"زبان اوستایی"

~Hasti~ · 2/9/23

تعریف کلی
زبان اَوِستایی که در گذشته آن را زبان زِند نیز می‌شناختند، از شاخهٔ زبان‌های ایرانی باستان و از درخت تناور زبان‌های هندو-اروپایی است. نسک‌های اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان را بدین زبان نوشته‌اند.

منطقه:ایران
قومیت:آریایی
دوره:عصر آهن، آخر عصر برنز
تبار:هندو-اروپایی
هندو-ایرانی
ایرانی
اوستایی
سامانه نوشتاری:خط بومی ندارد
الفبای اوستایی (خط پهلوی; مستقلانه از آن تکوین یافته است)
خط گجراتی (بدست زرتشتیان هندی بکار گرفته می‌شود)

حالت زبان اوستایی، به زبان‌های مقدس برمی‌گردد، از اینرو با اینکه سال‌ها و سده‌ها از مرگش گذشته بوده در میان نوشته‌ها و آیین‌های دینی مزدیسنا بکار برده می‌شده‌است.

تنها اثر به جا مانده به آن اوستا است. از مطالعهٔ اوستا برمی‌آید که دو گویش گوناگون از این زبان در اوستا به کار رفته‌است که یکی کهنه‌تر می‌نماید. نخستین لهجهٔ گاهانی است که سروده‌های شخص زرتشت به آن است. به علاوه یسن‌های ۳۵ تا ۴۱ (هفت هات) و نیز چهار دعا از یسن ۲۷ به این لهجه است. لهجهٔ پسین‌تر لهجهٔ سایر قسمت‌های اوستای امروزی است.

~Hasti~ · 2/9/23

تبار و خاستگاه زبانی

گرنوت ویندفور، ایرانشناس، این احتمال را مطرح می‌کند که زبان اوستایی توسط قبایل ساکن در مناطق شمال شرق ایران و زبان قدیم فارسی در منطقه جنوب غرب ایران استفاده می‌شده است و او معتقد است که این زبان هم‌ریشه با سانسکریت و نزدیک به پارسی باستان است.

زبان اوستایی که با شمال‌شرقی ایران و زبان پارسی باستان که به جنوب غربی ایران تعلق دارند، هر دو شاخه‌هایی از زبان نیا-ایرانی یا ایرانی کهن هستند. زبان هندی کهن نیز همریشه‌ای نزدیک به این زبان‌هاست که همه‌شان برگرفته از گروه زبانی هندو-ایرانی است. زبان‌های ایرانی عموما به دو شاخه «شرقی» یا «خاوری» و «غربی» یا «باختری» رده‌بندی می‌شوند که چارچوب زبان اوستایی در شاخه شرقی است. زیرا تفاوت به معنای محدود این است که اوستایی تکوین‌های زبان‌شناختی‌اش را در چاچوب زبان‌های ایرانی شرقی بینجامیده، نه ایرانی غربی؛ چون که در آن زمان هنوز زبان‌های ایرانی شرقی و غربی از همدیگر جدا نشده بودند. زبان اوستایی هیچ یک از نشانه‌های صرفی یا ساختواژه‌ای ایرانی (جنوب)غربی ؛ همچون پارسی باستان را نشان نمی‌دهد از اینرو نمی‌توان آن را ایرانی غربی برشمرد. باری این جمله بدین معناست که این زبان فقط «زبان غیر-غربی ایرانی» است و از اینرو «شرقی» نامندش. زبان اوستایی نیز مانند زبان پارسی باستان دارای دگرش‌ها و تکوین واژگانی خاص خود است برای نمونه صفت «اَشَ» (به اوستایی: ،aša) که بایستی از دگرش واجی rt* بوده‌است زیرا همریشه‌ها و هم‌ارزهایش در زبان‌های پارسی باستان «اَرْتَ» (به پارسی باستان:) و سنسکریت ودایی «ڑتَ» (به سانسکریت: ऋत، ṛtá) هستند. زبان اوستایی کهن (بخش گاثاها) به پارسی باستان نزدیکی بالایی دارد و ذاتا با سنسکریت ودایی همریشه است. اعتقاد بر این است که زبان ایرانی نو پشتو یکی از انشعابات اوستایی باشد.

تاریخ متروک شدن زبان اوستایی به‌درستی دانسته نیست. کهن‌ترین قسمت اوستا (سرودهای زردشت) محتملاً میان قرون ۱۰ و ۶ ق.م. تنظیم شده، ولی قسمت عمدهٔ آن که جدیدتر است متعلق به دورهٔ هخامنشی است. اوستا که تنها اثر این زبان است به خطی که در اواخر دورهٔ ساسانی برای نوشتن اوستا از روی خط پهلوی تنظیم شده، نوشته شده. تحقیق زبان اوستایی با توسعهٔ زبان‌شناسی تطبیقی پیشرفت بسیار کرده، اما هنوز فهم همهٔ نکات اوستا به آسانی ممکن نیست.

~Hasti~ · 2/9/23

ساختواژ و چگونگی توسعه زبانشناختی

از دید زبانشناختی، اوستایی به دو شکل یا دیسه بنام‌های «اوستایی کهن» (به انگلیسی: Old Avestan) (یا اوستایی گاثایی) و «اوستایی جوان‌تر» (به انگلیسی: Younger Avestan) دسته‌بندی می‌شود. دیسه اوستایی جوان‌تر از دگرگشت و فرگشت زبانی اوستایی کهن به دست نیامده و این دو گویش یا لهجه در یک زمان نبوده‌اند. همه اوستا به یکی از دو زبان یادشده هستند. کارل هوفمان (به آلمانی: Karl Hoffmann)کوشید تا برپایه نوشته‌های موجود از اوستا این چگونگی توسعه را ردیابی کند و توانست نظمی زمانشناختی سردستی و نزدیکی را بیابد:

°زبان مادری سرایندگان گاثاها و یسنای هفت هات چهار نماز سپند بوده‌است (یسنا ۲۷ و ۵۲)
°سروده‌ها به آهستگی منجر به سرعت‌بخشیدن به دگرگونی‌ها می‌شوند.
°گویش اوستایی کهن به اوستایی جوان‌تر تغییر می‌کند زیرا گویش‌وران دیگر به اوستایی کهن سخن نمی‌گفتند.
°زبان مادری نوشتارها برپایه زبان اوستایی جوان‌تر نوشته شدند.
°برای یکسان‌سازی یا استانش (standardization) نوشتارها؛ دگرگونی‌های عمدی انجام می‌شوند.
°دگرش زبانی اوستایی بخاطر جابجایی و ترابرد به مناطقی که اوستایی زبان مادریشان نبوده‌است.
°سازش / ترجمه‌های بخش‌هایی از متونی که از مناطق دیگر بوده‌اند
°آمیـ*ـزش متن‌های نادستورزبانی اوستایی واپسین
°ثبت آواشناختی نوشتارهای اوستایی در چارچوب ساسانی
°زوال پسا-ساسانی نسخ نوشتارها بخاطر تلفظ و واگویش نادرست
°اشتباهات و خطاهای شناخته شده طی نسخه‌برداری

بسیاری از ویژگی‌های آواشناختی را نمی‌توان به زمان خاصی ارجاع داد زیرا ممکن است این اتفاقات در یک زمان رخ داده باشد.

~Hasti~ · 2/9/23

الفبا و نگارش زبان

در دورهٔ ساسانیان الفبایی برپایهٔ الفبای زبوری و پهلوی اختراع شد و اوستا بدان نوشته شد. این الفبا را خط اوستایی یا دین دبیره نامیده‌اند. این الفبا برای هریک از آواهای اوستایی یک نشانه دارد. نشانه‌های الفبایی جدا از هم نوشته می‌شده و در هر جای کلمه که می‌آمده یک صورت داشته‌است. دین دبیره دارای ۵۳ نویسه که ۱۶ تا از آن‌ها صدادار است و آواهای زبان را به خوبی از یک‌دیگر متمایز می‌کند. دلیل این دقت بالا در ابداع خط آن است که این خط را برای ثبت متون مقدس ساخته بودند و می‌بایست صورت دقیق تلفظ را بازتاب می‌داده‌است.الفبای اوستایی ۳۷ حرف بی‌صدا و ۱۶ حرف صدادار دارد. دو رویهٔ رونویسی برای اوستایی موجود است: روش قدیمی؛ کریستین بارتولومه (Christian Bartholomae) و شیوه نوتر کارل هوفمان (Carl Hoffmann).

~Hasti~ · 2/9/23

متن های اوستایی

متون به جای مانده به این زبان همگی در حیطهٔ مجموعه اوستا قرار دارند. اوستای باستانی دارای بیست و یک کتاب مجزا بوده که امروزه تنها پنج بخش آن به ما رسیده که حدود یک سوم اوستای ساسانیان است.قدیمی‌ترین بخش اوستا سرودهای گاهان است که زرتشت را سراینده آن دانسته‌اند. سابقهٔ این اشعار برپایهٔ گمانه‌زنی‌های زبانشناختی به اوایل هزارهٔ نخست پیش از میلاد می‌رسد. سایر بخش‌های اوستا در قرن‌های بعدی تکمیل شده‌اند. اوستای کنونی بجز گاهان دارای پنج بخش دیگر است که زبانی نسبتاً یکدست دارد. این بخش‌ها شامل یسنا، یشت، ویسپرد، وندیداد و خرده اوستا می‌باشد.

~Hasti~ · 2/9/23

آواشناسی

آواها در زبان اوستایی نقش عمده‌ای ایفا کرده و به دلیل ویژگی تصریفی زبان در تغییر حالات نقش مهمی داشته‌اند. آواهای زبان اوستایی براساس آوانویسی دوران جدید که برای سهولت مطالعه این زبان توسط متخصصان ایجاد شده به دو بخش واکه و همخوان تقسیم می‌شوند.

دستور زبان

نام‌ها (اسم‌ها)

اوستایی دارای دستور زبان پیچیده و نسبتا سنگینی نسبت به دیگر زبان‌های ایرانی به ویژه زبان‌های ایرانی نو است و این گفته که فلان زبان ایرانی نو مانند کردی هورامی یا بلوچی یا فارسی نو و ... ادامه‌دهنده این زبان است، پایه و اساس دانشی و خردورزانه ندارد. هر نامی (:اسمی) در اوستایی به هشت دیسه نهادی، ندایی، رایی، بایی، برایی، ازی، وابستگی یا اضافی و دری صرف می‌شود. نام‌های اوستایی بسته به پایانه‌هایشان دارای صرف‌های ویژه به خودی هستند که در جدول‌های زیر برای مقایسه در کنار هم با ذکر گونه پایانه از آن‌ها یاد شدند.

فروزه‌ها (صفت‌ها)

فروزه‌ها نیز به مانند نام‌ها در زبان اوستایی صرف می‌شوند و بسته به گونه پایانه‌ای که پیشتر گفته شده صرف می‌شوند.

فروزه‌های برتر (تفضیلی) و برترین (عالی)
در اوستایی برای ساخت به جنسیت توجه می‌شود. چنانچه فروزه‌ای برتر مذکر و خنثی ساخته شود از پسوندهای -tara و -iiah و برای ساخت فروزهٔ برترین مذکر و خنثی از پسوندهای -təma و -iṣ̌ta بکار گرفته می‌شود. برای ساخت همین فروزه‌ها برای جنسیت مونث به ترتیب -iiahī و -tarā برای فروزه‌های برتر و -təmā و -iṣ̌tā برای حالت برترین بکار بسته می‌شود.

~Hasti~ · 2/9/23

نمونه متن اوستایی
الفبای اوستایی:

آوانگاری: ahii̯ɒː jaːsaː nəmaŋhaː ustaː nazastoː rafəðrahii̯aː maiɲii̯əːuʃ mazdaː paoːuruu̯iːm spəŋthaii̯ɒː aʂaː viːspeːŋg ɕii̯oːθanaːiʃ vaŋhəːuʃ χratiːm manaŋoː jaː χʃənəuu̯iːʃaː gəːuʃt͡ʃaː uruu̯aːnəm.

ترانویسی:ahyâ ýâsâ nemanghâ ustânazastô rafedhrahyâ manyêush mazdâ pourvîm speñtahyâ ashâ vîspêñg shyaothanâ vanghêush xratûm mananghô ýâ xshnevîshâ gêushcâ urvânem.

ترجمه:خواستارم در نماز با دست‌های بلندشده، نخست، ای مزدا رامش برای همهٔ آفرینش سپند مینو، ای اردیبهشت (و) اینکه خرد بهمن را خشنود توانم ساخت و گوشورون را.

منبع:سایت ویکی‌پدیا

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

"زبان اوستایی"

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~Hasti~

مدیر آزمایشی تالار زبان

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

مدیر آزمایشی تالار زبان

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین