مقدمه
هر چند توانایی خلاقیت به طور بالقوه و به صورت فطری در انسان به ودیعه نهاده شده است، اما ظهور و رشد و توسعه آن وابسته به عوامل مختلف فردی و اجتماعی و غلبه بر موانع فردی و اجتماعی است. از بین عوامل مختلف آموزش خلاق، فکر کردن و انگیزه از اهمیت خاصی برخوردار است. دوبونو معتقد است اگر بخواهیم از تفکر جانبی یا خلاق استفاده کنیم، لازم است مهارتهایی را تمرین نماییم. دوبونو برای تمرین تفکر جانبی روش‌هایی را ارائه نموده است.
روشهای تمرین تفکر جانبی
تغییر
منظور از تغییر ، تفکر جانبی برای یافتن راه حلهای تازه ، از طریق تغییر ساخت و تنظیم مجدد اطلاعات است، برای تمرین این شیوه ، تعیین سهمیه ، روش خوبی است، یعنی در هر موضوع رسیدن به تعداد معینی جواب مشخص گردد. بدین ترتیب افراد تا تکمیل سهمیه به بررسی راه حلهای مختلف خواهند پرداخت.
شک و تردید
برای تحقق تفکر جانبی لازم است به مفروضات شک نمود. زیرا هدف تفکر جانبی تغییر یا تجدید ساخت هر الگویی است. استفاده از شیوه "چرا" در انجام این روش موثر است. استفاده از این شیوه ، مربوط به زمانی نیست که فرد جواب را نداند، بلکه ممکن است مطلب کاملا آشنا باشد و باز فرد بپرسد چرا؟ هدف از این روش خلاقیت ضروری می‌داند و به والدین و مربیان پیشنهاد می‌کند این مهارت‌ها را به کودکان و نوجوانان خویش بیاموزند.
جلوگیری از قضاوت فوری ، یک مهارت اساسی در خلاقیت است.
با بررسی راههای بیشتر حل مساله ، امکان دستیابی به راه حلهای مناسب و بهتر بیشتر خواهد شد. برای مثال ، معلمی که علیرغم تفاوت‌های فردی دانش آموزان ، از روش تدریس معینی پیروی می‌کند، نمی‌تواند در کارش موفقیت چندانی به‌دست‌آورد. برای ارائه راه حلهای هر چه بیشتر ، لازم است از قضاوت و داروی و انتقاد نسبت به عقاید و اندیشه‌ها دوری جست و محدودیتی برای ارائه آنها اعمال ننمود.
برای ایجاد عواطف و عوامل غیرمنطقی نقش اول را در خلاقیت بازی می‌کند. این مهارت همچنین استفاده از سوالاتی که مساله را بطور عمیق بررسی می‌کند و فرد را به تفکر وادارد، مفید است. سوالاتی که با پاسخ آوری و نه تکمیل نگردد. علاوه بر اینها ، توجه به جنبه‌های مختلف مساله نیز می‌تواند مفید واقع شود، زیرا توجه به هر جنبه ، دستیابی به راه حلهای گوناگون و بیشتری را میسر می‌سازد.
ابتکار
معمولا با حذف تفکر عادی و عادتی و با اندیشیدن به چیزهای غیرمعمول و غیر عادی ، امکان ابتکار فراهم می‌گردد. عوامل احساسی و فوق منطقی در داشتن ابتکار فراهم می‌گردد. عوامل احساسی و فوق منطقی در داشتن ابتکار تاثیر دارد. فرد مبتکر از این که متفاوت با اندیشه‌های ابتکاری و راه حلهای غیر عادی و غیرمعمول که به فرد دیگران نمی‌رسد، مسائلی را که بقیه فکر می‌کنند راه حلی ندارد، بطور جالبی حل می‌کنند.
بازی با پیچیدگی و ابهامات ، همراه با ترکیب اندیشه‌ها و خیال پردازی ، می‌تواند منجر به ابتکار گردد. والدین و مربیان می‌توانند این جریان را تقویت کنند. بطور مثال ، از کودک یا نوجوان بخواهند پاسخ خویش را به یک مساله توضیح دهد و آن را ارزیابی کند و سپس مجددا مساله را تعریف نماید و به راه حلهای دیگری فکر کند. توجه به اهمیت مساله و علاقه‌مند عواطف برای حل آن ، راه دیگری برای برانگیختن ابتکار است. راه حلهای ابتکاری ، به تلاش زیاد نیاز دارند. بنابراین ، برای علاقه‌مند افراد به پاسخ ابتکاری ، باید مساله از نظر آنها اهمیت کافی و ارزش کارکردن داشته باشد.
درک اصل مطلب
در اینجا فرآیندی از تفکر مورد نظر ماست که به تجزیه اطلاعات می‌پردازد و موارد غیر اساسی و بی‌مورد و غیر مفید را رها می‌کند و به اطلاعات اساسی و مهم در حل مساله می‌پردازد. برای رشد این مهارت می‌توان از کودکان و نوجوانان خواست مطلب یا داستانی را بخوانند و اصل مطلب را نقاشی کنند. یا به شکل شعار یا شعری درآورند. همنچنین خلاصه نمودن نیز می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود. برای خلاصه نمودن، لازم است مطلب را روشن و ساده نمود و همین عامل موجب دریافتن اصل مطلب می‌گردد.
تعویض قضاوت
جلوگیری از قضاوت فوری ، یک مهارت اساسی در خلاقیت است. زیرا داوری فوری درباره یک راه حل، مانع راه حلهای ابتکاری می‌گردد. اسبورن همواره تاکید داشت که خلاقیت و قضاوت و تفکر انتقادی مانع خلاقیت می‌شود. بنابراین ، برای جلوگیری از زود داوری ، فرد باید تمام عوامل را در نظر بگیرد، به نتایج توجه کند، به اهداف مساله بپردازد و راههای مختلف دستیابی به راه حل را بررسی نماید.
توجه به عواطف
عواطف و عوامل غیر منطقی نقش اول را در خلاقیت بازی می کنند. عواطف می توانند در رابـ*ـطه با خلاقیت تسهیل کننده یا بازدارنده باشند، یعنی تفکر خلاق را حمایت کنند یا آن را پس بزنند. عواطف موجب می‌شود فرد عمیقا درگیر کار شود. عواطف موجب می‌شود فرد عمدتا درگیر کار شود. چنانچه ، با شور و اشتیاق آن را دنبال کند و راه حلهای فوق العاده‌ای را ارائه دهد. برای درگیری عاطفی ، اجرای نمایشهای خلاق می‌تواند مفید باشد.
تجسم قوی
یکی از موارد تعیین کننده در خلاقیت ، توانایی تجسم اشیاء ، مفاهیم و فرآیندهاست. چگونگی این تصویرها نیز اهمیت زیادی دارد. هرچه تصویرها ، روشن ، قوی ، زنده و متنوع باشد، امکان ابداع و ابتکار بیشتر است. نقاشی ، دستکاری شکلها ، علاقه‌مند کنجکاوی در مورد یک عکس یا سایر وسائل تجسمی ، ترغیب به تجسم آنچه خوانده یا بیان می‌شود و بسیاری از بازیها ، روشهای مفیدی برای این مهارت هستند.
تخیل
بسیاری از ابداعات و اختراعات ، حاصل قدرت تخیل هستند. بسیاری از داستانهای علمی- تخیلی گذشته ، امروزه به واقعیت پیوسته‌اند. یکی از جنبه‌های روش تخیلی این است که فرد خود را به جای چیز دیگر قرار می‌دهد. روشهای پرورش تخیل زیاد و متفاوت است، از جمله خواندن و نوشتن داستانهای علمی- تخیلی، نمایش خلاق نیز روش مناسبی در این زمینه است.
نگاهی دوباره
نگرش متفاوت به مسائل ، جزء لاینفک خلاقیت است. دانشمند خلاق متوجه جنبه‌های تازه‌ای از پدیده‌هاست. نقاش خلاق ، مسائل را با دیدی متفاوت می‌نگرد و ترسیم می‌کند. بسیاری از روشهای حل مسائل خلاق مانند روش اسبورن- پارنز یا سینکتیز به دنبال همین جنبه هستند. شیوه تغییر نقش نیز یکی از شیوه‌های موثر در این زمینه است. جابه‌جایی نقش‌هایی مانند والدین- کودک، معلم- دانش آموز ، مثالهایی از تغییر نقش هستند.
درونکساری
اغلب افراد خلاق در تجسم مسائل درونی، توانایی بالایی دارند. توجه و تمرکز بر مسائل درونی ، فرآیند خلاقیت را تسهیل می‌کند. شیوه گفتگو با خود نیز در تبیین احساسات و اطلاعات پنهانی موثر است. گفتگو با خود احساسات سرکوب شده را آشکار می‌کند و این خود راهی است که منجر به یافتن راه حل می‌شود. علاوه بر آن شیوه حل خلاق مسائل سینکتیکز نیز در این زمینه می‌تواند مفید باشند.
شوخ طبعی
شوخ طبعی از ویژگی‌های بارز افراد خلاق است. از یک نظر می‌توان گفت که شوخ طبع ، کسی است که به خود و دیگران فراتر بنگرد.شوخ طبعی مربوط به ساختن مسائل بی‌ارتباط و نامتناسب است که خلاف آداب معمول است. ترکیب کردن احساسات متضاد است. برای تقویت این مهارت باید خنده را مجاز دانست و شوخ طبعی در بحث و نوشته‌ها را تایید نمود.
هر چند توانایی خلاقیت به طور بالقوه و به صورت فطری در انسان به ودیعه نهاده شده است، اما ظهور و رشد و توسعه آن وابسته به عوامل مختلف فردی و اجتماعی و غلبه بر موانع فردی و اجتماعی است. از بین عوامل مختلف آموزش خلاق، فکر کردن و انگیزه از اهمیت خاصی برخوردار است. دوبونو معتقد است اگر بخواهیم از تفکر جانبی یا خلاق استفاده کنیم، لازم است مهارتهایی را تمرین نماییم. دوبونو برای تمرین تفکر جانبی روش‌هایی را ارائه نموده است.
روشهای تمرین تفکر جانبی
تغییر
منظور از تغییر ، تفکر جانبی برای یافتن راه حلهای تازه ، از طریق تغییر ساخت و تنظیم مجدد اطلاعات است، برای تمرین این شیوه ، تعیین سهمیه ، روش خوبی است، یعنی در هر موضوع رسیدن به تعداد معینی جواب مشخص گردد. بدین ترتیب افراد تا تکمیل سهمیه به بررسی راه حلهای مختلف خواهند پرداخت.
شک و تردید
برای تحقق تفکر جانبی لازم است به مفروضات شک نمود. زیرا هدف تفکر جانبی تغییر یا تجدید ساخت هر الگویی است. استفاده از شیوه "چرا" در انجام این روش موثر است. استفاده از این شیوه ، مربوط به زمانی نیست که فرد جواب را نداند، بلکه ممکن است مطلب کاملا آشنا باشد و باز فرد بپرسد چرا؟ هدف از این روش خلاقیت ضروری می‌داند و به والدین و مربیان پیشنهاد می‌کند این مهارت‌ها را به کودکان و نوجوانان خویش بیاموزند.
جلوگیری از قضاوت فوری ، یک مهارت اساسی در خلاقیت است.
- بررسی راههای مختلف
- ابتکار
- درک اصل مطلب
- تعویض قضاوت
- توجه به عواطف
- تجسم قوی
- تخیل
- نگاهی دوباره
- درونکساری
- شوخ طبعی
با بررسی راههای بیشتر حل مساله ، امکان دستیابی به راه حلهای مناسب و بهتر بیشتر خواهد شد. برای مثال ، معلمی که علیرغم تفاوت‌های فردی دانش آموزان ، از روش تدریس معینی پیروی می‌کند، نمی‌تواند در کارش موفقیت چندانی به‌دست‌آورد. برای ارائه راه حلهای هر چه بیشتر ، لازم است از قضاوت و داروی و انتقاد نسبت به عقاید و اندیشه‌ها دوری جست و محدودیتی برای ارائه آنها اعمال ننمود.
برای ایجاد عواطف و عوامل غیرمنطقی نقش اول را در خلاقیت بازی می‌کند. این مهارت همچنین استفاده از سوالاتی که مساله را بطور عمیق بررسی می‌کند و فرد را به تفکر وادارد، مفید است. سوالاتی که با پاسخ آوری و نه تکمیل نگردد. علاوه بر اینها ، توجه به جنبه‌های مختلف مساله نیز می‌تواند مفید واقع شود، زیرا توجه به هر جنبه ، دستیابی به راه حلهای گوناگون و بیشتری را میسر می‌سازد.
ابتکار
معمولا با حذف تفکر عادی و عادتی و با اندیشیدن به چیزهای غیرمعمول و غیر عادی ، امکان ابتکار فراهم می‌گردد. عوامل احساسی و فوق منطقی در داشتن ابتکار فراهم می‌گردد. عوامل احساسی و فوق منطقی در داشتن ابتکار تاثیر دارد. فرد مبتکر از این که متفاوت با اندیشه‌های ابتکاری و راه حلهای غیر عادی و غیرمعمول که به فرد دیگران نمی‌رسد، مسائلی را که بقیه فکر می‌کنند راه حلی ندارد، بطور جالبی حل می‌کنند.
بازی با پیچیدگی و ابهامات ، همراه با ترکیب اندیشه‌ها و خیال پردازی ، می‌تواند منجر به ابتکار گردد. والدین و مربیان می‌توانند این جریان را تقویت کنند. بطور مثال ، از کودک یا نوجوان بخواهند پاسخ خویش را به یک مساله توضیح دهد و آن را ارزیابی کند و سپس مجددا مساله را تعریف نماید و به راه حلهای دیگری فکر کند. توجه به اهمیت مساله و علاقه‌مند عواطف برای حل آن ، راه دیگری برای برانگیختن ابتکار است. راه حلهای ابتکاری ، به تلاش زیاد نیاز دارند. بنابراین ، برای علاقه‌مند افراد به پاسخ ابتکاری ، باید مساله از نظر آنها اهمیت کافی و ارزش کارکردن داشته باشد.
درک اصل مطلب
در اینجا فرآیندی از تفکر مورد نظر ماست که به تجزیه اطلاعات می‌پردازد و موارد غیر اساسی و بی‌مورد و غیر مفید را رها می‌کند و به اطلاعات اساسی و مهم در حل مساله می‌پردازد. برای رشد این مهارت می‌توان از کودکان و نوجوانان خواست مطلب یا داستانی را بخوانند و اصل مطلب را نقاشی کنند. یا به شکل شعار یا شعری درآورند. همنچنین خلاصه نمودن نیز می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود. برای خلاصه نمودن، لازم است مطلب را روشن و ساده نمود و همین عامل موجب دریافتن اصل مطلب می‌گردد.
تعویض قضاوت
جلوگیری از قضاوت فوری ، یک مهارت اساسی در خلاقیت است. زیرا داوری فوری درباره یک راه حل، مانع راه حلهای ابتکاری می‌گردد. اسبورن همواره تاکید داشت که خلاقیت و قضاوت و تفکر انتقادی مانع خلاقیت می‌شود. بنابراین ، برای جلوگیری از زود داوری ، فرد باید تمام عوامل را در نظر بگیرد، به نتایج توجه کند، به اهداف مساله بپردازد و راههای مختلف دستیابی به راه حل را بررسی نماید.
توجه به عواطف
عواطف و عوامل غیر منطقی نقش اول را در خلاقیت بازی می کنند. عواطف می توانند در رابـ*ـطه با خلاقیت تسهیل کننده یا بازدارنده باشند، یعنی تفکر خلاق را حمایت کنند یا آن را پس بزنند. عواطف موجب می‌شود فرد عمیقا درگیر کار شود. عواطف موجب می‌شود فرد عمدتا درگیر کار شود. چنانچه ، با شور و اشتیاق آن را دنبال کند و راه حلهای فوق العاده‌ای را ارائه دهد. برای درگیری عاطفی ، اجرای نمایشهای خلاق می‌تواند مفید باشد.
تجسم قوی
یکی از موارد تعیین کننده در خلاقیت ، توانایی تجسم اشیاء ، مفاهیم و فرآیندهاست. چگونگی این تصویرها نیز اهمیت زیادی دارد. هرچه تصویرها ، روشن ، قوی ، زنده و متنوع باشد، امکان ابداع و ابتکار بیشتر است. نقاشی ، دستکاری شکلها ، علاقه‌مند کنجکاوی در مورد یک عکس یا سایر وسائل تجسمی ، ترغیب به تجسم آنچه خوانده یا بیان می‌شود و بسیاری از بازیها ، روشهای مفیدی برای این مهارت هستند.
تخیل
بسیاری از ابداعات و اختراعات ، حاصل قدرت تخیل هستند. بسیاری از داستانهای علمی- تخیلی گذشته ، امروزه به واقعیت پیوسته‌اند. یکی از جنبه‌های روش تخیلی این است که فرد خود را به جای چیز دیگر قرار می‌دهد. روشهای پرورش تخیل زیاد و متفاوت است، از جمله خواندن و نوشتن داستانهای علمی- تخیلی، نمایش خلاق نیز روش مناسبی در این زمینه است.
نگاهی دوباره
نگرش متفاوت به مسائل ، جزء لاینفک خلاقیت است. دانشمند خلاق متوجه جنبه‌های تازه‌ای از پدیده‌هاست. نقاش خلاق ، مسائل را با دیدی متفاوت می‌نگرد و ترسیم می‌کند. بسیاری از روشهای حل مسائل خلاق مانند روش اسبورن- پارنز یا سینکتیز به دنبال همین جنبه هستند. شیوه تغییر نقش نیز یکی از شیوه‌های موثر در این زمینه است. جابه‌جایی نقش‌هایی مانند والدین- کودک، معلم- دانش آموز ، مثالهایی از تغییر نقش هستند.
درونکساری
اغلب افراد خلاق در تجسم مسائل درونی، توانایی بالایی دارند. توجه و تمرکز بر مسائل درونی ، فرآیند خلاقیت را تسهیل می‌کند. شیوه گفتگو با خود نیز در تبیین احساسات و اطلاعات پنهانی موثر است. گفتگو با خود احساسات سرکوب شده را آشکار می‌کند و این خود راهی است که منجر به یافتن راه حل می‌شود. علاوه بر آن شیوه حل خلاق مسائل سینکتیکز نیز در این زمینه می‌تواند مفید باشند.
شوخ طبعی
شوخ طبعی از ویژگی‌های بارز افراد خلاق است. از یک نظر می‌توان گفت که شوخ طبع ، کسی است که به خود و دیگران فراتر بنگرد.شوخ طبعی مربوط به ساختن مسائل بی‌ارتباط و نامتناسب است که خلاف آداب معمول است. ترکیب کردن احساسات متضاد است. برای تقویت این مهارت باید خنده را مجاز دانست و شوخ طبعی در بحث و نوشته‌ها را تایید نمود.
عوامل و موانع رشد خلاقیت
رمان ۹۸ | دانلود رمان
نودهشتیا,بزرگترین مرجع تایپ رمان, دانلود رمان جدید,دانلود رمان عاشقانه, رمان خارجی, رمان ایرانی, دانلود رمان بدون سانسور,دانلود رمان اربابی,
roman98.com
