پوشاک سنتی ترکمن‌ها از گذشته تا به امروز

SelmA · 7/3/23

آشنایی با ترکمن ها
تُرکْمَن‌ها یکی از اقوام ترک تبار آسیای میانه محسوب می شوند که در ترکمنستان، شمال غرب افغانستان و شمال‌شرق ایران زندگی می کنند. آنها تا اوایل قرن بیستم کوچ نشین بودند و به مرور در شهرها و روستاها سکونت یافتند.
ترکمن ها حدود ۲ درصد جمعیت ایران و حدود یک و نیم میلیون نفر از آن را تشکیل می دهند. بیشتر این مردم در جنوب شرقی دریای خزر و در ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک و گرگان‌رود زندگی می کنند. سکونتگاه های ایشان در استان‌های گلستان، خراسان رضوی و خراسان شمالی پراکنده است و بندر ترکمن، گنبد قابوس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه‌تپه و اینچه‌برون مهم ترین شهرهای ترکمن نشین هستند. بیشتر ترکمن ها مسلمان سنی مذهب هستند و به زبان‌های ترک‌تبار از شاخه اغوز غربی صحبت می کنند.

طوایف ترکمن عبارتند از: 1- چاودر 2- ارساری 3- آل علی 4- قره 5- سالور (سالر) 6- ساریق 7- تکه 8- گوگلان 9- یموت
مقدمه ای بر پوشاک ترکمن ها

پوشاک اقوام مختلف در سراسر جهان نشات گرفته از باورها، تاریخ و وقایع خاص است و نمادی از فرهنگ و سنت های آنها به شمار می رود. بیشتر تن پوش های سنتی در جهان با یکی از دوره های تاریخی ارتباط دارند و ویژگی های پوشش آن دوران را تداعی می کنند. با مقایسه پوشاک ترکمن ها با پوشاک دوره های تاریخی ایران متوجه می شویم که نمی توان آن را به دوره خاصی ارتباط داد؛ در واقع آنچه لباس قومیت‌های مختلف ایرانی را متمایز می کند عناصر ترکیبی دوره‌های تاریخی متفاوت در آنهاست که کار بررسی را نیز با دشواری هایی مواجه می سازد.

آنچه در یک دوره تاریخی در کشور وجود داشته و یا در برخی از دوره‌ها وارد ایران شده است به صورت دایم در حال تغییر بوده و حتا با جریان های سـ*ـیاسی تغییر شکل داده است. پوشاک ترکمن ها نیز از هیمن قاعده پیروی کرده و در آن نشانه‌های پوشاک دوره‌های مختلف از جمله پوشاک عربی زمان ورود اسلام به ایران و تغییرات آن دیده می شود. بوروک ترکمنی، ظاهری شبیه عرقچین های دوره تیموری دارد یا آل دانقی بانوان ترکمن به همراه زیورآلات فلزی خاص آن شکل کلاه بانوان دربار تیموری و تزیینات آن را در ذهن تداعی می کند. برای همین باید تک تک اجزای پوشاک ترکمنی را از میان ادوار مختلف ایران بیرون کشید و این کار نیاز به مطالعات مستمر تاریخی، اجتماعی، سـ*ـیاسی و ... دارد.

SelmA · 7/3/23

آنچه در این مطلب به آن می پردازیم نگاهی به پوشاک زنان و مردان در دو شکل سنتی و امروزی است و در این میان از گفتن مطالبی که بررسی شان در این مقال نمی گنجد پرهیز می کنیم. پوشش سنتی مربوط به زمانی است که هنوز خبری از یک دست شدن لباس ها در ترکمن صحرا و کل ایران توسط رضاخان نبود و پوشاک امروزی نیز مربوط به پس از این واقعه است. فارغ از هر دیدگاه و باوری، تنها زیبایی و نمودهای فرهنگی پوشاک مد نظر ماست و بحث های تخصصی تر در این رابـ*ـطه را باید به زمان و مکانی دیگر موکول کنیم.
پوشاک سنتی ترکمن ها
پوشاک سنتی ترکمن ها از موادی همچون ابریشم‌، پوست‌، کتان‌ و پنبه‌ تهیه می شد. پوشش اصیل‌ ترکمنی‌ از جنس‌ ابریشم‌ بود و این مساله در نوع زنانه و مردانه تفاوتی نمی کرد. زنان، پرورش‌ کرم‌ ابریشم‌ و تهیه‌ پیله‌ ابریشم‌ را بر عهده داشتند. پس از آماده شدن ابریشم آن‌ را با چرخ‌ دستی‌ تاب‌ می دادند تا نخ به دست آید و با رنگ های‌ طبیعی‌ همچون‌ انار دانه‌، پوست‌انار، بویا، نیل‌ و دیگر گیاهان صحرایی‌ به آن جلوه ای خاص می بخشیدند. آنها از نخ‌ ابریشم‌ در دستگاه‌ ساده‌ای‌ به‌ نام‌ «تارا» پارچه های‌ ابریشمی ‌تهیه می کردند. این‌ پارچه‌ ابریشمین‌ در عرض‌ تقریبی ‌نیم متر بافته می شد و طول‌ آن‌ تا تمام‌ شدن‌ چله‌ ادامه پیدا می کرد. لباس سنتی ترکمن ها را می توان در دو بخش مردان و زنان مورد بررسی قرار داد:

1- لباس‌ مردان‌

لباس مردان ترکمن از بخش هایی همچون تن‌ پوش‌، شلوار، کلاه‌ و کفش‌ تشکیل می شود که در ادامه با آنها آشنا می شویم:

*تن‌پوش ها

تن پوش ها همان بالاپوش ها هستند که ما آنها را لباس خطاب می کنیم. تن پوش مردان ترکمن انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

SelmA · 7/3/23

دون ‌(don)

دون لباس اصیل ترکمنی است. این تن پوش ردای‌ بلندی‌ تا زیر زانوان‌ بود که‌ از ابریشم‌ دوخته‌ می‌شد. دون‌ بر اساس رنگ‌ و نوع‌ بافت‌ بر دو نوع ‌تقسیم می شد:

«قیزیل‌دون‌» یا «قیرمیز دون‌» (Gyzyl/ Gyrmyz don) که از ابریشم‌ کاملا قرمز دوخته‌ می‌شد

«قارما دون‌» (Garma don) که رنگ‌ متمایل‌ به‌ زرد داشت و رنگارنگ‌ و راه‌ راه‌ و فاقد بافت یکنواخت بود.

بر حاشیه‌ دون‌ نوارهای‌ سوزن‌دوزی‌ می دوختند که به آن «آلاجا» (Alaja) می گویند. این نوار از دو نخ‌ تافته‌ سیاه‌ و سفید یا تیره‌ و روشن‌ تشکیل شده است. بر کمرِ دون‌ کمربندی‌ از شال‌ می بستند که گاهی آراسته‌ به‌ تزیینات نقره‌ است و به‌ آن‌ قوشاق (Guşak) و یا «تیرمه‌ شال‌» (Tirme) گفته می شود.

چأکمن ‌ (Çäkmen)

چأکمن ‌بالاپوشی‌ بلندتر از کت های‌ کنونی‌ و از کرک شتر است که دو نوع دارد:

«اینچه‌ چأکمن‌» (inçe çäkmen) که از کرک ظریف‌ و مرغوب‌ تهیه می شود.

«یوغین‌چأکمن‌» (Ýogyn ) که از کرک زبر درست می شود.

ایچمک ‌(Içmek)

ایچمک، اوچمک یا سیلکمه، پوستین‌ تن پوشی برای استفاده در هوای سرد است که قسمت جلوی آن قلاب یا دکمه ندارد و آستین بلند آن از شانه به سمت مچ باریک می شود. برای بستن جلوی سـ*ـینه این تن پوش از قوشاق استفاده می کنند. قوشاق دستاری است که به دور کمر پیچیده می شود. ایچمک در چند نوع است:

«باغانا ایچمک» که بهترین نوع ایچمک بود و از پوست بره یک ماهه تهیه می شود.

«سیلکمه ایچمک» که از پوست بره 5 تا 6 ماهه درست می شود و پس از دباغی آن را به‌ رنگ‌ زرد در می آورند.

«ایش ایچمک» که از پوست گوسفند تهیه می شود و برای پوشیدن حین کار مناسب است.

پوستین دوزی کار مردان است و زنان در مراحلی از آن همکاری می کنند. برای دوختن هر پوستین پنچ تا شش پوست گوسفند یا هفت تا هشت پوست نیاز است. بعد از پوست کندن، روی آن آرد جو و نمک و دوغ می ریزند و شش تا هفت روز در آفتاب می گذارند. وقتی پوست خشک شد آن را با خشت و آجر می مالند و در آخر کمی پوست انار ساییده شده و رنگ قرمز و آب بر روی آن می ریزند. بعد از یک روز پوست را با دست نرم می کنند و برش می دهند و سپس می دوزند.

SelmA · 7/3/23

پالتون / پالتو

روپوشی زمستانه از پارچه های راه راه است که به صورت دامنی بلند با آستین های صاف دوخته می شود و سوراخی در سر آستین ها دارد. قسمت جلوی این پوشاک از هم باز و بدون دکمه است و برای ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن جلوی سـ*ـینه از کمربندی چرمی به نام «قوشاق» بهره می گرفتند.

قبا

قبا نام روپوشی است که از پارچه‌های راه راه و گاهی ساده تهیه می شود. این تن پوش بدون یقه برگردان است و آستین‌های راسته و بدون زیر بـ*ـغلی دارد. این پوشش دارای دامنی بلند است که در دو سوی آن چاکی دیده می شود. دو طرف این لباس از ناحیه کمر به صورت یکنواخت گشاد می‌شود. دو طرف قبا را بر روی هم قرار می دهند و با بندینک و یا کمربندی چرمی آن را محکم می کنند.

کوینک (Köýnek)

کوینک پیراهنی‌ ساده‌ و آستین بلند و راسته بود که یا یقه ‌نداشت و یا یقه‌‌ای‌ کوتاه‌ و مدور و بدون‌ دکمه‌ بر روی آن تعبیه می کردند. در این لباس به‌ جای‌ دکمه‌ از بندهایی به نام «سپ یقه» استفاده می کردند.

چئک یقه

چئک یقه پیراهنی ساده‌ بود که یقه‌ کج‌ یا کناری‌ داشت و به آن «گزک یقه» و یا «اوزیقه» نیز می گفتند. چاک یقه در راست یقه قرار داشت و آن را با سوزن‌دوزی های‌ مفصلی به نام «جویجه بورون» (نوک جوجه ای) تزیین می کردند. سرآستین این پیراهن به گلدوزی مزین بود و «گلباغ» خوانده می شد. قد پیراهن‌ها معمولی و جنس آنها از پارچه چلوار بود. رسم بر این است که مردان میان 50 تا 60 ساله و بزرگتر پیراهن سپید بپوشند؛ پیراهن هایی فاقد نقش و نگار که تنها به نواری در کنار یقه جیب‌های پهلو و آستین مزین هستند.

SelmA · 7/3/23

چاتال

چاتال به جامه‌ای سبک گفته می شود که از لباس خانگی کوتاه تر بود و در هنگام آلامان (یورش به دشمن) بر تن می کردند.

یاپینجا

پاپینجا پوششی بدون آستین و از جنس نمد است که چوپان‌ها در زمستان آن را بر دوش می‌اندازند و درتابستان به عنوان سایه بان از آن بهره می گیرند.
شلوار

شلوارهای سنتی مردان ترکمن در دو نوع زیر است:

بالاق یا تنبان

شلوار مردانه ترکمن ها از تنبان‌ تنبلی‌ از رشته‌های‌ پنبه‌ای‌ لیفه‌ بود که سر آن‌ را با «هوتاز» (Hotaz) یا منگوله‌ زینت می دادند و به آن «اوچغور» می گویند. بالاق شلواری با برش ساده است که مسن ترها سفید آن را استفاده می کردند و نوع سبز و نیلی آن توسط جوان تر ها استفاده می شد.

جولبار یا شلوار

جولبار پوشاکی بود که مردان کهنسال، درروزهای جشن آن را از بالای تنبان بر تن می کردند. پارچه جولبار گوگ ماووت یا ماهوت آبی بود که رنگی نیلی داشت. این پوشش برش معمولی و دو قسمت داشت: قسمت اصلی که قوزک پاها را پوشش می داد و خشتک که برشی نزدیک به ذوزنقه دو قلو داشت.

این نوع شلوار با نخی پنبه‌ای به نام «اوچقورباق» یا بند تنبان به دور کمر محکم می شد که آن را از درون لیفه (جای کمر) شلوار رد می کردند. گاهی به دو انتهای اوچقورباق منگوله‌ای به نام «هوتاز» (Hotaz) یا «هوتوز» می آویختند.

SelmA · 7/3/23

کلاه ها

کلاه در فرهنگ ترکمن ها جایگاه خاصی دارد و در پوشش سنتی آنها چندین نوع از آن دیده می شود:

تلپک (Telpek)

تلپک کلاه‌ پوستی‌ است که‌ از پوست گوسفند درست می شود و در گذشته انواع گوناگونی داشت:

دوومه تلپک (Düwme T)

بوخار تلپک (Buhar T) که نیم گرد است. پشم‌های بلند، مشکی و پیچ در پیچ این کلاه روی چشم و ابروی مرد ترکمن را پوشش می دهند.

شیپیرما تلپک (Shypyrma T) که کلاهی نه چندان بلند است. این کلاه سر پوشی مسطح دارد که معمولا با پارچه قرمز پوشانده می شود و نوارهایی به شکل (+) روی آن به چشم می خورد.

کلاه ها آستردار پنبه دوزی شده و لفاف‌دار هستند و بر روی بوروک استفاده می شوند.

بوروک (Börük)

بوروک یا بوریک در واقع یک عرقچین‌ است که نقوش‌ گوناگون‌ بر روی آن سوزن‌دوزی‌ می شد. هم مردان و هم زنان از این کلاه استفاده می کنند و در برخی‌ لهجه‌ها تاخیا (Tahýa) یا تایخا (Taýha) نیز می خوانند. مردان بوروک را زیر کلاه پوست می گذارند و پسران از آن در ایام کودکی و جوانی استفاده می کنند. زنان وظیفه تزیین این کلاه را بر عهده دارند و تمام نقاط بیرونی آن را با سوزن دوزی زینت می دهند. این کلاه با حوصله و دقت خاصی تهیه می شود و درست شدن آن زمان زیادی می برد.

دستار شیر شکری

دستار معروف شیر شکری، پارچه‌ای سفید با گل های نخودی رنگ است که آن را همانند عمامه به کار می برند.

SelmA · 7/3/23

پاپوش

لباس سنتی ترکمن ها با پاپوش ها یا کفش های خاصی پوشیده می شود که عبارتند از:

چکمه ‌ (Çekme)

چکمه‌های‌ بلند چرمی‌ با نوک‌ برگردان‌ اصلی‌ترین‌ پاپوش‌ مردان ترکمن هستند که آنها را «ایدیک» نیز می خوانند و در سوارکاری به کار می برند.

چاریق‌ (Çaryk)

چاریق‌ کفشی نرم است که چوپانان‌ آن را از پوست‌ گاو چارقی یا چرم شتر و گاومیش‌ تهیه‌ می‌کردند. این کفش مخصوص‌ پیاده روی است و در صحرا و خاک ‌نرم‌ به خوبی پا را حفظ می کند. برای تهیه این پاپوش، پوست دباغی شده را در اندازه ای بزرگ‌تر از پا می بُرند و برای عبور دادن بند، سوراخ‌هایی در اطراف آن ایجاد می‌کنند. سپس پای را دولاق پیچ کرده، درون برش چرم قرار می دهند و بندها را به دور دولاق محکم می‌کنند. این بندها به «چاریق‌باق» معروفند.

دولاق‌ (Dolak)

دولاق پارچه‌ای دستباف، ضخیم و پشمی است که آن را مثل نواری به دور پا تا زیر زانو می پیچند. دولاق را می توان نوعی جوراب اما بسیار زبرتر و گرم‌تر به شمار آورد. این پاپوش را در زمستان ها می پوشند و آن را با چاریق‌باق محکم می‌کنند.

چپک (Çepek) یا یلکن‌ (Ýelken)

چپک یا یلکن‌ پاپوشی تابستانی از پوست شتر است که سبکی و راحتی آن را می توان با دمپایی های امروزی مقایسه کرد.

جوراب

ترکمن ها از جوراب های ابریشمی و پشمی استفاده می کنند که بافتن آنها بر عهده زنان ترکمن است.

گبری

مردان ترکمن در گذشته نوعی کفش به نام گبری نیز به پا می کردند که امروزه دیگر اثری از آن دیده نمی شود.

SelmA · 7/3/23

- پوشاک بانوان ترکمن

لباس‌های زنان‌ ترکمن‌ تنوع زیادی دارد و علت آن به دوره‌های‌ سنی‌ آنان‌ مربوط می شود. پوشاک زنان ترکمن برشی ساده دارد؛ اما تزیینات چشم گیری بر روی آنها به چشم می خورد. آنها چهار نوع لباس برای خود دارند:

لباس منزل که بسته به سن افراد شکل و شمایلی خاص دارد.

لباس کار برای پختن نان و انجام کارهای کشاورزی

لباس شهر برای خروج از منزل و خرید از بازار

لباس تشریفات برای شرکت در مراسم، جشن ‎ها و اعیاد

در اینجا پوشش زنان را در چهار بخش مورد بررسی قرار می دهیم:

*تن پوش ها

برای تن پوش، لباس های متعدد ترکمنی وجود دارد که عبارتند از:

کوینک‌ (Köýnek)

زنان‌ ترکمن‌ در گذشته پیراهن‌های ‌ابریشمین‌ به تن می کردند که‌ بیشتر آنها به رنگ‌ قرمز تمشکی بود و گاهی برق می زد. این تن پوش «قیرمیز کوینک‌» (Gyrmyz K) نام‌ داشت‌. این پیراهن‌، دارای الگویی ساده‌ و شامل سه‌ قسمت‌ بود‌: یقه، ینگ‌ (Ýeň) یا آستین‌، یان‌ (Ýan) یا پهلو و آشیری‌ (Aşyry) یا دامن.‌

آستین های این لباس معمولا بلند است و از بالا به طرف مچ دست تنگ می شود. حاشیه و سر آستین های پیراهن به شکل ظریفی سوزن دوزی می شود.

منظور از دامن در لباس ترکمن ها، پوششی است که که از گردن تا قوزک پا را می پوشاند و برش ندارد؛ نه آن دامنی که فقط از کمر به پایین را می پوشاند. زنان تکه های مثلثی شکلی را در میان تکه‌های مستطیل شکل دامن لباس قرار می دادند و تن پوش پرچینی را ایجاد می کردند که در قسمت پایین گشاد بود. به این ترتیب دامنِ لباس، از زیر بـ*ـغل تا پایین به تدریج گشاد می‌شد. بلندی این لباس تا بیست سانتی‌متری پاشنه پاست تا حاشیه دوزی مفصل پایین شلوار نمایان باشد.

یقه پیراهن حدود 15 سانتی متر به سمت پایین چاک دارد و اطراف آن قلاب دوزی شده است. این چاک را از قسمت بالا (زیر گلو) با وسیله تزیینی به نام «گل یاقا» (گل یقه) می بندند تا سـ*ـینه پوشیده شود. چاک یقه به اندازه ای باز بود که برای شیر دادن مناسب باشد.

SelmA · 7/3/23

برای محکم کردن دوخت های این پیراهن از نوارهای پارچه‌ای باریک در حدود 33 سانتی متر استفاده می کردند. بر روی پیراهن، ‌شال‌ یا کمربندی‌ می بستند که آراسته ‌به‌ دانه های‌ ریز تسبیح و یا منجوق‌ بود و «مونجوق‌ غوشاق‌» (Monjuk Guşak) و یا «هنجی غوشاق» خوانده می شد.

سر آستین‌ها و یقه با هنر سوزن دوزی آراسته می شد. در گذشته ردیف‌هایی از سکه در جلوی پیراهن می دوختند که تا سال 1349 شمسی منسوخ شد. یقه‌ پیراهن‌ را با «گل‌ یقه‌» (Gül Ýaka) نیز تزیین می کردند و «بوقاو» (Bukaw) را که سـ*ـینه‌ریز نقره‌ای‌ درشت بود به گردن می انداختند.
قوشاق (کمربند)

زنان ترکمن کمربندی ابریشمی دارند که قوشاق نام دارد. قوشاق باعث می شد که قد پیراهن کوتاه شود و در هنگام کار دست و پای زنان را نگیرد. آنها این کمربند را به شکل یک شال سیاه 3 متری هنگام بارداری یا در سنین بالاتر دور کمر می ‎بستند و آن را برای کمر و شکم مفید می دانستند. قوشاق سبز را به کمر نوعروسان ترکمن می بستند تا او را از چشم زخم حفظ کنند.

مردان نیز برای کار در مزارع یا در میدان های کُشتی، برای تمرکز نیرو در مقابل حریف از قوشاق استفاده می کردند.

چابیت‌ (çabyt)

چابیت یا شاوت قبا یا بالاپوشی‌ بود که تا همین چند سال پیش طوایف «یموت» در مراسم رسمی آن را می پوشیدند و بر دو نوع مخملی و ابریشمی است و آستر دارد.

نوع مخمل این لباس دارای آستین‌های کوتاه و کمربند است. قسمت جلوی این پیراهن را باز می گذاشتند تا تزیینات داخل آن مانند گل‌دوزی به خوبی دیده شود. نوع دیگر را از ابریشم راه راه قرمز تهیه می کردند که سر آستین و آستین‌های بلند داشت. قد نوع ابریشمی بلند بود و تا بالای ساق پا می رسید. دو طرف پیراهن را راسته و آزاد در نظر می گرفتند و یقه‌ای ساده و بدون برگردان را برایش طراحی می کردند. تنبلی آستین لباس متوسط است و از زیر بـ*ـغل به طرف مچ باریک می شود.

SelmA · 7/3/23

در زیر بـ*ـغل لباس زایده‌ای سه گوش و از **** غیر از پارچه قبا بین آستین و پیراهن وجود دارد که برای جلوگیری از آسیب عرق بدن به لباس آن را می دوختند. گاهی آن را عوض می کردند تا مشکلی برای لباس پیش نیاید. پیراهن از قسمت کمر تا پایین گشاد می شود و در دو طرف چاک دارد. نقوش مفصلی را بر روی این لباس پیاده می کردند که بیشتر در این قسمت ها دیده می شد: مچ آستین، اطراف یقه و کناره‌های آن در جلو سـ*ـینه تا انتهای دامن و اطراف آن و در اطراف چاک پهلو.
چاروود یا جبه

روپوشی پالتو مانند بود که در حاشیه دامن، یقه و سر آستین سوزن دوزی داشت. این پوشش از پارچه های مخمل به رنگ های سبز یا آبی یا قرمز بود و آن را را در زمستان و به هنگام مهمانی به تن می کردند. امروزه این لباس تنها در گنجه مادربزرگ ها جای دارد. آنها به هنگام برودت هوا به استفاده از پوستین نیم تنه و یا بلند هم روی می آورند.

چکمن

لباسی پشمی است که بر اساس نوع پشم به کار رفته در آن به دو نوع «اینچه چکمن» و «یوغین چکمن» تقسیم می شود.

نیم تنه

نیم‌ تنه‌ یکی از پوشش های مخصوص‌ عروس‌ شدن‌ بود که دختران آن را آماده می کردند و با سوزن دوزی و آویزه هایی‌ از سکه ‌و پولک‌های‌ نقره‌ زینت می دادند. پسران و دختران نیز نیم تنه‌ای به تن می کردند که بر پشت آن زیورآلات مختلفی به شکل‌های سپر و تیر و کمان آویزان بود.

بوقو (Buqaw)

بوقو، یقه کلفتی بود که با آویزه‌ها و یا یک لوزی تزیین شده به نام «گنجوک» گلو را می پوشاند. در قرن بیستم میلادی این پوشش به یقه بزرگ قپِاقه‌ای (گول یقه) تبدیل شد.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

مدیر تالار بیوگرافی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین