قرآن، خلقت انسان و فرگشت

-FãTéMęH- · 20/8/23

چکیده
اندیشمندان اسلامی در باب تعارض یا عدم تعارض آیات آفرینش با فرگشت نظرات یکسانی ندارند. در این مقاله سعی‌ بر تبیین این است که نظریه دینی درباره خلقت انسان با نظریه علمی، تعارض و تضادی ندارد. حضرت آدم به گونه‌ای ویژه و معجزه‌گون از خاک آفریده شد و انسانهای بعدی از نسل او هستند. فرگشت در صورت صحت، از اثبات روند تکامل روی شخص خاصی به نام حضرت آدم ناتوان است. علم هرگز نمی‌تواند وجود معجزه در خلق حضرت آدم را رد کند. نه نظریه دینی در صدد تبیین علمی خلقت انسان است نه نظریات علمی در مقام انکار نظر دین هستند زیرا که علم تجربی بیگانه از مقوله معجزه است. در این مقاله، ابتدا آیاتی که می‌تواند به عنوان دلیل بر مدعا محسوب شود مطرح می‌شود سپس آیاتی به عنوان تأیید، مورد استشهاد قرار می‌گیرد. در ادامه آیاتی که به مواردی مشابه از معجزات سخن گفته اشاره می‌شود سپس آیاتی که مورد استناد موافقان فرگشت قرار گرفته همراه با پاسخ، طرح می‌شود. در آخر به برخی از دانشمندان علوم تجربی به عنوان مخالفان فرگشت اشاره می‌شود. مهمترین آیات مورد استدلال، آیاتی است که خلقت حضرت آدم را از خاک می‌داند و خلقت نسل او را از آب. همینطور آیاتی که عیسی% را به حضرت آدم تشبیه کرده و آدم را پدر همه انسان‌ها معرفی می‌نماید.

مقدمه

نویسندگان و اندیشمندان مسلمان هر چند همگی بر عدم تعارض فرگشت با وجود خدا و توحید اتفاق نظر دارند (نجفی اصفهانی، 1389: 156) اما موضع‌گیری‌های متفاوتی درباره نظریه دینی و قرآنی در باب خلقت انسان دارند و در مورد تعارض و عدم تعارض آیات آفرینش با فرگشت نظرات یکسانی ندارند. این نظریات را می‌توان در چند گروه دسته‌بندی کرد:

1- فرگشت با قرآن سازگار است و می‌توان در قرآن، آیاتی در تأیید آن آورد. این از معجزات قرآن است که در آن زمان اینگونه سخن گفته است. (مشکینی، بی‌تا: 17و23؛ سحابی، 1387: 189)

2- ظاهر قرآن در خصوص خلقت انسان، سازگار با نظریه ثبات انواع و استقلال در خلقت است نه فرگشت. قرآن در باب خلقت سایر گونه‌ها ساکت است نه فرگشت را اثبات می کند نه رد. (مکارم شیرازی، 1409: 6، 625؛ مکارم شیرازی، 1374: 11، 89)

3- آیاتی از قرآن، نص در این هستند که آفرینشِ ابتدائی اولین انسان (حضرت آدم) از خاک بوده است. این نظریه معارض با فرگشت است. (مصباح یزدی، 1384: 341؛ مهاجری، 1363: 22)

4- آیات آفرینش ظهوری قوی و قابل توجه و قریب به صراحت دارد در این که آفرینشِ ابتدائی اولین انسان (حضرت آدم) از خاک بوده است (طباطبایی،1393: 16، 255؛ جوادی آملی، 1389: 14،426) در نتیجه اگر فرگشت اثبات شود (هرچند هنوز اثبات نشده است) آیات قرآن به گونه‌ای قابل تأویل هستند که با فرگشت منافات نداشته باشند. (سبحانی، 1386: 23)

5- حضرت آدم به گونه‌ای ویژه و معجزه‌گون از خاک آفریده شد (طباطبایی،1393: 2، 112؛ جعفری، بی‌تا: 112) و انسانهای بعدی از نسل او هستند. در این دیدگاه، نظریه تکامل نه اثبات می‌شود نه رد. بنابرین هیچ تعارضی بین آیات قرآن و فرگشت وجود ندارد زیرا فرگشت در صورت صحت، روند تکامل تدریجی را در انسان فی الجمله اثبات می‌کند و از اثبات روند تکامل روی شخص خاصی به نام حضرت آدم ناتوان است و نیز علم هرگز نمی‌تواند وجود معجزه در خلق حضرت آدم را رد کند. علم تجربی فقط درباره امر مورد تجربه پیام دارد. علم می‌گوید علت این حادثه را کشف کردم اما هرگز در مورد چیزی که مورد آزمون واقع نشده است پیامی ندارد و نمی‌تواند بگوید این قبیل حادثه، علت دیگری نمی‌تواند داشته باشد. به عبارت دیگر اگر علم بتواند اثبات کند که انسان از راه تکامل به وجود می‌آید، هرگز نمی‌تواند اثبات کند که انسان از راه دیگری مانند معجزه نمی‌تواند به وجود آید.

-FãTéMęH- · 20/8/23

در این مقاله با پذیرش نظر اخیر، سعی‌ بر تبیین این است که نظریه دینی درباره خلقت انسان با نظریه علمی، تعارض و تضادی ندارد. اگر از قرآن، مخالفت یا موافقتی با فرگشت نتوان یافت، اما به اطمینان می‌توان گفت که قرآن، نسل بشر امروزی را از حضرت آدم و حضرت آدم را آفریده از گل به شکل معجزه می‌داند؛ همانگونه که آفرینش پرنده‌ای از گل توسط حضرت عیسی معجزه بود و پذیرش این ماجرا منافاتی با آفرینش پرندگان از راه توالد ندارد. این نظریه دینی، موافقانی در میان اندیشمندان مسلمان دارد. (جوادی آملی، 1381: 26)

در این مقاله، آیات قرآنی مرتبط به بحث، به چند گروه تقسیم شده است. ابتدا آیاتی که می‌تواند به عنوان دلیل بر مدعا محسوب شود مطرح می‌شود سپس آیاتی به عنوان تأیید، مورد استشهاد قرار می‌گیرد. در ادامه آیاتی که به مواردی مشابه از معجزات سخن گفته اشاره می‌شود. در آخر، آیاتی که مورد استناد موافقان تکامل قرار گرفته همراه با پاسخ، طرح می‌شود

از آنجا که رویکرد این مقاله دینی و قرآنی است نویسنده به خود اجازه نقد علمی فرگشت را نمی‌دهد همانگونه که زیست‌شناس حق نظریه‌پردازی دینی ندارد. برخی از اصول مفروض و پذیرفته شده که به عنوان پیش‌فرض نظریه مورد تایید این مقاله محسوب می‌شوند عبارتن از: حجیت و اعتبار قرآن به عنوان منبع معرفتی و قابل استناد علمی. واقع‌گویی و معرفت‌بخشی زبان قرآن. (در بحث زبان دین، قائل به زبان نمادین، ابراز احساسات و مانند آن نیستیم.) وقوع معجزات توسط پیامبران الهی.

آیاتی به عنوان دلیل

آیاتی در قرآن کریم هست که به وضوح یا با تأمل، دلالت بر خلقت معجزه‌گون حضرت آدم از خاک دارد:

1. آفرینش انسان (یعنی حضرت آدم) از گل بود:

}إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ طینٍ فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‏ فَقَعُوا لَهُ ساجِدینَ فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلاَّ إِبْلیسَ اسْتَکْبَر{ (ص:71-74) یعنی «و به خاطر بیاور هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من بشری را از گل می‏آفرینم. هنگامی که آن را نظام بخشیدم و از روح خود در آن دمیدم، برای او به سجده افتید. در آن هنگام همه فرشتگان سجده کردند، جز ابلیس که تکبر ورزید.»

خداوند در این آیات می‌فرماید یک بشری از طین می‌آفرینم. نمی‌گوید بشر را از طین می‌آفرینم. بحث از خلقت نوع بشر نیست. نکته مهم این است که آن یک بشر از طین، حضرت آدم است که امر شد به او سجده کنند؛ زیرا در آیه 34 بقره اسم این یک بشر طینی آمده است: }وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلیسَ أَبی‏ وَ اسْتَکْبَر{ یعنی «و هنگامی که به فرشتگان گفتیم: برای آدم سجده کنید همگی سجده کردند جز ابلیس که سر باز زد و تکبر ورزید.» در این آیه می‌فرماید آن کسی که ملائکه, مأمور به سجده‌اش شدند حضرت آدم بود. در آیات قبلی در سوره «ص» فرمود ملائکه مأمور به سجده بر بشری شدند که از گل بود. از آیات این دو سوره نتیجه می‌گیریم که حضرت آدم از گل خلق شد.

برخی (مشکینی، بی‌تا: 26و36) در مقام اشکال به استدلال فوق می‌گویند مراد از آدم، آدم نوعی است نه حضرت آدم. بنابرین آیات سجده بر آدم یا خلقت آدم از خاک، مخصوص حضرت آدم نیست.

در پاسخ می‌توان گفت این برداشت با ظاهر بسیاری از آیات نمی‌سازد (طباطبایی، 1393: 16، 257) مانند آیه‌ای که آدم و همسرش را منشأ تکثیر نسل می‌داند ( نساء:1) و آیه‌ای که از بودن آدم در بهشت و اخراجش از آنجا به سبب اغواء شیطان سخن می‌گوید. }یا بَنی‏ آدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّة{ (اعراف: 27) در این آیات، انسانی که شیطان او را فریفت و از میوه ممنوعه خورد همان انسانی است که پدر انسانها معرفی شده است. وقوع این ماجراها برای انسان نوعی معنا ندارد.

2. شروع آفرینش انسان (یعنی انسان اولیه که حضرت آدم است) از گل بود و آفرینش انسان در ادامه (یعنی نسل او) از آب بود:

}بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طینٍ ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهین{ (سجده: 7-8) یعنی «آفرینش انسان را از گِل آغاز کرد سپس نسل او را از عصاره‏ای از آب ناچیز آفرید.» این آیه، مکمل آیات سوره «ص» است که ذکرش گذشت. منظور از انسان در این آیه، حضرت آدم است به دلیل آیات سوره «ص» و «بقره» که توضیح آن گذشت. همچنین تعبیر «خلق نسل انسان از آب» دلالت می‌کند بر اینکه مراد از انسان، در «آفرینش انسان از گل» همه انسا‌نها یا جنس انسان نیست بلکه تنها انسان اولیه به نام آدم مراد است. اگر مراد از «آفرینش انسان از گل» طبق نظر موافقان تکامل، همه انسان‌ها بودند و گل به معنای ماده اولیه و عناصر تشکیل دهنده اولیه می‌بود، کلمه «نسل» در ادامه آیه نباید می‌آمد بلکه باید می‌گفت: }جَعَلَه مِن ماءٍ مَهین{. زیرا طبق نظریه تکامل، نطفه سازنده حضرت آدم نیز مانند سایر انسانها از ماء است اما آیه می‌گوید آدم (به عنوان آغاز آفرینش انسان) از خاک است و نسلش از آب است در حالی که طبق فرگشت، آدم و نسلش همه از آب هستند.

-FãTéMęH- · 20/8/23

خلاصه با کمک آیات سوره ص و بقره، آیات سوره سجده اینگونه تفسیر می‌شود:

}بَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسانِ مِنْ طینٍ ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ ماءٍ مَهینٍ{ یعنی «آفرینش حضرت آدم را از گِل آغاز کرد سپس نسل او را از عصاره‏ای از آب ناچیز آفرید.»

موافقان تکامل (سحابی، 1387: 189) همین آیه را دلیل بر اثبات تکامل گرفته‌ و گفته‌اند ابتدای آیه که خلق از گل را مطرح می‌کند از موجود تک‌سلولی که منشأ موجودات زنده است سخن می‌گوید و ادامه آیه که از نسل انسان می‌گوید از پیدایش انسان از نطفه حیوانات قبلی سخن می‌راند. «ثم» نیز دلالت بر فاصله زمانی میان آن تک‌سلولی و انسان دارد.

پاسخ این استدلال از توضیحی که پیش از این در مورد آیه آمد روشن می‌شود. اولا انسانی که از گل خلق شد به قرینه آیات دیگر، حضرت آدم بود. ثانیا اگر آیه ناظر به مراحل تکامل تدریجی بود باید می‌فرمود «ثم جعله» نه «ثم جعل نسله». مطابق تکامل، هر انسانی از نطفه است نه فقط نسل انسان. کلمه نسل چرا در آیه آمده است؟ تأکید بر واژه نسل، قرینه بر این است که انسان اول (حضرت آدم) از این حکم (خلق از نطفه) مستثناست.

از بیان فوق، رد بیان دیگر موافقان تکامل روشن می‌شود آنجا که می‌گویند بین انسان و آدم تفاوت است و آدم، انسانی از میان سایر انسان‌های موجود بوده و منشأ اولیه انسان از گل بوده نه اینکه آدم از گل آفریده شده باشد. (سحابی، 1351: 112) همانطور که در استدلال فوق بیان شد منظور از انسانی که از گل آفریده شد آدم% است.

3. آفرینش حضرت عیسی که غیر عادی و خرق عادت و معجزه‌گون بود به آفرینش حضرت آدم تشبیه شده است؛ یعنی آفرینش حضرت آدم نیز معجزه‌گون و خرق عادت بوده است:

}إِنَّ مَثَلَ عیسی‏ عِنْدَ اللَّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُون{ (آل‌عمران: 59) یعنی «مَثَل عیسی در نزد خدا، همچون آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: موجود باش. او هم موجود شد.»

حضرت عیسی بدون وجود پدر، از مادر متولد شد. قرآن برای رفع استبعاد و تعجب از این ماجرا، داستان خلقت آدم را یادآور می‌شود و می‌گوید شما که خلقت حضرت آدم از خاک و بدون پدر و مادر را پذیرفته‌اید چرا تعجب می‌کنید از خلقت حضرت عیسی. این هم مانند آن یک معجزه و خرق عادت است.

اگر آدم% محصول تکامل بود، این تشبیه در آیه چه فایده داشت و چگونه جواب سؤال مردم می‌شد؟ مردم سؤال کردند چگونه عیسی بدون داشتن پدر متولد شد؟ آنگاه خدا بگوید آدم را ببینید از پدر و مادر (نر و ماده گونه‌های قبلی) طبق تکامل به وجود آمده است. آیا این پاسخ سؤال مردم است؟ (طباطبایی، 1393: 16، 257؛ جوادی آملی، 1389: 14، 426؛ مصباح یزدی، 1384: 342)

برخی نویسندگان، وجه تشبیه حضرت عیسی به حضرت آدم را در آیه فوق از جهت دیگری می‌دانند در نظر آنان وجه شبه، پدر نداشتن نیست بلکه یا علم و عقل است که به هر دو مجزه‌آسا داده شد (مشکینی، بی‌تا: 56) یا نبوت است (سحابی، 1387: 231) یا خلقت از خاک (به عنوان ماده زمینی) است چرا که مسیحیان، عیسی را خاکی نمی‌دانستند بلکه او را آسمانی می‌پنداشتند. (رضایی اصفهانی، 1381: 2، 288)

پر واضح است که این وجه تشابه‌ها صواب نیست؛ زیرا اولا پیامبران دیگری هم بودند که در این وجه شبه‌ها با حضرت آدم مشترک بودند ذکر حضرت آدم خصوصیتی ندارد. حضرت موسی نیز علم و نبوت الهی داشت چرا عیسی به موسی تشبیه نشد با اینکه موسی نزدیک‌تر و معروف‌تر بود. پس ویژگی دیگری در حضرت آدم بود که مخصوص به ذکر شد. ثانیا با این وجوه تشابه، جواب سؤال مسیحیان داده نمی‌شود؛ مطابق شأن نزول (قمی، 1420: 1، 104؛ طوسی، بی‌تا: 2، 482؛ طبرسی، 1406: 2، 762) مسیحیان می‌پرسیدند چگونه ممکن است فردی بدون پدر متولد شود؟ چون مسیح پدر ندارد، پس پدر او خداست. قرآن جواب می‌دهد آدم نیز پدر نداشت. همانطور که خدا، پدر حضرت آدم نیست، پدر عیسی نیز نیست.

-FãTéMęH- · 20/8/23

4. حضرت آدم، خود پدری نداشت و پدر همه انسانهاست. اگر حضرت آدم محصول تکامل بود، اولا همه انسانها فرزند او نبودند؛ ثانیا خود, پدر داشت. توضیح مطلب به شرح زیر است:

الف- قرآن به صراحت، حضرت آدم را پدر انسان‌ها معرفی می‌کند که ما انسان‌ها از او تکثیر شده‌ایم. با دقت در مطالب مطرح در آیات، به روشنی درمی‌یابیم که همه انسان‌ها فرزند آدم هستند و استثنایی در بین نیست؛ زیرا مضامینی که به «بنی آدم» نسبت داده شده است همچون لباس داشتن (اعراف: 26)، احتراز از فریب شیطان (اعراف: 27)، استفاده از زینت، اسراف نکردن (اعراف: 31)، اخذ میثاق (اعراف: 172) و کرامت ذاتی (اسراء: 70)، برای همه انسان‌ها است نه گروه خاصی؛ بنابرین خطابات قرآنی با تعبیر بنی‌آدم همه انسا‌ن‌ها را شامل می‌شود. اگر انسان، محصول تکامل بود، اصرار بر اینکه همه انسان‌ها از یک پدر هستند معنا نداشت و درست نبود. در نظریه تکامل، یک گونه تدریجا به گونه‌ی دیگر تکامل می‌یابد نه اینکه تنها یک فرد لزوما تکامل یابد و بقیه افراد گونه تکامل نیابند. اما قرآن اصرار دارد که همه انسانها فقط از یک فرد خاص (حضرت آدم) و تک همسرش (حوا) نشأت گرفته‌اند: «ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید و همسر او را (نیز) از جنس او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر ساخت.» (نساء: 1)

یافته‌های علمی و نظرات دانشمندان تأیید می‌کند که پدر همه انسا‌نها یک شخص بوده است و این با ظاهر آیات که پدر همه انسان‌ها را حضرت آدم می‌داند سازگار است. «اسپنسر ولز» مدیر پروژه ژنوگرافیک، می‌گوید بر اساس داده‌های ژنتیکی, ما از یک نیای مرد واحد به وجود آمده‌ایم. (ولز، 1386: 94)

ب- قرآن در حالی که از آباء (اجداد و پدران) و برادارن و ذریه (فرزندان و نوادگان) برای انبیاء سخن می‌گوید برای حضرت آدم فقط از فرزندان و ذریه او سخن می‌گوید. هیچ جای قرآن از پدر یا مادر یا آباء یا برادران حضرت آدم سخنی نمی‌گوید. قرآن حتی از آباء حضرت نوح - که قدیمی‌ترین پیامبر نامبرده در قرآن (غیر از حضرت آدم) است - سخن می‌گوید. قرآن همچنین درباره حضرت عیسی که پدر ندارد از مادرش و از پدر بزرگش سخن می‌گوید. (مریم: 58) در آیاتی از قرآن کریم (انعام: 83-87) تصریح شده است به وجود پدران و ذریه و برادران برای بعضی انبیاء همچون ابراهیم، اسحاق، یعقوب، نوح، داود، سلیمان، ایوب، یوسف، موسی، هارون، زکریا، یحیی، عیسی، الیاس، اسماعیل، یسع، یونس و لوط. نام حضرت آدم در این لیست بلند بالا یافت نمی‌شود.

در سوره آل‌عمران آیه‌ای هست که شاید برخی بخواهند وجود پدر برای حضرت آدم را از آن استفاده کنند: «خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد. آنها فرزندانی بودند که بعضی از بعض دیگر گرفته شده بودند.» (آل‌عمران: 33-34) در این آیات، آدم و نوح و آل‌ابراهیم و آل‌عمران، ذریه تلقی می‌شوند. ذریه بر فرزند اطلاق می‌شود پس حضرت آدم نیز فرزند کسی بوده است.

در پاسخ می‌گوییم این برداشت را نمی‌توان پذیرفت؛ زیرا اولا به قرینه آیات دیگر که قبلا توضیحش گذشت، حضرت آدم از این حکم (ذریه بودن) استثناء شده است. ثانیا آیه که می‌فرماید این انبیای نام برده، یکی فرزند دیگری بودند، همه انبیاء مذکور در آیه را شامل نمی‌شود؛ چرا که اگر همه را شامل می‌شد متضمن معنای باطلی می‌بود. چند نفر از انبیاء چگونه می‌توانند همه نسبت فرزندی با هم داشته باشند. «بعضها من بعض» حکایت از این دارد که بعض دوم پدر است حال یا هم پدر است و هم فرزند، یا فقط پدر است و فرزند کسی نیست. در جمع محدودی اگر گفتیم همه از هم هستند و نسبت فرزندی با هم دارند، به حکم عقل یکی حتما فرزند بقیه نیست بلکه فقط سمت پدری دارد.

آیاتی به عنوان شاهد و مؤید

1. تعبیر ویژه قرآن از خلقت انسان توسط خدا:

}یا إِبْلیسُ ما مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِیَدَیَّ{ (ص: 75-76) یعنی «ای ابلیس! چه چیز تو را مانع شد که برای چیزی که به دستان خویش خلق کردم سجده آوری؟»

نکته مهمی که دست کم به عنوان شاهد و مؤید می‌تواند استفاده شود این است که خداوند در آیه فوق می‌فرماید }خَلَقْتُ بِیَدَیَّ{ حضرت آدم را با دو دست خودم آفریدم؛ یعنی عنایت ویژه و امتیاز خاص برای او قائل شدم. مطابق فرگشت، خلق انسان و از جمله حضرت آدم، مانند سایر موجودات زنده بر اثر انتخاب طبیعی و تکامل تدریجی بوده است و نحوه خلقت حضرت آدم، تمایز ماهوی با بقیه موجودات ندارد. اگر انسان محصول روند تکاملی عادی طبیعت است، تعبیر ویژه برای خلق او جا ندارد چرا که عنایت خاصی در کار نبوده بلکه انتخاب طبیعی که در همه موجودات زنده تسری دارد سر از خلق آدم در آورده است. بنابراین این آیه اشعار به خلقت معجزه‌وار حضرت آدم دارد.

-FãTéMęH- · 20/8/23

2. به تصریح آیاتی از قرآن کریم (بقره: 35-36؛ اعراف: 27) حضرت آدم، در ابتدای خلقتش، در بهشت بود و بعد از مدتی، در اثر اغوای شیطان به زمین هبوط کرد. این بهشت هر چه باشد هر کجا که باشد بالاخره همانطور که در سوره طه (طه: 116-123) می‌خوانیم اوصاف خاصی داشت؛ از گرسنگی و تشنگی و برهنگی و آفتاب‌زدگی خبری نبود. اگر حضرت آدم محصول تکامل طبیعی بود، بودن آغازینش در بهشت و هبوط بعدش به زمین معنا نداشت. اگر حضرت آدم محصول تکامل بود، مانند بقیه حیوانات و در کنار آنها از ابتدا در زمین بود و جای خاصی با اوصاف خاصی (که در سوره طه آمده) نبود.

3. ندانستن کیفیت دفن مردگان:

قابیل وقتی هابیل را کشت نمی‌دانست با جسد او چه کند. خدا کلاغی را پیش چشم او به کندن زمین واداشت و اینگونه دفن مرده را به او آموخت. (مائده: 31) سؤال این است اگر حضرت آدم و فرزندانش، محصول تکامل بودند، قابیل از موجودات قبلی و از اجداد خود یاد گرفته بود و دیده بود که با جسد مرده چه می‌کنند. اجداد انسان طبق نظریه تکامل، اجساد مردگان خود را چه می‌کردند؟ چرا قابیل آن را بلد نبود و نمی‌دانست؟ این نشان می‌دهد که آدم و فرزندانش اولین انسان‌ها (در نسل خودشان) بودند و انسان یا انسان‌نمایی را غیر از خودشان قبلا ندیده بودند. (جوادی آملی، 1381: 27)

4. ندانستن و نداشتن پوشش:

حضرت آدم و همسرش وقتی از درخت ممنوعه خوردند عورتشان آشکار شد و شروع کردند به پوشاندن آن با برگ درخت. (اعراف: 22؛ طه: 121) اینکه حضرت آدم به ناگاه شروع کرد با برگ درخت خود را بپوشاند با تکامل تدریجی جور در نمی‌آید بالاخره نسل قبلی، خودش را می‌پوشاند یا نه؟ طبق تکامل تدریجی همه چیز تدریجی شکل گرفت. بشر ناگهان به فکر پوشش نیفتاد. بنابرین جریان ظاهر شدن ناگهانی عورت و پوشاندن آن به سرعت و با نزدیک‌ترین چیزهایی که در اختیار بود که حاکی از نوعی شرم است به هیچ وجه با داستان انسان در فرگشت سازگاری ندارد.

5. شروع تکلیف با آدم%:

تکلیف آدم% به احکام و دستورات الهی به خاطر عقل و اراده‌اش بود. این عقل و اراده طبق تکامل تدریجی، ناگهان و در یک شب پیدا نشد. پس نسل قبلی (پدرش و اجدادش) نیز باید مراتبی از عقل را می‌داشتند و به تبع آن مکلف می‌بودند در حالی که قرآن آغاز تکلیف را از آدم% مطرح می‌کند:

«ای فرزندان آدم! اگر رسولانی از خود شما به سراغتان بیایند که آیات مرا برای شما بازگو کنند، (از آنها پیروی کنید) کسانی که پرهیزگاری پیشه کنند و عمل صالح انجام دهند، نه ترسی بر آنهاست و نه غمناک می‌شوند.» (اعراف: 35)

آیاتی به عنوان مواردی مشابه از معجزات

به نظر می‌رسد آیاتی که به موضوعات علوم تجربی پرداخته‌اند دوگونه هستند:

الف-دسته اول، آیاتی هستند که با بیان علمی، مسأله‌ای از مسائل علم تجربی را تبیین علمی می‌کنند و یا قابل تبیین علمی هستند. از ده‌ها مثال به یک نمونه بسنده می‌کنیم:

«ما بادها را برای بارور ساختن فرستادیم و از آسمان آبی نازل کردیم.» (حجر: 22) این آیه به نقش باد در باروری ابرها اشاره دارد که قابل تبیین علمی است.

ب- دسته دوم، آیاتی است که مسأله‌ای از مسائل علوم تجربی (از جمله زیست‌شناسی) را بیان می‌کنند اما نه با بیان علمی؛ یعنی تبیین علمی نمی‌کنند و قابل تبیین علمی نیستند بلکه مسأله را به معجزه و غیب و ساحت غیر قابل دسترس مستند می‌کنند. پذیرش تبیین الهیاتی و معجزه در این موارد فراوان، استبعاد خلقت معجزه‌گون حضرت آدم را از بین می‌برد.

منبع: فصلنامه کلام اسلامی

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

قرآن، خلقت انسان و فرگشت

-FãTéMęH-

مدیر ارشد رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

-FãTéMęH-

مدیر ارشد رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

-FãTéMęH-

مدیر ارشد رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

-FãTéMęH-

مدیر ارشد رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

-FãTéMęH-

مدیر ارشد رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

مدیر ارشد رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین