قلاب دوزی چیست؟

M O B I N A · 14/1/22

قلاب‌دوزی چیست؟ در فرهنگ معین قلاب‌دوزی به معنای دوختن نقوش بر روی پارچه، با قلاب و رشته‌های ابریشم است. قلاب‌دوزی یکی از سوزن‌دوزی‌های زیبا و غنی و نیز از صنایع‌دستی ایرانی است. که سابقه‌ی آن به ۵۵۰ سال قبل از میلاد بازمی‌گردد و باستان شناسان نمونه‌ای از این هنر را در منطقه‌ی لولان یافته‌اند. از قلاب‌دوزی برای تزیین جا قرآنی، رومیزی، رویه کرسی، تزیین سجاده، لبه یقه، رویه‌ی کوسن، رویه‌ی دمپایی‌های زنانه، کلاهک آباژور و… استفاده می‌شود.
تاریخچه قلاب‌دوزی در ایران
این هنر در دوره‌ی سلجوقیان به شکوفایی بیشتری رسید و از هنرمندان رشت، اصفهان و مشهد نمونه‌های زیبایی از آن دوران به یادگار مانده است. باوجوداینکه بعید به نظر می‌رسد عمر پارچه چنین طولانی باشد، اما بیش از ۶۰ نمونه از پارچه‌هایی که مربوط به دوره‌ی ساسانیان است در موزه‌های دنیا نگهداری می‌شود. پارچه‌هایی که بافت و طرح ایرانی داشت به‌قدری در اروپا مشهور بود که معمولاً برای روپوش قبر سلاطین و بزرگانشان از این پارچه‌ها و قالی‌ها استفاده می‌کردند.
روش‌های انجام قلاب‌دوزی

ساده
برجسته
معرق

ابزار موردنیاز برای قلاب‌دوزی

۱- قلاب:

جنس این قلاب فلزی است که برخلاف سایر قلاب‌ها نوک‌تیز و بدون انحنایی داردکه در ۵ میلی‌متری نوک قلاب یک بریدگی وجود دارد.

۲- جریده:

از دیگر ابزارهای مورداستفاده در هنر قلاب‌دوزی جریده است که مانند گیره قسمتی از پارچه در دهانه‌ی آن قرار می‌گیرد و سپس توسط زانو آن را فشار داده تا پارچه بتواند از آن خارج شود. در ادامه سرنخ رنگی گره‌زده می‌شود و قلاب از روی پارچه به درون فروبرده می‌شود، گره را در شیار مورب قلاب گیر می‌اندازند و بعد قلاب را از پارچه خارج می‌کنند. به این صورت یک نیم‌دایره از نخ تشکیل می‌شود. این کار به‌قدری تکرار می‌شود که خطوط طرح به‌صورت زنجیروار دوخته شود.

۳- پارچه:

در قلاب‌دوزی معمولاً از پارچه‌های ماهوت مرغوب و در رنگ‌های آبی، تیره، سیاه، زرشکی، قهوه‌ای و قرمز تند برای زمینه طرح استفاده می‌شود.

۴- نخ:

نخ‌های مورداستفاده در این هنر تابیده و از جنس ابریشم مرغوب است.

۵- طرح:

طرح‌هایی که معمولاً در قلاب‌بافی مرسوم‌اند، طرح‌های قدیمی‌ای هستند که از گذشته استفاده می‌شدند.

شیوه کار

روی چهارپایه‌ای کوتاه نشسته و قسمتی از پارچه را لای جریده قرار داده و به کمک زانو آن را به هم‌فشار دهید تا پارچه خارج نشود. بعد یکسر نخ را گره‌زده و درحالی‌که قلاب را از روی پارچه فروکرده‌اید به داخل، گره را در شیار قلاب قرار داده و آن را از پارچه به بیرون بکشید. درحالی‌که نخ خارج‌شده از پارچه به خود حالت نیم‌دایره گرفته، در فاصله‌ای معین باز قلاب باید به داخل فروبرده شود، نخ را بر روی شیار آن قرار دهید و قلاب را از پارچه خارج کنید. با این کار نیم‌دایره‌ی قبلی سفت می‌شود و بر روی کار می‌نشیند. با تکرار این حالت است که نقشی زنجیره‌ای روی پارچه ایجاد می‌شود.

نقوش ررایج قلاب دوزی

بازو بندی
بند رومی
بته جقه ترمه ای
گل و مرغ
ترنجی
تک چهره
هندسی
و ….

چکیده

قلاب‌دوزی یکی از سوزن‌دوزی‌های زیبا و غنی و نیز از صنایع‌دستی ایرانی است. که از آن برای تزیین جا قرآنی، رومیزی، رویه کرسی، تزیین سجاده، لبه یقه، رویه‌ی کوسن، رویه‌ی دمپایی‌های زنانه، کلاهک آباژور و… استفاده می‌شود. زیباترین و پرکاربردترین روش قلاب دوزی، معرق است که در آن ماهوت رنگی را در اشکال موردنظر بریده و روی گلبرگ‌ها و برگ‌هایی که درزمینهٔ کار است قرار می‌دهند. و سپس با کمک قلاب دور آن را به پارچه متصل می‌کنند.
#ده_بازار