معرفی شهرستان بوکان

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

به نام خدا
شهرستان بوکان، یکی از شهرستان‌های پرجمعیت در استان آذربایجان غربی است.[۴] این شهرستان با ۶ شهرستان در استان‌های آذربایجان غربی و استان کردستان دارای مرز مشترک است و استان‌های شمالغربی و جنوبی ایران (از طریق جاده ۲۱) را به یکدیگر متصل می‌کند.
شهرستان بوکان از شمال با شهرستان میاندوآب و از جنوب با شهرستان سقز و از شرق به شهرستان شاهین‌دژ و از غرب با شهرستان مهاباد و از جنوب غرب شهرستان سردشت و شهرستان بانه همسایه است.
در دومین تقسیمات کشوری ایران در سال ۱۳۱۶ بخش بوکان بعنوان یکی از بخش‌های شهرستان مهاباد تشکیل شد و با سابقه ۵۲ سال بخشداری و با جمعیت بیش از ۱۱۷٬۰۰۰ نفر (نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۶۵)[۵] بعد از پایان یافتن جنگ ایران و عراق، در سال ۱۳۶۸ به شهرستانی مستقل با ۲ بخش به مرکزیت شهر بوکان در استان آذربایجان غربی تشکیل شد.
براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ شمسی، جمعیت شهرستان بوکان بالغ بر ۲۵۱٬۴۰۹ نفر بوده‌است، که از این تعداد ۱۹۳٬۵۰۱ نفر ساکن در شهر بوکان و شهرسیمینه با ۱٬۳۴۵ نفر جمعیت و تعداد ۵۶٬۵۶۳ نفر در نقاط روستایی ساکن می‌باشند.
مرکز این شهرستان، پنجاه‌دومین شهر بزرگ ایران براساس آمارهای رسمی سال ۱۳۹۵ به‌شمار می‌رود.[۶][۷][۷][۸]شهرستان بوکان دارای ۲۰۱ روستا است که از این تعداد ۲۵ روستای آن متروکه و کمتر از ۱۷۵ روستای آن دارای سکنه است.
روایات بسیار متعددی در مورد واژهٔ بوکان موجود است که بیشتر تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان آن را تاریخی و برخی مغولی می‌دانند، ولی برخی از پژوهشگران کُرد نیز بر این باورند که این واژه کُردی است
آثار فراوانی در حومه و روستاهای این شهرستان یافت شده‌است که نشان از وجود تمدن‌های باستانی مختلف در منطقه بوکان دارد. اما در حوزه شهر، طبق گزارش‌های تاریخی، تا قبل از لشکرکشی سلطان سلیمان قانونی در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی، سندی دال بر وجود شهری دقیقاً با نام «بوکان» دیده نشده است.[۹] طی دهه‌های اخیر کتیبه‌های سنگی مختلفی در تپه باستانی قلایچی مربوط به ماناها،[۱۰] کتیبه‌هایی به زبان آرامی، کتیبه میخی اورارتویی ترغه یافته شده در کوه ترغه (در فاصله ۲۸ کیلومتری شهر بوکان)[۱۱] و آثار باستانی متنوع دیگری که بوکان از نظر جغرافیایی در مرکز و نزدیکی همه این مکان‌هایی قرار گرفته که این اشیاء کشف شده‌اند. در سال ۱۳۹۷ کاوش‌هایی به جهت لایه نگاری در تپه قلعه سردار که در مرکز شهر قرار دارد صورت گرفت. باستان‌شناسان در این کاوش‌ها با توجه به آثار بدست آمده، متوجه شدند که این تپه بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارد.[۱۲] تعداد ۹۴ اثر تاریخی شهرستان بوکان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

تقسیمات سـ*ـیاسی ایران:
تا قبل از مشروطه و قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام تقسیمات کشوری مشخصی در دوره قاجار وجود نداشت.[۱۴] طبق سند خرید شش دانگ بوکان و حومه در سال ۱۲۲۸ شمسی، توسط عزیزخان مکری سردار و وزیر جنگ وقت حکومت ناصرالدین شاه، بوکان از توابع مراغه عنوان شده‌است. در آن زمان این شهر یک روستای کوچک بوده‌است.[۱۵] عزیزخان مکری در اواسط حکومت ناصرالدین شاه، حاکم و ولی‌عهد آذربایجان (که شامل شهرهای آذربایجان می‌شد) بود. در اولین تقسیمات کشوری در تاریخ ۱۷ آذر ۱۲۸۶ بوکان بعنوان یک قصبه (با جمعیت ۶۰ خانوار)[۱۶] از ولایت ساوجبلاغ مکری (مجموع ساوج‌بولاق، سردشت، بوکان) به‌شمار می‌رفت. در دومین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۱۶ بعنوان بخش چهارم به شهرستان ساوجبلاغ مکری ضمیمه شد، در این سال نام ساوجبلاغ (سابلاغ در میان کردها) نیز به مهاباد تغییر نام داده شد و بعنوان شهرستان تابع استان چهارم یعنی آذربایجان غربی تشکیل شد.
در تقسیمات کشوری سال ۱۳۴۵ قسمت‌هایی از بخش بوکان شامل دهستان ترجان (در فاصله ۲۸ کیلومتری شهر) از این بخش و استان آذربایجان غربی جدا شد.[۱۹] دلیل جدایی این قسمت‌ها، مناقشه و اختلاف‌های خوانین بخش تیلکو در استان کردستان عنوان شده‌است. دهستان ترجان به مرکزیت روستای باغلوجه (طبق تصویب‌نامه هیئت وزیران سال ۱۳۶۶) باتوجه به نزدیکی جغرافیایی، فرهنگی و سـ*ـیاسی به شهر بوکان، این دهستان بعنوان بخشی از منطقه مکریان تلقی می‌گردد.
با اینکه در حالت کنونی این دهستان در حوزه استحفاضی شهرستان سقز قرار دارد، اما مردم آن خود را جزو شهرستان بوکان می‌دانند.[۲۰]
در دهه ۱۳۴۰ با گسترش و افزایش جمعیت شهر بوکان، مردم این شهر خواهان تبدیل این بخش به یک شهرستان مستقل بودند. در سال ۱۳۵۵ تنها جمعیت شهر بالغ بر ۲۰٬۵۷۹ (طبق گزارش مرکز آمار ایران ۱۳۵۵[۲۱]) بوده که همه شرایط لازم را برای ارتقاء به شهرستان داشت اما به دلیل کارشکنی‌ها از سوی مسئولین وقت شهرستان مهاباد و نوسان تقسیمات کشوری و همچنین انقلاب ۵۷ و جنگ ایران و عراق باعث شد تبدیل بوکان به شهرستان بیش از ۲۰ سال به طول به انجامد.
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

بخش‌ها:

بخش مرکزی
بخش سیمینه

شهرها:

شهر بوکان
شهر سیمینه

دهستان‌ها:
دهستان‌های بخش مرکزی

دهستان آختاچی
دهستان بهی فیض الله بیگی
دهستان ایل‌تیمور
دهستان ایل‌گورک مکری

دهستان‌های بخش سیمینه

دهستان آختاچی شرقی
دهستان آختاچی محالی
دهستان بهی دهبکری

ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی
وسعت
شهرستان بوکان با وسعت ۲۵۴۱٫۳۰۶ در سال ۱۳۸۵ کیلومترمربع، حدود ۶٫۵۰ درصد از سطح استان را به خود اختصاص می‌دهد. این شهرستان در ارتفاعی حدود ۱۰۰۰ تا بیش از ۲۰۰۰ متر از سطح دریا بوده و شیب میانگین وزنی آن ۸ درصد محاسبه گردیده‌است. از سطح شهرستان ۳۰٫۳۱ درصد اراضی کوهستانی، ۲۹٫۷۳ درصد تپه‌ها و ۳۹٫۹۶ درصد بقیه را اراضی دشتی، سیلابی و… تشکیل می‌دهند. از نظر مختصات جغرافیایی در ۳۶ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی واقع گردیده‌است.
موقعیت جغرافیایی:
شهرستان بوکان در منطقه تقریباً کوهستانی و معتدل قرار گرفته که از جهت شمال به شهرستان میاندوآب و از جنوب به شهرستان سقز و از شرق به شهرستان شاهین‌دژ و از غرب با شهرستان مهاباد و از جنوب غرب با شهرستان سردشت و منطقه ایل گورک همسایه‌است.[۲۵] شهرستان بوکان با بانه ۱۷٫۲، سردشت ۹٫۸، شاهین دژ ۱۴۷٫۳، مهاباد ۸۶٫۶، سقز ۱۴۳٫۲ و میاندوآب ۳۰٫۱ کیلومتر دارای مرز مشترک است.
اقلیت‌های قومی و مذهبی:
از جمعیت این شهرستان، طبق آنچه که فرمانداری بوکان ارائه کرده‌است، در سال ۱۳۹۲ بیش ۹۳ درصد و در نقاط شهری ۹۲ درصد و در نقاط روستایی ۹۷ درصد را مسلمانان تشکیل می‌دهند.[۲۶] در شهرستان بوکان، تاکنون هیچ گونه آماری از اقلیت‌های قومی و مذهبی آن در دسترس عموم قرار نگرفته‌است.
سنی شافعی:
اکثریت جمعیت شهرستان بوکان را سنی‌های شافعی تشکیل می‌دهند.
شیعیان:
اقلیت شیعه‌ها، بیشتر آن‌ها کارمند نیروهای نظامی هستند که در این شهر مشغول به خدمت هستند و سکونت دارند.
یهودیان:
یهودیان با سابقه طولانی (با جمعیتی بیش از ۸۰ خانوار) در این شهر زندگی کرده‌اند که بیشتر آن‌ها به اسرائیل مهاجرت کردند. سایر آن‌ها نیز بعدها در بوکان مسلمان شده‌اند. کوچه کلیسا که در مرکز شهر قرار دارد و در نزدیکی خیابان قلعه سردار و حمام کهنه است، قبلاً در آنجا کنیسه‌ای قدیمی وجود داشت که در حال حاضر خرابه‌ای بیشتر نیست.
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

بهائیان:
اقلیت بهائی که در بوکان هم‌اکنون نیز ساکن هستند، اصالتاً آذری و از شهرهای اطراف به این شهر مهاجرت کرده‌اند، هرچند به زبان کردی منطقه بوکان مسلط هستند.
ارامنه:
حسن صلاح در وصف زندگی‌نامه خود به حضور چند ارمنی در بازار کهنه بوکان (در دهه ۱۳۳۰) اشاره کرده‌است که مشغول به نجاری بوده‌اند. اما هیچ‌گاه جمعیت بزرگی از ارامنه در بوکان سکونت نداشته‌اند.
جغرافیای اقلیمی و زیستی
خاک‌شناسی:
خاک‌های مطالعه شده در این شهرستان عمدتاً جزو خاک‌های کلاس‌های II و VIاست، که در مناطق کوهستانی کم‌عمق و در بخش‌های مسطح نیمه‌عمیق تا عمیق هستند؛ به سبب وجود عوامل بازدارنده گوناگون سطح شهرستان برای کاربری‌های زراعت آبی، دیم، مرتع و چراگاه محدودیت‌هایی دارد که به‌ترتیب می‌آید. برای کاربری‌های زراعت آبی۸۲ درصد از وسعت شهرستان محدودیت شدید، ۵ درصد محدودیت زیاد، ۳ درصد محدودیت کم و ۱۰ درصد محدودیت خیلی کم دارد. برای کاربری زراعت دیم ۴۳ درصد از مساحت شهرستان محدودیت شدید و۲۶ درصد محدودیت متوسط دارد. برای کاربری مراتع و چراگاه ۱۶ درصد محدودیت شدید، ۴۸ درصد محدودیت زیاد، ۳۳ درصد محدودیت متوسط و۳ درصد محدودیت کم دارد.
این شهرستان از نظر توپوگرافی دارای شیب کم ومناسب برای ساخت وساز شهرسازی و از نظر زلزله در منطقه بدون خطر قرار دارد.
گونه‌های جانوری موجود:
مهمترین جانوران مهره‌دار شهرستان بوکان دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهیان و پستانداران هستند. گونه‌های دوزیستان و خزندگان و ماهیان در بخش‌های مربوطه اشاره شده‌است ولی گونه‌های پستانداران شامل: قوچ‌ومیش، خرس، گرگ، روباه، شغال، رودک، سمور، زرد بر و انواع جوندگان هستند.
انواع پرندگان نیز عبارتنداز:
کبک، کبک‌چیل، عقابها، شاهین، بحری، بالابان، لیل، دلیجه، انواع جغد، کرکس‌مصری، دال، حواصیل‌ها، لک‌لک سفید، غازخاکستری، اردک‌سرسبز، خوتکا، فیلوش، اردک‌ارده‌ای، آنقوت، غازپیشانی‌سفید، قره‌غاز، کشیم‌ها، اکراس، کاکاتی‌ها، انواع پرستوهای دریایی، سار، انواع دارکوب، چنگر، سبکبالان و میش‌مرغ می‌باشد
سمندر کردستانی:
در ایران چهار نوع شاخص سمندر وجود دارد که عبارتند از (Neurergus), (N.crocatus), (N.kaiseri), (N.microspilotus) که سمندر کردستانی از نوع N.microspilotus است. پراکنش جهانی سمندر کردستانی محدود به کشورهای ایران (غرب و شمال غرب)، عراق (شمال شرق) و ترکیه (جنوب شرق) بوده و در زمان حاضر جزو گونه‌های در خطر انقراض(endangere) بوده و در فهرست سرخ IUCN طبقه‌بندی شده‌است. هم اینک این‌گونه تنها در ایران در استان‌های کرمانشاه و کردستان (زاگرس مرکزی) و جنوب آذربایجان غربی پراکندگی دارد و بهترین زیستگاه برای این سمندر شهرستان بوکان می‌باشد.[۲۸]
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

میش مرغ:
پرندهٔ نادری به نام میش‌مرغ در دشت‌های سوتا و سه‌کانیان و در این منطقه زیست می‌کند و در تمام فصول سال دیده می‌شود و مرحله حساس تخم‌گذاری را نیز در این منطقه می‌گذرانند و تعداد قابل توجهی از آن حدود ۱۵۰قطعه در این شهرستان هستند که با توجه به موقعیت منطقه و افزایش جمعیت در چند سال اخیر قابل ملاحظه می‌باشد و از طرف محیط‌زیست کاملاً تحت‌حفاظت قرار دارد. پرندگان شکاری و لاشخورها و انواع پرندگان سبک‌بال، کبک‌معمولی و چیل در سطح شهرستان زیست می‌نمایند ولی تعداد جمعیت و تنوع گونه‌ای پرندگان آبزی با مقایسه با پرندگان خشک‌زی کمتر بوده و پرندگان آبزی فقط در مسیر رودخانه سیمینه‌رود و زرینه‌رود در محدوده این شهرستان دیده می‌شود. از عمده‌ترین زیستگاه‌های چیرگ در ایران می‌توان به دشت‌های اطراف بوکان (دشت سوتاو حمامیان، دشت اینگیجه و آلبلاغ، دشت قازلیان و دشت سه‌کانیان) اشاره کرد که بیشترین جمعیت تولید مثل‌کننده و زمستان گذران میش‌مرغ در ایران را در خود جای داده‌اند. بوکان آخرین پناهگاه این‌گونه با ارزش در ایران می‌باشد و میش مرغ یکی از مهم‌ترین آثار طبیعی ملی در شهرستان بوکان به‌شمار می‌رود.
گونه‌های گیاهی:
این شهرستان به دلیل موقعیت مناسب آب و هوای خوب و منحصر به فرد خود توانسته بخشی از گونه‌های گیاهی و جانوری را درخود پرورش و جذب کند در شکارگاه‌ها و سطح شهرستان، برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در این شهرستان عبارتند از:
بادام کوهی، نسترن وحشی، زالزالک، گلابی وحشی، انواع بلوط غرب، داغداغان، گز، پسته وحشی (بنه)، انواع گون‌ها، انواع کنگر، انواع سلمه‌تره، ختمی، فرفیون، شیرین‌بیان، گزنه، پونه، کاکوتی، بداغ‌اوتی، کلاه‌میرحسن، بومادران، گل‌گندم، غازآیاقی، آویشن، ریواس، کلاه‌میرحسن، شویدوحشی، ترشک، لاله، جگن، نی، سرخس، تربچه‌وحشی، بارهنگ، مرغ و…
کشاورزی:
شهرستان بوکان جزو شهرستان‌های برتر تولیدکننده گندم در کشور از لحاظ افزایش کمی و کیفی محصول شناخته شده‌است[۳۰] که هر ساله توانایی تولید ۹۰ هزار تن گندم را داراست و رتبه نخست تولید گندم آذربایجان غربی را در اختیار دارد.[۳۱] محصولات عمده کشاورزی شهرستان بوکان گندم، جو، پنبه، حبوبات و چغندرقند است. بوکان از جمله شهرستان‌های سردسیر آذربایجان غربی است که میوه‌های آن سیب، هلو و زردآلو، آلبالو، خیار و.. است. به لحاظ داشتن مراتع فراوان و سرسبز، پرورش گوسفند، بز و گوساله در آن رواج دارد و صدور آن از اهمیّت خاصی برخوردار است. از صنایع دستی، جاجیم بافی و گلیم بافی دارد.
شهرستان بوکان با تولید بیش از ۶۰۰۰ تن انواع سبزیجات، رتبه دوم آذربایجان غربی پس از شهرستان ارومیه را در این محصول کشاورزی داراست. در این شهرستان ۱۷۰ هکتار زمین به کاشت انواع سبزی اختصاص یافته و به صورت میانگین از هر هکتار ۳۵ تن انواع سبزی برداشت می‌شود که سالانه بیش از شش هزار تن انواع سبزیجات برگی و میوه‌ای در این شهرستان تولید می‌شود
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

اماکن مذهبی زیارتی:
نام.... مکان ...مذهبی....بخش..موقعیت...قدمت...کاربرد

چهل اصحابه	سیمینه	روستای کلتپه قرمیش	یکی از قدیمی‌ترین زیارتگاه اسلامی	قبرستان
پیرمحمد	مرکزی	جاده شهریکند، سه راه محمودآباد روستای بغده داغی	-	مکان زیارتی
مقبره حاج شیخ صوفی	سیمینه	جاده بوکان-میاندواب، روستای داشبند بطرف روستای علی کند	-	قبرستان تاریخی
مقبره حاجی شیخ گُل	سیمینه	۲ کیلومتری جاده بوکان-میاندواب، روستای ناچیت	-	مکان زیارتی
خانقاه شمس برهان	مرکزی	۳۰کیلومتری جاده بوکان-مهاباد سه راهی روستای خانقاه	قاجار	مکان زیارتی و تاریخی
مقبره شیخ احمد کُر یا کور (احمد مکریانی)	مرکزی	۶ کیلومتری شمال‌غرب شهر بوکان، روستای گردی قبران	قاجار	مکان زیارتی و مقبره شاعر نابینایی کُرد

آثار باستانی بوکان[ویرایش]

نام اثرموقعیتقدمت

تپه تابانی	روستای احمدآباد محال فیض الله بیگی	دوره پارتی و ساسانی
تپه آسیاب کهنه	روستای احمدآباد محال فیض الله بیگی	اقوام هزاره اول پیش از میلاد
تپه کلک آبی	روستای باغچه محال فیض الله بیگی	اقوام هزاره اول پیش از میلاد
تپه سیخان کوچک	روستای ساریقامیش محال فیض الله بیگی	اقوام هزاره اول پیش از میلاد
تپه سیخان بزرگ	روستای ساریقامیش محال فیض الله بیگی	اقوام هزاره اول پیش از میلاد
تپه موچه	روستای تکان‌تپه محال فیض الله بیگی	اقوام هزاره اول قبل از میلاد
تپه کلتپه	روستای کلتپه	اقوام هزاره اول قبل از میلاد
قلعه تپی	روستای تپی	دوره نیریزد و هزاره و پانصد سال پیش از میلاد
تپه قره کند	روستای قره‌کند محال آختاچی	هزاره اول پیش از میلاد
قلعه بردینه	جاده شاهیندژ، روستای آغجیوان	دوره مانا
تپه روژبیانی	در روستای عزیزکند	دوره برنز پیش از میلاد
تپه داربسر	روستای داربسر در محال آختاچی	دوره اشکانیان
زمین‌های جره	روستای شیخلر محال آختاچی	دوره اشکانیان و ساسانی
گردی خلیسکه	روستای سراب محال آختاچی	دوران اقوام پارینه‌سنگی
تپه گرده‌خزینه	روستای سراب	اقوام دوران کالکوتیک
تپه گرده‌شین	روستای سراب	اقوام دوران کالکوتیک
تپه آشی	شهر سیمینه	اقوام برنز پیش از اسلام
گوک‌تپه	روستای گوکتپه	نیمه دوم هزاره اول قبل از میلاد
تپه گرده‌شین	روستای رحیم خان محال آختاچی	دوره برنز قبل از میلاد
تپه محمود	روستای ارمنی بلاغی	اقوام اواخر دوره نوسنگی
گرد عثمان قلعه	روستای ساریقامیش	هزاره یکم پیش از میلاد
تپه کانی‌کوزه	وستای کانی کوزه‌له	دوره کالکوتیک پیش از میلاد
قلعه ناچیت	روستای ناچیت	دوره برنز پیش از میلاد
تپه مقصود	روستای ملالر	دوره کالکوتیک
تپه عبدالله تپی سی	روستای عبدالله تپی سی	دوره برنز پیش از میلاد
تپه گرده‌مالان	کهنه‌ملالر	هزاره یکم پیش از میلاد
تپه گرد عربلو	روستای علی‌کند	هزاره یکم پیش از میلاد
تپه سردارآباد	روستای سردارآباد	اقوام پارتی و ساسانی پیش از میلاد
تپه قلایچی	روستای قلایچی	تمدن ماناها
دخمه عباس‌آباد (معروف به بی بی کند)	جاده شاهیندژ در روستای عباس‌آباد بهی بوکان	پیش از تاریخ
قلعه کچی بگ	۵ کیلومتری بوکان در روستای تبت	پیش از تاریخ
پل سلطان	جاده شهریکند، روستای زیراندول	دوره صفویه

اماکن دیدنی و گردشگری:
نام مکانآدرسکاربرد


پارک ساحلی	غرب شهر بوکان، جنب کوه سیاه	بــوستان، منطقه تفریحی سیاحتی
سد بوکان	۳۵ کیلومتری جنوب شرقی بوکان واقع در مسیر جاده شاهین دژ	منطقه گردشگری و تفریحی
کوه برده زرد	مسیر جاده کوسه و قازلیان	منطقه گردشگری
کوه سیاه (برده رش)	مسیر روستای کوسه روبروی پارک ساحلی	منطقه گردشگری، پارک جنگلی
غار قلایچی	۱۲ کیلومتری بوکان مسیر جاده شاهین دژ	منطقه گردشگری
روستای سردارآباد و آشی گلان	۳۰ کیلومتری بوکان واقع در جاده مهاباد (جاده برهان) سه راهی خانقاه	منطقه سیاحتی
غار کول آباد	۴۰ کیلومتری بوکان واقع در جاده میاندوآب	منطقه گردشگری
پارک محمدیه	کمربندی داخل شهر بوکان	سیاحتی، بــوستان، تفریحی
کوه طرغه	۲۵ کیلومتری بوکان مسیر جاده مهاباد	منطقه گردشگری

منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

نام:
دربارهٔ واژهٔ بوکان، نظریه‌های بسیاری مطرح شده و برخی از پژوهشگران کُرد براساس تشابه اسمی نام این شهر در زبان کردی بر این باورند که این واژه، کُردی است.

انور سلطانی، پژوهشگر و نویسندهٔ کُرد در مورد ریشهٔ نام این شهر در تحلیل و نظریهٔ علمی‌ای که منتشر کرده‌است، چنین گفته:

موضوع، کلمهٔ «بگ» یا «بغ» است. بگ یا بغ، خدای ملت‌های باستانی که پیش از آمدن زرتشت در سرتاسر سرزمین هند تا غرب ایران زیسته‌اند، بوده‌است. واژه‌شناس ایرانی، ابراهیم پورداوود در مقاله‌ای با عنوان «بغ» نوشته‌است: واژهٔ بغ از زمان‌های بسیار کهن در زبان ما رایج بوده و در زبان‌های باستانی ایران مانند زبان اوستایی و فارسی باستان وجود داشته که می‌توان به گاتا‌ها یا سروده‌های زرتشت که کهن‌ترین بخش اوستا را شامل می‌شوند اشاره کرد. «بگ» به‌معنی قسمت و بخت آمده‌است. در بخش‌های دیگر اوستا «بغ» همان خداوند است. پیش از آمدن زرتشت، «بغ» نام خداوند بوده و زرتشتی‌ها نام اهورامزدا را بر آن نهادند. با این اوصاف کهن‌ترین دولت منطقه که بوکان را نیز دربرمی گیرد، دولت قدرتمند مانا است. دولت مانا نخستین دولت متحد و مقتدر منطقه غرب ایران بود که صاحب قدرت اقتصادی و حکومتی قوی بوده‌است.
براین اساس نام این شهر ابتدا «بکان» یا بگان بوده که از دو بخش تشکیل شده‌است: بگ یا بک +ان بخش اول به‌معنی خدا و بخش دوم پسوند جمع یا مکان است. برپایهٔ این نظریه، شهر بوکان با تلفظِ صحیح انگلیسی Bukān[۲۵] به معنی شهر «خداوند بگ» یا مکان خداوند بگ است. براساس تغییر آوایی حروف که در رشته زبان‌شناسی، صورت عملی و تأیید شده یافته و همچنین با توجه به آثار به‌دست‌آمده از داخل شهر و حومه آن که نشان از وجود آتشکده‌های مقدس آن دوران است، می‌توان منطقی بودن این تحلیل را تأیید کرد.[۲۶]

در تاریخ رشیدی به واژهٔ بوکان که نام یکی از خان‌های مغول بود اشاره شده‌است.[۲۷]
در زبان کُردی (اکثر لهجه‌ها) واژه بوک به معنی «عروس» و عبارت بوک بوکانی (bûkê bûkanî) به معنی «عروس عروس‌ها» است که ممکن است نام این شهر بر همین اساس گرفته شده باشد.[۲۸]
در لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ فارسی معین، بوکان نعلی است آهنین که درون برف در پای کنند.[۲۹]
رضاقلیخان هدایت در کتاب فرهنگ انجمن‌آرای ناصری (تألیف سال ۱۲۵۰ خورشیدی) در مورد ریشهٔ نام این شهر می‌گوید: بوکان نام قصبه‌ای‌ست در ولایت ساوج‌بولاق مُکری[یادداشت ۱] که گویند آب و هوای نیکو دارد، و در برهان به‌معنی گلزار نیز نوشته، و اگر چنین باشد با کاف عربی خواهد بود و بوکان یعنی «کانُ بوی خوش».[۳۰]

منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

پیشینه تاریخی:
تاریخ پیدایش شهر بوکان و هسته اولیه آن هنوز به‌درستی مشخص نیست و تحقیقات زیادی در مورد آن صورت نگرفته‌است. طبق گزارش‌های تاریخی، تا قبل از لشکرکشی سلطان سلیمان قانونی در زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی، سندی دال بر وجود شهری دقیقاً با نام «بوکان» دیده نشده‌است.[۳۱] براساس کتاب «تاریخ فرهنگ و ادب مکریان» نوشتهٔ ابراهیم افخمی، بوکان را ابتدا شهر کهنه خوانده‌اند و آن شهر در جنوب غربی فعلی شهر بوکان واقع شده بود که در اثر زلزله ویران شده‌است. بعدها در آن محل که نی‌زار و چشمه سار بوده، بوکان را بنا کرده‌اند.[۳۲] بوکان و حومه آن، منطقه‌ای مورد اختلاف میان اُمرای مکری و ایل‌های کرد بوده‌است.[یادداشت ۲] بوکان از اواسط سده ۱۹ (میلادی) مورد توجه و کانون ایل‌های مکری و امرای آن‌ها بوده‌است. در نقشه‌های قدیمی راهنمای مسیر و شهرهای مهم ایران به زبان انگلیسی در دوره قاجار و معاصر ایران نام این شهر به صورت Bukan قید شده‌است
دورهٔ پهلوی:
با آغاز حکومت رضا شاه پهلوی، به تدریج در بوکان سازمان‌ها و اداره‌های دولتی مانند پست و تلگراف، دارایی، مدارس دولتی، گمرک و ژاندارمری دایر شدند. علی خان مکری آخرین سردار این شهر به‌دلیل بدهکاری و نداری، بوکان را با روستای سردار آباد معاوضه کرد و سپس علی آقا علیار[یادداشت ۴] بوکان را به میرزا آقا پناهی و حبیب پناهی که از تجار تبریز بودند، فروخت. بعدها در سال ۱۳۲۳ خورشیدی، عبدالله‌آقا ایلخانی‌زاده و قاسم مهتدی دوباره بوکان را از تجار تبریزی خریداری کردند و مالک آن شدند.
در تقسیمات سـ*ـیاسی رسمی ایران در سال ۱۳۱۶ بوکان به‌عنوان بخش به مدت ۵۲ سال (تا سال ۱۳۶۸) به شهرستان مهاباد ضمیمه شده بود. تعداد خانوارهای آن در سال ۱۳۱۶ بالغ بر ۳۰۰ خانواده و دارای ۲ کاروانسرا، مدرسه دولتی و چند مغازه بود. در سال ۱۹۴۸ میلادی / ۱۳۲۷ خ در بوکان شهرداری تأسیس شد و از تاریخ ۲ اسفند ۱۳۳۹ خورشیدی تاکنون یک کرسی نمایندگی به صورت مستقل در ادوار مختلف مجلس شورای ملی و مجلس شورای اسلامی به این شهر تعلق گرفته‌است. بوکان در زمانی که تنها یک بخش محسوب می‌شد، همهٔ شرایط را برای ارتقاء به شهرستان داشت و سلیمان انوشیروانی نماینده دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی، بارها موضوع تبدیل بوکان را به شهرستان مطرح کرد اما بی‌نتیجه ماند.
منبع:ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

اکتشافات گروهی از باستان‌شناسان در سال ۱۳۵۰ خورشیدی و مطالعات پس از آن نشان داده منطقهٔ بوکان از قدیم پادگان اشکانیان و ساسانیان بوده‌است. آثار باستانی زیادی که در این منطقه به‌دست‌آمده مؤید همین نظریه‌است.[۳۴] در فروردین سال ۱۳۴۵ یک تابوت سفالین بسیار قدیمی به درازای ۱ متر و ۴۵ سانتیمتر و بلندای ۷۰ سانتیمتر و پهنای ۵۰ تا ۶۵ سانتیمتر به وزن ۵۰۰ کیلو یه همراه دو گلدان بزرگ و کوچک و سرنیزه، تبر، آهن لوله، آهن پهن کوچک با نشانی شبیه صلیب و یک کارد پیدا شد که به اداره آموزش و پرورش بوکان سپرده شد.[۳۵] نتایج حاصله از کاوش‌های باستان‌شناسان، تاریخ این منطقه را به هزارهٔ نخست پیش از میلاد مسیح می‌رساند.[۳۶] آثار یافت شده از تپه قلایچی که قدمت آن به بیش از ۲٬۸۰۰ سال پیش می‌رسد، نشان دهندهٔ آبادانی این ناحیه و وجود تمدّنی مهم در این منطقه است. چنین به‌نظر می‌رسد که این مکان مرکز دولت مانّا بوده و حتی برخی از باستان‌شناسان گمان می‌کنند، آنچه مورخان یونانی، مانند هرودت در وصف اِکباتان آورده‌اند ممکن است با قلایچی تطبیق کند.[۳۷] هنری راولینسون، دیپلمات و شرق‌شناس بریتانیایی در سال ۱۸۴۰ میلادی تحقیقاتی را بر روی آثار تاریخی این شهر و سایر مناطق ایران انجام داده و پیش از کشف شدن منطقهٔ باستانی قلایچی دربارهٔ بوکان و تحقیقاتش در مقالهٔ به‌نام «اِکباتان آتروپاتن» چنین نوشته‌است:
بوکان همان اِکباتان دوم (هَگمَتانَه) است چراکه در اطراف این منطقه آتشکده‌های مربوط به عهد زردتشت وجود دارد و در مجاورت تـ*ـخت سلیمان قرارگرفته‌است.
پایه ستون تزیینی قلایچی، کشف شده در اوچ‌تپه، مربوط به عصر آهن که در جریان کاوش‌های غیرقانونی در قلایچی به این محل منتقل شده‌است.
منبع: ویکی پدیا

FaTeMeH QaSeMi · 19/2/21

احسان یغمایی باستان‌شناس و سرپرست تیم کاوش‌های قلایچی در دههٔ ۶۰ خورشیدی در مصاحبه با روزنامهٔ سرمایه[۳۹] در سال ۱۳۸۵ در مورد تپه‌قلایچی و آثار آن چنین توضیح داده‌است: با مشاهده آثار به‌دست‌آمده از قلایچی، هَگمَتانَه در بوکان است نه همدان.[۴۰][یادداشت ۳] در سلسله‌های حکومتی ایران منطقهٔ بوکان، پایتخت حکومت مَنّائیان بوده که از سال ۸۵۰ تا ۶۱۶ پیش از میلاد (۲۳۴ سال) بر ایران فرمانروایی کرده‌اند.
بوکان از دیرباز محل سکونت اقوام سلسله کوه‌های زاگرس بوده و آثار فراوانی از آنان باقی‌مانده‌است. از قدیمی‌ترین آثاری که تاکنون در این منطقه شناسایی شده بقایای دوره‌های نئولتیک، دالما و کلکولتیک هستند که در ده‌ها تپه مربوط به دورهٔ دالما (۴٬۸۰۰ تا ۴٬۱۰۰ ق. م) یافت شده‌اند. قدمت تاریخی آثار یافته‌شده از این شهرستان به دوره‌های نئولتیک، کلکولتیک، عصر آهن،[۴۲] عصر برنز، عصر مس،[۴۳] هخامنشی، اشکانی و ساسانی[۴۴] می‌رسد، و از این نظر یکی از قدیمی‌ترین سایت‌های زندگی انسان واقع در فلات ایران است.[۴۵] تپه قلایچی کهن‌ترین سایت تمدنی و شهرنشینی در شمال غرب ایران است که‌از آن یک قلعه با مشخصات تمدن مانایی از زیر خاک بیرون آورده شده‌است.
تا پیش از سال ۱۳۵۷ باستان‌شناسان آمریکایی گمان می‌کردند تپه باستانی حسنلو در نقده مرکز حکومت ماناها است.[۴۷] اما طبق آثار و کتیبه‌های به‌دست‌آمده از تپه‌قلایچی، بوکان همان «ایزیرتو، ایزیرتا، زیرتو» پایتخت تمدن مانّا بوده و در متون آشوری بارها به شهر زیرتو اشاره شده‌است.[۴۸] پیشینهٔ تاریخی این شهرستان به ۳٬۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد که تمدن مانا در مناطق کردنشین شمال‌غربی ایران سکنی داشته‌اند.[۴۹] یکی از هنرهای معروف ماننایی‌ها ساخت آجرهای لعابدار بود. آجرهای با طرح‌های رنگین که با گذشت حدود ۳٬۰۰۰ سال تقریباً سالم باقی‌مانده‌اند. نمونهٔ بسیار زیبایی از این آجرها که در بوکان یافت شده‌اند در موزهٔ شرق باستان توکیو در ژاپن نگهداری می‌شود. مانایی‌ها دولت منطقه‌ای بودند که با اورارتوها و آشوری‌ها در یک سرزمین می‌زیستند. این دولت منطقه‌ای گاه با اورارتوها علیه آشوریان هم پیمان می‌شدند و گاه با اتحاد با آشوریان علیه اورارتوها می‌جنگیدند. مانایی‌ها قومی جنگجو بودند و مهم‌ترین خدای مورد پرستش آن‌ها «هالدی» خدای جنگ بوده‌است.
منبع: ویکی پدیا

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین