کمه دوزی

parädox · 12/3/21

یکی از رشته‌های مشهور صنایع دستی در هرمزگان کمه‌دوزی است. در کمه‌دوزی پارچه‌ای را دور دایره‌ای الک‌مانند که به آن«کمان» می‌گویند می‌پیچند. سپس دور دایره را محکم با طناب می‌بندند تا مانند دف شود، با این تفاوت که به جای دف که دور آن پوست است، دور این کمان، پارچه قرار دارد. بعد از این‌که پارچه روی کمان محکم شد، روی آن نقاشی می‌کشند. سپس پارچه را از کمان جدا می‌کنند. گاهی نقاشی از خود پارچه هم بریده و استفاده می‌شود گاهی هم همان پارچه را برای شلوار، کیف و … به کار می‌برند.
روش کار کمه دوزی
روش كار بدين صورت است كه در آن با استفاده از نخ گلابتون دور پولك هاي تـ*ـخت كوچك طلايي يا نقره ايي را دوخته و در اطراف قالبي كه از سوراخ كردن وسط يك پولك گرد بزرگ بوجود ما آيد نصب مي نمايند .
در اصطلاح سوزن دوزي به دوختي گفته مي شود كه در آن با استفاده از نخ گلابتون و پولك تـ*ـخت كوچك طلايي يا نقره ، در اطراف قالبي كه از سوراخ كردن در وسط يك پولك گرد بزرگ بدست مي آيد ، قلاب زده مي شود بطوري كه پولك هاي ريز و نخ گلابتون روي قالب را مي پوشانند تا اينكه طرح و نمايي از گل هاي كوچك را نشان دهد اين گل ها مسلسل و در كنار يكديگر قرار گرفته و نواري را بوجود مي آورند .
اين دوخت داراي تاريخچه ي مشخصي نيست ولي آنچه كه مسلم است از دوره ي صفوي به بعد در ميان دوخت هاي استان هرمزگان از رواج كامل برخوردار بوده است در آن زمان در اكثر شهرهاي استان هرمزگان اين دوخت براي تزئين : روسري ها ، يقه لباس ، پاي دامن و شلوار و مچ و آستين به كار گرفته مي شد ولي اكنون اين دوخت در شهرهاي بندر لنگه ، ميناب و بندر عباس رايج مي باشد .
یکی از رشته‌های مشهور صنایع دستی در هرمزگان کمه‌دوزی است
موارد مورد نياز جهت كم دوزي يا كمه دوزي عبارتند از :
پولك مدور سوراخ دار بزرگ ، پولك كوچك طلايي و ندرتا نقره اي ، نخ گلابتون ، سوزن ، پارچه مخمل يا ماهوت سرمه اي يا سياه و ساتن ، همانطور كه اشاره گرديد اجراي كم دوزي بر روي طرح جداگانه نبوده بلكه با قلاب گل ها و نوار و پولكي آماده شده و روي لباس دوخته مي شود .
منبع:بیتوته

M O B I N A · 13/2/22

در استان هرمزگان از پارچه های گلابتون دوزی شده برای دوختن لباس های محلی مانند شلوار بندری، کندوره (نوعی پیراهن زنانه)، چادر و روسری و غالباً روی لباس، یقه، پیراهن، آستین و لبه آستین انجام می گردد.
تاریخچه
به روایت تاریخ، یکصدوپنج سال پیش از میلاد مسیح بنا به یک سنت، دولت چین برای بر سر مهر آوردن همسایه، قطعاتی از پارچه ای زربفت و زردوزی شده را همراه با نمایندگانی به ایران فرستاد و 733 سال بعد، یعنی در سال 628 میلادی، هنگامی که هراکلیوس دستگرد را تصرف و غارت کرد، گران بهاترین غنائمی که به دست آورد زردوزی های ایرانی بود و همین روایت تاریخی باعث شد تا این تصور در اذهان بنشیند که برای اولین بار زردوزی از چین به ایران راه یافته، حال آنکه نتیجه کاوش های باستان شناسی در روسیه حکایت از آن دارد که در سده سوم پیش از میلاد زردوزی و فراوری پارچه های زربفت در ایران رواج داشته و ایرانیان از طریق نخ های زرین که به ظرافت تابیده شده بود تصویر برگ مو و پیچک را بر روی پارچه پشمی دوخته و در قرن های بعد سوزن دوزی های بیزانس، همسایه ایران، تقلیدی از فرآورده های ایران بود منتها با مرغوبیتی بیشتر و رنگ هایی خیره نماینده تر.
با هجوم مغول ها، عناصر هنر چینی نیز به زردوزی ایران راه یافت و اگرچه هیچ اثری از زردوزی های این دوره در دست نیست، ولی ادامه آن قطعاً به قرن پانزدهم، شانزدهم و هفدهم میلادی کشیده چه آنکه شاردن در سیاحت نامه خود بارها ظرافت زردوزی ها، گلدوزی های ایرانی را که به زعم خودش برتر از گلدوزی های اروپائیان و ترکان بوده ستوده است (مروری بر صنایع دستی ایران، ص 360، سازمان صنایع دستی ایران)
سابقه رودوزی ها در ایران با توجه به بقایای کاخ تـ*ـخت جمشید و کاشی های مکشوفه شوش، لباس های درباریان و محافظین به صورت برجسته و بنا به نظر بسیاری از کارشناسان برجستگی نقوش لباس ها را ناشی از تزئین آن ها از طریق گلدوزی دانسته اند و با توجه به مجسمه های سنگی که از نقاط مختلف ایران به دست آمده، نقوش انسان ها را با لباس های فاخر و تزئین شده نشان می دهد که تا حدودی مؤید وجود نوعی رودوزی در ایران عصر هخامنشی است و قدیمی ترین نمونه گلدوزی ایرانی که هم اینک موجود است متعلق به دوره سلجوقیان است.

ابزار کار کمه دوزی

ـ حلقه چوبی عظیم مانند الک که به آن کمان و در زبان محلی کَم می گویند که پارچه بر روی آن کشیده و محکم بسته می گردد.
ـ یک میل، قلاب بافی شماره 12 یا 13
ـ نخ گلابتون که می تواند طلایی، نقره ای و یا در رنگ های دیگر باشد.
ـ پارچه از جنس کتان، پنبه، وال، حریر، کرپ ناز، شالمز، پولیستر در رنگ های متنوع و شاد

M O B I N A · 13/2/22

روش کار

پارچه را روی کم می کشند، دور دایره را محکم با بند یا کش می بندند تا مانند دف گردد، با این تفاوت که به جای دف که دور آن پوست است، دور این کمان، پارچه قرار گرفته است. بعد از این که پارچه روی کمان محکم شد، نقش را روی آن می کشند.

طرح گلابتون می تواند بسیار متنوع باشد معمولاً بر مبنای سلیقه مشتری یا از روی طرح های آماده توسط کاربن روی پارچه منتقل می گردد و یا توسط ذهن خلاق هنرمند بر روی پارچه کشیده می گردد.

روش دوخت به این شکل است که هنرمند نخ گلابتون را در زیر کار با دست می گیرد و با دست دیگر که در روی کار قرار گرفته است توسط قلاب نخ را می گیرد و از زیر کار به روی پارچه می کشد و با انتخاب محل قلاب زدن بعدی، نخ در روی پارچه کشیده و دوخته می گردد. شکل سادهٔ دوخت زدن شبیه به یک خط زنجیره زنجیره است. با کنار هم قرار دریافت این دوخت های ظریف بر روی پارچه، طرح زیبایی روی پارچه منتقل می گردد.

زنان هنرمند هرمزگانی با مهارت و سرعت خاصی این کار را انجام می دهند و طرح هایی با ظرافت کم نظیر خلق می نمایند.

معمولاً هنرمندان در حین کار از منجوق و یا پولک هم استفاده می نمایند که باعث زیباتر شدن و تنوع بخشیدن به طرح می گردد.

در هر طرح معمولاً از یک، دو و یا چند رنگ گلابتون با توجه به سلیقه هنرمند استفاده می گردد و همان پارچه را برای دوخت شلوار، پیراهن، شال، روسری و چادر به کار می برند.

نقوش گلابتون

نقوش مورد استفاده در گلابتون و کمه دوزی هرمزگان بیشتر گل وبوته است که می توان به نقوش زیر اشاره نمود:

نقوش اِسلیمی: نقش تزیینی به شکل گیاه با ساقه های مارپیچی است که ابتدا و انتهای آن معین نیست. این نقش در میان زنان به نقوش پیچک معروف هستند.

گل های ختایی یا خطائی: ازجمله نقش هایی اساسی هنرهای تزئینی ایرانی است که از ترکیب گل و غنچه و برگ پدید می آید. بیشتر گل های مورد استفاده در نقوش سنتی کمه دوزی گل های 3 پر،6 و 12 پر است که برگرفته از گل نیلوفر و نمونه از طرح شاخه گل های شاه عباسی ست که در آن خط های منحنی با پیچ وخم های موزون برگ گل ها را به هم پیوند می دهد.

نقش بازوبندی: نقشی است برگرفته از شکل بازوبند یا گردن بند که در گذشته ایرانیان به پهلوانان هدیه می کردند. این نقوش بیشتر لبه یقه و سرآستین ها دیده می گردد.

بته جقه: یکی از نقوش غنی و اصیل در فرهنگ ایران است که نمادی از درخت سرو با سری خمیده است. تعبیرهای زیادی از بته شده است که عبارتنداز انجیر، بادام، گل های درخت خرما (نخل) این نقش در تزئین دمپا شلوار زنان به وفور دیده می گردد.

M O B I N A · 13/2/22

بته جقه: یکی از نقوش غنی و اصیل در فرهنگ ایران است که نمادی از درخت سرو با سری خمیده است. تعبیرهای زیادی از بته شده است که عبارتنداز انجیر، بادام، گل های درخت خرما (نخل) این نقش در تزئین دمپا شلوار زنان به وفور دیده می گردد.

نقش محرابی: طرح اصلی آن از جای نماز امام در مساجد الهام گرفته و تزئیناتی قبیل ستون ها و قندیل ها و گل وبرگ ها به آن اضافه شده است.

طرح شاخه ای: این طرح برگرفته از درخت خرما است، که ارتباط نزدیکی با باورهای مردم جنوب دارد، چه به لحاظ مادی و چه معنوی، گذشتگان معتقد بودند به جای هر درخت نخل که قطع می گردد باید نخل دیگری کاشته گردد. درخت نخل در گویش محلی مغ (mogh) گویند.

فراورینمایندگان کمه دوزی

فراورینمایندگان اصلی مصنوعات کمه دوزی در استان هرمزگان، بیشتر زنان و دختران خانه دار هستند و به طورکلی در شهرهای بندرلنگه، بندرعباس، میناب و بیشتر نقاط روستایی شهرستان های یادشده کمتر خانواده ای را می توان یافت که زنان و دختران آن با هنر گلابتون دوزی آشنایی نداشته باشند.

شرایط پایداری

در حال حاضر علیرغم آنکه استفاده از لباس های گلابتون دوزی و به ویژه شلوارهای زنانه با دمپای گلابتون دوزی شده به صورت یکی از سنت های مردم نقاط مختلف استان هرمزگان درآمده اما به دلایل کپی برداری غیرقابل کنترل از نقوش غیربومی، استقبال از فراوریات ارزان قیمت (که توسط اتباع پاکستانی فراوری می گردد)، بالا بودن قیمت محصولات کمه دوزی، کمبود مواد اولیه در داخل کشور، جایگزین شدن روش های جدید اجرا (نقاشی با رنگ های طلایی آکریلیک به جای گلابتون به خاطر سرعت عمل بالا و دستمزد پایین) فراوری مصنوعات گلابتون دوزی شده چندان چشمگیر نیست و هنر کمه دوزی را به شدت در معرض خطر قرار داده است.
اما هنر کمه دوزی محملی است برای انتقال فرهنگی که ریشه در باورهای مردم این خطه دارد. نقوش و طرح های آن کامل اصیل و برگرفته از طبیعت جنوب بوده که با استفاده از نخ های ابریشم در تکمیل کار گلابتون دوزی آن را منحصر بفرد نموده است و استفاده از کمه (کمان) آن را خاص منطقه هرمزگان نموده است.
برخلاف سایر مناطق، گلابتون دوزی های در استان هرمزگان جنبه کاملاً کاربردی داشته و در مصارف روزمره مورد استفاده قرار می گیرد و قابلیت بروز شدن و استفاده بیشتر در زندگی مردم را دارد.
#بینام

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

کمه دوزی

parädox

اخراج شده

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

اخراج شده

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین