تاریخ چیست؟

[M O B I N A]

البته پرفسورکار هم مانند دیگر پیروان این اصول را ذکر نکرده و دلایل آنها را برای یک یک این ویژگی¬ها بیان نکرده و بدون مقدمه آنها را نقد و بررسی نموده است، ولی همان گونه که گفته شد افرادی، مانند دیلتای، ریکرت، میندلباند و بعضی دیگر، طرفدار این مباحث هستند و برای دیدگاه¬های خود دلایلی هم دارند. ویلهلم دیلتای، فیلسوف آلمانی، معتقد است که موضوع علوم انسانی و به تعبیر وی علوم فرهنگی و از جمله آنها علم تاریخ، «حیات بشری» است و حیات بشری هم ویژگی¬های فوق را داراست، پس «علم تاریخ» واجد ویژگی¬های مذکور می-باشد. ریکمن در مقاله علوم روحی، منقول در دائرة المعارف پل ادواردز، می¬نویسد: «دیلتای طبقه¬بندی علوم براساس موضوع را بنیادی¬تر از طبقه¬بندی براساس روش می¬دانست. موضوع پژوهش علوم طبیعی، عالم طبیعت است، و موضوع پژوهش علوم روحی، عالم انسانی است که روح در آن رسوخ و سریان دارد. از طریق اندیشه¬ها غایاتی که در زبانها، باورها و نهادهاست عینیت پیدا کرده است.»[10] قبلاً هم ویکو اعلام کرده بود که تمدن و فرهنگ ساخته دست بشر است و موضوع «علم تاریخ» می¬باشد، اما همه می¬دانیم که تمدن و فرهنگ، جزئی و تغییرپذیر هستند و قانونمند هم نمی¬باشند.
ب) تعریف علم تاریخ
دکتر ملائی توانی در بندهای 2، 10 و 12 از مقاله خویش به بیان ویژگی¬های «دانش تاریخ» پرداخته است که عبارتنداز:
1- همه تاریخ، تاریخ معاصر است؛
2- به تعداد مورخان، تاریخ نگاری وجود دارد؛
3- علم تاریخ زبان تخصصی ندارد.
این سه ویژگی مربوط به دانش تاریخ است؛ البته نوعی از دانش تاریخ که من آن را «تاریخ تحلیلی» نامیده¬ام. در مقاله تاریخ، تعاریف و مفاهیم، دانش تاریخ را به پنج نوع تقسیم کردم:
1- تاریخ نقلی؛ 2- تاریخ تحلیلی؛ 3- تاریخ علمی؛ 4- فلسفه نظری تاریخ؛ 5- فلسفه علم تاریخ. هریک از این پنج نوع تعریف مستقلی دارد و نمی¬توان یک تعریف عام برای همه آنها ارائه نمود.
با توجه به ویژگی¬های «تاریخ تحلیلی»، تعریف دکتر ملائی توانی درباره علم تاریخ در واقع تعریفی برای تاریخ تحلیلی است. البته اگر موضوع دانش تاریخ، «تمدن و فرهنگ بشری» باشد فقط دو نوع دانش تاریخی باقی می¬ماند؛ یکی تاریخ نقلی و دیگری تاریخ تحلیلی.

اولین ویژگی تاریخ تحلیلی این است که بگوییم همه تاریخ، تاریخ معاصر است. همان گونه که قبلاً گفته شد اگر معیار تشخیص حادثه تاریخی یا حادثه مهم تابع اذهان و افکار مورخان باشد این «نسبیت» دامنگیر دانش تاریخ خواهد شد و هر نوع قدرت استدلال و دفاع را از مورخ سلب خواهد کرد.

ویژگی دوم تاریخ تحلیلی (در تعریف مذکور)، ذهنی بودن آن است و این امر به تعبیر پرفسور والش سبب گردیده که تاریخ نگاران هرگز به توافق نرسند و همواره توصیف¬های گوناگون، حتی از یک موضوع واحد میان آنان رواج داشته باشد. والش در کتاب درآمدی بر فلسفه تاریخ، دلایل این کثرت توصیف¬ها را به طور مبسوط بررسی نموده است.

تاریخ چیست؟

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

بهترین انجمن رمان نویسی ایران | رمان ۹۸

forum.roman98.com

رمان ۹۸ | دانلود رمان

نودهشتیا,بزرگترین مرجع تایپ رمان, دانلود رمان جدید,دانلود رمان عاشقانه, رمان خارجی, رمان ایرانی, دانلود رمان بدون سانسور,دانلود رمان اربابی,

roman98.com

 

[M O B I N A]

ویژگی سوم دانش تاریخ از نظر دکتر ملائی توانی این است که «تاریخ زبان تخصصی ندارد». معلوم است وقتی که به تعداد مورخان، تاریخ نگاری وجود داشته باشد، دیگر جایی برای «زبان تخصصی» باقی نمی¬ماند. زبان تخصصی، زبان مشترک عالمان یک علم است و وقتی که به تعداد عالمان تاریخ «علم تاریخ نگاری» وجود داشته باشد، دیگر جایی برای زبان تخصصی این علم باقی نمی¬ماند و همه زبان¬ها زبان شخصی است و به تعداد مورخان هم تکثر دارد.
ج) روش شناسی علم تاریخ
بندهای 6، 7، 8، 9 و 13 مقالة مذکور مربوط به بحث جنجالی «روش در علم» و «روش در تاریخ» می¬باشد و نویسنده به این نکات اشاره کرده است:
- مورخ گزینش می¬کند.
- مورخ با ایجاد روابط علی و معلولی، پیوند منطقی و عقلانی میان رخدادها برقرار می¬کند.
- مورخ با وقایع تعامل دارد و تفسیر خود را بر آن تحمیل می¬کند.
- شیوه¬های تاریخ نگاری گوناگون است.
- نگارش حادثه پس از وقوع آن بهتر است.
تاریخ تحلیلی از پایه و اساس بی¬بنیاد است و خانه ویران چه نیاز به تزیین دارد (خانه از پای بست ویران است / خواجه در فکر نقش ایوان است).
تزیین کردن تاریخ تحلیلی با اصطلاحات دهان پرکن، گزینش، تعامل مورخ و واقعه تاریخی و امثال آن چه سودی برای تاریخ نگاری دارد؟
جمله مورخ با ایجاد روابط علّی و معلولی ...، چه معنایی دارد؟ رابـ*ـطه علیّ و معلولی موجود است و نیاز به ایجاد ندارد. در سایر علوم هم این نوع روابط کشف می¬شود و نه ایجاد.
پیوند عقلایی و منطقی میان رخدادها یعنی چه؟
علیت در یک تقسیم¬بندی به دو نوع «علیت جزیی» و «علیت کلی» تقسیم می¬شود. علیت جزئی در متن واقعیت موجود است و متصف به صفت منطقی و عقلایی نمی¬گردد و علیت کلی هم همان قوانین حاکم بر جهان هستی و تاریخ می¬باشد که نویسنده پیشاپیش آن را انکار کرده و می¬گوید: «تاریخ قانونمند نیست...؟»

دربارة این که «نگارش حادثه پس از وقوع آن بهتر است»، درست برعکس است، چون در تاریخ تحلیلی، فهم حادثه و هم¬دردی با پدیدآورندگان حوادث جزء روش¬کار معرفی شده و آن گونه که کالینگ وود می¬گوید مورخ بازی¬گر است و نه تماشاگر، مورخ هرچه به حادثه نزدیک¬تر باشد و حتی در آن حضور داشته باشد، بهتر می¬تواند به حقیقت امر پی برده و آن را تفسیر نماید.
به هر حال از زحمات ایشان تقدیر می¬کنیم و به اساتید علم تاریخ در ایران توصیه می¬کنیم با توجه به فرهنگ غنی اسلامی – ایرانی، همه اطلاعات نظری خود درباره «دانش تاریخ» را از اروپاییان اقتباس نکنند، توجه به بینش تاریخی قرآن که در آثار دانشمندانی، مانند علامه طباطبایی، شهید مطهری و شهید صدر مطرح شده، ابواب نورانی فراوانی در فهم علم تاریخ در برابر محقق این علم می¬گشاید؛ نقاط ضعف اندیشه¬های متفکران غربی را در حوزه فلسفه تاریخ و فلسفه علم تاریخ آشکار می¬سازد و رهنمودهایی اساسی برای عبور از معضلات فکری این علم فرا روی محققان می¬نهد. با این همه، هنوز آغاز راه است و تا رسیدن به یک نظام تئوریک علمی درباره دانش تاریخ فرسنگ¬ها فاصله است.
پی¬نوشت¬ها
* عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره).
1. علی¬رضا ملائی توانی، «کندوکاوی در تعریف علم تاریخ و نقد یک نگاه»، مجله تاریخ اسلام، سال ششم، تابستان 1384، شماره مسلسل 22، ص 22 – 23.
2. همان، ص 14 – 19 به اختصار.
3. علی شریعتی، اسلام شناسی(2)، مجموعه آثار 17، چاپ اول (تهران، انتشارات قلم، 1357) ص 7.
4. جواهر لعل نهرو، نگاهی به تاریخ جهان، ترجمه محمود تفضلی، چاپ پنجم، (تهران، انتشارات امیرکبیر، 1353) ج 1، ص 24.
5. دبلیو اچ والش، مقدمه¬ای بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاءالدین علائی طباطبائی، چاپ اول (تهران، امیرکبیر، 1363) ص 34.
6. ای اچ کار، تاریخ چیست؟ ترجمه دکتر حسن کامشاد، چاپ دوم (تهران، انتشارات خوارزمی، 1351) ص 15.
7. همان، ص 15 – 16.
8. محمدعلی علیپور، «تاریخ، تعاریف و مفاهیم»، ویژه¬نامه فلسفه تاریخ، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 42.
9. کار، پیشین، ص 93.
10. پل ادواردز، فلسفه تاریخ، ترجمه بهزاد سالکی، چاپ اول (تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1357) ص 199.
منابع
- ادواردز، پل، فلسفه تاریخ، ترجمه بهزاد سالکی، چاپ اول (تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1357ش).
- شریعتی، علی، اسلام شناسی(2) مجموعه آثار 17، چاپ اول (تهران، انتشارات قلم، 1357 ش).
- علیپور، محمد علی، «تاریخ، تعاریف و مفاهیم، مجله حوزه و دانشگاه (ویژه نامه فلسفه تاریخ)، شماره 42.
- کار، ای اچ، تاریخ چیست؟، ترجمه دکتر حسن کامشاد، چاپ دوم (تهران، انتشارات خوارزمی، 1351ش).
- ملائی توانی، علی¬رضا، «کندوکاوی در تعریف علم تاریخ و نقد یک نگاه»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال ششم، تابستان 1384، شماره 22.
- نهرو، جواهر لعل، نگاهی به تاریخ جهان، ترجمه محمود تفضلی، چاپ پنجم (تهران، انتشارات امیرکبیر، 1353).
- والش، دبلیو اچ، مقدمه¬ای بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاءالدین علایی طباطبایی، چاپ اول (تهران، امیر کبیر، 1363ش).
منبع: انسانی

تاریخ چیست؟

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

بهترین انجمن رمان نویسی ایران | رمان ۹۸

forum.roman98.com

رمان ۹۸ | دانلود رمان

نودهشتیا,بزرگترین مرجع تایپ رمان, دانلود رمان جدید,دانلود رمان عاشقانه, رمان خارجی, رمان ایرانی, دانلود رمان بدون سانسور,دانلود رمان اربابی,

roman98.com