مغز دوم خود در دستگاه گوارش‌تان را دریابید!

Mahta.ra · 18/1/20

بسمه تعالی

"مغز دوم خود در دستگاه گوارش‌تان را دریابید"

همین حالا که این متن را می‌خوانید مغزتان در حال فعالیت و صدور دستورات لازم است؛ اما آیا می‌دانستید که یک مغز دوم هم در انتهای دستگاه گوارش و خود دارید؟

اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم این مغز دوم در واقع شبکه‌ای مستقل و متشکل از میلیون‌ها نورون (سلول عصبی) است که حرکات بخشی از عضلات گوارشی را بدون دریافت هرگونه کمک از سیستم عصبی مرکزی مدیریت می‌کند؛ بنابراین نباید از آن تصوری مانند مغز موجود در جمجمه‌ی خود داشته باشید.

این نورون‌ها درون کولون یا روده بزرگ حضور دارند که ساختاری لوله مانند در انتهای مسیر گوارش برای اتصال روده‌ی کوچک و هدایت مواد غذایی دفعی به بیرون از بدن است. از آنجایی که عملکرد سیستم عصبی روده در این ناحیه به گونه‌ای هوشمند و بدون دریافت دستور از مغز یا سیستم نخاعی انجام می‌گیرد برخی دانشمندان نام مغز دوم را روی آن نهادند.

مغز دوم تا چه حد مستقل و هوشمند عمل می‌کند؟
محققان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند؛ اما شاید پاسخ این پرسش در نتایج اخیرا انتشار یافته‌ی یک مطالعه روی موش‌ها نهفته باشد.

به گفته‌ی دانشمندان استرالیایی که عملکرد این مغز دوم گوارشی را با تکنیک‌های پیشرفته‌ی تصویربرداری از نورون‌ها مورد رصد قرار دادند، سیستم عصبی روده‌ای (ENS) شامل میلیون‌ها نورون است که هر یک از آن‌ها برای سازماندهی حرکات روده نقش اساسی ایفا می‌کنند. هنگامی که این تیم تحقیقاتی کولون‌های ایزوله شده‌ی موش‌ها را با شوک الکتریکی خفیف ترغیب کردند، شاهد واکنش شدید و انفجاری نورون‌ها بودند که با فعالیت هماهنگ خود منجر به حرکت آن دسته از عضلات گوارشی می‌شدند که نزدیک به روده‌ی بزرگ این پستانداران قرار دارند.

این موضوع موید آن است که انقباض عضلات روده‌ای موجب حرکت آهسته و پیوسته‌ی مواد دفعی در مسیر درست (یعنی خارج از بدن) می‌شود. در واقع مشخص شد که ENS قادر است به طور موقت، مستقلاً فعالیت عضلات را تا مسافت قابل توجهی در طول کولون مدیریت کند.

مغز پستانداران ابتدا برای دفع مدفوع توسعه پیدا کرد و سپس کنترل عملکردهای پیچیده‌تر بدن را بر عهده گرفت!
به گفته‌ی محققان این نوع فعالیت هماهنگ نورون‌ها در مراحل اولیه شکل‌گیری مغز نیز بروز پیدا می‌کند؛ بنابراین الگوی شناسایی شده در روده بزرگ نیز احتمالا خاستگاه کهنی دارد و به جا مانده از مراحل ابتدایی تکامل سیستم عصبی روده‌ای است.

اما نکته مهم اینجاست که طبق فرضیات ارائه شده توسط برخی دانشمندان، شکل‌گیری سیستم عصبی روده‌ای در پستانداران پیش از شکل‌گیری سیستم عصبی مرکزی آغاز می‌شود؛ بنابراین شاید اولین عملکرد مغزی ما به صورت فعالیت این نورون‌ها در روده بزرگ متجلی شده باشد که در این صورت باید مغز گوارشی خود را مغز اول بدانیم نه دوم! در واقع اینطور می‌توان گفت که مغز پستانداران ابتدا برای دفع مدفوع توسعه پیدا کرد و سپس کنترل عملکردهای پیچیده‌تر بدن را بر عهده گرفت.

خوردن مدفوع بازیافت شده، روشی جدید برای تامین غذای فضانوردان!

البته این نخستین باری است که چنین نوعی از برانگیختگی نورون‌ها در کولون به ثبت می‌رسد و این مطالعه هم تنها روی موش‌ها صورت گرفته که لزوم انجام مطالعات بیشتر را به اثبات می‌رساند؛ با این حال اعضای تیم تحقیقاتی اطمینان دارند که نتایج به دست آمده به سایر پستانداران نیز قابل تعمیم است.