در اعماق اقیانوس‌ها چه خبر است؟/سفری به دل ژَرف‌ترین گودال زمین

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

دنیای زیرآب به همان اندازه که جذاب است، به همان اندازه هم ناشناخته باقی مانده است. گودال "ماریانا" به عنوان ژرف‌ترین و عمیق‌ترین گودال اقیانوسی زمین، اسرار زیادی در خود پنهان کرده و سکونتگاه گروهی از سخت‌جان‌ترین و عحیب‌ترین موجودات این سیاره است.
سفر همواره جذاب است، چرا که به بسیاری از ابهامات و پرسش‌ها در ذهن پاسخ می‌دهد. سفرهای اکتشافی می‌توانند انسان‌ها را در محیطی جدید قرار دهند و به واسطه ورود به دنیای تازه به برخی از پرسش‌های بدون جواب که یک چالش اساسی به حساب می‌آید، پاسخی روشن و منطقی ارائه دهند. بر هیچ‌کس پوشیده نیست، انسان‌ها توانسته‌اند کیلومترها از سطح زمین جدا شوند و روی کره ماه قدم بگذارند یا کاوشگری را روانه سیاره سرخ کنند، اما سفر به ژرف‌ترین اعماق اقیانوس‌ها و کشف این محل‌ها همچنان یک راز بزرگ به حساب می‌آید.

با وجود پیشرفت فناوری هنوز نتوانسته‌ایم بسیاری از مسائل اعماق اقیانوس‌ها را رازگشایی کنیم. اگر یک کیلومتر از سطح آب به دل اقیانوس بزنیم، با تاریکی مطلق روبرو می‌شویم؛ نقطه‌ای که چشم، چشم را نمی‌بیند، اما حیات در عمق تاریک اقیانوس‌ها هم جریان دارد. شاید بتوان ادعا کرد که کمبود امکانات اکتشافی، فشار آب در اعماق پایین که معادل با وزن ۵۰ هواپیمای بویینگ است و آبزیانی غول‌پیکری که در یک چشم برهم زدن می‌توانند انسان‌ها را ببلعند، از موانع گسترش اکتشافات بشر در عمق دریاها و اقیانوس‌ها هستند.

رویای سفر به اعماق دریا از گذشته تا به امروز برای بشر موضوعی شیرین و جذاب است؛ ردپایی از این رویا در ادبیات داستانی هم به چشم می‌آید. زیردریایی افسانه‌ای «ناتیلوس» که "ژول ورن" آن را در کتاب "بیست هزار فرسنگ زیر دریا" خلق کرد؛ این زیردریایی از "پلونز" (یک زیردریایی بزرگ که در سال ۱۸۶۳ ساخته شد) الهام گرفته شد. زیردریایی افسانه‌ای این نویسنده فرانسوی که مالک آن "ناخدا نِمو" است، سفری ماجراجویانه به وسعت ۱۲۴۷۹۷.۲۰۴۵۴۲۶۱۸ کیلومتری را آغاز می‌کند؛ این مساحت معادل این است که دور کره زمین بچرخیم.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

در کتاب "ژول ورن" می‌خوانیم: « در سال ۱۸۶۶ اتفاق عجیبی افتاد که باعث وحشت و نگرانی دریانوردان، بازرگانان و صاحبان کشتی‌ها، ناخداها و به خصوص سران کشورهای اروپا و آمریکا شد. از مدتی پیش بسیاری از کشتی‌ها در دریا با چیزی دراز و بیضی‌شکل، اما بسیار بزرگ‌تر و تیزروتر از وال و موجودات دیگر رو به رو می‌شدند. برای همین دانشمندان باورشان نمی‌شد که چنین حیوانی به لحاظ علمی وجود داشته باشد و آن را شوخی بامزه دریانوردان به حساب می‌آوردند. اما در بیستم ژوئیه ۱۸۶۶ مجددا کشتی بخار "گاورنر هیگینسون" در ۸ کیلومتری شرق استرالیا با این موجود سیاری رو به رو شد و ناخدای آن ناگهان در جلویش دو ستون آب دید که ۶۰ الی ۷۰ متر به هوا رفت. سه روز بعد همین اتفاق برای کشتی دیگری به نام "کریستوفر کلمبوس" در اقیانوس آرام رخ داد؛ اما چون دو کشتی، این غول دریایی را در دو جای مختلف که بیش از ۳۲۰۰ کیلومتر با هم فاصله داشتند دیده بودند، معلوم شد که این موجود عجیب با سرعت بسیار زیادی از مکانی به مکان دیگر رفته است. طبق برآورد کشتی‌ها، طول این موجود ۱۰۵ متر یعنی تقریباً دو برابر بزرگ‌ترین وال دنیا بود.»
تصور شخصیت‌های داستان "ژول‌ ورن" از موجود افسانه‌ای تا پیش از برملا شدن راز داستان هم شاید چندان دور از واقعیت نباشد. همانطور که گفتیم چندین متر پایین‌تر از سطح دریا جایی که در تاریکی مطلق فرو می‌رویم، موجودات غول‌پیکری زندگی می‌کنند که به راحتی می‌توانند موجودات زنده را ببلعند؛ آبزیانی مانند "ماهی مرکب" که طول آن به ۲۰ متر می‌رسد.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

با یک نگاه ساده به تصاویر ماهواره‌ای از زمین می‌توان دریافت که بخش اعظمی از این سیاره را آب‌ها تسخیر کرده‌اند؛‌ یعنی اقیانوس‌ها بیش از ۷۰ درصد از سطح زمین را پوشانده‌اند. مساحت خشکی و دریاها به هیچ وجه قابل مقایسه نیست؛ این اختلاف به قدری است که اگر تمام خشکی‌های کره زمین را در دریاها بریزیم، خشکی‌های حدود ۳ کیلومتر به زیر آب می‌رود!

رکورد رفتن به عمق دریاها فقط با یک نفس

شاید یکی از سرگرمی‌های دوره کودکی برخی از ما این بود که بتوانیم نفس‌مان را نسبت به دوستانمان بیشتر در زیر آب حَبس کنیم؛ حاضر بودیم جانمان دَربرود، اما رقابت را نبازیم!

در غواصی آزاد (Free dive)، افراد با حبس نفس و بدون استفاده از تجهیزات غواصی به زیر آب می‌روند. "هربرت نیچ" (Herbert Nitsch)، نخستین غواصی است که توانست با یک نفس و بدون هیچ وسیله تنفسی به عمق ۲۱۴ متری برود. گفته می‌شود این غواص اتریشی می‌تواند نفس خود را حدود ۹ دقیقه زیر آب نگه دارد که تقریبا ۸ برابر توانایی یک فرد عادی به حساب می‌آید.
رکورد "نیچ" فوق‌العاده است، اما در برابر رکورد "احمد جبال جِبر" حرفی برای گفتن ندارد. این مرد مصری توانست به عمق ۳۲۳.۳۵ متری برود و نامش را در کتاب رکورد گینس ثبت کند. اگر ساختمان "کرایسلر" در شهر "نیویورک" که زمانی بلندترین برج جهان بود را در کنار مسافت طی شده توسط این غواص مصری قرار دهیم، این برج به زیر آب می‌رود.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

از کتاب "بیست هزار فرسنگ دریا" ژول ورن و رکورد غواصی با حبس نفس گفتیم تا به یکی از اعجاب‌انگیزترین نقاط کره زمین برسیم. اسرار و شگفتی‌های زیادی در اعماق تاریک دریاها و اقیانوس‌ها، هنوز ناشناخته باقی مانده‌اند و انسان همواره در جستجوی رمزگشایی از این اسرار بوده است. "گودال ماریانا" یکی از این نقاط اسرارآمیز در اعماق اقیانوس است.
گودال ماریانا (Mariana Trench)

ژرف‌ترین نقطه زمین کجاست؟

"فرورانش" (subduction) یکی از چندین روشی است که صفحات تکتونیکی با یکدیگر تعامل دارند. در جریان پدیده فرورانش در ۱۸۰ میلیون سال پیش، صفحه اقیانوس آرام (Pacific plate) در زیر صفحه "ماریانا" (Mariana Plate) لغزیده و در نتیجه آن، "گودال ماریانا" و قوس "جزایر ماریانا" شکل گرفتند.
"گودال ماریانا" (Mariana Trench) در نزدیکی جزایر ماریانا واقع و به همین دلیل، ماریانا نامگذاری شده است. ژرف‌ترین گودال اقیانوسی جهان در غرب اقیانوس آرام، شرق جزایر ماریانا و در نزدیکی "گوام" واقع شده است. طول این گودال هلالی‌شکل ۲۵۵۰ کیلومتر و عرض آن ۶۹ کیلومتر است که با عنوان ژرف‌ترین درازگودال اقیانوسی (Oceanic trench) هم شناخته می‌شود.
نخستین گزارش درباره گودال ماریانا مربوط به مأموریت اکتشافی "چلنجر" (Challenger expedition) است. پژوهشگران بریتانیایی این مأموریت سال ۱۸۷۵ با استفاده از یک طناب عمق‌یاب، عمق این گودال را ۴۴۷۵ متر تعیین کردند. در اندازه‌گیری دیگری که سال ۱۸۹۹ انجام شد، عمق گودال ماریانا ۹۶۳۶ متر اعلام شد.
در سال ۱۹۵۱، کشتی تحقیقاتی "چلنجر دو" ( HMS Challenger / Challenger II) متعلق به نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا با استفاده از صدای اکو (echo sounding) - تعیین عمق آب از طریق ارسال سیگنال صوتی به داخل آب - عمقِ عمیق‌ترین نقطه گودال ماریانا را ۱۰۹۰۰ متر تعیین کرد.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

تعیین عمق آب از طریق ارسال امواج صوتی به داخل آب

عمیق‌ترین بخش گودال ماریانا در انتهای جنوبی آن واقع شده است که "چَلنجر دیپ" (Challenger Deep) نامیده می‌شود و ۱۰۹۸۴ متر عمق دارد؛ البته برخی اندازه‌گیری‌ها، عمقِ عمیق‌ترین بخش گودال را تا ۱۱۰۳۵ متر هم اعلام کرده‌اند. همانطور که اشاره شد، نخستین گزارش در مورد گودال ماریانا مربوط به مأموریت اکتشافی "چلنجر" (Challenger) در سال ۱۸۷۵ بود و به همین دلیل، عمیق‌ترین بخش گودال، "چلنچر دیپ" نامگذاری شده است.
اگر به طور فرضی، قله اورست به ارتفاع ۸۸۴۸ متر در عمیق‌ترین بخش گودال ماریانا قرار بگیرد، بیش از دو کیلومتر آن همچنان زیر آب باقی می‌ماند.
تاکنون چندین مأموریت سرنشین‌دار و بدون سرنشین در این منطقه انجام شده است. کشتی تحقیقاتی "ویتیاز" (Vityaz) شوروی سابق در سال ۱۹۵۷، عمق این گودال را در نقطه‌ای تحت عنوان Mariana Hollow، بالغ بر ۱۱۰۳۴ متر اعلام کرد. در ادامه تحقیقات در "گودال ماریانا"، ابزار تحقیقاتی کنترل از راه دور ژاپن به نام "کایکو" (KAIKO)‌، رکورد عمیق‌ترین غواصی به عمق ۱۰۹۱۱ متر را به نام خود ثبت کرد.

نخستین مأموریت‌سرنشین‌دار مربوط به زیردریایی تحقیقاتی ساخت ایتالیا و متعلق به نیروی دریایی آمریکا به نام "بتیسکف تریسته" (Bathyscaphe Trieste) بود که در ژانویه سال ۱۹۶۰ انجام شد. "دان والش" و "ژاک پیکارد"، دو دریانورد عضو نیروی دریایی ایالات‌متحده، نخستین کسانی بودند که به منطقه "چلنجر دیپ" سفر کردند. سیستم‌های عمق‌یاب، عمق گودال را ۱۱۵۲۱ نشان دادند که بعداً مورد بازنگری قرار گرفت و عمق ۱۰۹۱۶ متر اعلام شد.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

زیردریایی تحقیقاتی "بتیسکف تریسته" (Bathyscaphe Trieste)

سفر "والش" و "پیکارد" به این این گودال، حدود ۵ ساعت زمان برد، اما تنها ۲۰ دقیقه توانستند در این ژرف چاله بمانند و بروز یک مشکل در این زیردریایی سبب شد تا عطای جستجو را به لقایش ببخشند، چون قطعاً حفظ جان بسیار شیرین‌تر از کشف رازهای "ماریانا" بود.

دو مأموریت بدون سرنشین Kaiko و Nereus دیگر به ترتیب در سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۹ انجام شدند و عمق گودال ماریانا در ۳ مأموریت اول، بین ۱۰۹۰۲ تا ۱۰۹۱۶ متر تعیین شد. یکی از معروف‌ترین مأموریت‌های سرنشین‌دار به نام فیلمساز کانادایی، جیمز کامرون" ثبت شده است. "کامرون" در مارس ۲۰۱۲ با زیردریایی "دیپ‌سی چلنجر" (Deepsea challenger)‌ به عمق ۱۰۹۰۸ متری گودال ماریانا سفر کرد؛ این سفر حدود سه ساعت به طول انجامید.
جیمز کامرون در زیردریایی "دیپ سی چلنجر"
علاقه‌مندی به کشف اسرار گودال ماریانا همچنان ادامه دارد. در سال ۲۰۱۹، "ویکتور وسکوو" (Victor Vescovo) آمریکایی با هزینه شخصی توسط زیردریایی "لیمیتینگ فکتور" (Limiting Factor‌) به عمق ۱۰۹۲۸ متری این گودال سفر کرد. در سال ۲۰۲۰ نیز زیردریایی تحقیقاتی بدون سرنشین Vityaz-D به عمق ۱۰۰۲۸ متری گودال ماریانا رسید.
چه موجوداتی در گودال ماریانا زندگی می‌کنند؟
مأموریت‌های بدون سرنشین و سرنشین‌دار زیادی تاکنون به عمق گودال ماریانا انجام شده‌اند تا علاوه بر تعیین عمق آن، ثابت کنند که در این محیط، زندگی و حیات وجود دارد؛ موجوداتی که شاید در هیچ نقطه دیگری از جهان دیده نشوند. گودال ماریانا، سکونتگاه و منزلگاه گروهی از سخت جان‌ترین و گاه، غول‌پیکرترین موجودات کره زمین است که شاید مبارزه با آنها از هفت خان رستم هم سخت‌تر باشد!

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

هشت پای گوش‌دراز
گوش‌های این موجود غول‌پیکر شبیه به گوش‌های فیل دوست‌داشتنی شرکت "والت‌دیزنی" یعنی "دامبو" است. گوش‌های این هشت‌پا متناسب با نام و جثه‌اش است که هرکدام از آن به ۳۰ سانت می‌رسد؛ چشمان ریز و دهانی چروکیده، هیبت این موجود دریایی را دو برابر می‌کند. هشت‌پای درازگوش به اعماق آب بسیار علاقمند است و در فاصله ۲۹۸۷ تا ۳۹۶۲ متری از سطح دریا شنا می‌کند.
هنگامی که از اختاپوس سخن به میان می‌آید، یک موجود گوشتی پیازی‌شکل در ذهن شکل می‌گیرد که در گوشه‌ای از دریا در انتظار طعمه نشسته است، اما چنین تصوری از این موجود غلط است. بدن مقاومی دربرابر سرما دارد و به راحتی می‌تواند سرمای فیل‌اَفکن قطب را هم به راحتی تحمل کند. اختاپوس‌ها، شکار را با دهان منقار مانند خود خُرد می‌کنند، اما این گونه طعمه خود را به راحتی می‌بلعد.
اژدها ماهی اعماق دریا
برخلاف ظاهر آرام اختاپوس گوش‌دراز این اژدها ماهی بسیار ترسناک است، آنقدر ترسناک است که ترجیح می‌دهیم هیچگاه با آن روبرو نشویم. اسم و ظاهر این آبزی باهم بسیار تناسب دارد و یک قاتل تمام عیار در اعماق آب‌های جهان است. اگرچه نام ماهی را یدک می‌کشد، اما فلس ندارد؛ جنس بدنش شبیه به مار است. تمام این جزئیات را که در کنار هم درنظر بگیریم به معنای واقعی با یک اژدهای واقعی روبرو هستیم.

این ماهی از عمق ۲۱۳ تا ۱۸۲۸ متری شنا می‌کند، بدن این آبزی به معنای واقعی منحصر به فرد است که توانایی تولید نور به رنگ قرمز را دارد. در فَک پایین این موجود یک هالتر یا برآمدگی وجود دارد که سبب گمراه شدن شکار می‌شود؛ طعمه خوش خیال با تصور اینکه به یک شکار دست‌یافته، گرفتار این غول بی‌شاخ و دُم می‌شود. تصور می‌شود، این ماهی پیش از آنکه به طعمه خود حمله کند به شکار نور می‌تاباند.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

ماهی چشم بشکه‌ای
همانطور که نفت به عنوان طلای سیاه شناخته می‌شود، نور هم در دنیای تاریک اعماق دریا بسیار ارزشمند است. این آبزی، یک سَر شفاف دارد که درون آن چشمان بشکه‌ای شکل این ماهی قرار دارد که به طور معمول رو به بالا است و به وسیله آن می‌تواند حتی شَبحی از شکار را در تاریکی مطلق اقیانوس ببیند. این آبزی تا سال ۱۹۳۹ ناشناخته بود؛ زمانی که از محل زندگی خود به فاصله ۷۶۲ متری بیرون آمده بود، توسط انسان‌ها شکار شد. اطلاع زیادی از ویژگی‌های این ماهی هنوز در دسترس نیست.
ماهی ژله‌ای
ژله‌ماهی که از گروه چترماهی‌ها است، اما تفاوت زیادی با گونه‌های دیگر دارد. شاید یک نقطه مشترک میان انسان‌ها و این ماهی وجود داشته باشد؛ اعماق دریا، این نقطه مشترک است. با این تفاوت که انسان‌ها دوست دارند تا رازهای برملا نشده در دل دریاها و اقیانوس‌ها را کشف کنند، اما ژله‌ماهی ترجیح می‌دهد که برای زندگی به اعماق پایین‌تر برود. شاید بتوان لقب هزارپا را شایسته این ماهی دانست، چرا که با کمک ۱۵۰۰ شاخک قرمزرنگ خود می‌تواند به راحتی درون آب حرکت کند.
شیطان ماهی
این ماهی بسیار عجیب و غریب است که حتی در ذهن هم متصور نمی‌شود. این ماهی همانطور که از نامش پیداست، به معنای واقعی یک شیطان است! این ماهی به طور قطع طعمه را به معنای واقعی با جهنم آشنا می‌کند! چرا که دندان‌های تیز و بُرنده خود و نگاه سردش به طعمه، میتواند هر موجودی را وحشت زده کند. این ماهی مرگبار بسیار کوچک است شاید ماده‌های آن ۲۰ سانتی متر و نرها بسیار کوچکتر هستند و طول آنها حدود ۲.۵ سانتی‌متر است.

در یک چرخش تکاملی تولید مثل، نرها خود را در بدن ماده می‌آمیزند؛ باله‌ها، دندان‌ها و چشم‌ها به همراه چند انـ*ـدام داخلی ناپدید می‌شود. در نهایت ۲ ماهی تبدیل به یک ماهی می‌شوند. آنچه از بدن نر باقی می‌ماند اساساً، یک منبع تبدیل به مخزن اسپرم است که در زمان مناسب به بارور شدن تخمدان‌ها کمک می‌کند. این ماهی به راحتی می‌تواند ماهی‌ها بسیار بزرگتر از خود را ببلعد.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

دیوکوسه
اگر فیلم "بیگانگان" را دیده باشید به طور قطع با موجوداتی آشنایی دارید که دندان‌های عجیب آنها از درون سـ*ـینه‌هایشان بیرون می‌آیند. شاید به سختی بتوان تصور کرد که "دیوکوسه" با ظاهری عجیب در اعماق زندگی می‌کند. این کوسه‌ها زائذه‌ای شبیه به یک شمشیر دارند که چهره آنها را ترسناک می‌کند. این زائده شمشیرمانند تنها مشخصه برای وحشتناک‌تر شدن نیست چرا که آرواره‌های "دیوکوسه" به معنای واقعی ترسناک است و چهره وحشتناکش را کامل می‌کند.
این کوسه‌ها رنگی مایل به صورتی دارند که به هیچ وجه مناسب این بدترکیب غول پیکر نیست؛ "دیوکوسه‌ها" حدود ۵.۵ متر طول دارند. خوشبختانه با این موجود روبرو نمی‌شویم چرا که آنها در عمق ۹۱۴ متری شنا اقیانوس‌ها می‌کنند. هیچ اطلاعتی درباره نحوه تولید مثل این کوسه در دسترس نیست و پرسش‌های بدون پاسخ درباره این آبزی همچنان وجود دارد.
"تیرماهی" دریایی
این آبزی شبیه به یکی از ابزارهایی است که توسط انسان‌ها به کار گرفته می‌شود. حدود ۴۰ گونه از این ماهی‌ها در دنیا شناخته شده است. جنس "تیرماهی" دریایی از جنس فلس براق است. نباید به اندازه کوچک این ماهی توجه کرد؛ "تیرماهی" که اندازه آن ۱۵ سانت است در عمق ۱۵۲۴ متری شنا می‌کند.
"تیرماهی" هم از خود نور تولید می‌کند و از راسته ماهیان زیست‌تاب است. این آبزی با تولید و انتشار نور که در اثر واکنش‌های شیمیایی در بدنش انجام می‌دهد، خود را از دید شکارچیان مصون نگه می‌دارد. نور در درون این ماهی مثل یک سلاح برای دفاع از جانش است چرا که باعث می‌شود شَبح این ماهی برای شکارچیان قابل تشخیص نباشد.

Z.a.H.r.A☆ · 2/10/23

کوسه "چین‌دار"
این آبزی بدنی مدور و به شکل مار دارد. اجداد کوسه‌های "چین‌دار" امروز حدود ۸۰ میلیون سال پیش یعنی زمانی که دایناسورها روی زمین حکمرانی می‌کرده‌اند؛ درون آب‌ها زندگی می‌کردند. این کوسه در عمق ۱۲۱۹ متری زندگی می‌کند و برای اینکه اکسیژن دورن آب را به خوبی جذب کند، شش ردیف آبشش پرزدار دارد.
این غارتگر دریایی که به هیچ طعمه‌ای رحم نمی‌کند، ۲۰ ردیف دندان ۳گانه دارد. این ماهی‌ها ۱ متر و ۸۰ سانت طول دارد.
اختاپوس "تلسکوپی"
این آبزی ترسناک به واسطه ویژگی بدنش با خطرات کمتری روبرو می‌شود؛ این اختاپوس بی‌رنگ است و به سادگی می‌تواند درون امواج دریا شنا کند. این گونه عجیب در عمق ۱۵۰ تا ۲ هزار متری از سطح دریا زندگی کرده و اغلب در نواحی استوایی و نیمه استوایی همچون اقیانوس آرام و اقیانوس هند مشاهده شده است. طول آن‌ها ممکن است به بیست سانتی‌متر برسد و علت نامگذاری این موجود هم به وضع چشم‌ها اشاره دارد.
چشم این هشت پا حالتی لوله مانند داشته و قادر به چرخش به اطراف است (تنها هشت پا با چشمان لوله‌ای در جهان). آن‌ها برای شکار به سادگی در تاریکی محیط اطراف نهان شده و از چشمان خود به جای شاخک استفاده می‌کنند.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

مدیر تالار ماورا

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین