو دارند. اما در مجالس و عروسي ها زيورآلات بيشتري مي پوشند. امروزه بسياري از زيورآلاتي که در گذشته موسوم بوده ديگر رواج ندارد. مهم ترين زيورآلات زنانه به شرح زير است:

M O B I N A · 6/4/23

تي ته (tita)

زنيتي پهن و مدور از طلا است که به وسيله ي رشته اي از نخ يا زنجيره ي از طلا در بالاي پيشاني آويزان مي شود. امروزه از اين زينت فقط در آرايش عروس استفاده مي شود.
تلي زلف (tizolf)

گيره ي نقره يا طلا که در انتهاي گيسو آويزان مي شود.
دم بشکي (dom boski)
گيره اي از طلا يا نقره يا اجناسي ديگر مانند پلاستيک که موي سر را از پشت به وسيله ي آن مي بندند.
پتري (patri)

زينتي از طلا که کوچک و دايره شکل است و در يک طرف بيني قرار مي گيرد. البته، بيني بايد سوراخ باشد تا به وسيله ي سوزن ريزي که به آن چسبانده شده به بيني متصل شود. زنان جوان از اين زينت استفاده نمي کنند. اين وسيله ي تزييني مربوط به گذشته است و زنان ميان سال در روستاها هنوز آن را به کار مي برند.
مرسيه (morseya)

نواري پهن تقريباً به اندازه ي دو انگشت که بر روي آن به وسيله ي قطعات طلا و دانه هاي قيمتي پوشانده شده و به دور گردن بسته مي شود. از اين زينت براي آرايش عروس استفاده مي شود.
سينه ريز (sinariz)

قطعات طلاست که با حلقه هاي کوچک طلا به هم متصل هستند و روي سينه با آن پوشانده مي شود. زنجيري به آن متصل است که دور گردن آويخته مي شود.
بند (bend)

زينتي پهن و مدور از طلا است که روي آن نگين هاي رنگي يا جواهر نصب شده و با نخ يا زنجير بلند طلا که از وسط سکه هاي اشرفي و مهره هاي طلايي گذرانده شده است به گردن آويزان مي شود و تا زير سينه مي رسد. اين زينت نيز براي تزيين عروس استفاده مي شود.
بهبون (behbon)

همان النگو است. معمولاً چهار يا شش النگو در هر دست قرار مي گيرد و از طلا است.
چمبر (combor)

النگوي قبه دار بزرگ و پهن که تنها يک عدد است.
انگشتر

در هر يک از دست ها دو يا چند انگشتر قرار مي گيرد.
ميل پا (mile pa)

ميله اي است معمولاً نقره و گاهي طلا که تقريباً سنگين مي باشد و به دور ساق پا قرار مي گيرد. اين زينت نيز در حال متروک شدن است.

M O B I N A · 6/4/23

باورها

در ميان مردم جاسک نيز مانند بسياري از مناطق ديگر باورهايي به درست يا غلط رواج دارد که البته رو به فراموشي است، اما هنوز در ميان مردم رواج دارد. بسياري از اين باورها در مناطق ديگر نيز زبانزد مردم است و هنوز از زبان کهنسالان شنيده مي شود. ثبت اين باورها از منظر تاريخ فرهگي و مطالعات مردم شناختي امري لازم و حائز اهميت و در نوع خود جالب هستند. برخي از باورهاي مردم جاسک به قرار زيرند:
- اگر شخصي هنگام خروج از خانه گربه ي سياهي ببيند، به خانه باز مي گردد زيرا بر اين باور است که روز خوب و موفقي نخواهد داشت.
- اگر هنگام خروج از منزل با شخصي يک چشمي مواجه شوند، آن را بديمن مي دانند.
- روز سه شنبه و چهارشنبه ناخن نمي گيرند زيرا معتقدند که تهمت زده مي شوند.
- روز شنبه لباس مرد را نمي شويند و مي گويند فقر مي آورد.
- ريختن ناخن پا در خانه هنگام کوتاه کردن آن را موجب فقر و دربه دري مي دانند.
- شب چهارشنبه گربه را نمي زنند زيرا بر اين باورند که جن ها خود را به شکل گربه در مي آورند.
- اگر زائو داشته باشند به هنگام شب، سفيدي مانند آرد و تخم مرغ و شکر از خانه خارج نمي کنند.
- روز شنبه به ديدن مريض يا براي تسليت نمي روند و مي گويند برگشت دارد.
- روز دوشنبه براي تسليت ( پرسه) نمي روند و مي گويند براي خودمان بد است.
- روز سه شنبه لباس نمي برند و مي گويند اگر لباس در اين روز ببريم مي سوزد.
- روز شنبه را براي لباس دوختن و برش دادن خوش يمن مي دانند.
- صبح جمعه در خانه را آب و جارو مي کنند و بخور مي سوزانند؛ چون روز جمعه را عيد پيامبر (ص) مي دانند.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین