سوزن دوزی، هنری در آستانه فراموشی!

Armita.M · 23/1/21

سوزن دوزی یک نوع گلدوزی و هنر دستی بسیار ظریف است. در زبان انگلیسی به این هنر «سوزنی» “Suzani” می گویند که بر گرفته از کلمه سوزن در زبان فارسی است. پیدایش این هنر را به سال ها پیش و در قبیله های چادر نشین در تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی نسبت می دهند. هنری بسیار زیبا که امروزه مورد توجه مجموعه داران، طراحان داخلی و هم چنین طراحان مبلمان قرار گرفته است. به مناسبت امروز که روز صنایع دستی است نگاهی داشته ایم به این هنر و کاربردهای آن.

تاریخچه سوزن دوزی

سختی های زندگی چادر نشینی، گذراندن تمام روز در چادر و کوچ کردن مداوم، به جنس حساسی چون پارچه آسیب می زند و همین موضوع سبب شده نمونه های تاریخی معدودی از پارچه های سوزن دوزی باقی بماند. قدیمی ترین نمونه به جا مانده مربوط به قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ است. البته در اوایل قرن پانزدهم، روی گونزالس د کلویجو (Ruy Gonzáles de Clavijo) که سفیر پادشاه هنری سوم، در دربار تیموریان بود، در خاطر روزانه اش توضیحات مفصلی در مورد پارچه های سوزن دوزی مکتوب کرده است که این نوشته ها نشان از قدمت و رواج این هنر در آن دوره دارد.

Armita.M · 23/1/21

پارچه های سوزنی در گذشته چه کاربردی داشتند؟

پارچه های سوزن دوزی شده در چادرهای عشایر به عنوان یک رویه و یا بقچه محافظ برای پارچه ها و لوازم مورد استفاده قرار می گرفت. آنها همچنین به عنوان فرش مخصوص نماز (سجاده)، روتختی و رویه نشیمن مورد استفاده قرار می گرفتند. البته باید توجه کرد که در آن زمان به ندرت در چادرهای عشایر مبلمان یافت می شد، زیرا حرکت مداوم عشایر و جابجایی آنها را مشکل می کردند.
پارچه های سوزن دوزی شده همچنین دارای اهمیت نمادین نیز بودند. این پارچه ها به صورت سنتی توسط عروس و مادر عروس به عنوان خلعتی به داماد داده می شد و نشان دهنده پیوند میان دو خانواده و تعهد عروس و داماد نسبت به هم در زمان نامزدی بودند. هم چنین داشتن آنها در مواقع سختی کمکی بود برای تامین مایحتاج زندگی که در این صورت با اشیای مورد نیاز مبادله می شدند. خلعتی ها با صبر و زیبایی با نقش هایی که نمادهای شانس، سلامتی، عمر طولانی و باروری بودند، توسط دستان زنان عشایر گلدوزی می شدند.

Armita.M · 23/1/21

پارچه های سوزنی چه ویژگی هایی دارند؟

سوزن دوزی ها معمولا بر روی پارچه هایی از جنس کتان انجام می شوند اما گاهی هم از پارچه های ابریشم برای این منظور استفاده می شود. شیوه کار به این صورت است که ابتدا الگو ها بر روی پارچه های کتان کشیده و سپس گلدوزی می شوند. معمولا این پارچه ها در دو یا چند تکه جدا گانه آماده و در نهایت به همدیگر دوخته می شوند.
چهارنوع دوخت سنتی و مخصوص به نام های تامور، باسمه، زنجیره ای و کاندی خیل (Tambour, Basma, Chain and Kanda-khayol) برای گلدوزیِ انواع مختلفی از طرح ها و الگوهای سوزن دوزی مورد استفاده قرار می گیرند.
نخ های مخصوص سوزن دوزی معمولا با استفاده از رنگ های گیاهی تهیه می شوند، اما در سوزن دوزی های جدید و صنعتی رنگ های مصنوعی نیز به کار می روند؛ هرچند این رنگ ها به اندازه رنگ های طبیعی کنتراست و شفافیت ندارند.
برای تهیه هر کدام از رنگ های طبیعی از یک گیاه به خصوص استفاده می شود. مثلا در رنگرزی به شیوه سنتی رنگ آبی نیلی را از ایندیگو (Indigo)، قرمز را از دانه های روناس، سبز را از ترکیب سماروغ (نوعی قارچ) و نیل می گیرند و سیاه را از ترکیب اکسید آهن و پسته می گرفتند.

Armita.M · 23/1/21

نقش و طرح پارچه های سوزنی
پارچه های سوزن دوزی دارای طیف گسترده ای از نقوش هستند. مثلا پارچه های مربوط به بخارا دارای طرح انگور با برگ دندانه دار و گلدان پر از گل سرخ هستند. به طور کلی طرح های سنتی سوزن دوزی شامل نقش های خورشید و ماه، گل ها و نیلوفرهای بالارونده، برگ و انگور، میوه ها (به خصوص انار) و گاهی طرح ماهی و پرندگان می شود. این طرح ها حاوی اعتقادات عمیق طراحان و دوزندگان است، چرا که بسیاری از آنان معتقدند سوزن دوزی ها از صاحبان خود محافظت می کنند و به آنها قدرت می دهند. در هر منطقه ای طرح خاصی برای سوزن دوزی رواج داشته و دارد. هرچند تشخیص خاستگاه نمونه های تاریخی به راحتی ممکن نیست چرا که این هنر ریشه در فرهنگ کوچندگان دارند و دوزندگان معمولا یکجا نشین نبوده اند.

سوزن دوزی در ازبکستان
بسیاری از منابع، ازبکستان را مهد این هنر می دانند. اما حتی در هر منطقه از این کشور این هنر به سبک و سیاق خاصی انجام می شود؛ پارچه های سوزن دوزی شهر فرگانا (Fergana) دارای طرح های گلدارخلوت و در شهر پوشکنت (Pushkent) ستاره های لاکی رنگ مدال مانند طرح رایج هستند. در حالی که در نوراتا (Nurata) این پارچه ها منقوش به گل های طبیعی اند و طرح پارچه های شهر یوراتپ (Ura-tepe) برگ های دندانه دار و مدال های ستاره ای هستند. پارچه های سوزنی شاخریسبز (Shakhrisabz) نیز با گل ها، سبزیجات و طیف وسیعی از رنگ ها پوشیده شده اند و در تاشکند (Tashkent) پارچه های سوزنی مزین به نقش های مدال مانند بزرگ در ردیف هایی با حاشیه های دندانه دار هستند.

Armita.M · 23/1/21

سوزن دوزی در ایران
تاریخ انواع هنرهای دوزندگی و رودوزی در ایران را به دلیل یافت انواع دوک های نخ ریسی و ابزارهای مشابه در سیلک کاشان، به هشت هزار سال پیش نسبت می دهند؛ بعد از اسلام نیز این هنر و به طور کل صنعت نساجی در زمان ایلخانیان شکوفا شد. طرح های هندسی، اسلیمی، ختایی و … وجه مشخصه سوزن دوزی ایرانی است. این هنر در ایران بیشتر به هنر خطه سیستان و بلوچستان شناخته می شود و این نوع خاص «سوزن دوزی بلوچی» نام دارد که زنان بلوچ هنرمندانه آن را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کنند.

چگونه می توان فهیمد یک پارچه سوزنی اصل است؟
تشخیص نمونه های اصلی بسیار آسان است. زیرا رنگ های مورد استفاده نمونه های جعلی رنگ های مصنوعی هستند. که معمولا رنگ های کم رنگ تری نسبت به رنگ های طبیعی هستند. پارچه های سوزنی با رنگ صاف، یکدست و بدون تغییر بدون توجه به قدمتشان ایده آل هستند. پس رنگ و طراوت آن ها برای شناسایی اصالت معیار دقیقی است.

کاربرد سوزن دوزی
در حالت ایده آل، سوزن دوزی ها باید به عنوان اثر هنری و یک محصول تزئینی بر روی دیوار آویخته شوند. البته این پارچه های در ایران و یا مناطقی مانند فلسطین از گذشته در پوشاک و لباس های محلی و امروزه در اکسسوری هایی نظیر کیف و کفش و … هم کاربرد دارند.

Armita.M · 23/1/21

سوزن دوزی در مبلمان
امروزه استودیوهای معروف طراحی مبلمان و طراحی داخلی به هنر زیبای سوزن دوزی روی آورده اند. آنها در طراحی مبل هایشان از پارچه های سوزن دوزی شده با دست و یا انواع صنعتی آن استفاده می کنند. استفاده از این هنر در طراحی های امروز نوعی اصالت و روح به کارها می بخشد و البته برای علاقه مندان به صنایع دستی و سبک های طراحی داخلی بومهین، بسیار جذاب است. در زیر چند مثال از استودیو های طراحی اروپایی و آسیایی را می بینیم که از این هنر در کارهایشان بهره برده اند.

مبلمان نامه
استودیو طراحی نامه (Name design) که توسط طراحان داخلی جو سوپارا (Jo Supara) و علی تاراکی (Ali Tarakci) در سال ۲۰۱۰ تأسیس شده است، در طرح هایشان از هنر سوزن دوزی بهره گرفته اند. محصولات آنها که شامل لوازم خانگی و مبلمان است، تماما با دست و با مرغوب ترین مواد ساخته می شوند. استودیوی کار این طراحان در استانبول است.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

سوزن دوزی، هنری در آستانه فراموشی!

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Armita.M

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین