استیون هاوکینگ : ممکن است زمین هم به سرنوشت ونوس دچار شود

MacTavish · 25/8/19

استیون هاوکینگ در آخرین مصاحبه خود سرنوشتی تلخ برای زمین مطرح می‌کند؛ زمینی با اقیانوس‌های جوشان و باران‌های اسیدی، زمینی که به سرگذشت ونوس دچار خواهد شد.

استیون هاوکینگ در مصاحبه‌های جدیدش سرنوشت جدیدی برای زمین رقم می‌زند: اگر انسان‌ آسیب‌های خود را به محیط زیست و وضعیت آب و هوای زمین جدی نگیرد به احتمال زیاد زمین به خانه‌ای گرم چون ونوس تبدیل خواهد شد.

استیون هاوکینگ در اشاره به اقدامات جدید ترامپ برای خارج کردن آمریکا از معاهده محیط زیست پاریس به بی بی سی گفت:

به مرز فاجعه نزدیک می‌شویم، جایی که وضعیت گرمایش زمین برگشت‌ناپذیر خواهد شد. اقدامات ترامپ زمین را به لبه پرتگاه خواهند برد؛ جایی شبیه به ونوس با دمای 250 درجه سانتی‌گراد و بارش بارانی از جنس سولفوریک اسید.

اکثر متخصص‌های محیط زیست در رابـ*ـطه با اظهارات استیون هاوکینگ ، این گفته‌ها را از سر ناراحتی دانسته و یک بزرگنمایی غیر ممکن نامیدند:

زمین ما نسبت به ونوس فاصله‌ای بسیار دورتر از خورشید داشته و با توجه به آرایش شیمیایی که دارد ممکن نیست همانند ونوس پوسته ضخیمی از کربن‌دی‌اکسید اتمسفر آن را در بر گیرد، به همین دلیل احتمال رسیدن دمای زمین به 250 درجه سانتی‌گراد تقریبا صفر است.

با این وجود آنها احتمال بروز فاجعه آب و هوایی را امکان‌پذیر و نگران کننده دانستند و در این مورد با استیون هاوکینگ هم‌نظر بودند.

مایکل مَن، یکی از دانشمندان محیط زیست و استاد دانشگاه پنسالونیا در رابـ*ـطه با نقطه نظرات استیون هاوکینگ می‌گوید:

فاصله زمین از خورشید قابل مقایسه با فاصله ونوس نیست و بحران گازهای گلخانه‌‌ای زمین هیچوقت نزدیک به آن‌چه در اطراف ونوس دیده می‌شود نخواهد شد، به همین دلیل مثال اقیانوس‌های جوشان یک تصور واقع‌گرایانه نیست. اما در رابـ*ـطه با منظور کلی استیون هاوکینگ در مورد فاجعه‌بار بودن اقدامات کنونی و احتمال غیر قابل سکونت بودن زمین در آینده‌ نمی‌توان مخالفت کرد.

برزخی در منظومه شمسی

ونوس دومین و نورانی‌ترین سیاره منظومه شمسی است. نام این سیاره برگرفته از خدای عشق و شور روم باستان است. با این‌که هم اندازه زمین بوده و جاذبه‌ای نزدیک به آن دارد، اما با زمین پر از آب و حیات ما تفاوت فراوان دارد. ونوس گرم‌ترین سیاره منظومه شمسی است و دمای آن به 466 درجه سانتی‌گراد می‌رسد؛ دلیل حرارت بالای ونوس، لایه ظخیم کربن‌دی‌اکسیدی است که اتمسفر آن را فرا گرفته، به همین دلیل نقطه به نقطه این سیاره توسط ابرهای سولفوریک اسید پوشیده شده است.

اتمسفر ونوس گرمای زیادی را درون خود نگاه می‌دارد، گرمایی بسیار بیشتر از آن‌چه درون اتمسفر زمین زندانی شده است. این سیاره به خورشید نزدیک‌تر بوده و سهم بیشتری از گرمای آن را به خود جذب می‌کند، آتشفشان‌های فوران ونوس این سیاره را به برزخ بدل کرده است.

گرمای وارد شده به این سیاره بیشتر از گرمایی است که از اتمسفر آن فرار می‌کند و به همین دلیل بخار آب حاصل از این حرارت در اتمسفر آن گیر کرده و خود سبب کم‌تر شدن گرمای خروجی از اتمسفر ونوس می‌شود؛ پدیده‌ای که به آن اثر گلخانه‌‌ای هم گفته می‌شود.

تیلور رابینسون، یکی از ستاره شناسان دانشگاه واشنگتون در رابـ*ـطه با ونوس می‌گوید:

ونوس در بازخورد تکراری گرما زندانی شده، به طوری که هیچ‌وقت نمی‌تواند از اینی که هست سردتر شود.

زمین دوست داشتنی

اکثر انسان‌ها از پایداری نسبی وضعیت آب و هوای زمین سو استفاده می‌کنند؛ آن‌ها نمی‌دانند که زمین در طول سابقه 4.5 میلیارد ساله خود چه تغییراتی در سیستم آب و هوایی خود متقبل شده است. در آغاز، 2.5 میلیارد سال پیش و طی رویداد Great Oxygenation، با فرایندهای باکتریا فوتوسنتزی (photosynthetic cyanobacteria)، افزایش عجیبی در میزان اکسیژن درون اتمسفر زمین به وجود آمد. حدود 650 میلیون سال پیش طی رخدادی به نام SnowBall Earth، زمین به سیاره‌ای منجمد تبدیل شده و در طول عصر دایناسورها دمای متوسط زمین 10 درجه سانتی‌گراد از دمای حال حاضر آن بالاتر بود. دمای بالای زمین در دوره دایناسورها به خاطر وجود اتمسفری پر از کربن‌دی‌اکسید شکل گرفت، همین چرخه کربن زندانی شده درون زمین بود که سبب انقراض دایناسورها را به وجود آورد؛ به همین دلیل 252 میلیون سال پیش 95 درصد از آبزیان به خاطر اسیدی شدن اقیانوس‌ها منقرض شدند.

رابینسون با توجه به دلایل بالا بر این عقیده است که انتظار تغییری ناگهانی در وضعیت محیط زیست زمین بعید نیست، گرچه نقطه نظر استیون هاوکینگ هنوز یک بزرگنمایی غیر ممکن به نظر می‌رسد.

رابینسون بر این باور است که فرآیند توصیف شده توسط استیون هاوکینگ ممکن است در طول صدها و شاید میلیون‌ها سال دیگر اتفاق بیافتد و در نظر گرفتن سرنوشتی چون ونوس برای زمین ما، زمینی با اقیانوس‌های جوشان، باز هم دور از ذهن می‌نماید. زمین ما توسط اتمسفری که دارد از حرارت خورشید محافظت می‌شود؛ اتمسفری کاملا متفاوت با اتمسفر ونوس.

رابینسون در این رابـ*ـطه می‌گوید:

اتمسفر ونوس 100 برابر ضخیم‌تر از اتمسفر دربر گیرنده زمین است؛ اتمسفری ضخیم که تنها از کربن‌دی‌اکسید تشکیل شده است. اتمسفر حال حاضر زمین بیشتر از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده و تنها 0.04 آن را کربن‌دی‌اکسید تشکیل می‌دهد.

کِوین زینلِ، دانشمند فضایی ناسا می‌گوید:

بدون اتمسفری پوشیده از کربن‌دی‌اکسید و بدون سهم بیشتر زمین از تشعشعات خورشیدی، اثر گلخانه‌ای به حدی نخواهد رسید که سرنوشت ونوس را برای زمین ما رقم بزند و هیچ انتظار منطقی برای این واقعه وجود ندارد. باید توجه کنیم که زمین ما روزگار گرم‌تر از این‌ها را تجربه کرده است، مثل دوره دور (Epoch) که بین 34 تا 56 میلیون سال پیش بوده؛ در این دوره کربن‌دی‌اکسید زمین سه برابر مقدار کنونی بوده و باز هم اثر گلخانه‌ ای رخ نداده است. حتی با تجسم آینده‌ای با میزان ماشین‌ها و کارخانه‌های بیشتر هم، تجسم چنین مقدار کربن‌دی‌اکسید غیر قابل قبول است. به نظر من رویداد اثر گلخانه‌ ای در زمین امکان‌پذیر نیست. البته هیچ‌وقت نمی‌توان احتمال خرابکاری عمدی انسان‌ها را نادیده گرفت.

احتمال وقوع فاجعه زیست محیطی در زمین

لازم به ذکر است که وقوع یک فاجعه در سیستم زیست محیطی زمین، نیازمند رسیدن زمین به وضعیت کنونی ونوس نیست.

ترنبرت می‌گوید:

قرارداد پاریس برای جلوگیری از افزایش 2 درجه‌ای دمای زمین نوشته شده است، اما رسیدن به مرز این دو درجه هم اکوسیستم زمین را به طور کلی تغییر خواهد داد؛ بعد از این افزایش دو درجه‌ای دما، باز هم درختان بر روی زمین رشد می‌کنند، ولی گونه‌های دیگری از درختان برای زندگی در وضعیت جدید آب و هوایی مورد نیاز است. همچنین صنعت کشاورزی هم در شرایط جدید به گونه‌های دیگری احتیاج دارد.

آب و غذا از بین نمی‌روند، فقط برای جلوگیری از پیشرفت فاجعه مجبوریم نوع آن‌ها را تغییر داده و کنترل کنیم. این اتفاقات تا سال 2050 با افزایش دو درجه‌ای دمای متوسط زمین رخ می‌دهند.

رابینسون در ادامه صحبت‌هایش می‌گوید:

احتمال افزایش مقدار کربن‌دی‌اکسید وجود دارد. اگر انسان‌ها تمامی سوخت فسیلی را مصرف کنند، این مقدار می‌تواند تا 10 برابر مقدار کنونی افزایش یابد. صدها میلیون سال است که زمین افزایش این‌چنینی کربن‌دی‌اکسید را به چشم ندیده است و با ادامه بالا آمدن سطح آب‌های زمین باید با شهرهای ساحلی خداحافظی کنیم.