نقش اعتقادات، بینش ها و باورهای دینی

~ROYA~ · 16/10/20

برای تشکیل خانواده ای کارآمد و چگونگی تنظیم روابط و نوع رفتارها، همانندسازی با انسان هایی که تعالیم دینی به طور کامل در آنان تجلی یافته، ضروری است. در این باره قرآن کریم برای کارایی بهترِ رفتارهای فردی و خانوادگی و دست یابی به کمال معنوی و رشد و بالندگی از افراد دعوت می کند که پیامبر را در زندگی خود الگو قرار دهند29 و از این الگوی کارآمد و نیکو در هیچ یک از مراحل زندگی غفلت نکنند. زیرا بر اساس آیات قرآن پیامبر صلی الله علیه و آله30 و خانواده او ویژگی های شخصیتی و رفتاری بسیار مناسبی دارند و از هرگونه ناهنجاری رفتاری، شخصیتی و اخلاقی دورند31 و پیروان آنان هرگز به گمراهی کشیده نخواهند شد. 32

3- اعتقاد به معاد

اعتقاد به زندگی پس از مرگ در دو بُعد فردی و اجتماعی قابل بررسی است. آثار فردی، در زندگی خصوصی و شخصی هر فردی متجلی می شود، اما لازمه آثار اجتماعی، گرد آمدن افراد در کنار یکدیگر است و تا افراد نباشند آن آثار بروز نخواهد کرد. کانون خانواده اجتماع کوچکی است که از گرد هم آمدن اعضای خانواده تشکیل شده است. با آنکه اعتقاد به معاد بر همه ابعاد زندگی انسان ها اثرگذار است، در این بحث بیشتر بر جنبه های خانوادگی تأکید می شود. باور به معاد در جنبه های مختلف زندگی خانوادگی اثرگذار است و ما در اینجا به آنها اشاره می کنیم.

الف. معنایافتن زندگی

دو کشتی را تصور کنید که با شماری سرنشین در اقیانوسی در حرکت اند. سرنشینان یکی از این دو امیدوارند دیر یا زود کشتی در کرانه اقیانوس پهلو بگیرد، اما مسافران کشتی دیگر، به عللی، از حیات خویش و پهلو گرفتن کشتی در ساحل قطع امید کرده اند و بر این باورند که دیر یا زود امواج اقیانوس آنان را خواهد بلعید و به کام مرگ فروخواهد برد. آیا باور، کردار و واکنش های این دو دسته یکسان خواهد بود؟

بدیهی است که دیدگاهشان با هم برابر نیست؛ بلکه اصلاً با یکدیگر قابل مقایسه نمی باشند. نگاه دسته اول به مجموعه اقیانوس و کشتی و قوانین حاکم بر آن و روابط مسافران و آنچه پیرامون آنها یافت می شود با طرز نگاه دسته دوم بسیار متفاوت است. دسته اول به این مجموعه با دیدی ستایش برانگیز می نگرند؛ زیرا آنها را ارزشمند می شمارند و از اینکه به کشتی سوار شده اند خوشحال اند یا حداقل پشیمان نیستند. اما دسته دوم آرزو می کنند ای کاش سوار نمی شدند و اکنون که گرفتار شده اند، منتظرند هرچه زودتر کشتی به قعر اقیانوس برود و این اضطراب و وحشت پایان پذیرد. در نزد اینها، همه این مجموعه، اعم از اقیانوس، کشتی، مسافران و همه اشیای پیرامونشان بی معنا و بی ارزش است.

~ROYA~ · 16/10/20

اعضای خانواده در فرایند زندگی بسان مسافران آن دو کشتی اند که در اقیانوس بی کران دنیای مادی در حرکت است. آنان که حیات را به همین چند روزه دنیا محدود می دانند و بر این گمان اند که با سپری شدن آن، چیزی جز فنا و نیستی در انتظارشان نیست، مانند سرنشینان کشتی ای هستند که راه به جایی نمی برند و مرگ در انتظارشان است. اینان از اینکه پا به عرصه هستی خانواده گذاشته اند گله دارند و می گویند: ای کاش به دنیا نمی آمدیم و ازدواج نمی کردیم؛ همان گونه که آنان می گفتند: ای کاش بر کشتی سوار نمی شدیم. اینان در خانواده به علت توجه نکردن به اهداف متعالی به کارکردهای محدود زندگی خانوادگی اکتفا می کنند و خانواده بر اثر بی هدفی به راحتی به جدایی و انحلال کشیده می شود. اعتقاد به زندگی پس از مرگ، خانواده را متوجه اهداف پایداری می کند که باعث پیوند هرچه بیشتر اعضا و احساس مسئولیت آنان در برابر یکدیگر می شود.

ب. احساس مسئولیت

احساس مسئولیت، یکی از عوامل مهمِ مهار رفتار فردی و اجتماعی انسان محسوب می شود. بین انسانی که خود را در مقابل کارهای خویش مسئول می داند و دیگری که برای خود مسئولیتی قائل نیست، بسیار فرق هست؛ یکی مقید است هر کاری را انجام ندهد، مگر آنکه برای وی و خانواده اش در آن مصلحتی وجود داشته باشد، برخلاف دیگری که می گوید هرچه پیش آید خوش آید. هرقدر احساس مسئولیت تقویت شود نتیجه های بهتر و دل پذیرتری بروز خواهد کرد و به عکس هرچه تضعیف شود آثار ناهنجاری در پی خواهد داشت.

بر این اساس اهتمام همه مکتب ها بر آن است که این احساس را به روش های گوناگون در وجود پیروان خویش ایجاد و تقویت کنند. شاید مکتبی یافت نشود که برای انسان در مقابل مقامی حقیقی یا حقوقی، مسئولیتی قائل نباشد. البته به مقتضای اختلاف در منشأ این احساس در هر طرز تفکری، طبیعی است که آثار حاصل از آن و گستره تأثیر آن، متغیر و متفاوت خواهد بود.

یکی از آثار پربرکت اعتقاد به معاد بیدار شدن این احساس در سطحی وسیع، در عمق وجود انسان هاست؛ به گونه ای که همه کارهای آدمی را، اعم از جسمی و روحی، درونی و بیرونی تحت الشعاع قرار می دهد و در مقابل هر کاری، فرد را موظف به پاسخ گویی می سازد.

معتقد به معاد، بر این باور است که فردای قیامت در پیشگاه عدل الهی مؤاخذه خواهد شد و کارهای ریز و درشتش را ناقدی بصیر و خبیر به نقد می کشد تا سره از ناسره مشخص گردد.

~ROYA~ · 16/10/20

از منظر قرآن، انسان موجودی مسئول است؛ یعنی باید جوابگوی عملکرد خود باشد و در آنچه از او سر می زند بی اعتنا و سهل انگار نباشد، بلکه باید برای هر کاری دلیلی منطقی داشته باشد. بیان دستورهای دینی، اعم از واجب و حرام، در واقع بیان مسئولیت ها و تعهدهایی است که بر عهده انسان است و تذکر به وی در کتاب الهی کمکی است به او تا به نیکی از عهده مسئولیت ها برآید و اگر بر اساس آنها عمل کند به راحتی از عهده پاسخ گویی به عملکردش برمی آید. پس مسئول بودن، مبنای وظیفه داشتن است. قرآن کریم به منظور تأکید بر مسئولیتِ انسان در برابر عملکرد خویش با لحنی آمیخته به انکار و عتاب می فرماید: «آیا انسان گمان می کند بی هدف رها می شود؟»33 و در نفی این پندار، حیاتِ مجدد انسان، و جریان مسئولیت خواهی و نیز مؤاخذه انسان در روز قیامت را به وی گوشزد می نماید و می فرماید: «پس سوگند به پروردگارت که از همه آنان خواهیم پرسید، از آنچه انجام می دادند. »34

در مکتب اهل بیت علیهم السلام و روایات نیز مسئول بودن انسان در مقابل خداوند یکی از روشن ترین عناصر ساختاری انسان مؤمن شمرده شده است، به گونه ای که می توان گفت این موضوع، مسلم فرض شده و بیشترین تلاش برای متوجه ساختن مؤمنان به لوازم این باور، صرف گشته است. در این باره رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: «آگاه باشید که همه شما نگهبان هستید و در مورد زیردستان خود مسئولید. فرمانروا سرپرست مردم است و درباره آنان مسئول است، مرد سرپرست خانواده است و درباره آنان مؤاخذه خواهد شد و زن سرپرست خانه شوهر و فرزندان اوست و در مورد آنان پرسش خواهد شد. »35

~ROYA~ · 16/10/20

آن گاه که اعضای خانواده به جهان پس از مرگ معتقد باشند و در مقابل یکدیگر احساس مسئولیت کنند، به ادای وظایف و مسئولیت های خود پایبندند و از رفتارهای ناسالم اجتناب می ورزند. در کلمات اولیای دین در ازای اجرای وظایف خانوادگی وعده پاداش داده شده است. توجه به این پاداش ها و نعمت هایی که فرد در جهان آخرت به آنها دست می یابد و سبب آسایش وی در زندگی اخروی می شود، در فرد برای انجام دادن کار انگیزه ایجاد می کند و او را برای فعالیت و کسب نعمت ها و پاداش تشویق می نماید. وقتی که عضو خانواده در قرآن کریم می خواند: «شما و همسرانتان در نهایت شادمانی وارد بهشت می شوید. سینی هایی از طلا و جام هایی در برابر آنها می گردانند و در آنجا آنچه دل ها بخواهد و چشم ها از آن لـ*ـذت ببرد، موجود است و شما در آن جاودانید، و این همان بهشتی است که به پاس اعمالی که انجام می دادید، وارث آن شده اید. »36 برای رفتار مناسب و متعادل شوق و انگیزه مضاعف می یابد و رفتارهای بهنجار کارآمدی خانواده را تضمین خواهد کرد. در روایات در مورد پاداش پرستاری از بیمار آمده است فردی که یک شبانه روز در کنار بیمار بماند خداوند او را با حضرت ابراهیم علیه السلام محشور می کند و او با سرعت برق از پل صراط می گذرد. 37 همچنین اگر کسی غذای مناسب میل بیمار را به او بخوراند، خداوند از میوه های بهشتی روزی اش خواهد کرد. 38 چنین تشویق هایی اعضای خانواده را برمی انگیزد که حتی در شرایط دشوار با شوق و انگیزه دیگر اعضای خانواده را یاری کنند. در چنین شرایطی هم فرد یاری دهنده احساس عاطفی مطلوب و مثبتی نسبت به خود و دیگر عضو خانواده پیدا می کند؛ زیرا می داند حتی در صورتی که پاداش خود را در دنیا دریافت نکند، از پاداش اخروی که بیشتر به آن نیاز دارد بی نصیب نخواهد ماند و هم بیمار با احساس رضایت از یاری عضو دیگر خانواده اش به سرعت بهبود خواهد یافت؛ ارتباط عاطفی عمیقی با وی برقرار خواهد کرد و به هنگام نیاز این تلاش را جبران خواهد کرد. در هر صورت چنین رفتارهایی که مبتنی بر اعتقاد به جهان پس از مرگ است سبب استواری روابط اعضای خانواده و کارآمدی آن خواهد شد. روایتی که در مورد بیماری نقل شد، تنها یک مثال است و احادیث متعددی در مورد رفتارهای افراد در خانواده و جامعه وجود دارد که جای ذکر آنها نیست.

~ROYA~ · 16/10/20

ج. مهارکننده و بازدارنده

اعتقاد به جهان آخرت نقش مهارکننده و بازدارنده نیز دارد. بسیاری از ناسازگاری هایی که در خانواده پدید می آید به مهار نکردن رفتارهایی بازمی گردد که اعضا را به تعدّی به حقوق یکدیگر، تحمیل به دیگران و پرخاشگری ها می کشاند. اعتقاد به حسابرسی اعمال در روز قیامت و پاداش و مجازات افراد بر اساس رفتارهایشان و توجه به عواقب نامطلوب بی احترامی به حقوق دیگران و فرار از اجرای مسئولیت ها، افراد را تا حد زیادی از رفتارهای نامناسب باز می دارد.

قرآن کریم یکی از آثار بدخلقی در خانواده را فشار روحی در عالم برزخ می داند، به گونه ای که حتی اگر فرد در ابعاد دیگر به وظایف خود عمل کرده باشد ولی در خانواده رفتار نامناسب داشته باشد، در عالم برزخ یعنی فاصله بین انتقال از دنیا و روز قیامت دچار فشار و سختی شدید می شود. 39

در روایات نیز به عواقب نامطلوب بدرفتاری در خانواده اشاره شده است. رسول گرامی صلی الله علیه و آله می فرماید: «هر زنی که همسر خود را با زبان بیازارد، خداوند هیچ کار نیک او را نمی پذیرد تا موقعی که شوهر خویش را از خود راضی گرداند. . . و نخستین کسی خواهد بود که به جهنم می رود؛ این مطلب در مورد مردی که همسر خود را آزار دهد صادق است. »40 نتیجه آنکه پیروان راستین اسلام که به روز جزا ایمان دارند و خویشتن را در پیشگاه خدا مسئول می دانند و همواره مراقب اعمال خود هستند، به واجبات الهی عمل می کنند، از محرمات پرهیز می نمایند و می کوشند دامنشان به گنـ*ـاه و ناپاکی آلوده نشود؛ زیرا یقین دارند هر عمل زشت و ناروایی که در دنیا انجام دهند، در نامه عملشان ثبت می گردد، در قیامت بازخواست می شوند و به تناسب آن عمل، کیفر داده خواهند شد.

نتیجه گیری

1- بر اساس منابع دینی، مهم ترین باورهای دینی که خانواده را به یک خانواده کارآمد تبدیل می کند، عبارت اند از: ایمان به خدا؛ اعتقاد به رسالت؛ اعتقاد به امامت؛ اعتقاد به زندگی پس از مرگ (معاد).

2- بینش ها، و باورهای دینی از سه بُعد زیر بر کارآمدی خانواده اثرگذارند:

معنا دهی به زندگی؛ اجرای وظایف وتکالیف توسط اعضای خانواده؛ مواجهه با مشکلاتی که در خانواده پدید می آید.

3- همچنین بر اساس نتایج پژوهش حاضر، نبود چنین بینش هایی بر روابط و رفتارهای فردی و اجتماعی اعضای خانواده اثر می گذارد و با شکل گیری رفتارها و روابط نامناسب سبب ناکارآمدی خانواده خواهد شد.

~ROYA~ · 16/10/20

منابع

تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366-

دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1377-

سالاری فر، محمدرضا، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سمت، 1385-

صفورایی، محمدمهدی، «ایمان به خدا و نقش آن در کاهش اضطراب»، معرفت، ش 75، اسفند 1382، ص 918-

طباطبائی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین، 1374-

قائنی، محمد، گوهر دین در معرفت اصول و فروع دین، بی جا، بی نا، 1368-

متقی هندی، حسام الدین، کنزالعمال، بیروت، موسسه الرساله، 1409ق.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1983م.

محمدی ری شهری، محمد، مبانی شناخت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1370.

، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، 1379-

مهدی زاده، حسین، الگوشناسی، قم، مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما، 1385-

پی نوشت:

1 محمد محمدی ری شهری، مبانی شناخت، ص 126-

2 کارآمد به معنای آنکه کارها را به نیکویی انجام دهد و کاردان باشد علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا. معنای اصطلاحی کارآمد در مباحث خانواده، تقریبا مشابه معنای لغوی آن است. خانواده به عنوان یک نظام پویا، زنده و در حال تغییر و رشد نیز با همین صفت وصف می شود. کارآمد برای تشخیص فرآیند عملکرد خانواده بهنجار به کار می رود. این مفهوم به قضاوت درباره سودمندی الگوهای خانواده در کسب هدف ها اشاره دارد.

3 محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، ح 11874-

4 محمدمهدی صفورائی پاریزی، شاخصه های خانواده کارآمد از دیدگاه اسلام، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388-

5 ر. ک: محمدمهدی صفورایی، «ایمان به خدا و نقش آن در کاهش اضطراب»، معرفت، ش 75-

6 حدید: 4-

7 ق: 16-

8 عبدالواحدبن محمد تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ص 88-

9 همان.

10 محمد قائنی، گوهر دین در معرفت اصول و فروع دین، ص 223، به نقل از: ویلیام جیمز.

11 طه: 124-

12 محمد: 7-

13 توبه: 90.

14 علی اکبر دهخدا، همان.

15 توبه: 26-

16 سید محمدحسین طباطبائی، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، ذیل آیه 248 سوره بقره.

17 آل عمران: 68-

18 بقره: 257-

19 اعراف: 27-

20 بقره: 268-

21 یونس: 62-

22 سید محمدحسین طباطبائی، همان.

23 رعد: 30.

24 طلاق: 2و3-

25 محمدرضا سالاری فر، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، ص 111-

26 کهف: 39؛ اسراء: 20-

27 محمدرضا سالاری فر، همان.

28 ر. ک: مهدی حسین زاده، الگوشناسی، ص 8-

29 احزاب: 21-

30 قلم: 2-

31 احزاب: 33-

32 نجم: 2و3-

33 قیامت: 36-

34 حجر: 9293-

35 حسام الدین متقی هندی، کنزالعمال، ج 5، ص 289، ح 12911-

36 زخرف: 7072-

37 محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 76، ص 366-

38 همان، ج 81، ص 220-

39 همان، ج 6، ص 220-

40 همان، ج 100، ص 244-

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

نقش اعتقادات، بینش ها و باورهای دینی

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

مدیر کل بازنشسته

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین