وضعیت اجتماعی و اقتصادی در دوره ی هخامنشيان

The unborn · 10/3/20

کورش در دوران زمامداری خود، از سـ*ـیاست اقتصادی و اجتماعی عاقلانه ای که کمابیش بر اساس خواسته های کشورهای وابسته بود، پیروی می کرد. از این سخن او که می گوید: «رفتار پادشاه با رفتار شبان تفاوت ندارد، چنانکه شبان نمی تواند از گله‌ اش بیش از آنچه به آنها خدمت می کند، بردارد. همچنان پادشاه از شهرها و مردم همان‌ قدر می تواند استفاده کند که آنها را خوشبخت می دارد.» و نیز از رفتار و سـ*ـیاست همگانی او، به خوبی پیداست که وی تحکیم و تثبیت پادشاهی خود را در تأمین خوشبختی مردم می دانست و کمتر به دنبال زراندوزی و تحمیل مالیات بر کشورهای وابسته خود بوده است.
کوروش در دوران کشورگشایی نه تنها از کشتن و کشتارهای دهشتناک خودداری کرد، بلکه به باورهای مردم احترام گذاشت و آنچه را که سربازانش کشورهای شکست خورده ربوده بودند، پس داد. به عنوان نمونه بر اساس تورات، پنج هزار و چهار سد ظرف طلا و سیم را به بنی اسراییل می بخشد، پرستشگاه‌ های مردم شکست‌ خورده را می سازد و می آراید. گزنفون می گوید "رفتار کوروش به گونه‌ ای بوده که همه می‌خواستند جز خواسته او چیزی بر آنها حکومت نکند."
کمبوجیه با آنکه از کیاست کورش بهره‌ ای نداشت و از سـ*ـیاست آزاد و دمکراتیک وی پیروی نمی کرد، ولی در دوران توانمندی خود به گرفتن مالیات از مردم شکست‌ خورده نپرداخت، بلکه مانند کوروش بزرگ به گرفتن هدیه‌ هایی چند قانع بود، ولی این سـ*ـیاست از آغاز پادشاهی داریوش دگرگون گردید و پس از سپری شدن دوران زندگی داریوش، روز به‌ روز بر سنگینی مالیات افزوده شد.
ریچارد نلسون فرای ضمن گفتگو در پیرامون اوضاع اقتصادی دوران هخامنشی می نویسد "باج‌ ها و مالیات‌ های شاهنشاهی هخامنشی بسیار فراوان بود. چنین می نماید که حقوق بندر و باج بازار و عوارض دروازه و راه و مرز به گونه‌ های فراوان، و باج چهارپایان و جانوران خانگی که گویا ده درصد بود، و همچنین باج‌ های دیگری، برجای بود. شاه در نوروز، پیشکشی می گرفت و هر گاه سفری می کرد، رنجی بیشتر بر مردم تحمیل می شد.
بیشتر این پیشکشی ها و باج‌ های گوناگون به گونه پول و یا کالا پرداخته می شد. بیگاری برای ساختن و ترمیم راه‌ ها و ساختمان‌ های مورد بهره همه مردم، و مانند آنها به دست شهربانان و شاه بر مردم به فراوانی تحمیل می شد. پس چنین می نماید که زندگی برای مردم عادی بسیار دشوار بود. هزینه‌ های همگانی محلی را، با باج‌ های مخصوص آن محل انجام می دادند، زر و سیم چون سیلی گران به صندوق‌های شاه می ریخت. هنوز سخنی از ساختمان‌ ها و معدن‌ ها و تأسیسات آبیاری شاه نگفته‌ ایم که درآمدهای کلان داشت. بیشتر طلاهای گرد آمده به هنگام جنگ و یا همچون پیشکشی به مصرف می رسند."