منطقه کلباد

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

منطقه کُلْباد به عنوان یکی از بخش های شهرستان گلوگاه به مرکزیت لمراسک در مازندران واقع است. قدمت نام کلباد به قرن هفتم می رسد و زمانی که کلباد، یکی از خواص مغولان به همراه «جنیتمور» یکی از سرداران مغول، مازندران و خراسان را مطیع ساختند، قسمتی از دهات املاک کبود جامه (از روستای قلعه پایان تا حدود کردکوی امروزی) به وی تفویض گردید و نام او بر روی این منطقه تاکنون باقی و جاری است. در منطقه کلباد، دو شهرک یا شهر باستانی وجود داشته که براساس برخی منابع تاریخی، قدمت آنان به دوره ساسانیان می رسد. لمراسک که امروزه مرکز بخش کلباد است و دیگری «نامیه» که محدوده گلوگاه امروزی بوده است. در زمان منصور عباسی و در دوره حاکمیت ابوالعباس طوسی بر طبرستان 44 «مسلحه» یا پادگان نظامی برای سرکوب آشوب ها ایجاد گردیده که دو پادگان در منطقه کلباد یعنی لمراسک و نامیه بوده است. از حوادثی که در منطقه کلباد روی داده، می توان به نبرد علویان طبرستان با سلجوقیان و نیز نبرد ماکان بن کاکی و همچنین جنگ کریم خان زند با محمدحسن خان قاجار در «گراودین تپه» و حفر «جرکلباد» توسط شاه عباس اول صفوی برای جلوگیری از حمله ترکمانان اشاره کرد. این مقاله به شیوه توصیفی– تحلیلی درصدد شناسایی و تبیین منطقه تاریخی کلباد با توجه به موقعیت تاریخی آن می باشد.چکیده
کُلْبادمنطقه به عنوان یکی از بخشها ی شهرستان گلوگاه به مرکزیت لمراسک درمازندران واقع است. قدمت نام کلباد به قرن هفتم م رسدی و زمانی که کلباد، یکی ازخواص مغوالن به همراه »جن تموری « یکی از سرداران مغول، مازندران و خراسان را
مطیع ساختند، قسمتی از دهات امالک کبود جامه )از روستای قلعه پایان تا حدودکردکوی امروزی( به وی تفویض گردید و نام او بر روی این منطقه تاکنون باقی و جاری است. منبع: ویکی پدیا #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

در منطقه کلباد، دو شهرک یا شهر باستانی وجود داشته که براساس برخی منابع تاریخی، قدمت آنان به دوره ساسانیان م رسدی . که امروزه مرک لمراسک ز
بخش کلباد است و دیگری نامیه» « که محدوده گلوگاه امروزی بوده است. در زمان منصور عباسی و در دوره حاکمیت ابوالعباس طوسی بر طبرستان 55 یا «مسلحه»پادگان نظامی برای سرکوب آشوبها ایجاد گردیده که دو پادگان در منطقه کلبادیعنی لمراسک و نامیه بوده است. از حوادثی که در منطقه کلباد روی داده، میتوان به نبرد علویان طبرستان با سلجوقیان و نیز نبرد ماکان بن کاکی و همچنین جنگ کریم
خان زند با محمدحسن خان قاجار در جرکلباد»و حفر «گراودین تپه» « توسط شاه اول عباس صفوی برای جلوگیری از حمله ترکمانان اشاره کرد. این مقاله به شیوه توصیفی ˚ تحلیلی درصدد شناسایی و تبیین منطقه تاریخی کلباد با توجه به موقعیت
تاریخی آن میباشد.کلیدی: هایواژه طبرستان، کلباد، جرّ کلباد، لمراسک، نامیه، گراودین کلباد با مرکزیت لمراسک، امروزه یکی از بخشها ی شهرستان گلوگاه )شرقیتر نی شهرستان مازندران و هم مرز با استان گلستان( و شامل روستاهای مهدیرجه، قلعه
پایان، وله مازو، ریحان آباد، لمراسک، تیرتاش و سراج محله است که در چند دهه قبل، روستاهای تیله نو، خورشید کالً و شهر گلوگاه را هم شامل م اد، از کلب .دیگردی شمال به خلیج گرگان و از جنوب به کوه « )جهان مورا» از سلسله جبال البرز(، از
شرق به استان گلستان و از غرب به شهرستان بهشهر متصل است.
قدمت نام کلباد
بر اساس منابع تاریخی م توانی گفت که نام کلباد، نخستین بار در کتاب تاریخ» ی بناکتی« 757که در سال تألیف گردیده، آمده است. بناکتی، در کتاب خود در مبحث
خلفا و سالطین معاصر اوکتای قاآن» « کلباد، را یکی از خواص و نزدیکان مغوالنبرشمرده که همراه جنیتمور» « از سرداران مغول برای ایل کردن قالع مازندران وخراسان به مازندران آمده و پس از مطیع کردن اهالی این ایالت، اسپهبد نصرت الدین
کبود جامه، قسمتی از دهات و امالک کبود جامه را از حدود روستای قلعه پایان امروزی تا شهرستان کردکوی به کلباد تفویض نمود و نام وی بر روی این منطقه تاکنون باقی وجاری است. )
منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

بناکتی، 5552 : استرآباد و مازن»در سفرنامه (523» دران ،
درباره بلوک کلباد چنین آمده:
»از جر کلباد که بگذریم، داخل در بلوک کلباد است و راه خیابان به
دامنه کوه واقع م باشدی که در این راه، باغ توت و انار بسیار است و در کُرَند»کنار رودخانه « معدن مس و آهن وسُرب وجود دارد. )میرزا ) 73 : ،ابراهیم 8353
بلوک کلباد شش قریه دارد: -5 لیمراس ) لمراسک( سراج -5تیله نو -5تیرتاش - 8کهزاریگلوگاه. -6خورشید کالً -3محله هشتصد و بیست خانواده و سیصد تفنگچی به دیوان اعال م دهندی ، که یکصد نفر از طایفه ایل عمرانلو، دسته محمدمهدی خان
پسر شاهقلی خان است و طایفه ایل عمرانلو را آقا محمدخان از قرا داغ و قراباغ وشکی آورده و در گلوگاه سکنی داده است. )مکنزی، (555: 5533
محدوده کلباد، در دورهها ی زمانی مختلف دستخوش تغییر بوده است مثالً در ابتدای نامگذاری نام کلباد بر این منطقه، از قلعه پایان امروزی تا شهرستان کردکوی بوده است و زمانی از روستای لمراسک تا جرّ کلباد بوده و همان گونه که مکنزی» « در کتاب خود آورده: »امامزاده احمد )بلندامام( لمراسک حد بین اشرف وکلباد بوده و از لمراسک تا جر کلباد، محدوده منطقه کلباد بوده است. )همان: 558 )و امروزه از
روستای مهدیرجه تا روستای سراج محله م .ب
آیین مردم کلباددرباره آیین مردم کلباد م توانی گفت که، قبل از ورود اسالم به طبرستان بی گمان
مردم نواحی شمال ایران دارای آیین زردشتی و مزدیسنی و آتش پرستی بودند، وجود جایگاه ها و روستاهایی در طبرستان که امروزه برخی از آنها به همان نام باستان »، مانند: شوندیخوانده م آتشگاه، آتشان، مزداران، مزده و مزگاه« دلیل آشکاری بر
زرتشتی بودن مردم این سامان و به تبع آن مردم منطقه کلباد است. منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

ده وجود آتشک کوسان در غرب بهشهر کنونی که کیوس» « از خاندان ساسانی بنا نهاد، مهرتأییدی بر رواج آیین زردتشتی در این منقطه است. )ابن اسفن -535 :5566 دیار، 533 )
مردم طبرستان و از جمله مردم منطقهای که بعدها کلباد نام گرفت، طی فرمانی که زیدبن حسن پس از تشکیل حکومت علویان طبرستان به سراسر این ایالت صادرکرد، به تدریج مسلمان شدند و پیرو مذهب شیعه زیدی گردیدند. همچنین مهاجرت گروهی از علویان و هاشمیان از حجاز، شام، عراق و خراسان به این منقطه و پیوستن آنها به حسن بن زید، در گرایش مردم به اسالم و شیعه زیدی، بیتأثیر نبوده است.
)همان: 858 ) شیعه بودن مردم کلباد را م در امامزاده توانی هایی که در این منطقه وجوددارد اثبات کرد. مکنزی، که کنسول انگلیس در 5875/ م5237رشت ) ق( بوده و مشاهدات سفر شمال خود را در کتاب :دسیونیآورده، م« سفرنامه شمال»
»پس از حرکت از اشرف به « کلموزی» )وله مازو( که امامزاده کوچکی)امام زاده قاسم( داشت، رسیدیم و پس از آن در سه فرسخی اشرف به مقبره مقدّس بلندامام ) امامزاده احمد لمراسک( رس که حد بین میدی
اشرف و کلباد بود. )مکنزی، 5533) :558 در سمت راست و در سراشیبی تّپه، دِهی به نام » رتاشیت» و ده دیگری به نام قرارداشتند و امامزاده ای هم در سمت چپ این ده، قرار داشت. )همان :
)555
درسفرنامه میرزا ابراهیم آمده مقبره مکه العماد الدین که دو درخت سرو داشت، که
در محله طیل نو و امامزاده محمد )احمد( در محله لیمراس )لمراسک( م . )میرزا باشدی
)28 : ،ابراهیم 8353
درباره محصوالت، شغل و چگونگی پرداخت مالیات منطقه کلباد به ویژه در دوره
توانیقاجار م گفت: محصول کلباد: ابریشم، برنج، گندم وجو، پنبه وکنج باشدید م و
درختها ی نوچه توت را از کلباد به والیات مازندران م برندی و انار شیرین هم زیاد
دیآیبه عمل م . اهل کلباد ییالق و قشالق دارند و شعربافی کلباد مشهوراست. )
منبع" دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

میرزا
)28 : ،ابراهیم 8353
درباره مالیات کلباد، میرزا ابراهیم مینویسد که مالیات دیوان چهارصد و تومان پانزده
و . )همانباشدیقرآن م 6 جا( اما مکنزی معقتد است: »مالیاتی که مردم کلباد به دولت
6تومان و 552 (کنندیپرداخت م قرآن( است، رئیس والیت )5388 )خروار، از قرار
هر خروار 88 من شاهی برنج، )8588 )خروار گندم و )35 )من تبریز ابریشم از رعیت
یگیم رد 588ض ). و درعو ( تومان حقوق م یگی رد و حق چرای دام دارد. آن 588ها
تفنگچی به دولت م دهندی : 588- نفر از کلباد 888 نفر از ایل عمرانلو )مکنزی،
)555 5533: 5-
اوضاع اجتماعی کلباد
قشر و طبقه در منطقه کلباد براساس وابستگی و میزان مالکیت زمین بوده و هست.
در رأس آن ها، خان و مالکان بزرگ زمین قرار داشته که برای اقوام کلباد در یک قرن اخیر، علی اکبر خان کلبادی و منوچهرخان کلبادی بودند. پس از آنها، خرده مالکان
هستند، که همه امور مربوط به مراقبت و نظارت از زمینِ خانها را برعهده داشتند.)کدخدا، سربلوک( در مرتبه پایین، کسانی بودند که یا از مالکیت زمین کمی برخوردار بودند یا اصالً مالک نبودند یعنی زمین را اجاره م کردندی و حتی قبل از رسیدن محصول آن را پیش فروش م که این کار آن کردندی ها به شرایط آب وهوایی مناسب
بستگی داشت. سازمان اجتماعی کشاورزان منطقه کلباد، براساس سسیتم )قرضی( بود
که نوعی همیاری روستایی محسوب م دیگردی که این همکاری در بین اعضای خویشاوندی و همسایگان صورت میپذ .رفتی
اقوام مهاجر کلباد ایل عمرانلو
آقامحمدخان قاجار این ایل را به منظور سرحدداری و جلوگیری از تهاجم و غارت ترکمن ها به منطقه کلباد واشرف در سال از قراباغ و 5728 قراداغ و شّکی در کشور
آذربایجان فعلی به منطقه کلباد کوچاند. )
منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 6/11/21

ملگونف، 532: 5533 ) سنگرهای موجود در
ساحل خلیج گرگان و قلعه سرتک میان قلعه در شبه جزیره میانکاله، مؤید این امر آقا است. محمدخان قاجار به پاس کمک این ایل در جنگ با مخالفان و دشمنان، یاراض ها که ا ی یل عمرانلو در آن سکونت دارند و نیز آب )نهر( قر اوان» هی « را به طور رایگان به افراد این ایل هدیه کرد و طبق فرمانی که از طرف فتحعلی شاه قاجار صادر شده، طبق معمول سنواتی )هرساله 38 نفر( از کارگران دهات مجاور واقع در منطقه کلباد، باید نهر قر را تعمیر و ت اوان هی حویل ایل عمرانلو دهند، زیرا در مقابل
این کار، سربازان ایل، وظایف خود را در خدمت به مرزداری و محافظت از منطقه با
آسودگی خاطر انجام دهند. )عسکری، (557: 5538
گودارهااز طوایفی هستند که از قدیم االیام در منقطه کلباد حضور داشتند. گودار، نام گروهی
از خنیاگران هن باشدیدی االصل م که در سراسر مازندران خصوصاً در مناطق شرقی
استان و به ویژه منطقه کلباد پراکندهاند. برخی آوردن این گروه به ایران را در زمان
خسروپرویز و برخی دیگر به دوران بهرام گور ساسانی مربوط م ند که و معتقد دانندی
بهرام گور آنها را جهت مطربی به ایران آورد و در نهایت عده ای بر این باورند که
آنها همراه با غنایم نادرشاه از هند به ایران آورده شدند.
ملگونف درباره گودارها مینویسد:
نیا» ها قومی هستند که عمدتاً در استانها ی استرآباد و مازندران دیده
شوندیم . ایرانیان، معموالً آنها را به صورت روزمرد یا دشتبان اجیر
. آنکنندیم ها غالباً در منتهی الیه روستاها سکونت اختیار م ا با ت کنندی
ایرانیان که تحقیرشان م کنندی ، در تماس نباشند. آنها زبان خاص خود
ندارند و با لهجه مازندرانی و به طورکلی زبان محلی خود صحبت م ، نندکی
آنان تیراندازان مجرّبی هستند که متهوّرانه به شکار پلنگ و ببر و دیگر
. )ملگونف، «پردازندیحیوانات م 5533) :535
توانیم گفت که گودارهای نخستین، عهدهدار امور موسیقی وساخت ابزار آن برای
گذران زندگی بودند که بعدها براثر فشار برخی گروهها ی مذهبی بومی از این حرفه
دست برداشته و به مشاغلی چون: شب پایی و میرشکاری یل ها به دلاند. آنتن داده
مهارت در موسیقی، تأثیر قاطع و قابل مالحظه ای در فرهنگ موسیقی منطقه بجای
.اندگذارده
اهمیت نظامی و سـ*ـیاسی کلباد
با حاکمیت حکّام عباسی در طبرستان وبه ویژه در دوره ابوخزیمه» « در سال 558 ق.،
قتل عامها ی زیادی در طبرستان به خصوص نواحی کوهستانی آن صورت گرفت.منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 7/11/21

این اعمال خشونت بار فضای سـ*ـیاسی، اجتماعی طبرستان را دچار آشوب و بی نظمی
5527 کرد. )مهجوری، : 27 )از این رو، در دوره دوساله ابوالعباس طوسی در طبرستان،
پادگانهای زیادی )مسلحه( در 55 شهر و نقاط راهبردی با کمک نیروهای عرب و
ایرانی که اغلب خراسانی بودند، ساخته شد. )مادلونگ، (575: 5525
این پادگان یها، وظ فه سرکوب آشوب ها ی محلی و غلبه برسرکشی های اُمرای محلی
کوهستان ساکن در ها و برقراری امنیت شبکه راههای ارتباطی را داشتند. هم چنین در
زمانها ی تعیین شده از سال به جمع آوری مالیات و خراج ساالنه و غنایم حاصل از
جنگها پرداختندیم ی . )ابن اسفندیار، -3: 5566 75)
درباره اهمیت نظامی و سوق الجیشی بودن منطقه کلباد همین بس که دو پادگان از
55 پادگان نظامی این دوره، در منطقه کلباد ایجاد گردید: یکی در لمراسک با 5888
نفر مرد نظامی به فرماندهی »اسحق بن ابراهیم ا نامیه»و دیگری «لباهلی « با 888 نفر
مرد جنگی به فرماندهی « کرمان البجلی» بوده است. )همان (572:
ابن فقیه، جغرافی دان قرن چهارم، تعداد پادگانهای طبرستان در دوره مذکور را سی
و یک مسلحه م : »داندی از آغاز طبرستان تا مرز دیلم، سی و یک مسلحه افتاده است
ز )و در هر یک ا 888 )تا هزار مرد است. )ابن فقیه، :5553 553 ) بارتولد، معتقد است
که این پادگانها در زمان حمله مغوالن وارد مرحله ای تازه ای از نابودی گردیدند.
858: 5532(بارتولد، ( عالوه برآن عوامل طبیعی چون فرسایش و رطوبت نیز در
نابودی این پادگانها نقش مهمی داشته است.
یدادهایور سـ*ـیاسی، نظامیِ چندی در منقطه کلباد روی داده که عبارتند از:
- جنگ بین سپاه مسعود سلجوقی )که ازسوی سلطان سنجرسلجوقی برای دستگیری
عالء الدوله» « که از فرماندهان نافرمان سلجوقی بوده به طبرستان آمده بود( با عالء
الدوله، که نبرد آنها در لمراسکِ کلباد روی داد و عالء الدوله توانست سپاه‌...
منبع" دانشکاه علوم انسانی
#تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 7/11/21

مسعودسلجوقی را در سال ) 385 ق( در لمراسک، قتل عام و تارومار کند. )ابن
)62-78 اسفندیار ،5566:
- دیگری جنگ میان محمدبن احمد» « فرزند ناصرالحق از علویان طبرستان با نماکان
بن کاکی بود. ماکان در پی جدایی رشاء موج» « فرمانده سپاه خود، از ترس جدایی
دیگر فرماندهان، از گرگان به طبرستان رفت و امیرکا» « ورداسف»پسر « راسک را در لم
باقی گذاشت وخود برای گردآوری سپاه به ساری روانه شد، ، پس«محمدبن احمد»
« امیرکا»از جنگ با در لمراسک و تار و مار کردن سپاه وی به ساری رفت و در آنجا
نیز به جنگ با ماکان پرداخت و ماکان پس از شکست به کوهستان گریخت. )ابن
565) ،اسفندیار 5566: 826-822؛، مهجوری 5528: 568-
دنبر - بین کریم خان زند و ایل قاجار به فرماندهی محمدحسن خان قاجار بوده که
گراودین تپه»در « از تپهها ی تاریخی کلباد روی داده است. در این جنگ که به واسطه
خیـ*ـانت محمدخان سوادکوهی حاکم مازندران که جانشین نظرخان زند شده بود،
:5538(عسکری، 882 )قتلها ی زیادی صورت گرفت و خونها ی زیادی ریخته شد.
سپاه قاجار صدمات فراوان دید و پس از فرار بسیاری از سران سپاه قاجار، باقی مانده
سپاه از جاده شاه عباسی به استرآباد گریختند، و محمدحسن خان قاجار در حوالیِ
جرکلباد به دست »سبزعلی نام اکرادی« به قتل رسید. )هدایت، (7578/3: 5528
مکانهای تاریخی کلباد
جرکلباد
جَر، در لغت جای بریده وکنده شده را گویند. به دستورشاه عباس صفوی، خندقی
انهیدر م اشرف به استرآباد در نزدیکیِ کلباد حفرکرده اند تا سدّی در برابر حمالت و
تاخت و تاز ترکمانان باشد. )ستوده، (755/5 :5566
صاحب گیتی گشا در جرکلباد مینویسد:
منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

FaTeMeH QaSeMi · 7/11/21

»شاه عباس صفوی به جهت سدّ راه ترکمانیه و انسداد طریق سلوک
و عبور آن طوایف، خندق کلباد را حفرکرده که یک جانب آن به کوه
متصل و یک طرف آن را به حدود دریا آورده است،... از چهار فرسنگی
طول آن از هیچ مکان، عبور مقدور نیست جز همان راه باریک. )نامی،
5565: 838)
»در ایام سلطنت شاه ماضی صفوی که در انتظام امر مازندران و استراباد اهتمام داشت
به مالحظه حمله و تاراج طوایف ترکمانیه، مقرر فرمود که از حوالی کوهِ متصل به
اشرف تا ساحل دریای خزر که طوالً چهار فرسنگ است، خندقی عمیق حفر نموده
که سوار از آن نتواند گذشت و عبور از آن محال است و راه عبور از مازندران به
استرآباد از معبر، آن است. این جر، به دلیل واقع شدن در نزدیکی قر کلباد ب هی ه
»جرکلباد » مشهور گردیده است. )هدایت، 7556 :5528 )
درباره اندازه جر کلباد، یم« میرزا ابراهیم» نویسد:
»طول خندق، چهار فرسخ وعمق آن ده ذرع است و دو طرفِ معبرخندق، جنگل واقع
است ونگهبانانی برآن معبرگمارده شده 8353( میرزا ابراهیم، .«اند : 72 بوهلر، که (
مأمور بررسی حاش هی دریای خزر بوده تا هرجا که الزم باشد، استحکاماتی ایجاد کند،
یم نویسد:
»از اشرف تا خورشید کالً سه فرسخ و نیم و از خورشید کالً به قدر نیم فرسخ، خندق
خرابه ای است که در سنوات سابق از رشته تپهها ی کوچک الی ساحل دریا کنده
بودند جهت تشخیص سرحدّ مازندران و استرآباد. )بوهلر، :5537 53 )مجهوری،
گر شیا به استقالل از سلطه حکومتها ی بومی را سبب ایجاد استحکاماتی در نواحی
مرزی طبرستان م که یکی از آن داندی ها حفرِ جر کلباد بوده است. )مهجوری، منبع: دانشگاه علوم انسانی #تالار_گردشگری_ایران

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین