جایگاه فرهنگ و آثار تهاجم فرهنگى از دیدگاه رهبر انقلاب

M O B I N A · 6/4/23

طرح مسأله و ضروت بحث

دغدغه فرهنگى و اهتمام به مسئله فرهنگ، یک وقت یک حالت حساسیت شخصى است یک وقت هم ناشى از نگرش به فرهنگ است. حساسیت شخصى و گرایش هاى فردى، آنچنان اهمیت و ارزشى ندارند آنچه که مهم است این است که ما ببینیم واقعا فرهنگ چه تاثیرى در سرنوشت کشور دارد و پرداختن به مسئله فرهنگ و حساس بودن بر روى آن، براى آینده اى که همه ما به آن علاقه مندیم و براى آن کار مى کنیم چه قدر مى تواند نقش ایفا کند.

ما فرهنگ را بسـ*ـتر اصلى زندگى انسان مى دانیم؛ نه فقط بسـ*ـتر اصلى درس خواندن و علم آموختن. فرهنگ هر کشور، بسـ*ـتر اصلى حرکت عمومى آن کشور است. حرکت سیاسى و علمى اش هم در بسـ*ـتر فرهنگى است. فرهنگ، یعنى خلقیات و ذاتیات یک جامعه و بومىِ یک ملت؛ تفکراتش، ایمانش، آرمان هایش؛ این ها تشکیل دهنده مبانى فرهنگ یک کشور است؛ این هاست که یک ملت را یا شجاع و غیور و جسور و مستقل مى کند، یا سرافکنده و ذلیل و فرودست و خاک نشین و فقیر مى کند. فرهنگ، عنصر خیلى مهمى است. ما نمى توانیم از فرهنگ و رشد فرهنگى و پرورش فرهنگى صرف نظر کنیم.

دشمنان ملت ایران جهت دستیابی به اهداف شوم خود، بیش از آنچه به توپ و تفنگ و این چیزها احتیاج داشته باشند، به اشاعه بنیان هاى فرهنگىِ فاسدساز نیاز دارند.

در این نوشتار، جهت آشنایی بیشتر دانشجویان، اساتید و نسل جوان با جایگاه فرهنگ و آثار تهاجم فرهنگی، گزیده رهنمودهای مقام معظم رهبری در این باره که در طول سالهاى 83ـ68 در جمع دانشگاهیان و مسوولین فرهنگی کشور بیان فرمودند ارایه می گردد.

M O B I N A · 6/4/23

فرهنگ یک ملت

بین علم و تکنولوژى و تبعات آن، با فرهنگ تفاوت وجود دارد. دو مقوله جداگانه اند. اگر چه خود علم هم جزو شاخه هاى فرهنگ است، اما فرهنگ به معناى خاص براى یک ملت عبارت از ذهنیات و اندیشه ها و ایمان ها و باورها و سنت ها و آداب و ذخیره هاى فکرى و ذهنى است، که از این جهات، ما نه فقط از دنیاى پیشرفته در علم و تکنولوژى، عقب نیستیم، بلکه در بسیارى از جهات از آن ها جلوتر هم هستیم. البته نمى خواهیم مبالغه و اغراق گویى و مطلق گویى کنیم، گر چه در یک چیزهایى از همین شاخه هاى فرهنگ خارجى ها و عمدتا اروپایى ها از ما جلوتر هستند. (1)

تأثیر فرهنگ، در آینده یک ملت و یک کشور، با هیچ چیز دیگر قابل مقایسه نیست

بنده اصرار دارم که در محافل تصمیم گیر نظام جمهورى اسلامى یک مقوله مورد توجه قرار بگیرد و آن مقوله فرهنگ است. دغدغه فرهنگى و اهتمام به مسئله فرهنگ، یک وقت یک حالت حساسیت شخصى است یک وقت هم ناشى از نگرش به فرهنگ است.

حساسیت شخصى و گرایش هاى فردى، آنچنان اهمیت و ارزشى ندارند آنچه که مهم است این است که ما ببینیم واقعا فرهنگ چه تاثیرى در سرنوشت کشور دارد و پرداختن به مسئله فرهنگ و حساس بودن بر روى آن، براى آینده اى که همه ما به آن علاقه مندیم و براى آن کار مى کنیم چه قدر مى تواند نقش ایفا کند.

به نظر ما اینگونه است که بخش عمده فرهنگ، همان عقاید و اخلاقیات یک فرد یا یک جامعه است. رفتارهاى جامعه هم که جزو فرهنگ عمومى و فرهنگ یک ملت است، برخاسته از همان عقاید است. در واقع عقاید یا اخلاقیات، رفتارهاى انسان را شکل مى دهند و به وجود مى آورند.

M O B I N A · 6/4/23

خلقیات اجتماعى، رفتارهاى اجتماعى را به وجودمى آورند، بنابر این درست است که مقوله فرهنگ در موارد زیادى شامل رفتارها هم مى شود، لیکن اساس و ریشه فرهنگ عبارت است از عقیده و برداشت و تلقى هر انسانى از واقعیات و حقایق عالم و نیز خلقیات فردى و خلقیات اجتماعى و ملى.

بنده چند نمونه از خلقیات اجتماعى و ملى را که براى یک ملت تعیین کننده است در این جا عرض مى کنم:مثلا عزم و اراده، غرور ملى، احساس توانایى، احساس قدرت براقدام و عمل و سازندگى، انضباط، نشاط، همکارى و مشارکت.اگر فرض کنیم ملتى همراه با ایمان و عقیده اى که دارد این اخلاقیات را هم دارا باشد، خواهیم دید که چقدر در رسیدن به اهداف و آرمان هایش به او کمک خواهد کرد.

بنابراین به نظر ما مقوله فرهنگ از نظر تاثیرش در آینده یک ملت و یک کشور، با هیچ چیز دیگرى قابل مقایسه نیست، اهمیت مقوله فرهنگ از این جاست.لذا هرآنچه که موجب دغدغه انسان نسبت به آینده کشور و اهداف و آرمان هاى آن مى شود، همین ها موجب دغدغه در مسائل فرهنگى هم مى شود.

بنابراین دغدغه فرهنگى، ناشى از دغدغه نسبت به انسانیت انسان و نسبت به اهداف والاى انسانى و نسبت به آن چیزهایى است که حقیقتا مى خواهیم به آن ها دست پیدا کنیم و براى آن ها تلاش مى کنیم و براى آن ها زنده هستیم.

بنابراین اگر فرض کنیم در کشور محصولات فرهنگى ناسالمى وجود داشته باشد فکر ناسالم، اخلاق ناسالم، رفتار ناسالم، ابزار فرهنگى ناسالم، رسانه هاى ناسالم، کتاب ناسالم، وسائل هنرى ناسالم که بتواند با خرافات و کج اندیشى ها و کجروى ها عقاید را سست و مخدوش کند، این ها فرآورده هاى ضد انسانى اند، مقابله با آن ها باید با انگیزه دفاع از انسانیت صورت بگیرد و همه باید در این زمینه احساس وظیفه کنند. نگاه ما به فرهنگ، اینگونه است. (2)

M O B I N A · 6/4/23

بنابراین اگر فرض کنیم در کشور محصولات فرهنگى ناسالمى وجود داشته باشد فکر ناسالم، اخلاق ناسالم، رفتار ناسالم، ابزار فرهنگى ناسالم، رسانه هاى ناسالم، کتاب ناسالم، وسائل هنرى ناسالم که بتواند با خرافات و کج اندیشى ها و کجروى ها عقاید را سست و مخدوش کند، این ها فرآورده هاى ضد انسانى اند، مقابله با آن ها باید با انگیزه دفاع از انسانیت صورت بگیرد و همه باید در این زمینه احساس وظیفه کنند. نگاه ما به فرهنگ، اینگونه است. (2)

فرهنگ، بسـ*ـتر اصلى حرکت عمومى، سیاسى و علمى کشور است

ما فرهنگ را بسـ*ـتر اصلى زندگى انسان مى دانیم؛ نه فقط بسـ*ـتر اصلى درس خواندن و علم آموختن. فرهنگ هر کشور، بسـ*ـتر اصلى حرکت عمومى آن کشور است. حرکت سیاسى و علمى اش هم در بسـ*ـتر فرهنگى است.

فرهنگ، یعنى خلقیات و ذاتیات یک جامعه و بومىِ یک ملت؛ تفکراتش، ایمانش، آرمان هایش؛ این ها تشکیل دهنده مبانى فرهنگ یک کشور است؛ این هاست که یک ملت را یا شجاع و غیور و جسور و مستقل مى کند، یا سرافکنده و ذلیل و فرودست و خاک نشین و فقیر مى کند.

فرهنگ، عنصر خیلى مهمى است. ما نمى توانیم از فرهنگ و رشد فرهنگى و پرورش فرهنگى صرف نظر کنیم. فرهنگ هم مثل علم است؛ فرهنگ هم گیاه خودرو نیست. همه آنچه شما از نشانه ها و مظاهر فرهنگى در جامعه خودتان و در هر نقطه اى از دنیا مى بینید، بدون تردید این بذر را دستى افشانده است.

البته انسان بعضى از دست ها را مى بیند، اما بعضى از دست ها را نمى بیند؛ از داخل خانه، تا درون مدرسه، تا فضاى خیابان، تا رادیو و تلویزیون، تا ماهواره، تا تبلیغات جهانى، تا اینترنت، و از این قبیل چیزها. فرهنگ، هدایت و پرورش دادن مى خواهد. بنابراین در دانشگاه ها کارفرهنگى بسیار مهم است. (3)

سه عرصه مهم در فرهنگ کشور

من فرهنگ کشور را در سه عرصه به طور مهم و عام مشاهده مى کنم ...

اول، در عرصه تصمیم هاى کلان کشور است؛ یعنى فرهنگ به عنوان جهت دهنده به تصمیم هاى کلان کشور حتّى تصمیم هاى اقتصادى، سیاسى، مدیریتى و یا در تولید نقش دارد. وقتى ما مى خواهیم ساختمان بسازیم و شهرسازى کنیم، در واقع با این کار داریم فرهنگى را ترویج مى کنیم، یا تولید مى کنیم، یا اشاعه مى دهیم. وقتى تولید اقتصادى هم مى کنیم، در واقع داریم از این طریق فرهنگى را تولید مى کنیم، یا اشاعه مى دهیم، یا اجرا مى کنیم. اگر در سـ*ـیاست خارجى مذاکره اى مى کنیم و تصمیمى مى گیریم، عیناً همین معنا وجود دارد.

M O B I N A · 6/4/23

بنابراین فرهنگ مثل روحى است که در کالبد همه فعالیت هاى گوناگون کلان کشورى حضور و جریان دارد. فرهنگى که باید درتولید، خدمات، ساختمان سازى، کشاورزى، صنعت، سـ*ـیاست خارجى و تصمیمات امنیتى رعایت شود و حدود را معین و جهت را مشخص کند، چیست؟ این باید در این جا معین شود. بنابراین فرهنگ به عنوان جهت دهنده به تصمیم هاى کلان کشور است؛ این در واقع اهمیت و بناگذاشتنِ یک مبناى فرهنگى را در این جا به ما نشان مى دهد.

دوم، فرهنگ به عنوان شکل دهنده به ذهن و رفتار عمومى جامعه است. حرکت جامعه بر اساس فرهنگ آن جامعه است. اندیشیدن و تصمیم گیرى جامعه بر اساس فرهنگى است که بر ذهن حاکم است.

دولت و دستگاه حکومت نمى تواند از این واقعیتِ به این اهمیت، خود را کنار نگهدارد. وقتى مردم در خانواده و ازدواج و کسب و لباس پوشیدن و حرف زدن و تعامل اجتماعى شان در واقع دارند با یک فرهنگ حرکت مى کنند ـ بنده پیش از انقلاب در سخنرانى هایم مثال مى زدم و مى گفتم فرهنگ مثل تورى است که ماهى ها بدون این که خودشان بدانند، در داخل این تور دارند حرکت مى کنند و به سمتى هدایت مى شوند ـ دولت و مجموعه حکومت نمى تواند خود را از این موضوع برکنار بدارد و بگوید بالاخره فرهنگى وجود دارد و مردم به چیزى فکر مى کنند؛ نه، ما مسئولیت داریم این فرهنگ را بشناسیم؛ اگر ناصواب است، آن را تصحیح کنیم؛ اگر ضعیف است، آن را تقویت کنیم؛ اگر در آن نفوذى هست دست نفوذى را قطع کنیم. بنابراین فرهنگ به عنوان شکل دهنده به ذهن و رفتار عمومى جامعه هم یکى از میدان هاى اساسى است.
چیزهایى که در فرهنگ عمومى ما ضعیف است، یا جایش کم است، یا به قول آقایان احتیاج به دوز بالاترى دارد، کدام است؟

یکى از آن ها انضباط است. جامعه ما به انضباط، نهایت نیاز را دارد.

M O B I N A · 6/4/23

دیگرى، اعتمادبه نفس ملى و اعتزاز ملى است؛ یعنى احساس عزت کردن از این که من اهل ایرانم. به قول سهراب سپهرى، «اهل کاشانم، روزگارم بد نیست»؛ این افتخار است. یا در جاى دیگر مى گوید: «من مسلمانم».

اعتزاز به ایرانى بودن؛ ما به این نیاز داریم. البته این با ملى گرایى ناقص ـ همان ناسیونالیسم منفى مطرودى که ما همیشه آن را رد مى کردیم ـ نباید اشتباه شود؛ این ناسیونالیسمِ مثبت است؛ این ملى گرایى به معناى خوب قضیه است؛ ما به این احتیاج داریم.

مورد بعدى، قانون پذیرى است؛ به هم تنه نزدن، از هم جلو نیفتادن، حق همدیگر را برنداشتن، توى جیب همدیگر دست نکردن؛ این ها قانون است و ما در جامعه این ها را لازم داریم.

موضوع دیگر، غیرت ملى است. اگر ببینیم کسى دارد به نحوى از انحاء به مرزهاى فرهنگى یا دینى یا جغرافیایى یا ملى ما تعرض مى کند یا فکر تعرض دارد، باید خون ما به جوش بیاید و غیرت ما علاقه‌مند شود ... .

مقوله بعدى، تدین و دین باورى است؛ دین باورى با همان معناى عام خودش. من این جا به نظرم به دانشجویان هم این نکته را گفتم که هر کس شب بیست و یکم قرآن سرش گرفت و «بک یا الله» گفت، از نظر من او همان دانشجویى است که من مى گویم متدین و خدایى و مسلمان و حزب اللهى است؛ کارى ندارم از کدام حزب و جناح و تشکیلات است. ما باید همه را به این طرف بکشانیم که شب بیست و یکم ماه رمضان احساس کنند دلشان به سمت مسجد و قرآن مى کشد؛ این حالت براى کشور ما خیلى لازم است.

موارد دیگر، فرهنگ ازدواج، فرهنگ رانندگى، فرهنگ خانواده، فرهنگ اداره ـ رشوه بگیریم، نگیریم، با رشوه گیر چه کار کنیم، کار مردم را چگونه راه بیندازیم ـ و فرهنگ لباس است ... بنده با مُد خیلى موافقم؛ جزو آدم هایى هستم که به مُد گرایش دارم، اما مُدى که از داخل جوشیده باشد چون مُد یعنى ابتکار و نوآورى نه چیزى که از بیرون بیاید. مُد آرایش مو و لباس و حرف زدن ما همه اش دارد از بیرون مى آید ...

M O B I N A · 6/4/23

موارد دیگر، فرهنگ ازدواج، فرهنگ رانندگى، فرهنگ خانواده، فرهنگ اداره ـ رشوه بگیریم، نگیریم، با رشوه گیر چه کار کنیم، کار مردم را چگونه راه بیندازیم ـ و فرهنگ لباس است ... بنده با مُد خیلى موافقم؛ جزو آدم هایى هستم که به مُد گرایش دارم، اما مُدى که از داخل جوشیده باشد چون مُد یعنى ابتکار و نوآورى نه چیزى که از بیرون بیاید. مُد آرایش مو و لباس و حرف زدن ما همه اش دارد از بیرون مى آید ... .

الگوى مصرف وسائل زندگى مهم است؛ فرش و پرده و چراغمان چه طورى باشد؛ این ها را نمى شود ندیده گرفت. اگر کسى توى بحر این کارها برود، مى بیند چقدر سرمایه و فکر و همت و هنر دارد صرف این ها مى شود که گاهى بسیارى از آن ها بیهوده است.

بالاخره جایى باید موضع خود را درباره این ها معین کند؛ حتّى اگر بگوید من الان وقت ندارم و اولویتم تعیین لباس ملى نیست. خیلى خوب، معلوم بشود که ما تا پنج سال یا ده سال این اولویت را نداریم و مى خواهیم آن را کنار بگذاریم؛ لیکن بالاخره این انبار مجموعه فرهنگى صاحبى داشته باشد. این هم فرهنگِ در عرصه دوم است ... .

عرصه سوم، فرهنگ به عنوان سـ*ـیاست هاى کلان آموزشى و علمى دستگاه هاى موظف دولت است؛ یعنى آموزش و پرورش و آموزش عالى و بهداشت و درمان. دستگاه هاى موظف دولت بالاخره باید سـ*ـیاست هاى کلان آموزشى و علمى شان را از مرکزى بگیرند؛ این مرکز، این شوراست. درست است که آموزش و پرورش خودش یک مجمع مشورتى دارد، ولى او کار دیگرى مى کند و نزدیک به اجراست؛ اما این دورتر از اجراست؛ کلان تر و وسیع تر نگاه مى کند. وزارت علوم و بهداشت و درمان هم به شدت به این شورا احتیاج دارند ... .

در بحث فرهنگ به عنوان سـ*ـیاست هاى کلان آموزشى و علمى دستگاه هاى موظف دولتى که عرصه سوم بود یکى از کارهایى که باید در این شورا تصمیم گیرى و اجرا شود، نحوه استفاده از مدیران و اساتید وفادار به دین و نظام اسلامى و انقلاب است. (4)

M O B I N A · 6/4/23

اولین کارى که سلطه گران در رابـ*ـطه با فرهنگ کشورهاى تحت سلطه مى کنند

در رابـ*ـطه با فرهنگ کشورهاى تحت سلطه، اولین کارى که سلطه گران مى کنند ـ که از قدیم مرسوم بوده است ـ این است که فرهنگ این کشورها را؛ زبانشان، ارزش هایشان، سنت ها و ایمانشان را با تحقیر، با فشار، با زور، و در مواقعى به زور شمشیر و درآوردن چشم ـ که در تاریخ مواردى از آن را داریم ـ نابود مى کردند و نمى گذاشتند که مردم به زبان خودشان تکلم کنند؛ براى این که زبان وارداتى را قبول کنند.

وقتى انگلیسى ها به شبه قاره هند آمدند، زبان فارسى را که زبان دیوانى رایج بود، نگذاشتند پابرجا بماند و با گلوله و با فشار گفتند که حق ندارید فارسى حرف بزنید؛ فارسى را منسوخ کردند؛ انگلیسى را به جایش آوردند. در دوره حکومت سیاه پهلوى ها هم باورهاى مذهبى و عمومى و نیروبخش به جامعه؛ ایمان و اعتقادات، را از مردم به تدریج بیرون کشاندند و غیرت زدایى و ایمان زدایى کردند. (5)

معنا و مفهوم حقیقى تهاجم فرهنگى

من که مى گویم تهاجم فرهنگى، عده اى خیال مى کنند مراد من این است که مثلاً پسرى موهایش را تا این جا بلند کند. خیال مى کنند بنده با موى بلندِ تا این جا مخالفم. مسئله تهاجم فرهنگى این نیست.

البته بى بندوبارى و فساد هم یکى از شاخه هاى تهاجم فرهنگى است؛ اما تهاجم فرهنگىِ بزرگ تر این است که این ها در طول سال هاى متمادى به مغز ایرانى و باور ایرانى تزریق کردند که تو نمى توانى؛ باید دنباله رو غرب و اروپا باشى. نمى گذارند خودمان را باور کنیم. الان شما اگر در علوم انسانى، در علوم طبیعى، در فیزیک و در ریاضى و غیره یک نظریه علمى داشته باشید، چنانچه برخلاف نظریات رایج و نوشته شده دنیا باشد، عده اى مى ایستند و مى گویند حرف شما در اقتصاد، مخالف با نظریه فلانى است؛ حرف شما در روان شناسى، مخالف با نظریه فلانى است.

M O B I N A · 6/4/23

یعنى آن طورى که مؤمنین نسبت به قرآن و کلام خدا و وحى الهى اعتقاد دارند، این ها به نظرات فلان دانشمند اروپایى همان اندازه یا بیشتر اعتقاد دارند! جالب این جاست که آن نظریات کهنه و منسوخ مى شود و جایش نظریات جدیدى مى آید؛ اما این ها همان نظریات پنجاه سال پیش را به عنوان یک متن مقدس و یک دین در دست مى گیرند! ده ها سال است که نظریات پوپر در زمینه هاى سیاسى و اجتماعى کهنه و منسوخ شده و ده ها کتاب علیه نظریات او در اروپا نوشته اند؛ اما در سال هاى اخیر آدم هایى پیدا شدند که با ادعاى فهم فلسفى، شروع کردند به ترویج نظریات پوپر!

سال هاى متمادى است که نظریات حاکم بر مراکز اقتصادى دنیا منسوخ شده و حرف هاى جدیدى به بازار آمده است؛ اما عده اى هنوز وقتى مى خواهند طراحى اقتصادى بکنند، به آن نظریاتِ کهنه قدیمى نگاه مى کنند! این ها دو عیب دارند: یکى این که مقلدند، دوم این که از تحولات جدید بى خبرند؛ همان متن خارجى را که براى آن ها تدریس کرده اند، مثل یک کتابِ مقدس در سـ*ـینه خود نگه داشته اند و امروز به جوان هاى ما مى دهند. کشور ما مهد فلسفه است، اما براى فهم فلسفه به دیگران مراجعه مى کنند! (6)

اگر با تهاجم فرهنگى هوشمندانه و مدبرانه برخورد نشود، بسیار خطرناک است.

متأسفانه وقتى درباره تهاجم فرهنگى و ضرورت رویارویى با آن و نهى از منکر سخن مى گوییم غالبا ذهن مردم ـ به دلیل سوابق ذهنى و یا هر چیز دیگر ـ به سمت مصداق هاى کوچک مى رود. که این دو نتیجه بد دارد: یکى اینکه یک عده انسان هاى سطحى قضیه را در همان حد منصر مى بینند و نیرویشان را در جهت همان مثال هاى سطحى و کوچک که هیچ اهمیتى ندارد بسیج مى کنند و دوم اینکه هوشمندان و متفکرین جامعه که مى بینند مسئله در این حد خلاصه شده، اهمیت قضیه از نظرشان کاسته مى شود و این مایه نگرانى است

M O B I N A · 6/4/23

براى مثال ممکن است تهاجم فرهنگى در چهره و پوشش چند نفر زن در خیابان متجلى باشد و این را کسى مهم نداند. اما قضیه به اینجا منحصر نمى شود. بلکه قضیه این است که حقیقتا جبهه وسیعى از سوى دشمن با ابزار مؤثر، خطرناک و کارآمد و با استفاده از علم و تکنولوژى به وجود آمده براى اینکه جمهورى اسلامى را با تهاجم فرهنگى مواجه کنند.

چنین مبارزه اى اگر در مقابلش حرکتى انجام نگیرد بلاشک پیروز خواهد بود. به نظر من اگر با این تهاجم، هوشمندانه و با بهره گیرى از روش هاى درست و مدبرانه مقابله نشود، بسیار خطرناک و نابودکننده است. باید به این قضیه رسید. در این زمینه بایستى از اعمال سلیقه جلوگیرى کرد. اینکه فلان مسئول فلان بخش فرهنگى ما در یک قضیه اى سلیقه اى دارد، نباید ملاک باشد، بلکه باید خطر را با همان اهمیتى که دارد دید. (7)

تفاوت هاى تهاجم فرهنگى و تبادل فرهنگى

«تهاجم فرهنگى»، با «تبادل فرهنگى» متفاوت است. تبادل فرهنگى لازم است. هیچ ملتى بى نیاز نیست از این که در همه زمینه ها، از جمله در زمینه مسائل فرهنگى ـ آن مجموعه مسائلى که به آن ها نام فرهنگ داده مى شود ـ از ملت هاى دیگر بیاموزد. همیشه تاریخ نیز همین بوده است.

ملت ها در رفت و آمدهایشان، آداب زندگى را، خُلقیات را، علم را، لباس پوشیدن را، آداب معاشرت را، زبان را، معارف را و دین را از یکدیگر فراگرفته اند. این، مهم ترین تبادل هاى ملت ها با هم بوده است؛ حتّى مهم تر از تبادل اقتصادى و کالا. بسیار اتّفاق افتاده است که این تبادل فرهنگى، به تغییر مذهب یک کشور انجامیده است!

مثلاً در شرق آسیا، بیشترین عاملى که اسلام را به این کشورها ـ از جمله به کشور اندونزى، به کشور مالزى و حتى به قسمت هاى مهمى ازشبه قارّه ـ بُرد، دعوت مبلّغین نبود؛ بلکه رفت و آمد آحاد ملت ایران بود.

تجّار و سیاحان ایرانى راه افتادند، رفتند، آمدند و در سایه این رفت و آمدهاست که شما مى بینید ملت بزرگى که امروز شاید بزرگ ترین ملت اسلامى در آسیاست ـ یعنى اندونزى ـ مسلمان شده است. این اسلام را اوّل بار، نه مبلّغین دینى براى آن ها بردند و نه شمشیر و جنگ! اسلام را همین رفت وآمدها برد. خود ملت ما هم، در طول زمان، خیلى چیزها از ملت هاى دیگر آموخته است، و این، یک روند ضرورى براى تروتازه ماندن معارف و حیات فرهنگى در سرتاسر عالم است. این، تبادل فرهنگى است و خوب است.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین