آموزش ویراستاری

sh.hadis · 9/8/18

★ مسائل نگارشی:
1. رفع غلط‌های املایی و تایپی:
«تمامی غلط های تایپی و املایی موجود در متن باید توسط ویراستار اصلاح شود.»

مثال: غلط املایی
من دیروز به گشت و گذار رفتم.×
من دیروز به گشت و گزار رفتم. √

مثال: غلط تایپی
مینا قرار است به فروسگاه برود. ×
ظینا قرار است به فروشگاه برود. √

2. قرار دادن اجزای جمله در جای مناسب خود:

نهاد + گزاره = جمله

گذاره: مفعول، متمم، مسند، فعل

3. در ویرایش فنی متن، «می» و «نمی» در افعال و کلمه‌ی جمع «ها» نیم فاصله می‌گیرند.
در سیستم برای به کار بردن نیم فاصله باید سه دکمه‌ی زیر را با هم نگه دارید.

Shift+ctrl+2
مثال:
میسازم / گلها / گل ها / کلمه‌ ی×
می‌سازم / گل‌ها / کلمه‌ی √

4. اصلاح علائم نگارشی و در صورت نیاز قرار دادن علامت‌ها

مثال:
چه گل خوش‌بویی؟ ×
چه گل خوش‌بویی! √

5. اصلاح کلماتی که نوشتار و تلفظ متفاوت دارند. ویراستاران موظف هستند درصورت دیدن چنین کلمات آن‌ها را ویرایش کنند.

مثال:
مینا حرف مادرش را قط کرد. ×
مینا حرف مادرش را قطع کرد. √

کلماتی از این مدل:
ـ پنبه، شنبه، دنبال، زنبور، منبع
ـ «ن» در این کلمات و مشابه آن‌ها به صورت «م» تلفظ می‌شود ولی باید همان«ن» نوشته شود‌‌.
ـ اجتماع، اجتناب، مجتمع، پنج‌تا
ـ «ج» در این کلمات و مشابه آن‌ها به صورت «ش» تلفظ می‌شود ولی باید همان «ج» نوشته شود.
ـ پستچی، مشت‌زنی، دستیار
ـ «ست» و «شت» در این کلمات و مشابه آن‌ها به صورت «س» و «ش» تلفظ می‌شوند که با شکل نوشتار متفاوت است.
توجه کنید که این کلمات در تلفظ متفاوت با شکل نوشتارشان هستند.
6. فاصله‌ی علایم نگارشی:
«،» «؛» «.» «:» «!» «؟» «...» این علایم نگارشی از کلمات قبل از خودشون بدون فاصله و از کلمات بعد از خودشون یک فاصله‌ی کامل دارند.

مثال:
علی در راه خانه به مدرسه،به مغازه رفت. ×
علی در راه خانه به مدرسه، به مغازه رفت. √

تکرار علامت نگارشی حذف ×
مثال:
با من میای؟؟؟؟؟ ×
با من میای؟ √

7. نشانه‌ها
در "__" «__» {__} (__) [__] کلمات اول و آخر از یک جمله که درون این نشانه‌ها قرار دارند، از آن‌ها بدون فاصله قرار می‌گیرند؛ اما خود این نشانه‌ها از کلمات بیرونیشان یک فاصله‌ی کامل می‌گیرند.

مثال:
احمد با خشم نرگس را نگاه کرد(احمد برادر ناتنی نرگس است.) ×
احمد با خشم نرگس را نگاه کرد (احمد برادر ناتنی نرگس است.) √

علایم نگارشی که پایان هر جمله می‌آید، در داخل این نشانه‌ها قرار می‌گیرد.
8. تر و ترین:
«تر» و «ترین» هنگام چسبیدن به کلمات نیم فاصله می‌گیرند به غیر از دو جا. کمتر و بیشتر؛ در این دو صورت همیشه تر و ترین می‌چسبند.

مثال:
چاقتر/ چاق تر×
چاق‌تر√

9. گفتمان‌ها
در گفتمان‌ها از «ـ» (هایفون) استفاده می‌کنیم.
مثال:
علی گفت: - من سرمای بدی خوردم×
علی گفت:
- من سرمای بدی خوردم.√
علی: «من سرمای بدی خوردم.»√
10. در رمان‌های محاوره‌ای نباید گفتار‌های ادبی باشد و بلعکس.
رمان باید یک دست محاوره و یا ادبی باشد و هر دو با هم نمی‌شود. مگر در گفتمان و نقل قول ها...

مثال:
اون گل را بیار. ( در رمان ادبی صحیح)
اون گل رو بیار. (در رمان محاوره صحیح)

11. را و رو
کلماتی که در شکل ادبی خود همراه با «را» می‌آیند؛ در شکل محاوره «رو» به جای «را» می‌آید و هم‌چنین استفاده از «و» به‌جای «را» و جسباندن «رو» به کلمه‌ی قبلی ممنوع می‌باشد.

مثال:
علیو نشان دادم.×
علی رو نشان دادم. √

12. کسره:
در افعال نشر محاوره، کسره جایگزین افعال «است» و «هست» باید به صورت «ه» به کلمات قبل از آن بچسبد.

مثال:
×پرهام از رباب متنفرِ.
پرهام از رباب متنفره. √

×پسره خیلی بی ادبه‌‌‌.
پسرِ خیلی بی‌ ادبه‌.√

13. سه ستاره: (***)
بخش‌هایی از رمان که نویسنده به یک محدوده‌ی زمانی دیگر وارد می‌شود باید با استفاده از سه ستاره (***) جدا شود.
14.گذاشتن سرکش «آ» الزامی می‌باشد.
15. حروف تکراری و کشیدگی کلمه حتما باید حذف شود.

مثال:
سلاااااااام چه‌طووووووری؟ ×
سلام چه‌طوری؟ √

حـــــــتما×
حتما√

16. سه نقطه (...)
سه نقطه ها را از متن حذف می‌کنیم و علائم نگارشی جایگزین میکنیم؛ اما در دیالوگ استفاده از آن مشکلی ندارد.
توجه داشته باشید. علایم نگارشی و کاربرد آن‌ها در ادامه گذاشته می‌شود.

علائم نگارشی و کاربرد آن‌ها
هر نویسنده برای بیان مقصود خویش نوشته‌ای را ارائه می‌کند که دربردارنده مفاهیم و الحان مختلفی است. گاهی تلفظ و آهنگ کلمات به گونه‌ای است که باید مفهوم حقیقی متن را انتقال دهد و منجر به اشتباه نشود. بعد از نگارش متن، باید متن نوشته شده را ویرایش کنیم و اصول ویرایشی را رعایت کنیم تا خواننده دچار کج فهمی در خواندن متن نشود.
برای این منظور، با استفاده از اشارات و علائم نگارشی می‌توانیم حالات درونی و مفاهیم ذهنی را بهتر انتقال دهیم. یک نوشته به وسیله حروف و ترکیبات گوناگون کلام نویسنده را در قالب نوشتار نمایش می‌دهد و با استفاده از علائم نگارشی معنای خاصی ایجاد می‌کند.
علائم نگارشی یا نشانه گذاری به طور کلی علائمی هستند که کاربرد مؤثری در آرایش جمله دارند و می‌توانند معنای یک جمله را تغییر دهند. نشانه‌های فراوانی در اصول نگارشی وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

معرفی علائم نگارشی
یک نقطه (.)
نشانه ختم کلام و پایان یک جمله را نشان می‌دهد. جملات با استفاده از نقطه از یکدیگر متمایز می‌شوند. استفاده نکردن از نشانه نقطه در متن منجر به نافهمی و اشتباه در خواندن متن می‌شود. به نشانه نقطه در جمله زیر توجه کنید. نیروهای متفقین به خاک آلمان وارد شدند. نقطه بعد از حروفی که نشانه اختصاری نام‌هاست، به کار می‌رود.

فاصله یا ویرگول (،)
گاهی برای معنای بیشتر متن نیاز به مکث کوتاهی داریم که در این حالت از ویرگول استفاده می‌کنیم.
مثال: اگر به مدرسه بروید، سواد یاد می‌گیرید.

ویرگول با نقطه یا سرکج با نقطه (؛)
این نشانه هم دارای درنگ و مکث است و هم نشان دهنده جمله‌ای است که تمام شده اما مطلب ادامه دارد.
مثال: عبید زاکانی دانشمند وارسته‌ای بود؛ ولی چون روح حاکم بر زمان مناسب نبود، حرف خود را در قالب شوخی و مزاح می‌گفت.

دو نقطه (:)
این نشانه برای توضیح بیشتر مطالب به کار می‌رود و مکثی بلندتر از نقطه است که به صورت دو نقطه عمود بر هم استفاده می‌شود.

سه نقطه (…)
زمانی که بخواهیم از نام بردن مواردی صرف نظر کنیم از سه نقطه استفاده می‌کنیم.
مثال: مسائل فرهنگی، سـ*ـیاسی، اجتماعی و… بسیاری در جامعه وجود دارد.

چند نقطه (……….)
چند نقطه نشانه حذف یک یا چند جمله است.
مثال: خیرات چو کرده‌ای برو ایمن باش / در خانه ……… بس است.

خط تیره بلند (-)
1. هنگام نگارش مکالمه میان دو نفر، به جای تکرار نام اشخاص، سخن هر یک با «خط فاصله» شروع می‌شود:
- چطوری، علی؟
- خوبم، شما چطوری؟
- ساعت چنده؟
- درست، دوازده و نیم.
2. هنگام ترکیب دو کلمه که معنی ویژه‌ای پیدا کرده باشند:

اداره فرهنگی-هنری
سبک نقاشی ایرانی-هندی یادگار آن دوره است.

3. در بیان فواصل زمانی و مکانی بین اسم دو منطقه یا دو عدد، به جای حرف اضافه‌ی «تا» «خط فاصله» گذاشته می‌شود:

قطار تهران-مشهد
سال‌های 1357-1372
صفحات 84-100

4. هنگام جداسازی جمله‌ی معترضه میان جمله‌ی اصلی:

نیروی انتظامی – که امکانات محدودی در اختیار دارد – در برقراری نظم و امنیت تلاش می‌کند.

5. برای دسته‌بندی مطالب هنگامی‌که از اعداد صحیح یا حروف الفبا استفاده نمی‌شود:
کارمند موفق کسی است که:
- با وظایف خود آشنا باشد.
- تجربه و تخصص کافی داشته باشد.
- در کارش جدیت و تلاش داشته باشد.

دو کمان یا گریزنما ( )
برای جدا کردن بعضی از جملات یا کلمات و یا توضیح جمله‌ای که خارج از بحث متن است، از این نشانه استفاده می‌کنیم.
مثالک علم منطق، انسان را به درست فکر کردن وا می‌دارد. اغلب دانشمندان منطقی فکر می‌کنند و منطقی صحبت می‌کنند (متأسفانه همکار من به هیچ وجه از منطق اطلاعی ندارد) که این، خود، نشانه شخصیت و کمال آن‌ها است.

دو سرکج « …. »
نشانه نقل قول مستقیم است که در آغاز و پایان سخن یا حدیثی که به طور مستقیم از شخص یا منبعی نقل شده باشد، قرار می‌گیرد.
مثال: حضرت امام جواد(ع) می‌فرمایند: «بهترین مردم کسی است که از وجودش نفعی به بندگان خدا برسد».

علامت سوال (؟)
این علامت در پایان جمله‌های پرسشی می‌آید:
مثال چه مشکلی پیش آمده؟

یک ستاره (*)
گاهی اسم یا کلمه‌ای در متن وجود دارد که نیاز به توضیح دارد اما نویسنده نمی‌تواند آن را داخل متن قرار دهد. به این خاطر ستاره‌ای را در کنار کلمه مورد نظر می‌گذارد تا خواننده با مراجعه به حاشیه پایین صفحه توضیح آن را بخواند. مطلبی که در پایین حاشیه نوشته می‌شود پاورقی نام دارد.

دو ستاره (**)
این نشانه در کنار کلماتی قرار می‌گیرد که نویسنده در صفحات پیشین آن را در پاورقی متن توضیح داده است. با درج این نشانه، خواننده متوجه می‌شود که مطلب مورد نظر در صفحات پیشین توضیح داده شده است.

سه ستاره (***)
گاهی ممکن است نویسنده قصد تغییر متن را داشته باشد و سیاق سخن را عوض کند در این صورت برای این که این تغییر قابل مشاهده باشد، از علامت سه ستاره استفاده می‌کند. نحوه قرار دادن علامت به این صورت است که نویسنده جمله را تمام می‌کند و با یک سطر فاصله نوشته بعدی را آغاز می‌کند و علامت سه ستاره را در وسط فاصله ایجاد شده قرار می‌دهد.

"تیم ویرایش رمان 98"