آیا مریخ در گذشته میزبان حیات بود؟

MacTavish · 1/3/20

در حال حاضر، زمین تنها مکان شناخته شده در کل هستی است که از حیات پشتیبانی می‌کند. جایزه نوبل فیزیک امسال به سه اخترشناس اعطا شد؛ این سه نفر تقریباً ۲۰ سال پیش ثابت کردند که سیارات فراخورشیدی در خارج از منظومه شمسی هم به دور ستارگان دیگر می‌چرخند.

کاوشگر «کنجکاوی» ناسا به داده‌های معدنی و شیمیایی از رسوبات دریاچه‌های باستانیِ گودال گِیل در سیاره مریخ دست یافته است. مطالعه حاضر به بازسازیِ محتوای شیمیایی آب در دریاچه واقع در گودال گیل می‌پردازد و در این راستا از داده‌های کاوشگر کنجکاوی استفاده کرده است. کاوشگر کنجکاوی این عکس سِلفی را در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۹ یا ۲۵۵۳ اُمین روز ماموریتش تهیه کرد. کنجکاوی برای دو بار در این محل اقدام به حفاری کرد. محققان این نقطه را «Glen Etive» نام‌گذاری کرده‌اند.

به گزارش بیگ بنگ، حیات در انواع مختلفی وجود دارد؛ از موجودات زنده‌ای مثل انسان‌ها که از گوشی‌های همراه هوشمند استفاده می‌کنند گرفته تا موجودات ریز ذره‌بینی که تقریباً در جای جای سیارۀ زمین وجود دارند و هر چیزی را که در زمین اتفاق می‌افتد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. یقیناً کشف حیات در آن سوی منظومه شمسی کار چالش‌برانگیزی است و به این سادگی انجام‌پذیر نخواهد بود. اما منظومه شمسی چندین مکان دارد که شاید نشانه‌هایی از دلایل سخت بودن شروع حیات در اختیارمان بگذارد.

مریخ به دو دلیل در صدر فهرست دانشمندان برای جستجوی حیات قرار دارد. ۱- مریخ در مقایسه با قمرهای زحل و مشتری، در فاصله نسبتاً نزدیکی به زمین قرار دارد (اقمار مذکور از نامزدهای احتمالی برای کشف حیات در جایی دوردست‌تر از زمین واقع شده‌اند. محققان در نظر دارند تا در سال‌های آینده کاوشگرهایی را به مقصد این اقمار ارسال نمایند). ۲- مریخ به راحتی قابل مشاهده است، زیرا مثل ناهید اتمسفر ضخیمی ندارد.

تاکنون، محققان شواهد خوبی به دست آورده‌اند که نشان می‌دهد فشار و دمای سطح مریخ برای پایداریِ آب مایع مناسب است. آب از مواد ضروری حیات برشمرده می‌شود. علاوه‌براین، شواهد بسیار خوبی در قالب دلتاهای رودخانه‌ای قابل‌مشاهده وجود دارد. اندازه‌گیری‎های اخیر در سطح سیاره سرخ حاکی از آن است که آب مایع میلیاردها سال پیش در این سیاره جریان داشته است.

Methodology to Reconstruct Mars Water Chemistry

یکی از مواد معدنی رُسی به نام اسمکتیت(Smectite) می‌تواند یون‌های موجود در آب را از طریق تبادل یونی در حضور آب به دام بیندازد. حتی پس از دست دادن آب، امکتیت ترکیبات یونی را در لایه‌های درونی ساختارش ثبت می‌کند.
دانشمندان احتمال می‌دهند که مریخ میلیاردها سال پیش میتوانست سکونت‌پذیر باشد. اینکه سیاره سرخ در گذشته سکونت‌پذیر بوده یا هم‌اکنون هم قابلیلت سکونت دارد یا خیر، سوالی است که دانشمندان جوابی برایش پیدا نکرده‌اند. در همین راستا، دانشمندان در تلاش‌اند تا از ویژگی‌های شیمیایی آب‌ها درک بهتری بدست بیاورند؛ عواملی که باعث شدند مواد معدنی در میلیاردها سال پیش در سیاره سرخ به وجود بیایند. میزان شوری، pH و واکنش‌های اکسایش-کاهش از جمله ویژگی‌های آب‌های طبیعی برشمرده می‌شود که دانشمندان می‌توانند آنها را در تحقیقات خود مورد بررسی قرار دهند.

بعنوان مثال، اتمسفر امروزی زمین از میزان اکسیژن بسیار زیادی برخوردار است. اندازه‌گیری‌های از راه دور اخیر در مریخ نشان می‌دهد که محیط‌های باستانی شاید سرنخ‌هایی از سکونت‌پذیری اولیه مریخ داشته باشند. بالاخص، ویژگی‌های آب درون رسوبات دریاچه‌های واقع در گودال گیل گویای این مسئله است که رسوبات در حضور آب مایع ایجاد شده‌اند. اقیانوس‌های زمین از طیف عظیمی از موجودات زنده میزبانی می‌کنند؛ لذا کمی بحث‌برانگیز به نظر می‌رسد که محیط سطحی مریخ در سال‌های ابتدایی پیدایش آن شباهت زیادی به شرایط حیات زمین در عصر حاضر داشته است؛ اما این مسئله هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد که چرا یافتن نشانه‌ها و شواهد حیات در مریخ این‌قدر دشوار است. جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ Nature Communications منتشر شده است.