نظر اسلام درباره شرکت زنان در جنگ

M O B I N A · 23/4/23

پاسخ:

جنگ و نبرد در اسلام، گاه جهاد و گاه دفاع است. جهاد به معنای جنگ و مبارزه‌ی نظامی برای گسترش پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و امام معصوم (علیه ‌السلام) و یا کسی که از سوی امام معصوم (علیه ‌السلام) مأموریت یافته باشد، انجام می‌شود.

این جهاد که جهاد ابتدایی نامیده می‌شود، بر همه‌ی مسلمانان واجب کفایی است؛(1) یعنی تا آنجا که نیاز میدان جنگ اقتضا کند بر همگان واجب است در این نبرد شرکت کنند، مگر زنان و پیران و کودکان و بیمارانی که قادر بر جنگیدن نباشند.

دفاع به معنای مبارزه و جنگ در دفاع از مسلمانان و اقتدار مسلمین در برابر هجوم کفار است. زمانی که خطر حاکمیت کفر بر مسلمانان پدید آید بر همه‌ی مسلمانان، اعم از زن، مرد، پیر، جوان، سالم و مریض واجب کفایی است به دفاع برخیزند.(2)
به چند نکته در این موضوع باید توجه کرد:

1. شرکت زنان در جنگ برای انجام فعالیت‌های غیرنظامی که مستلزم جنگیدن با سلاح نیست؛ مانند پرستاری، پزشکی و نقش‌های تدارکاتی در هر دو نوع جنگ یعنی جهاد ابتدایی و دفاع مجاز است؛(3)

2. هم‌چنین به نظر برخی از فقها، اگر حضور مردان در دفاع از مسلمانان کافی باشد، دفاع بر زنان واجب نیست؛(4)

3. واجب نبودن جهاد ابتدایی بر زنان بدین معناست که زنان وظیفه‌ی الزامی در این زمینه ندارند و حکومتِ اسلامی نمی‌تواند زنان را به شرکت در جهاد ملزم سازد مگر آن که شرایط اضطراری و خطر شکست مسلمانان پدید آمده باشد.

حال اگر گروهی از زنان با آن که جهاد بر آنان واجب نیست، خود با اشتیاق، تقاضای شرکت در جنگ و جهاد ابتدایی را داشته باشند، آیا شرکت آنان در جهاد ابتدایی مشروع و مجاز است یا ممنوع؟

M O B I N A · 23/4/23

براساس آنچه از روایات و دیدگاه برخی از صاحب‌نظران برمی‌آید، این کار مجاز نیست؛(5) یعنی زنان هر چند خود مشتاق حضور در نبرد نظامی باشند، نباید آنان را در معرکه‌ی جنگ و درگیری وارد ساخت مگر آن که در شرایط خاصی، امام معصوم (علیه ‌السلام) به دلیل ضرورت‌هایی، این حضور را اجازه دهد.(6)

آنچه گفته شد چهره‌ی کلی حضور زنان در نبرد با نظامی از منظر فقه اسلامی است اما صرف‌نظر از حکم فقهی، با نگاهی به تاریخ اسلام و سیره‌ی پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و معصومان (علیهم‌السلام) به خوبی می‌شود این نکته را دریافت که رهبران و پیشوایان اسلام، زنان آن را در نبردهای نظامی شرکت نمی‌داده‌اند

و چنان چه در مواردی اندک چنین مسئله‌ای در تاریخ اسلام پدید آمده است، به صورت موردی و بر اساس ضرورت‌های ناگهانی بوده است؛ مانند جنگ احد که برای حفظ جان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به دلیل کاستی شمار یاران پیامبر در هنگام عقب‌نشینی سپاه اسلام، زنی به نام نسیبه، سلاح بر کف گرفته و از پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) دفاع می‌کند.(7)

امّا این‌گونه موارد جنبه‌ی استثنایی داشته و رویه‌ی مستمر مسلمانان نبوده است.

در جریان قیام امام حسین (علیه ‌السلام) با آن که حرکت آن حضرت دفاعی بوده و یاران اندکی در کنار امام (علیه ‌السلام) بوده‌اند امّا آن حضرت در نبرد نظامی از زنان استفاده نکرده‌اند، حتی در مواردی که برخی بانوان به هیجان آمده و به سمت سپاه دشمن هجوم برده‌اند، امام حسین (علیه ‌السلام) آنان را از نبرد بازداشته و برای آنان دعای خیر کرده‌اند.(8)

اینک جای این پرسش است که چرا اسلام، حضور زنان را در عرصه‌ی نبرد نظامی توصیه نمی‌کند و چنین وظیفه‌ای را بر زنان واجب و لازم نمی‌داند.

می‌شود فلسفه و حکمت این جهت‌گیری را در موارد زیر برشمرد:

1. ظرافت و لطافت جسمی و روحی زنان با سختی‌ها، درگیری‌های نظامی و خشونت و خون‌ریزی در جنگ سازگار نیست. شرکت در جنگ نظامی حتی در دنیای پیشرفته‌ی امروز، سختی‌های بسیاری را به همراه دارد.

M O B I N A · 23/4/23

می‌شود فلسفه و حکمت این جهت‌گیری را در موارد زیر برشمرد:

1. ظرافت و لطافت جسمی و روحی زنان با سختی‌ها، درگیری‌های نظامی و خشونت و خون‌ریزی در جنگ سازگار نیست. شرکت در جنگ نظامی حتی در دنیای پیشرفته‌ی امروز، سختی‌های بسیاری را به همراه دارد.

تحمل سرما و گرمای بیابان‌ها و کوه‌ها و دریاها، تحمل گرسنگی، تشنگی و خستگی‌های طولانی، پیاده‌روی‌ها و حتی درگیری‌های فیزیکی و تن به تن، انجام حرکات سخت نظامی و بسیاری از مسائل دیگری که ممکن است در جنگ‌های نظامی پدید آید، همگی از اموری هستند که با شرایط جسمی، روحی و عواطف زنان کاملاً متناقض و متعارض هستند؛

2. شرکت در جنگ و درگیری‌های مسلحانه مستلزم تحرکات و وضعیت‌هایی است که با حجاب کامل مورد نظر اسلام و حیای مطلوب برای زن تناسب ندارد. همراهی با مردان در صحنه‌ی جنگ و اختلاط با مردان نامحرم، به ویژه اختلاط و تلاقی با مردان سپاه کفر و شرک، به هیچ‌روی با عفاف و حیای زن مسلمان سازگاری ندارد؛

3. احتمال اسارت زنان مسلمان به دست سپاهیان کفر، نه تنها با غیرت مردان مسلمان منافات دارد بلکه اسارت زنان مسلمان موجب تسلّط کفار و مشرکان بر نوامیس مسلمانان می‌شود و تأثیرات ناگواری بر روحیه‌ی سپاه اسلام دارد و اساساً به اقتدار و عزّت مسلمانان آسیب می‌رساند؛(9)

4. نقش مهم و تأثیرگذار زنان در خانواده و حمایت‌های معنوی آنان از مردان خانواده برای شرکت در جنگ و جهاد، از دیگر زمینه‌هایی است که حضور زنان را در نبرد نظامی برنمی‌تابد. بی شک برای حفظ و استمرار خانواده و پاسداشت آن به ویژه در شرایط جنگ و جهاد، حضور مؤثر و روحیه‌ساز زنان در خانواده بسیار ارزشمند و کلیدی است.

دیگربار تأکید می‌کنیم که این حکمت و فلسفه نیز هم‌چون برخی از حکمت‌هایی که در مباحث پیشین ارائه شد، درباره‌ی غالب و عامه‌ی زنان صدق می‌کند؛ هر چند در مواردی خاص برای زنانی که نقش خانوادگی ندارند مصداق نداشته باشد امّا برای عموم جامعه مسئله‌ای مهم و قابل اعتناست.

M O B I N A · 23/4/23

نمونه‌ای از قهرمانیهای صدر اسلام بر علیه کفر و نفاق

در سال هجرت پیغمبر اسلام (ص) به مدینه قبیلة خزرج با طایفة بنی نضیر که یهودی بودند و در مدینه و اطراف آن زندگی می‌کردند، معاهده‌ای بستند دایر بر اینکه مسلمانان از ناحیة بنی‌نضیر مورد تعرض و بی احترامی قرار ننگیرند و طرفین در دین خود آزاد باشند.
طایفة بنی‌نضیر (یهود خائن) چون پیروزیهای پیاپی مسلمانان را در مقابل کفار قریش مشاهده کردند وحشت زده شده، پیمان خود را شکستند. هنگامی که پیغمبر اکرم برای کاری با اصحاب میان آنان رفته بود بر قتل رسول خدا توطئه نمودند که با رها کردن سنگب بر سر مبارکش به حیات او پایان بخشند؛ خداوند پیغمبرش را از این توطئه پلید آگاه ساخت و رسول اکرم(ص) به مدینه و مقر خود مراجعت فرمودند و تصمیم گرفتند مدینه را که مرکز مسلمانان شده بود از لوث وجود آنان پاک سازند. (سال سوم هجرت).
پیامبر اکرم به آنان ابلاغ فرمود که مدینه را ترک گویند در این هنگام جمعی از منافقین با سرکردگی ابن‌أبی و هم‌پیمانان آنها از طایفة‌ قطفان نزد دشمنان رفته و به آنها دلگرمی دادند و گفتند هرگز از مدینه خارج نشوید و ما آماده‌ایم تا با دو هزار جنگجو در کنار شما بجنگسم و از شما دفاع نماییم. آنان نیز به وعده‌های منافقان دل بسته و از تخلیة‌مدینه سرباز زدند و اعلان جنگ نمودند. سپاه اسلام به دستور پیامبر اکرم بر آنان تاختند و دژهایشان را به محاصره گرفتند. در این حال گروهی از منافقان با ابورافع که مردی ثروتمند بود همدست شده،‌ رهسپار خیبر شدند.
ابورافع با پول خود مردم را به دشمنی با رسول خدا و یارانش تشویف می‌نمود و در این راه آنچنان کوشید تا امنیت شهر مدینه را به خطر انداخت. او آتش کین و کدورت را میان اهالی این شهر برافروخت و می‌خواست با ایجاد تفرفه زمینه‌ای برای بهره‌برداری خودش مهیا سازد.

M O B I N A · 23/4/23

پیغمبر اکرم (ص) از فعالیت خائنانة این مرد آگاه شد و گروهی متشکل ا زپنج نفر از قبیلة‌خزرج را برگزید و جوانی برومند به نام عبدالله عتیک ر از میان آنان به فرماندهی برگزید و به مصاف آنان فرستاد و دستور فرمود از کشتار زنان و اطفال خردسال احتراز جویند. این عده با نیرویی برگرفته از ایمان به سوب قربانگاه شتافتند. آنان در مخفیگاهی نزدیک قلعه ابورافع که پراز مهمات و سرباز بود مجلس شور ترتیب دادند تا راههای ورود به قلعه را بررسی کنند،‌ در همین اثنا عبدالله عتیک با کلماتی نویدبخش بر جرأت و شهامت دوستان افزود و سپس به تنهایی در حالی که فقط یک شمشیر به همراه داشت دلیرانه راه دره را پیش گرفت و با وجود نگهبانان و تمام موانعی که سر راه موجود بود در نزدیکی اولین در دژ مخفی کشت و همین که شب فرا رسید و نگهبانان را خواب درربود، عبدالله داخل دژ شد و خود را به جایگاه ابورافع رساند و او را در تاریکی شب صدا زد. زنش صدای عبدالله را شنید و با صدا و آهنگی لرزان گفت ای وای این کیست؟ عبدالله صدای خود را تغییر داد و در حالی که وانمود می‌کرد که یکی از نگهبانان قلعه است، به ابورافع گفت این صدایی که می‌شنوم از کجاست و چند لحظه بعد بر ابورافع چیره شد و او را به هلاکت رسانید و با خوشحالی فراوان از دژ بیرون آمد، و با آنکه همگی به نزد رسول خدا (ص) شتافتند و جریان کشتن ابورافع را توضیح دادند. پیامبر شهامت و پاکباختگی آنان را تحسین فرمود،‌آنگاه به عبدالله فرمود پای خود را بگشاید و با دست مبارکش او را لمس فرمود. عبدالله می‌گوید همان دم چنان درد از وجودم رخت بربست که گویی پایم هیچ صدمه‌ای ندیده بود و به این ترتیب طومار زندگی منحوس ابورافع درهم پیچیده شد.
این بود نمونه‌ای از شهامت قهرمانانه مسلمین در صدر اسلام که ایمان نهال آن را در دلشان نشانده و فرآن هم آن را پرورش داده و به ثمر رسانیده بود. ایمان یک نفخة‌الهی است که همیشه مردان مستعد و دلهای زنده را به شاهراه عزت و سرافرازی رهنمون می‌سازد، و آیات قرآن با تأثیر شگرف خود زنگار ترس و سستی را از دلها می‌زداید و روح فداکاری و مبارزه را در باطن اهل ایمان زنده می‌دارد. قرآن برای اصلاح جهان و ارشاد عامة ‌بشر نازل شده و همه را به صلح و آرامش و برقراری حق و عدالت و زندگی انسانی فرا می‌خواند،‌و تمام اینها را با کسب شهامت و روح فداکاری در راه حق پیوند داده می‌فرماید: « خدا جان و مال اهل ایمان را به بهشت خریداری کرده، آنها در راه خدا جهاد می‌کنند که دشمنان دین را بکشند یا خود کشته شوند این وعدة ‌قطعی است بر خدا و عهدی است که در تورات و انجیل و قرآن یاد فرموده است، و از خدا باوفاتر به عهد کیست؟ ای اهل ایمان، شما به خود در این معامله بشارت دهید که این معامله با خدا براستی سعادت و پیروزی بزرگی است.»71

M O B I N A · 23/4/23

جهاد و مبارزه در صحنه با دشمنان نوعی جهاد فی سبیل‌الله است، و بالاتر و پرارزشتر از آن مبارزه و جنگیدن در صحنه درون و ضمیر خود انسان است که در راه برقراری نظام الهی در جامعة‌انسانی نقش بسزایی دارد.
انسان از نظر اسلام دارای دو شخصیت است:‌
الف. شخصیت فردی که بدین لحاظ در شئون اختصاصی خود احکام و وظایفی دارد.
ب. شخصیت اجتماعی که از این نظر جزیی از پیکر جامعه محسوب می‌شود. وقتی انسان از عهدة وظایف الهی بخوبی برآمد و عقیده‌اش ثابت و استوار بود و توانست نفس و هواهای آن را مهار کند و تحت حاکمیت خدا درآورد و براستی بندة‌خدا گردد، نه اسیر و بندة‌ هوای‌نفس، و اعمال و کردارش را بر مبنای دین و سنتهای الهی انجام دهد،‌ نه تقلید از سنتهای جاهلانه،‌ یقیناً دارای شخصیت اجتماعی مفید و مؤثری خواهد بود و از طریق همکاری و تعاون با همکیشان خود کاخ اجتماع را براساس ایمان به خدا و عمل به نظام الهی برپا خواهد داشت. در این صورت دو شخصیت مزبور در انسان به کمال رسیده،‌ و انسان در یک محیط به سوی یک هدف مشترک،‌که جلب رضای پروردگار و همان صلاح فرد و جامعه است، به پیش می‌تازد.
بنابراین، جهاد با دشمن هم جزء همین برنامة‌کلی است و به کملا رساندن شخصیت فردی و اجتماعی وظیفة‌ حتمی مؤمنین است که وقتی آن را انجام دادند خداوند به آنان نوید پیروزی می‌دهد؛ این است معنی « اِن تَنْصُرُ اللهِ یَنْصُرْکُمْ»72، کانَ حقّاً عَلَینا نَصْرُ الْمُؤمِنینَ73. یاری خدا همین است که در تمام شئون زندگی برنامه‌های اسلامی را تحقق بخشند و در راه بر پایی نظام الهی قیام کنند. همچنانکه سورة‌ والعصر با پیامی جامع و کوتاه طریق وصول به کمال را در شخصیت فرد را تثبیت می‌کند و آنگاه از طریق توصیه نمودن به حق و بردباری و تعاون همگانی در انجام کارهای خیر و صلاح پیروزی و سعادت اجتماعی را متحقق می‌سازد، و عملاً‌ افراد جامعه دارای نقش ارشاد و راهنمایی و نیروی پذیرش و شنوایی خواهند بود.
بنابراین، جهاد با هواهای سرکش نفس به عنوان جهاد اکبر معرفی شده و جهاد و قتال با دشمنان اگر با پیروزی در جهاد اکبر و تثبیت راه و روش الهی در اعمال فردی و اجتماعی پایه‌گذاری نشود، بی‌ثمر خواهد بود.
عوامل پیروزی در صحنة جنگ

در جهاد با دشمنان دو نیروی عمده لازم است:
نیروی مادی؛ ب. نیروی معنوی

M O B I N A · 23/4/23

دربارة نیروی مادی با لحنی صریح فرمان می‌دهد: « و شما برای مبارزه با آنها خود را مهیا کنید و تا آن حد که می‌توانید از آذوقه و آلات جنگی و اسبان سواری برای تهدید دشمنان خداوند و دشمنان خود فراهم سازید.»74
در آیة ‌مزبور به این نکته اشاره شده که منظور از فراهم آوردن قوا تنها برای کسب پیروزی در میدان جنگ نیست، بلکه قبل از هر چیز، باید وسیله‌ای برای برقراری حق و جلوگیری از خرابکاری دشمنان حق قرار گیرد، و اینکه در ذیل آیه می‌فرماید دشمن خدا و خود را مرعوب سازید یعنی با حفظ برتری نظامی و مهیا بودن برای جهاد « فی سبیل الله»‌ دشمنان را از بی احترامی به حریم اسلام و مسلمین برحذر دارید.
بنابراین،‌نیروی مادی یکی از عوامل ایجاد آرامش و پیشگیری از بی احترامی دشمنان به حریم امنیت و آسایش جامعه مسلمین است.
علاوه براین، قرآن کریم برای به کارگیری مؤثر نیروها در جبهة ‌جنگ و جهاد نکات جالبی را بیان می‌فرماید که رسول خدا نیز آنها را در میدانهای کارزار به سربازان اسلام تعلیم می‌فرمود،‌ که پاره‌ای از آن مربوط به اقدامات مقدماتی و نحوة ‌موضعگیری سپاهیان و توزیع واحدهای جنگی و لزوم طاعت از فرماندهان است.
در سورة‌انفال می‌فرماید: « و همه با روح وحدت ایمانی پیرو فرمان خدا و رسول خدا باشید،‌ و هرگز راه اختلاف و تنازع (که موجب تفرقه اسلام است) نپوید که در اثر تفرقه ترسو و ضعیف شده،‌ قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد، بلکه همه باید یکدل ( در راه خدا )‌ پایدار و صبور باشید،‌ که خدا همیشه با صابران است.» 75
قرآن کریم عقب نشینی و شکست سپاه مسلمین را در جنگ احد معلول پراکندگی و اختلاف سربازان و سرپیچی از فرامین دانسته و چنین می‌فرماید:‌« و به حقیقت صدق وعدة‌خدا را، که شما را بر دشمنان غالب گرداند و آنگاه دریافتید که غلبه کردید و به فرمان خدا کافران را در خاک هلاک انداختید و همیشه بر دشمن غالب بودید تا اینکه در کار جنگ احد سستی کرده،‌ اختلاف انگیختید ( برخی در سنگری که پیغمبر دستور داد ایستاده گروهی از پی غنیمت رفتید)‌ و نافرمانی حکم پیامبر کردید پس از آنکه هر چه آرزوی شما بود (‌از فتح و غلبه بر کفار و غنیمت بردن) به آن رسیدید، منتها برخی برای دنیا و برخی برای آخرت می‌کوشیدید و سپس از پیشرفت و غلبه شما را باز داشت تا شما را بیازماید.»76
دربارة نیروی معنوی نیز آیات بسیاری نازل شده که در اینجا به ذکر برخی از آنها می‌پردازیم:

M O B I N A · 23/4/23

البته،‌ صبر و بردباری یک نیروی مثبت است که به وسیلة‌آن با عوامل ضعف و اضطراب مبارزه می‌شود و مؤمن به وسیلة همین نیرو راه خود را با متانت و بردباری در برابر مشکلات باز می‌کند، و هرگز بردباری به معنی تن دادن به ناملایمات و تسلیم در برابر موانع و مشکلات نیست، و نمی‌توان در رفع آنها منتظر قضا و قدر بود،‌زیرا منظور از قضا و قدر گردن نهادن به مقررات و احکام و نوامیس الهی است، و حال آنکه قوانین و نوامیس پروردگار ما را در برابر وظایف دیگری قرار می‌دهد. مثلاً دربارة تغییر نعمت چنین مقدر فرموده است : ( حکم ازلی خدا )‌ این است که خدا نعمتی که به قومی عطا کرد تغییر نمی‌دهد ( و نعمت را به عذاب مبدل نمی‌کند) تا وقتی که آن قوم حال خود را تغییر دهند ( و اطاعت اهل معصیت کنند) که خدا شنوای ( دعای پاکان )‌و دانای ( بد و خوب‌ احوال بندگان) است.78
و دربارة پیروزی نیز چنین مقدر فرمود: که باید آن را از راه کوشش و استقامت به دست آورد و این معنی صبر است و مصابرت که در آیة‌ مذکور آمده است به معنی تحمل شداید همگانی است، که بایستی بار مشکلات جامعه را با استقامت و مبارزة ‌دسته جمعی تحمل کرد و در راه مقابله و مبارزه با ظلم و زشتیها و بی احترامی و قلدریها و به خاطر اصلاح انحرافات و رفع نادانی و افکار گمراه کننده پایداری و بردباری همگانی لازم است.
مراقب بر رخنه گاههای دشمنان و جفظ مرزها،‌ که مبادا راهی برای بیگانگان باز شود،‌ و نیز تعلیمات نظامی و مجهز ساختن مردم به دانش و آگاهیهای مفید و اخلاق نیکو،‌ همه مشمول کلمة‌ مرابطت است که در آیة‌ شریفه عنوان گردیده است،‌ آن زمان که انسان بتواند رخنه‌گاههای شرور و بدیها را سد کند،‌ می‌تواند فارغ‌البال راه کمال را بپوید. بنابراین،‌ صبر برای استقامت در برابر مشکلات وارده است ولی مسئلة‌ آمادگی و مراقبت از مرزها به خاطر پیشگیری از مشکلاتی است که احتمال بروز آن می‌رود.
تقوا و پرهیزکاری باید در همه حال ملاک کار مردان باایمان باشد، تا کارهایی که انجام می‌دهند در پرتو این اصل به نتیجة‌مطلوب و هدف قطعی خود برسد. تقوا آدمی را در تمامی احوال از بزه کاری و اخلال در انجام وظیفه مصون می‌دارد.
صبر و تحمل نیرویی معنوی و حالتی است نفسانی که تحمل مشقتها و سختیها را آسان و هموار می‌گرداند و اُمُّ الفضائل است؛‌ یعنی همة‌ فضیلتها و کمال مادی و معنوی در پرتو صبر به دست می‌آید.

M O B I N A · 23/4/23

در این آیة‌مبارکه از سورة‌ آل عمران، پس از آنکه پیروزی مسلمانان را در جنگ بدر بازگو کرده،‌ آمده است که خداوند چگونه در جنگ بدر با وجود کمی نفرات و ادوات جنگی آنان را نصرت بخشید؛‌و نیز شکست و گریز آنان را در جنگ احد یادآور شده که بر اثر سرپیچی از فرمان پیامبر اکرم(ص) و رها کردن سنگرها به منظور دستیابی به غنایم جنگی دچار چنین بلیة‌ بزرگی شدند. آنان گمان می‌کردند که به صرف مسلمان بودن می‌توان یاری خدا را برای همیشه نسبت به خود جلب کرد، ولی در جنگ احد فهمیدند که علاوه بر قبول اسلام باید از احکام و سنتی که موحب تحقق پیروزی است نیز اطاعت و پیروی کنند. راستی فاجعة ‌احد مصیبت گرانی آن هم در طلیعة‌ زندگی نوینشان به شمار می‌آمد که کم‌کم ضعف سراپایشان را فرا گرفت مخصوصاً به واسطة‌تبلیغات خائنانه‌ای که منافقان در داخل می‌کردند. چون پیش خود می‌پنداشتند که چرا باید شکست بخورند و اموالشان ضایع گردد و از دشمنان آن همه ضربه و آزار ببینند. بدون تردید هرگاه آثار این گونه افکار که با تبلیغات موذیانة‌ منافقین همراه بود، در دلشان رسوخ پیدا می‌کرد،‌ پس از کوتاه زمانی روح ضعف و حقارت و ناامیدی در نهاد آنها پرورش می‌یافت که بکلی آنان را از هستی و حیات ایمانی ساقط می‌نمود؛ و ممکن است هنوز هم این اوهام در دل بعضی از مسلمانان باشد و چنین پندارند که هیچ‌گاه نباید پیروزی نصیب کفارشود، زیرا آنان دشمنان اسلامند و مسلمانان بندگان خاص خدا بوده و آیین عبودیت الهی را بجا می‌آورند، و به همین ادعا بسنده کرده از نیروهای مؤثر مادی و معنوی برای کسب پیروزی استفاده لازم را نکنند.
آیة ‌مزبور جهت هشدار و تربیت مسلمانان می‌فرماید: شداید و بلایایی که بر جان و مال مسلمین وارد می‌شود یکی از شئون الهی است و آزمایشی است برای مؤمن و کافر، با این تفاوت که وقتی فرد مؤمن بدان دچار آید باعث پاکیزگی روح او می‌شود،‌ و اما برای کافران کیفر و مجازات به شمار می‌رود. آیة‌ شریفة‌ به یک عادت ثابت اهل کفر اشاره می‌کند، که پیشتازان باطل همیشه برای تزلزل اهل حق یاوه‌هایی می‌سرایند تا بدین وسیله آنان را دچار وسوسه‌ها و تشنج فکری سازند و به هدف تفرقه‌افکنی و گسستن ریسمان وحدت مسلمین نایل گردند، و برای رفع تأثیر سوء این وسوسه‌ها می‌فرماید: (اگر صبوری پیشه کنید و پرهیزگار باشید این از پایداری است) یعنی نباید صور کنید انتساب به دین باعث نگهداری شما از نابسامانیها خواهد بود، بیمة‌ شما در این گرفتاریها تنها صبر و تقواست، باصبر و متانت شداید را از میان بردارید و با تقوا به راههای انحراف و لغزش درنیفتید.

M O B I N A · 23/4/23

در سورة‌ بقره نیز دو آیه آمده است: یکی قبل از آیه‌ای که بیانگر فضیلت «شهادت و شهید» است،‌ و دیگری بعد از آن که در هر دو استفاده از نیروی عظیم صبر و بردباری در کسب پیروزی را در همة ‌زمینه‌ها فرمان می‌دهد، و ثمرة ‌شیرین صبر را که رسیدن به مقام رحمت الهی است بیان می‌دارد. آیة ‌قبل برای تمهید و آماده‌سازی روح مؤمن است که با اتمداد از صبر و نماز به منظور عروج به مقام رفیع «شهادت» توسل جوید. و در آیة‌ بعد وجود مشکلات و مصائب و شداید در همة‌ شئون زندگی را یک سنت تغییر ناپذیر اعلان می‌کند و تنها کسانی را بشارت پیروزی و تفوق بر همة‌مشکلات و رسیدن به کمال نهایی و فلسفة‌حیات می‌دهد که از سرمایة ‌پرارزش و نیرومند صبر برخوردار باشند: « ای اهل ایمان، در پیشرفت کار خود صبر و مقاومت پیشه کنید و به ذکر خدا و نماز توسل جویید که خدا یاور بردباران است و البته، شما را به سختیها چون ترس و گرسنگی و نقصان اموال و نفوس و آفات زراعت بیازماییم و بشارت و مژدة‌ آسایش از آن سختیها برای صابران است.»80
افراد مؤمن مانند سایر مردم در عرصة ‌این زندگی دستخوش بسیاری از حوادث طبیعی از قبیل بیماری، مرگ،‌ تنگدستی، ناتوانی، و غیره واقع می‌شوند، که اگر در برابر شداید روزگار و گرفتاریهای آن آدمی نتواند مقاومت کند،‌دیگر او انسانی که به منظور خلافت در روی زمین آفریده شده نخواهد بود. بزرگترین حافظ شخصیت انسان در حوادث بلخ و شیرین زندگی به همراه داشتن نیروی لایزال صبر و نماز است.
نقش نماز در آرامش بخشیدن به جان آدمی در هر اضطرابی و در بازدارندگی از جزع و بی‌تابی، که ضد صبر است، اثر تمام دارد؛‌ چنانچه در آیات قرآن آمده است: « انسان مخلوقی طبیعتاً سخت، حریص و بی‌صبر است، چون شر و زیانی به او رسد سخت جزع و بی‌قراری کند، و چون مال و دولتی به او رسد (بخل ورزد) منع احسان کند مگر نمازگزاران حقیقی، آنان که در نماز و طاعت الهی عمر گذراندند.»

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین