آموزش مقایسه‌ی نمایشنامه با دیگر نوشته‌های ادبی | اختصاصی انجمن رمان ۹۸

YeGaNeH · 20/4/24

«به نام خالق چشمه‌ی ذوق»

درود بر کاربران عزیز و تمامی نویسندگان ارجمند.
این تاپیک اختصاصی رمان ۹۸، مقایسه‌ (هم‌سنجی) نمایشنامه با دیگر نوشته‌های ادبی برای نویسندگان مبتدی است.

~تیم آموزش نویسندگی رمان ۹۸ تقدیم می‌کند.~
تیم آموزش نویسندگی

YeGaNeH · 24/4/24

مقایسه‌ی نمایشنامه با دیگر نوشته‌های ادبی:
از آن‌جا که نمایشنامه شاخه‌ای از ادبیات نوشتاری به شمار می‌آید، نیاز است که پیش از آن که به گفتار درباره‌ی چگونگی نگارش نمایشنامه بپردازیم‌‌، به گونه‌ای بسیار فشرده بخش‌های گوناگون ادبیات را یادآوری کنیم. چنان‌چه بخواهیم ادبیات مکتوب را بخش بندی کنیم، می‌توان آن را با شرح زیر به سه گروه بخش کنیم:

۱. ادب خنیایی یا رامشی (غنایی):
آن دسته از ادب را گویند که برای سروده شدن نوشته می‌شوند. معمولا همه‌ی گونه‌های شعر به این دسته وابسته هستند؛ زیرا شعرها را می‌توان با موسیقی و آواز خواند و از آن میان می‌توان از گونه‌هایی که در پی می‌آیند، نام برد: چارپاره (رباعی) مانند رباعیات خیام، چکامه (غزل) مانند غزلیات حافظ و سعدی، چامه (قصیده) مانند چامه‌های رودکی و انوری که از بخش‌های ادب خنیایی یا رامشی به شمار می‌آیند.

۲- ادب داستانی:
گونه‌ای از ادب است که به بازگویی سرگذشت‌ها می‌پردازد و معمولا به نثر نگاشته می‌شود، ولی در مثنوی که گونه‌ای از ادب خنیاگری و رامشی به شمار می‌آید؛ شاعر داستانی را در قالب سروده بازگو می‌کند. چنانچه می‌توان مثنوی مولانا محمد بلخی، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی، الهی‌نامه و منطق‌الطیر عطار نیشابوری را نام برد که هر کدام داستان‌هایی را بازگو می‌کنند.
ولی امروزه هنگامی که گفته می‌شود ادب داستانی بیشتر خواست و منظور همگان داستان‌هایی است که به نثر نوشته شده است و برای آن دو گونه بخش‌بندی می‌توان در نظر گرفت:

الف) ادب گفتاری شفاهی:
ادب گفتاری گونه‌ای از ادب است که از روزگار کهن سـ*ـینه‌به‌سـ*ـینه به ما رسیده است که هم به روش شعر گفته شده است و هم به روش نثر آورده شده‌اند. به گونه‌ای که این داستان‌ها یا داستان‌های پهلوانی هستند و یا در بردارنده نکته‌های رفتاری و اخلاقی و تربیتی.

ب) ادب نوشتاری (مکتوب):
ادب نوشتاری دارای سه بخش است که در برگیرنده‌ی گونه‌های زیر است:

- انگارده (حکایت)
مانند کلیله و دمنه که چهره‌های آن حیوانات هستند، ولی گفتگوها و رفتارها و تجربه‌های انسانی را بازگو می‌کنند. از سوی دیگر در انگارده‌های سعدی همان نکته‌های رفتاری و پرورشی با بهره گیری از چهره‌های مردمی بازگو شده است، ولی آن‌چه در همه‌ی انگارده‌ها یکسان است و اهمیت بسیار دارد دادن پند و اندرز به مخاطب است.

YeGaNeH · 30/4/24

- افسانه
داستان‌هایی را در برمی‌گیرد که چهره های آن‌ها موجوداتی همچون دیوها، پریان و غول‌ها هستند و رویدادهایی که ما در این داستان‌ها میخوانیم بسیار شگفت‌انگیزند.

- داستان کوتاه امروزی و رمان
امروزه داستان کوتاه و رمان بیشتر به زندگی و دردسرهای مردمان می‌پردازد. از این روی در بردارنده‌ی پیرنگ و منش‌پروری شخصیت پردازی است که بر پایه‌ی پیوند سنجیده و درست گهرمایه‌های داستان استوار شده است. پیوند چهره‌ها با هم نه مانند انگارده ناشناخته و غیرعادی است و نه همچون افسانه چنان رویدادها شگفت انگیزند که با خوی و منش مردمان همخوانی نداشته باشد. خلاصه این‌که معمولا چهره‌های داستان‌های امروزی واقعی هستند و در پی آن رویدادها هم باورپذیرند.

- ادبیات دراماتیک
سومین گونه‌ی ادب نگارشی، ادب نمایشی است که دربردارنده‌ی نمایشنامه، فیلمنامه‌ی سینمایی و تلویزیونی و نمایشنامه‌های رادیویی و تلویزیونی است. از آن‌جا که زمینه‌ی کنکاش ما در این موضوع نمایشنامه است، گزاره‌های آن را بی‌کم و کاست در گفتارهای آینده خواهیم خواند، ولی بایسته است خلاصه‌وار گفته شود که در مقایسه‌ی گونه‌های ادب، همین بس که بدانیم نمایشنامه برای نمایش دادن نوشته می‌شود و داستان برای خواندن و شعر هم برای سراییدن چنان‌چه در داستان، چیرگی گهرمایه راوی داستان بیش از دیگر گهرمایه‌ها است، ولی می‌بینیم که در نمایشنامه گفتگو بر دیگر گهرمایه‌ها برتری دارد و همچنین ویژگی شعر چنان است که گهرمایه بنیادین آن کلام خیال و تصاویر شاعرانه است.

شناخت ساختار و ساختمان در نمایشنامه:
در آغاز بهتر است بدانیم که ما همواره در نمایشنامه‌نویسی با دو واژه‌ی "ساختار" و "ساختمان" روبه‌رو هستیم؛ از این روی شایسته است که پیش از هر چیز معنی هر کدام را بدانیم.

الف) ساختمان نمایشنامه:
به خانه‌ای که در آن هستیم موشکافانه بنگریم، ساختمانی میبینیم که یک ورودی دارد؛ سرویس بهداشتی، اتاق و بخش‌های دیگر که با دیوار و در و پنجره‌هایی از هم جدا شده‌اند و هر کدام کاربرد ویژه‌ای دارند. در واقع اگر به چگونگی ساختمان جایی که در آن هستیم توجه داشته باشیم، بی‌گمان دریافته ایم که از لحاظ پهنه، مساحت، چگونگی جای‌گیری اتاق‌ها و دیگر بخش‌های ساختمان با خانه‌های دوستانمان یکسان نیست.

YeGaNeH · دیروز در 12:33

رنگ دیوارها می‌تواند کارایی بسیاری در رنگ و بو و حال و هوای خانه داشته باشد. به جایی که خانه‌مان در آن است خوب بنگریم، شاید جغرافیای خانه ما در یک منطقه‌ی پُرهیاهو باشد و یا جایی دور از شهر که آرام و بی‌هیاهو است. آیا هرکدام از این دو جایگاه برای ما از دید احساسی یکسان است؟ بی‌گمان چنین نیست. از این روی هر ساختمانی رنگ و بوی ویژه خود را دارد که برمی‌گردد به ذهنیت سازنده‌ی آن. نمایشنامه هم چنین است. بدین‌سان که نمایشنامه‌ای که می‌نویسیم رنگ و بوی ویژه خود را دارد. چگونگی آغاز نمایشنامه، همانا بهترین زمان است برای پدید آوردن رنگ و بوی نمایشنامه. نحوه‌ی ریخت‌پذیری بخش‌های دیگر نمایشنامه، مانند چگونگی جای گیری چهره‌های نمایشنامه (که در برابر یا درکنار یکدیگر جای می‌گیرند)، چگونگی شیوه‌ی درگیری آنان و رنگ‌آمیزی صحنه‌ها (که هر صحنه باید در پیوند با دیگر گهرمایه‌های نمایشنامه رنگ و بوی ویژه خود را پیدا کند) سرانجام این که بایسته است بدانیم معماری هر نمایشنامه شکل خاص خود را دارد و نمی‌تواند با دیگر نمایشنامه‌ها یکسان باشد، ولی همگی به گونه‌ای مشترک، در هنگام نخست یک مقدمه‌چینی دارند که ما به یاری آن تماشاگر را وارد رنگ و بوی نمایشنامه می‌کنیم و با بخش‌های اصلی نمایشنامه مانند تم و زمینه نمایشنامه چهره‌های اصلی که با رفتارشان جایگاه خود را در برابر هم نشان می‌دهند آشنا می‌سازیم. سپس بر پایه‌ی دریافت نخستین که همانا از راه مقدمه نمایشنامه است داستان نمایشنامه را سامان می‌دهیم و گام‌به‌گام پیش می‌رویم تا ساختمان نمایشنامه را به انجام رسانیم، ولی نکته‌ی ارزشمندی که می بایست به یاد داشت این است که ساختمان نمایشنامه به پیرنگ آن و یا به زبانی دیگر، به ریخت شکل و باورپذیری داستانی که دارد وابسته است سامان گرفتن ساختمان یک نمایشنامه مراحلی دارد که در گفتارهای آینده به گونه‌ای رسا و کامل به آن‌ها خواهیم پرداخت، ولی پیش از آن همان‌گونه که گفته شد، بایسته است که عناصر را که در ساخت یک نمایشنامه به کار برده می‌شوند، بشناسیم و شیوه‌ی بهره‌گیری از آ‌ن‌ها را بیاموزیم.

ب) ساختار نمایشنامه:
ساختار نمایشنامه چیست و دربردارنده‌ی چه عناصری است؟ این پرسشی است که با پاسخ دادن به آن می‌توانیم در هنگام نوشتن نمایشنامه بسیاری از دشواری‌ها را از سر راهمان برداریم، اما به گونه‌ای فشرده می‌توان گفت که ساختار انبوه‌های (مجموعه‌ای از عناصری است که با بهره‌گیری از یک پیرنگ درست و منطقی پیکر نمایشنامه‌مان را می‌سازیم و ساختمان آن را پی می‌افکنیم. همچنین باید دانست که به راستی این عناصر همانند مصالح ساختمانی در دست یک معمار است که به یاری آن‌ها ساختمان خود را می‌سازد.

YeGaNeH · دیروز در 12:35

یک نمایشنامه‌نویس هم می تواند از این عناصر ساختاری که برای نوشتن نمایشنامه به کار برده می‌شود بهره بگیرد. از این روی پیش از هر چیز بایسته است عناصری را که ساختار یک نمایشنامه را پدید می‌آورند، بشناسیم.

عناصر نمایشنامه :
برای این که به خوبی مطلب را دریابیم، با یک نمونه آغاز می‌کنیم. همان‌گونه که گفته شد یک معمار برای این که ساختمانی را بسازد مصالح گوناگونی را به کار می‌برد؛ هم‌چون سنگ، گچ، آجر، آهک، سیمان، چوب و... که هر کدام کاربرد ویژه‌ی خود را در ساخت یک ساختمان دارند. یک نویسنده هم برای نوشتن نمایشنامه عناصری پیش‌روی دارد که می‌تواند از آن‌ها بهره بگیرد. عناصری همچون گفتگو، چهره‌های نمایشنامه، رویداد، زبان، جایگاه، نمایش زمان و ساخت رنگ و بوی نمایشنامه که هر کدام در جای خود می‌تواند بسیار ارزشمند و کارایی بسیاری داشته باشند. شناخت این عناصر سه مرحله دارد که در زیر می‌خوانیم و به یاد می‌سپاریم.
در گام نخست باید هر کدام از این عناصر را بشناسیم؛ بدین معنا که بدانیم گفتگوی نمایشی چیست، معنای رویداد کدام است و... .
همان‌گونه که یک معمار می‌بایست همه‌ی مصالح را که برای ساختمان نیاز دارد بشناسد. بدین‌گونه که شخصی به جز خود معمار فرق میان گچ و سیمان را نداند.
مرحله‌ی دوم این است که بدانیم ویژگی خاصیت هر کدام از عناصر چگونه است و چه کاربردی دارد. بدان‌گونه یک معمار باید بداند که ویژگی و کاربرد هرکدام از مصالحی را که به کار می‌برد چیست و به جای سیمان، گچ را برای پی ساختمان به کار نبرد.
مرحله‌ی سوم این است که بدانیم ترکیب آن‌ها با یکدیگر چه برآیندی را برایمان به ارمغان می‌آورد. به سخنی دیگر، می‌توان گفت که هنر، به معنای درست آن، آمیختگی رنگ‌ها، لحظه‌ها، صداها و... است که بر پایه‌ی نگرشی سنجیده و درست آفریده می‌شود.
از آن‌جایی که کاربرد عناصر "گفتگو"، "رویداد" و "چهره" از دیگر عناصر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و کارایی بسیاری دارند، از این روی بایسته است نخست به گفتگو بپردازیم که عنصر بنیادین نمایشنامه است.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

آموزش مقایسه‌ی نمایشنامه با دیگر نوشته‌های ادبی | اختصاصی انجمن رمان ۹۸

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین