پته دوزی

Tabassoum · 26/3/23

در فرهنگ و سنت خانواده‌های ما، از قدیم تا حالا، دوخت و دوز همیشه بوده و در جریان زندگی قرار داشته است. دوخت‌هایی که با ظرافت و دقت زیاد، به نخ‌های بی جان و پارچه‌های بی روح، شادابی و تازگی می‌دادند و فضای خانه را زیبا و جذاب می‌کردند. در بین دوخت و دوزهای متنوع که در هنر و فرهگ ما وجود دارند، پته دوزی، یکی از روش‌های جذاب برای به نمایش درآوردن هنرمندی مردم کشورمان است.

این هنر زیبا، اصیل و ماندگار، با نام‌های فطه دوزی و سلسه دوزی هم شناخته می‌شود و برخی از آن به این اسم یاد می‌کنند. در هر صورت، اسم رایج آن، پته دوزی است که کاربرد بیشتری دارد.

تاریخچه پته دوزی
این هنر زیبا و قدیمی، یکی از ماندگارترین روش‌های دوخت و دوز در کشورمان است که اصالت آن به کرمان برمی‌گردد. البته همچنان در کرمان، زرند، رفسنجان و سیرجان، پته دوزی رایج است و مردم هنرمند این مناطق، همچنان به دوخت و دوز مشغول هستند.

تاریخ دقیق و مشخصی از پیدایش این هنر زیبا و ماندگار در دسترس نیست اما در کتاب‌های مختلف، قدیمی‌ترین نمونه یک پته دوزی را مربوط به سال 1285 هجری قمری ذکر کرده اند. همچنین در مقبره نعمت الله شاه ولی، یک نمونه از پته دوزی پیدا شده است که به وسیله آن، مقبره او را پوشانده بودند. گفته می‌شود که این اثر در سال 1294 دوخته شده و برای تهیه کردن آن، سه سال زمان صرف کرده اند.

Tabassoum · 26/3/23

برای اینکه هنگام پته دوزی، سرعت عمل بالا باشد و در حین سرعت بالا، کیفیت کار هم خوب و دقیق باشد، به ابزاری مثل انگشتانه نیاز است که این کار حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تر انجام بپذیرد. این ابزار با جنس‌های مختلفی مثل فلزی، پلاستیکی، چوبی و چرمی تولید می‌شود.

این ابزار باید به صورتی ساخته شود که به انگشت فشار وارد نکند و کار کردن با آن راحت باشد. همینطور جنس فلزی زد رنگ آن هم بهترین نوع است که برای کار بسیار مناسب‌تر از سایر انگشتانه‌ها است.

قیچی
یکی دیگر از ابزاری که برای پته دوزی ضروری است، قیچی بوده که در انواع مختلفی وجود دارد و به کار می‌رود. قیچی زیگزاک و قیچی برش، همچنین قیچی گلدوزی، در کار پته دوزی مورد استفاده هنرمندان قرار می‌گیرند. قیچی گلدوزی در اندازه کوچک و بزرگ موجود است که برای پته دوزی، از فرم سر صاف آن استفاده می‌شود.

نخ
نخ‌هایی که از آنها برای دوخت و دوز روی پارچه پته استفاده می‌شود، ریس گفته می‌شود. این نوع نخ، **** از پشم دارد که ریسیده شده است. اگر قصد خرید محصولات پته دوزی را دارید، برای اینکه از کیفیت نخ آن اطمینان حاصل کنید، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

وقتی نخ پته را می‌شویید، نباید از خود رنگی پس بدهد.
وقتی یک تکه نخ پته را در دست گرفته و از دو طرف می‌کشید، نباید به راحتی بریده شود. اگر زود از هم جدا شد، معلوم می‌شود که کیفیت خوبی ندارد.
یکی دیگر از نکاتی که باید درمورد نخ پته بدانید، این است که این نخ باید صاف و یکدست باشد. پس دقت کنید که نخ فرفری، کیفیت خوبی ندارد.
سوزن مناسب
همان‌طور که می‌دانید، پته دوزی یکی از زیر شاخه‌های رودوزی است و به سوزن‌های مخصوصی نیاز دارد. سوزن مورد نیاز برای پته دوزی، چنایل نام دارد که چشمه درشت، طول متوسط و نوک تیز دارد. به خاطر اینکه نخ پته پشمی بوده و ضخامت زیادی دارد، پس سوزن این حرفه باید گشاد باشد تا نخ به راحتی از آن عبور کند.

برای نخ کردن سوزن، که معمولاً کار مشکلی است، روش‌هایی وجود دارد. می‌توان از سوزن نخ کن استفاده کرد و یا نخ را بین ورقه کاغذ نازکی قرار دهید و دو سر کاغذ را از سوراخ سورن عبور دهید و کاغذ را بکشید. چون نخ پته پشمی است، پس پرز دارد، برای همین می‌توان سر آن را دولا کرد که راحتتر داخل سوراخ سوزن قرار بگیرد.

Tabassoum · 26/3/23

ابزار پته دوزی
پته دوزی، به عنوان یکی از زیر شاخه‌های رودوزی سنتی در کشورمان ایران، بیشتر حاصل تلاش و زحمت بانوان این سرزمین کهن است که با حداقل امکانات، آثار گرانبها و ارزشمندی را تولید می‌کردند. به کمک عناصر و مواد طبیعی در منطقه زندگی‌شان، آثاری را خلق می‌کردند که هنوز با گذشت سال‌های زیادی، مردم جهان با دیدن آنها شگفت زده شده و برای این همه زیبایی ارزش بسیار زیادی قائل هستند.

این هنر قدیمی و اصیل را بانوان کرمانی با زحمت زیادی روی پارچه‌های پشمی به تولید می‌رساندند. به کمک نخ‌های رنگی و زیبا، ذوق و استعداد خود را روی پارچه‌های ضخیم و بی روح به نمایش درآورده و از آنها آثاری زیبا و جذاب خلق می‌کردند. برای تولید این اثر، به مواد و وسایلی هم نیاز داشتند.

وسایل مورد نیاز برای پته دوزی
برای اینکه یک اثر پته دوزی، با زیبایی هرچه تمامتر به تولید برسد، به ابزار و عناصری نیاز دارد تا در اختیار هنرمندان برای کار کردن قرار بگیرد. این موارد مورد نیاز، به دوسته ابزار و عناصر تقسیم می‌شوند که در ادامه، آنها را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.

پارچه
پارچه ای که در تولید پته دوزی به کار می‌رود، عریض نام دارد که ضخامت زیادی دارد. این پارچه را در زمان قدیم، با استفاده از ماشین‌های سنتی و ساده مثل دوپا باف و چهارپا باف تهیه می‌کردند. این جنس پارچه در شش رنگ متفاوت قرمز، کرم (شیری)، نارنجی، مشکی، سُرمه‌ای و سبز تولید می‌شود، اما رنگ قرمز و کرم آن محبوبیت بیشتری داشته و رایج‌تر است. به طوری که بسیاری از افراد پارچه پته دوزی را فقط با این دو رنگ می‌شناسند.

Tabassoum · 26/3/23

نحوه دوخت پته دوزی
هنرمندانی که توانایی دوخت و دوز به سبک پته دوزی را دارند، معمولاً نگرش، بینش و نگاه خود به جهان هستی را در قالب طرحها و نقشه‌های زیبا و خلاقانه به نمایش درمی‌آورند. در شروع کار، هنرمندان ابعاد مورد نظر خود را بررسی کرده و اندازه پارچه ای که به آن نیاز دارند را تهیه می‌کنند. بعد از آن، برای اینکه طرح خود را روی پارچه پیاده کنند، از کشیدن نقشه روی کاغذی به اسم کالک استفاده می‌کنند. بعد از آن نقشه را روی پارچه عریض منطبق کرده و با گرته زنی، طرح اولیه را می‌کشند.

بعد از آنکه طراحی کامل شد، باید برای آن رنگ‌های مناسب در نظر گرفته شود. طرح‌هایی که اصالت بیشتری دارند، به رنگ‌های تیره نیاز دارند. هر چند که به تازگی، رنگ‌های روشن هم در بین طرح‌های پته دوزی جا باز کرده اند.

در مرحله ساقه دوزی، پته دوز جای خطوط اصلی را که از قبل مشخص کرده بود سوزن می‌زند و بعد جاهای خالی را پر می‌کند. این مرحله را با اسم‌های آب دوزی و متن دوزی می‌شناسند. برگ دوزی و سایه زدن، جزو مراحل آخر این حرفه محسوب می‌شوند.

انواع دوخت در پته دوزی
انواع دوخت را که در این حرفه به کار می‌رود، به طور خلاصه عنوان می‌کنیم:

ساقه‌دوزی
شلال ساده
ساقه‌دوزی پهن
تک زنجیره‌ای
سه زنجیره‌ای
دوخت زیگزاک
شاخه‌دوزی
توپُردوزی ساده
دندان‌موشی
دوخت بخارا
ساتن‌دوزی
پتک چهار گوش
پتک چهار سوزنه

Tabassoum · 26/3/23

نقش‌های بکار رفته در پته دوزی
در پته دوزی از نقش‌های زیبا و اصیلی استفاده می‌شود که حاصل دقت و ظرافت هنرمندان است. این نقش‌ها تحت تاثیر تفکرات، بینش و اعتقادات هنرمند می‌توانند قرار بگیرند. همچنین از طرح‌های اصیل و ماندگار ایرانی هم در آنها استفاده می‌شود. طرح‌های اصلی در پته‌دوزی، لچک ترنج و بته‌جقه هستند.

کاربرد پته دوزی
این محصول اصیل و زیبا، غیر از جنبه تزئینی، کاربرد هم دارد و می‌تواند برای قسمت‌های مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد. برای مثال به عنوان، رومیزی، جانماز، پرده، جلد قرآن، روتختی، متکا، تابلو تزئینی، کوسن و موراد دیگر از این رودوزی زیبا و بی نظیر استفاده کرد.

پته دوزی یکی از صنایع دستی کرمان
مجموعه: هنرهای دستی و ترسیمی

صنایع دستی ایران, پته دوزی کرمان, سوزن دوزی

پته دوزی نوعی از رودوزی‌های کرمان است. پارچه زمینه پته پارچه‌ای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده می‌شود. هنرمندان پته دوز که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه دار هستند باکمک سوزن نقوشی ذهنی را که ملهم از پندارها و بینشهای شخصی شان است، به وسیلهٔ بخیه‌های نخی رنگین بر زمینه ی‌پارچهٔ پشمی ضخیمی(عریض) مینشانند.

پته دوزی یکی از زیباترین و قدیمی ترین سوزن دوزیهای سنتی ایران است که در تاریخ گذشته فرهنگی کرمان ریشه عمیقی دارد . پارچه پته دوزی دارای ظرافت و زیبائی خاصی است که از سوزن دوزیهای ظریف پوشیده شده است و تنها در کنار طرحهای دوخته شده فضای بسیار کمی از زمینه به صورت ساده باقمی ماند و گاهی هم تمام زمینه سوزن دوزی دشه و گوئی زمنیه ای در کار نیست.

به طور متوسط برای دوخت هر متر پته به حدود ۴۰۰۳۳۷۵ گرم نخ احتیاج دارد. دوخت خطهای کشیده شده در شال را تماماً خط دوزی می کنند که همان ساقه دوزی است برای پارچه های قرمز خط دوزی مشکی است پارچه سفید خط دوزی زرد است. پارچه مشکی و سبز خطهای آن به رنگ زرد دوخته می شود. بعد از اینکه خط دوزی تمام شد خطوط اصلی نقش که ساقه دوزی شد داخل آن با شیوه خاصی از سوزن دوزی پر می شود که اصطلاحاً پتک چهارگوش می گویند این دوخت معمولاً بین خطوط موازی حاشیه باریکی وجود دارد که از دوخت تیک چهارگوش پر می شود.

Tabassoum · 26/3/23

نکته: هر چه تیکها ریزتر و به هم نزدیک تر باشند در اصطلاح مثل منجوق باشند ارزش پته بیشت راست. در شال سفید از تیک چهارگوش به رنگ آبی، مشکی، سبز، زرد، قرمز، در شال قرمز از تیک به رنگ زرد سبز یا آبی استفاده می شود و در شال سبز از تیک سفید یا زرد استفاده می شود و در شال سرمه ای تیک سفید یا سبز پسته ای می دوزند می توان برای اینکه پارچه زمینه پر شود اطراف آن را با نخ قرمز یا مشکی با شلالهایی که روی آن را بایست محکم می کنند پر می شود.

بعد از دوخت خط دوز و تیک چهارگوش نوبت به دوخت متن یقه می شود که با تیک دراز دوخته می ود این دوخت به رنگ لاکی است و هم زمینه پر می شود و هم جها شکل با فاصله نزدیک به هم دوخته می شود. برای دوخت روش سنتی تیکها به صورت نامنظم زده می شود یعنی در جهتهای مختلف بالا و پائین. در این مرحله فواصل خالی بین تیکهای دراز را با رنگهای سبز تیره یا سرمه ای بخیه های بلند زده و روی آنها را بست می زنیم به طوریکه متن کاملاً از دوخت پر شضود. بعد از اینکه دوخت پته تمام شد نوبت برگ دوزی آن می شود که معمولاً اطراف یقه ها یا ترنج ها یا اطراف حاشیه ها را که بنا به سلیقه افراد بیشتر از سه إلی چهار نوع برگ استفاده یم کنند که به صورت بخیه های کوتاه و بلند با بخیه های مورب زیگزاگ سروی، شویدی و … می باشد .

رنگ برگ در پته سفید مشکی، لاکی، سبز ، آبی. پته قرمز: سفی، زرد، آبی، سبز. پته سبز: سفید، آبی، زرد، مشکی، لاکی. پته سورمه ای: سفی، زرد، آبی، سبز زده می شود. پته را بعد از دوخت با آب سرد و پودر لباسشویی حل شده در آب مدت کوتاهی خیس کرده و بعد کمی چنگ می زنیم چندین بار آب می کشیم تا کاملاً آب زلال شود سپس می گذاریم آب آن برود بعد خشک می کنیم و با اتو بخار آن را اتو می کنیم

منبع: بیتوته و فروشگاه سلام

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

پته دوزی

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Tabassoum

دستیار تالار هنر

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

دستیار تالار هنر

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین