تاریخچه‌ صنایع دستی افغانستان

reyhaneZ · 17/11/23

افغانستان به‌خاطر موقعیت جغرافیای خود جزئی از تمدن‌هایی چون ایران، یونان، هند، چین، ترک‌ها، مغولان و اعراب بوده‌است. با ورود ابزار تولید و مهارت تولید این خطه خود به تمدن آغاز نمود؛ که یکی از کانون تمدن بشری تمدن آریایی‌ها می‌باشد چنانچه در حدود سه هزار سال پیش از میلاد مسیح در افغانستان کشاورزی و آبیاری پیشرفته، شهرهای باشکوه، قدرتمند و پرنفوس وجود داشت. در هزار سال اول پیش از میلاد صنایع دستی، مسکوکات، پزشکی، نجوم، نساجی و فلزکاری وجود داشت، که نمایندگی از سطح بلند پیشه‌روی آن زمان را می‌نماید. صنایع افغانستان در زمان باختریان کوشانیان تیموریان و غزنویان رونق بیشتر داشت. این‌گونه تمدن کشورهای همسایه نیز در توسعه صنایع این کشور علاوه گردیده‌است. چنانچه تمدن هخامنشیان، ساسانیان، سامانیان، تیموریان، مغولان هند، هند بریتانیا، چین، سمرقند در توسعه صنایع افغانستان جایگاه خاص خودرا داشته‌است. در حالت کنونی صنعت به سه قسمت تقسیم شده‌است؛ یعنی صنایع دستی، صنایع‌سبک و صنایع‌سنگین می‌باشد که در هر بخش وزارت‌خانه فعالیت داشته‌است.
صنایع دستی افغانستان عبارتند از دوزندگی، بافندگی، نساجی، معماری، نقاشی، کنده‌کاری، حکاکی، نجاری، فلزکاری، سرامیک‌سازی، کشاورزی، گنبدسازی، شیشه‌سازی، بوت‌دوزی، فلزکاری، عطاری، ادویه‌سازی و غیره می‌باشد. دانشمندان صنایع دستی افغانستان را در سه بخش مطالعه می‌نمایند. صنعت باستان، قرون وسطی یا دوره پس از اسلامی و صنایع معاصر. با وجود اینکه در دامنه‌های هندوکش انسان‌های اولیه نئاندرتال ایندوگونس از ۱۰۰هزار سال پیش و انسان مدرن از ۲۰ هزار سال پیش در کناره‌های رود آمو ارغنداب و سند الی مهاجرت آریایی‌ها زندگی نموده‌است نمی‌توانیم در مورد بدون شواهد دقیق بحث نمود؛ ولی گفته می‌توانیم که اهالی افغانستان ۹۰۰۰ سال پیش با کشاورزی و دامپروری آشنا بودند.

reyhaneZ · 17/11/23

صنعت دوزندگی هنری است که بنابر ضرورت مبرم اختراع و توسعه داده شده‌است. زمانی‌که بشر استفاده از پوست جانوران را شناخت برای محکم نمودن پوست در بدن خود از گره و سوراخ نمودن کار گرفت. در افغانستان دوزندگی البسه دردوره کوشانیان سلجوقیان و خوارزم شاهیان رونق بیشتر یاقوت. در مجسمه‌های که بدست آمده کوشانیان از تکمه نیز استفاده می‌نمودند. در قرون وسطی دوره تیموریان غزنویان دوزندگی با سوزن و کروشنیل صورت می‌گرفت. گلدوزی که بخش بزرگ از دوزندگی است از زمان سکاها رایج یافته و در دیگر دوره‌ها به همراه سایر دوخت و دوزها از رواج کامل برخوردار بوده‌است دوره اوج این هنر را در دوران نادرشاه افشار بوده‌است. سوزن‌دوزی یا سیاه‌دوزی در جامعه سنتی ترکمن برای تزیین لباس‌های مردان، زنان و کودکان و هم چنین پرده‌ها نیز استفاده می‌شد. اما امروز عمدتاً در لباس زنان دیده می‌شود. نوع دوخت آن زنجیره فشرده و بسیار ریز است که در ترکمنی به آن «سانجیم» می‌گویند و بیشتر از نقوش هندسی و قرینه به صورت ذهنی بهره می‌گیرند. ترکمن‌ها به فرهنگ تربیت کرم ابریشم زود آشنا شدند. ابریشم به عنوان ماده اصلی سوزن دوزی تلقی بوده و دختران و زنان لباس‌های خود را با نخ‌های ابریشمین که با رنگ‌های طبیعی رنگ ریزی می‌شد، سوزن دوزی می‌کرده‌اند. در شمال افغانستان کلاً ترکمنی استفاده زیاد دارند. زنان به تعداد سال ازدواج خود کلاً می‌پوشند؛ یعنی زن که ۳۰ سال از ازدواجش می‌گذرد ۳۰ کلاً می‌پوشد. مواد اولیه مورد مصرف در سوزن‌دوزی ترکمن شامل نخ پارچه ابریشمی و پنبه‌ای پشم نخ‌های مصنوعی سند می‌باشد. برای پارچه نیز از انواع ابریشمی و پشمی استفاده می‌شود. پس از اختراع ماشین دوزندگی در سال ۱۸۷۰ و ورود وسایل بهتر، دوزندگی به مدارج بلند خود رسید. فعلاً این هنر در سراسر افغانستان رایج است. سالانه صادرات نیز وجود دارد. این هنر در بالای تکه، البسه بسـ*ـتر خواب، پرده دیواری، پارچه بالای اشتر اسپ و کلاً نقش می‌بندند؛ که تا فعلاً از اقلام مهم صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد. در بسا حالات از موره دوزی و زرک نیز استفاده می‌نمایند.

reyhaneZ · 17/11/23

آریایی‌ها قوم دامپرور بودند که ۹۰۰۰ سال پیش به اهلی ساختن جانوران آغاز نمودند. آن‌ها بعداً با استفاده از پشم و پوست آشنا شده از تار پشم برای خود قالین، نمد می‌ساختند تا از تأثیرات سردی زمین و نم بالای بدنشان در امان مانند. فرش برای نخستین بار به‌شکل نمد ساخته شده‌است که ضد رطوبت است و امروز هم در میان عشایر یا کوچی مورد استفاده قرار دارد؛ ولی قدامت بافندگی قالین به عمر زردشت است. در افسانه‌ها از قالین حضرت سلیمان یادآوری می‌شود. کشف یک عدد قالین در زیر یخ سایبری، ارسال یک عدد قالین از طرف سکندر کبیر به مادر خود، کشف ابزار قالین بافی در بلخ شریف توسط دکتر لوئی دوبری نمایان می‌سازد که مردم خراسان‌بزرگ سازنده نخستین قالین بوده‌است.
در افغانستان این صنعت تا امروز در میان مردم ترکمن زیاده مروج است و قالین سازان مشهور افغانستان ترکمن هستند. افغانستان فعلاً دارای ۲۰۰ شرکت تولیدکننده قالین می‌باشد که سالانه ۵۰۰ هزار متر قالین به ارزش ۲-۱۸۰-۲۰۰میلون دلار تولید دارد. حدود ۸۱۲۰۰۰ نفر مشغول به بافتن قالین هستند. تعداد مجموعی دستگاه قالین بافی درین کشور به ۴۰۰۰۰ می‌رسد. از لحاظ رنگ گل و دیزاین بیشتر از ۵۰۰ نوع قالین در سراسر افغانستان ساخته می‌شود. پساز اینکه افغان‌ها در پاکستان و ایران مهاجر شدند و صنعت قالین‌بافی را در این دو کشور بیشتر ساختن از مقام اول به دوم و سوم نزول نموده‌است؛ زیرا ایران و پاکستان راه دریایی داشته محصولات گمرکی راه دریایی خیلی کم است افغان‌ها قالین‌های خودرا به نام این دو کشور صادر می‌نمایند. فرش دستی که در افغانستان بافته می‌شود قرار ذیل است.

انواع قالین: قرقین آقچه چوب باش هراتی بلوچی قزل اعیاق، دو تار گل، ادرسکن، ساورقی، قلعه زالی، اندخوی‌ئی، واس برکلی، قالین گل پلیت دار، دولت‌آبادی، تخته رنگ، خال محمدی، اندخوی، قالین خواجه روشنایی، قالین باغچه‌کندزی، انواع قالین دیواری و غیره می‌باشد که این قالین‌ها در ولایات قندوز بلخ جوزجان میمنه بادغیس هرات فراه کابل زیاده بافته می‌شود.
گلیم دومین صادرات فرش افغانستان را تشکیل می‌دهد که در ولایات فوق و هزاره جات بافته می‌شود.
سطرنجی این فرش از پنبه خالص ساخته می‌شود. زیاده توسط مردم شمالی ساخته می‌شود.
نمداین فرش از موی و پشم حیوانات ساخته می‌شود. توسط مالداران و کوچی‌ها ساخته می‌شود.

reyhaneZ · 17/11/23

نقاشی

هنر نقاشی و میناتوری در افغانستان توسط استاد کمال‌الدین بهزاد (۱۴۵۵ م) طور وسیع بنا شد. کمال‌الدین هنر نقاشی ایرانی را با هنر آسیایی میانه مخلوط نمود و سبک جدید را به‌میان آورد که تا اکنون در ایران، افغانستان و ازبکستان مروج است. روی کاغذ ظروف تکه و سایر اشیا نقش می‌نمایند. بهزاد در هرات زاده شد. در جوانی به دربار سلطان حسین بایقرا راه یافت و مورد توجه سلطان و وزیرش امیرعلی شیر نوایی قرار گرفت. شاه اسماعیل صفوی هنگام تصرف هرات بهزاد را که، در نقاشی شهرتی داشت، با خود به تبریز برد.
بهزاد در خدمت شاه اسماعیل و پسرش شاه طهماسب به اوج شکوفایی هنری رسید و شهرتش از مرزهای کشورش تا دوردست‌های دربار بابر پادشاه مغولی هند رسید.

سلطان حسین او را استادی بی چون و چرای و زبان زد همگان خواند. در ازبکستان انستیتویی به نام بهزاد وجود دارد که نقاشی رسامی و سرامیک درس داده می‌شود در افغانستان پوهنزی هنرهای زیبا یا «دانشکده هنرهای زیبا کابل» وجود دارد که در آن آثار بهزاد و غلام محمد میمنه گی درس داده می‌شود. این‌گونه تعمیر به نام نگارستان وجود دارد که در آن نقاشی‌های بهزاد استاد غلام محمد میمنه گی و سایر نقاشان را به نمایش گذاشته‌اند.

reyhaneZ · 17/11/23

فلزات

حدود یک هزار سال پیش از میلاد آریایی‌ها در کنار دریای کم عمق بلخاب شهر بنا نمودند که دارای ۱۸ نهر داشت به کشاورزی پرداختند. در کشت‌وکار مجبور شدند تا ابزار آهنی را تولید نمایند. فرهنگ عصر بُرُنز (عصر مِفرَغ) اولیه در شمال و شرق افغانستان ظهور کرد. یکی از دلایل آن استفاده ابزار به منظور استخراج لاجورد می‌باشد. سنگ لاجور به دو منظور استعمال داشت. برای رنگ آمیزی و جواهرات. سنگ لاجورد در فلزات از قبیل طلا نقره و مس استفاده داشت. تجارت لاجورد الی تمدن مصر و بین‌النهرین کشانیده شد. باید یادآوری نمود که درجه سختی لاجورد ۵–۵٫۵ و درجه سختی مس ۲٫۵ است؛ یعنی با مس تنهای نمی‌توان لاجورد را استخراج نمود. ابزاری که برای استخراج لاجورد استعمال می‌شده خیلی سخت بوده‌است. (مفرغ یا آهن) این‌گونه پس از ورود یونانی‌ها، آریایی‌ها با فرهنگ و ابزار اروپایی آشنا شدند. این نژاد در عصر برنز به سه تمدن باختر-مرو، درهٔ سِند جیرُفت تمدنی نیاعیلامی آشنا شدند که بالای مردم این خطه اثرگذار گردیده بود. ساختن زیوران نفیسه و استفاده از طلا در شمال افغانستان بواسطه یونانی‌ها مروج گردید. ضرب سکه ظروف مسی و برنجی در همین ایام زیده مروج گردید. باستان شناسان در جنوب افغانستان در مُندیگک (در نزدیکی قندهار امروزی) شواهدی از یک شهر واقعی پیدا کردند، و شواهدی از بناها و اشیای که شهرهای واقعی برجای می‌مانند: بناهای مذهبی و آثار هنری حجاری‌شده و نقاشی‌شده. در مندیگک، باستان‌شناسان بنای ستون‌دار بزرگی متعلق به هزارهٔ سوم پیش از میلاد کشف کردند که درگاهش با خط سرخ ترسیم شده بود، و احتمالاً برای اهداف مذهبی بنا شده بود. در تپهٔ دِه‌مُراسی، باستان‌شناسان مجموعه‌ای از یک زیارتگاه را پیدا کردند که حاوی اشیایی بود متعلق به مراسم مذهبی همچون شاخ‌های بُز، یک کاسه، مُهر مِسی، نل مسی میان خالی، جام کوچکی از سنگ مرمر، یک تندیس سفال‌گری‌شده و کنده‌کاری‌شده از یک ملکه مادر و تندیسی که نشانهٔ فراوانی بوده و مشابه تندیس‌هایی بود که در مندیگک نیز یافت شده بودند. کوشانیان و به‌خصوص سک‌ها زیاده پیشه‌ور بوده در ساختن ظروف مسی، زیورات طلا و ظریف‌سازی مهارت داشتند.

reyhaneZ · 17/11/23

عنصر مس در طبعت به درصدی مختلف وجود دارد. سختی این عنصر ۲٫۳–۳ می‌باشد که یک فلز نرم گفته می‌شود. سه معادن مس افغانستان مانند معدن مس عینک مس بلخاب و معادن مس غزنی از گذشته استخراج می‌گردید. از معادن شمال افغانستان آریایی‌ها یونانیان باختر کوشانیان سیتی‌ها و غیره استخراج می‌نمودند در معادن عینک آثار کوشانیان بزرگ و سامانیان دیده می‌شود. از طلا و مس غزنه غزنویان استفاده می‌نمودند.

مفرغ
آهن
فولاد
برنج
طلا
نقره
شیشه‌سازی

صنایع شیشه‌سازی در افغانستان در دوره حاکمیت کوشانیان و تیموریان و غزنویان مروج بود. آثار بدست آمده از کاپیسا نشان می‌دهد که کوشانیان در شیشه از نقاشی استفاده می‌نمودند. در افغانستان تا فعلاً کارخانهٔ شیشه‌سازی وجود نداشته صرف شیشه‌های زینتی توسط کارگران هرات گلس با دست ساخته می‌شود که تا اکنون فعال و سالانه مقداری به خارج صادر می‌گردد.

حجاری و نجاری

زمانیکه باشنده گان افغانستان توانست از مفرغ (برنج) اجسام سخت سازند به ساختن ابزار نجاری نیز آغاز نمودند. نجاری در کشور چین و مصر بار آول رواج یافته‌است. سپس به دیگر کشورها ترویج گردیده‌است. نجاری در افغانستان زمانی‌که شهرسازی مروج گردیده‌است. پس از اینکه دین بودای در کشور رایج یافت سرنشینان افغانستان به حجاری کندن کاری و سنگتراشی آغاز نمودند. گنجینه‌های که از کاوش بگرام توسط ژوزف هَکین هیت افغانی وتیم فرانسوی در سال‌های ۱۹۳۷–۱۹۳۹ بدست آمد به پیشینهٔ سده‌های اول و دوم میلادی تعلق می‌گیرد. این گنجینه شامل ظروف شیشه‌ای، ظروف و تندیس‌های برنجی، قالب‌های گچی با بُن‌مایه‌های یونانی، و اشیای است که اغلب آن از مناطق مدیترانه آمده بودند. این‌گونه تعدادی از قطعات چوبیِ سامان و لوازم خانه که با عاج هندی حکاکی و تزئین شده‌است یافت گردید. نجاری و حجاری طور وسیع در زمان باختریان کوشانیان مروج گردید. شهرهای کاپیسا بامیان یکی از نمونه‌های آن وفت است که آثارش باقی‌مانده‌است. هنر نجاری پس از ورود اعراب رونق بیشتر یافت درین زمان اشیا و لوازم چوبی ساخته می‌شد که نمونه این دروازه‌ها در روضه مزارشریف مسجد جامع هرات دیده می‌شود. هنر کندن کاری چوپ پس از تیموریان درین کشور مروج گردید. در قرن ۱۸ در کوچه علی رضا خان شهر کابل بازار نجاری بنا شدکه تا امروز موجود است. در زمان ظاهر شاه کارخانه حجای بتن واقع کارته چهارم و کارخانه حجاری و نجاری در گذرگاه به فعالیت آغاز نمود این دو کارخانه در جنگهای کابل به آتش کشانیده شد.

reyhaneZ · 17/11/23

کاشیکاری

سفال‌گری یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین هنرهای دستی بشر است که از سال‌های متمادی در افغانستان رونق داشته‌است. در افغانستان ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد نخستین نشانه پیدایش کوره پخت در صنعت سفال دیده می‌شود در ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد چرخ سفالگری ساده‌ای که آن را با دست می‌گرداندند ساخته شد. در طی جستجوها در تپهٔ دِه‌مُراسی، باستان‌شناسان مجموعه‌ای از یک زیارتگاه را پیدا کردند که حاوی اشیایی بود متعلق به مراسم مذهبی، مانند شاخ‌های بُز، یک کاسه، مُهر مِسی، لولهٔ مسی میان خالی، جام کوچکی از سنگ مرمر، و یک تندیس سفال‌گری‌شده و کنده‌کاری‌شده از یک رب‌النوع مادر که مشابه تندیس‌هایی بود که در مندیگک نیز یافت شده بود. حدود ۵٫۰۰۰–۷٫۰۰۰سال پیش از میلاد، دهقانان و چوپانانی در دامنه‌های حاصلخیز اطراف هندوکُش زندگی می‌کردند. این مردمان صنعت ابتدائی خانه‌سازی را با خشت خام و سفالگری با خود به شهرها آوردند و سپس، در عصر مس (Chalcolithic)، از فروش لاجورد و تجارت آن به کشورهای ایران، هند و بین‌النهرین ثروتمند شدند. در زمان تیموریان آبریزی سفال و کشیدن نقش‌ها بالای اشیا سفالی بنا شد. این‌گونه ساختن کاشی در زمان تیموریان نیز صورت گرفت؛ که نمونه آن تا فعلاً در شهر مزارشریف دیده می‌شود. ساختن ظروف سفالی تا اکنون در تمای افغانستان رایج است. در شهر کوچک به نام استالف طور وسیع ساخته می‌شود که شهرت جهانی دارد. رنگ ظروف استالفی معمولاً سبز می‌باشد.

نساجی

شواهد که از دی‌ان‌ای شبش بدن انسان دریافت شده‌است نشان می‌دهد که بشر برای نخستین بار ۶۵۰۰۰۰ سال پیش برای بدن خود پوشش ساخته‌است. چینیان ۳–۴هزار سال پیش از میلاد تکه بافی می‌نمودند؛ و ۴۰۰۰ سال پیش مردم هندوستان از پنبه پارچه می‌ساختند. ۲۲۰سال پیش از میلاد جاده ابریشم تأسیس شده‌است. شواهد نشان داده‌است که مردم آسیای میانه ۴۰۰۰–۶۵۰۰سال پیش از پوست جانوران به‌خصوص گوسفند، پوشاک برای جلوگیری از سرما و گرما می‌ساختند. تکه‌بافی در شمال افغانستان در زمان باختریان کوشانیان یفتلیان رایج بود. تکه‌بافی مدرن‌تر در زمان سلجوقیان و ساسانیان پدیدار گشت؛ که تا اکنون در محلات شمال و غرب افغانستان به‌وسیلهٔ دستگاه‌های کوچک دستی مردم پارچه می‌بافند.

reyhaneZ · 17/11/23

نساجی ماشینی: برای نخستین بار در سال ۱۳۳۲ در گلبهار ولایت کاپیسا تأسیس گردید. این کارخانه در زمان فعالیتش دارای ۲۵۰۰ ماشین بافندگی، ۵۲ هزار دوک ریسندگی یا نخ‌تابی دارای ۳۰۰ منزل رهایشی و ۱۴۰۰۰ کارگر بود. سپس کارخانه‌های نساجی افغان، نساجی بگرامی، نخ‌تابی، پشمینه‌بافی و غیره تأسیس گردید؛ که سالانه مقداری هم به خارج صادر می‌گردید.
معماری

صنعت معماری از زمان تأسیس باختریا در شهرهای بلخ، طلاتپه و آی خانم آغاز می‌گردد. خانم گالیاپوگوچینکو صنعت معماری کوشانیان را در مناطق نوبهار سینی‌های بدخشان سرخ کوتل بگرام هده فندقستان، شاهکارهای قرون وسطی یا دوره اسلامی را در محلات بلخ غزنی مساجد قندهار هرات منارها مدارس زیارتها و بناهای مشابه، شاهکارهای دوره تیموریان را در موضوعات و محلات چون مدرسه گوهرشاد گنبدی‌ها حصار ارگ هرات آرامگاه انصاری در گازرگاه مدرسه خرگرد بنای جوانمرد قصاب، بلخ ارگ غزنی روضه مزارشریف دوره مشعشع هرات خیابان مصلی اخلاصیه موارد چون کتاب‌سازی و مینا توری شاهنامه مکتب بهزاد و هنرمندان و عروج هنری قرن ۱۵ را مورد مطالعه قرارداده‌است.
ای خانم

شهر باستانی آی‌خانم، واقع در منتهی‌الیه شمال‌شرقی باختر (ولسوالی خواجه غار ولایت تخار) در محل پیوندگاه رودهای آمو و کوکچه است. سنگ بنا این شهر توسط اسکندر مقدونی گذاشته شده‌است. تندیس‌ها، سکه‌ها و سرستون‌های سنگی که از این شهر بدست آمد نمایانگر هنر و صنعت پیشرفته آن‌زمان می‌باشد. ورود مردمان کوچ‌نشین (عشایر) به این منطقه، شهر را بین سدهٔ چهارم پیش از میلاد و سال ۱۳۰ پیش از میلاد دارای سکنه کرده‌بود. ویرانه‌های این شهر در سال ۱۹۶۱ به‌طور تصادفی، توسط ظاهرشاه هنگام شکار کشف شد. در سا ل ۱۹۶۵ میلادی مطابق ۱۳۴۳ هجری شمسی تیم باستان شناسان افغان – فرانسه به سر پرستی پروفسور دانیل شلوم‌برژه Daniel Schlumberger رًییس دفتر دفه DAFA (نمایندگی باستانشناسی فرانسه در افغانستان) نیز بود سروی مقدماتی ای خانم را به عمل آورد و به زودی معلوم شد که ساحه باستانی آی خانم یک شهر بزرگی یونانوباختری می‌باشد. شواهد گه از تیکر و سکه‌ها بدست آمد معلوم گردید که این شهر الی ۲۳۰ سال عمر نموده و بالاخره دریک آتش‌سوزی از بین رفته‌است. آثار بدست آمده از آی‌خانم اختلاط عناصر معماری محلی و تزئینات معماری یونانی را در یک مرکز اداری بزرگ، یک سالن تئاتر، و یک ورزشگاه به خوبی نشان می‌دهد. همچنین سنگ نوشته‌ها و نسخه‌های یونانی بدست آمده که به خطی نوشته شده‌اند که از خط شکسته یونانی تأثیر پذیرفته‌است.

reyhaneZ · 17/11/23

معمولاً موادی که بناهای افغانستان کار شده‌است از سنگ مرمر وسایر سنگها، گل، خشت، فلزات، کار گرفته شده‌است. سبک معماری در افغانستان معماری آسیای میانه «گنبدی»، هندی «زیاده از چوب» یونانی «سنگی» و اروپایی خشت پخته مروج بوده‌است. در اعمار ساختمان‌ها و دیوارهای تدافعی دورادور شهر و استحکامات آن از خشت‌های بزرگ مربع شکل خام کار گرفته شده صرف در اعمار زیر خانه‌ها و بعضی از تهداب‌ها خشت پخته نیز بکار رفته‌است. مجتمع ساختمانی خشت خام (منازل مسکونی) که ساحه نود هزار متر مربع را احتوا می‌کند همچنان مجتمع ساختمانی قصر یا ساحه دفاتر اداری که ساحه ۱۸۰ در ۱۳۷ متر مربع را احتوا می‌کند و دارای ۱۰۸ عدد ستون پایه با سرستونی‌های سنگی می‌باشد خود نشان دهنده انست که شهری به این وسعت، شکوه و جلال واقعاً پایتخت حکمرانی مستقلی و از جمله شهرهای مهم باختر در تقریباً ۲۳۰۰ سال پیش از امروز بوده‌است. تزًیینات در ساختمان‌ها به‌خصوص سرستونی‌ها در سه سبک یونانی: کورنتین، دوریک و ایونیک می‌باشد. خصوصیت دیگر هنر یونانی در آی خانم عبارت از فرش‌های موزاییک است. در این فرش‌ها از تزیینات نباتی کار گرفته شده و این خود امتزاج هنر شرقی و محلی را با هنر یونانی نشان می‌دهد زیرا در یونان وقت زیادتر از تزیینات حیوانی در موزاییک کار گرفته می‌شد. صرف در موزاییک فرش حمام قصر آی خانم اشکال دولفین، اسپ آبی و اهریمنهای دریایی نشان داده شده که در ان به جای سنگ ریزه‌های مربع شکل یونانی از جمله سنگ‌های خرد و ریزه رنگه محل کار گرفته شده‌است.

بگرام
بگرام پایتخت تابستانی امپراتوری کوشانیان بود. این شهر یکی از ایستگاه راه ابریشم بود. بدین منظور کوشانیان درین شهر ثروت زیادی را جمع‌آوری نموده بودند. هنر باستانی افغانستان نخستین بار در گنجینه‌های بگرام در مدخل استوپه‌هایی بودایی نمایان شد. گنجینه‌های بگرام، که پیشینهٔ آن‌ها به سده‌های اول و دوم میلادی برمی‌گردد، طی سال‌های ۳۹–۱۹۳۷ توسط ژوزف هَکَن (Joseph Hackin) و تیم وی در هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان کاوش شد. این گنجینه شامل ظروف شیشه‌ای، ظروف و تندیس‌های بُرُنزی، قالب‌های گچی با بُن‌مایه‌های یونانی، و اشیای است که اغلب آن از مناطق مدیترانه آمده‌بودند. این گنجینه همچنین متشکل از قطعات چوبیِ سامان (اثاثه) خانه‌است که با عاج هندی حکاکی و تزئین شده‌اند ظروف نوشیدنی‌نوشی چینی نیز گواه بر استفاده از راه ابریشم است. آثار بدست آمده متعلق به فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلفی در جهان باستان می‌باشد و از نقاطی مانند قلمرو امپراتوری رم، هند و چین به بگرام آورده شده‌اند. به نظر می‌رسد این اشیاء بخشی از گنجینهٔ پادشاهان کوشان بوده که به مرور زمان گردآوری و اندوخته شده‌است. احتمال دارد که این اشیاء بخشی از محموله‌های تجاری بزرگ بوده باشند. با این حال مطالعات بیشتر نشان دادند که افغانستان در آن زمان تنها پذیرنده این اشیاء گرانبها از نقاط دیگر نبوده بلکه خود به صورت فعال در تولید بخشی از این آثار، مانند کنده‌کاری‌های روی عاج و نقش برجسته‌های گچی، فلزسازی مشارکت داشته‌است.

reyhaneZ · 17/11/23

قندهار

در جنوب افغانستان اثرات تمدن بودایی زیاده دیده می‌شود. چنانچه تندیس‌های گِلی کوچک و ساده از دورهٔ نوسنگی که احتمالاً ایزدان محافظ بودند در تمامی پایگاه‌های باستان‌شناسی از خاورمیانه تا هند یافت می‌شوند؛ در افغانستان هم این پایگاه‌ها در مُندیگک، نادِ علی و تپهٔ دِه‌مُراسی واقع هستند؛ سردیس سنگی کوچک که با همتاهای آن در میان‌رودان (بین‌النهرین) مشابه‌است، نشان می‌دهد که این سردیس مربوط به یک نجیب‌زاده بوده‌است. باختری‌ها و سپس کوشانیان و جانشینان آنها، با الهام گرفتن از سنت بومی آریائی خود و سنت یونانی، با چهره‌نگاری شهریارانشان بر روی سکه‌ها، گونه‌ای مهم از هنر و منبعی غنی از داده‌های تاریخی را به وجود آوردند. چهره‌نگاری‌های شاهان را می‌توان به صورت حکاکی‌شده بر مدخل معابد سنگی یا بر روی دیوارهای نیایشگاه‌ها یافت. تاثیرپذیری از هنر غرب، در سده‌های ششم و پنجم پیش از میلاد آغاز شد. آثار بجای‌مانده از این دوران در ناد علی، قندهار، بلخ، طلاتپه، آلتین‌تپه، و دهانه غلامان یا «زرین»، پایتخت سرزمین باستانی زرنگ (بگفتهٔ کتزیاس) قابل مشاهده‌است. تأثیر فرهنگ یونانی در این شهرها به دوران فتوحات اسکندر مقدونی در سدهٔ چهارم پیش از میلاد برمی‌گردد. جانشینان اسکندر در مشرق‌زمین، یعنی سلوکیان، یونانی‌باختری‌ها در واقع ناقلین واقعی هنر یونانی آسیایی در عصرشان (سدهٔ سوم پ. م - سدهٔ ششم میلادی) بودند و تأثیر هنرشان در معماری (نقشه‌های شهرها و دژها، ستون‌ها، بناهای شهری و غیره)، تندیس‌گری (ستون‌های شبه‌کُرینتی، سرستون‌های فرتوردار، نقش و نگارهای گُل‌دار و طومارشکل)، و نگارگری قابل رویت است که در آن عناصر تزئینی در مغاره‌های بنا گردیده بود. مردمان کوچ‌نشین (چادرنشینان) اِستِپ‌ها، زرگرهای سکایی تأثیریافته از هنر یونانی، و صنعتگران جنوب سیبری و اُردوس هم سنت‌ها و سبک‌هایشان را به افغانستان انتقال دادند. در سدهٔ اول میلادی، راهبان بودایی منطقهٔ گَنگ در هند، برای نیایشگاهای‌شان نمادها و نگاره‌هایی آفریدند که به‌سرعت در منطقه متداول شد. این هنر پیکرنگاری که از سرزمین‌های باستانی هند و گندهارا الهام گرفته شده بود تا عصر پیدایش اسلام دوام پیدا کرد.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

مدیر آزمایشی تالار هنر

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین