بزها

Saghár✿ · 9/3/23

بز از رده پستانداران است که به زیر راسته نشخوارکنندگان و جنس Capra تعلق دارد که حدود ٩٠٠٠ سال قبل اهلی شده است. بیشتر محققان احتمال می‌دهند که بز را برای اولین بار در فلات ایران اهلی کرده‌اند. چند گونه بز وحشی نیز وجود دارند که شبیه بز اهلی هستند و بیشتر در کوهستانهای آسیا و اروپا زندگی می‌کنند. بز کوهی، که بز وحشی ایرانی نیز نامیده می‌شود بیشتر در منطقه‌های کوهستانی ایران و همچنین در قفقاز دیده می‌شود.

شکل ظاهری بزها
بز شبیه گوسفند است اما معمولا اندکی کوچکتر از آن است. نر و ماده بیشتر نژادهای بز شاخ دارند. شاخ بزها، بویژه در نرها، خنجری یا شمشیری شکل و راست و مارپیچی است. بز در زیر چانه معمولا ریش کم و بیش بلندی دارد. دم بز کوتاه است و اغلب به سمت بالا، راست می‌ایستد. زیر دم بزهای نر غده‌ای وجود دارد که در دوران زاد آوری، ماده بدبویی از آن ترشح می‌شود. بز برخلاف گوسفند که دارای پشم است مو و کرک دارد و همچنین برخلاف گوسفند که معمولا حیوان آرامی است٬ چالاک، پر جست و خیز و بازیگوش است.
شکل و اندازه گوش نژادهای بز اهلی گوناگون است. بیشتر بزهای آفریقایی و هندی گوشهای بزرگ، دراز و آویخته دارند٬ اما بزهای اروپایی از جمله نژادهای سانن و توگن بورگ دارای گوشهای کوچک و کوتاه ایستاده هستند. اندازه بدن و وزن بز بستگی به نژاد آن دارد. مثلا بلندی بعضی از بزهای خیلی کوچک پاکستانی حدود ۴۷٫۵ سانتیمتر از زمین تا شانه است و ٩ کیلوگرم نیز وزن دارند. وزن بعضی از بزهای نر نژاد سفید آلمانی تا ١١٠ کیلوگرم و بلندی قامت نژاد جمناپاری هند تا ١٢٢ سانتیمتر می‌رسد.
بدن بز از موهای صاف و گاهی مجعد، به رنگهای مختلف سیاه، قهوه‌ای، خاکستری، سرخ، سفید و یا ترکیبی از این رنگها پوشیده شده است. بلندی و جنس مو و کرکی که در لابه لای موها می‌روید در نژادهای مختلف فرق می‌کند. در بعضی نژادها مثل آنقره موها بلند، نرم، لطیف و ابریشم مانند و در بعضی نژادها کوتاه، زبر و خشن هستند.

نژادهای بز
بز اهلی نژادهای گوناگون دارد که در سراسر جهان پراکنده‌اند و به احتمال زیاد منشاء آنها پازن یا بز وحشی ایرانی بوده است. امروزه بیش از ٣٠٠ نژاد بز اهلی، با ویژگیهای مختلف، در سراسر جهان دیده می‌شوند، که شماری از آنها از نظر اقتصادی و زندگی انسان اهمیت فراوان دارد. مثلا نژادهای آنقره و کشمیر را برای تولید کرک و موی آنها و نژادهای سانن، توگن بورگ و چند نژاد اصلی دیگر را برای تولید شیر فراوان و بعضی نژادها را برای تولید گوشت پرورش می‌دهند.
نوعی نژاد بسیار کوچک بز را در افریقا، برای گوشت آن و در آمریکای شمالی به عنوان حیوان دست‌آموز خانگی پرورش می‌دهند و دانشمندان برای تحقیقات آزمایشگاهی از آن استفاده می‌کنند. در بخشهایی از آسیا و آفریقا طبق سنتهای رایج، نگهداری گله‌های بزرگ بز را نشانه برکت و ثروت می‌دانند. بز تقریبا هر نوع گیاه، حتی گیاهان تلخ مزه و خارهای بیابان را می‌خورد. از این‌رو گله‌داران بزرگ از بز برای پاکسازی مراتع خود از این گونه گیاهان بهره می‌گیرند.

Saghár✿ · 9/3/23

نژادهای ایرانی بز
با آنکه محققان فلات ایران را به مکان اهلی شدن بز دانسته اند اما نژادهای ایرانی ویژگیهای مطلوبی چون بزهای آلپی و آنقره ندارند. معروفترین بز نژاد ایرانی مرغز است که بیشتر در کردستان و آذربایجان غربی پرورش می یابد و نوعی از نژاد آنقره بشمار می رود. در سال از هر بز مرغز ٢ تا ٥/٢ کیلوگرم و گاهی بیشتر مو بدست می آید. مرغز برعکس نژاد آنقره نژاد شیرده خوبی است و در یک دوره شیر دهی تا ٢٠٠ لیتر شیر می دهد. بز مرغز با بزهای بومی آمیخته شده و اصالت نژادی خود را تا حدود زیادی از دست داده است. برای اصلاح نژاد و خالص کردن بز مرغز در سالهای اخیر اقداماتی شده است از موی مرغز در کردستان پارچه های لطیفی می بافند و لباس محلی کردی از آن تهیه می شود.
نژاد مهم دیگری که در ایران در استهای غربی و جنوب غربی پرورش می یابد نژاد نجدی است. که در یک دوره شیردهی ٢٠٠ تا ٣٥٠ لیتر شیر می دهد، بز نجدی گوشهای پهن و دراز و آویخته دارد و مانند بعضی از نژادهای دیگر بز دو آویزه گوشتی منگوله ای در زیر گلوی آن دیده می شود. شاخ بز نجدی خنجری شکل است و به سمت عقب خمیدگی دارد.

اهمیت بز
بز حیوان پر طاقتی است که هم در منطقه‌های کوهستانی کم‌علف و هم در دشتهای پست، بیابانها و منطقه‌هایی که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک هستند به خوبی پرورش می‌یابد. بز هر گیاهی را می‌خورد و حتی از خوردن کاغذ و زباله رویگردان نیست. بز از شاخه و برگ درختان با ایستادن روی دو پای عقب خود نیز تغذیه می‌کند و در مراتع انواع علف را از سطح خاک قطع می‌کند. همین ویژگیها باعث شده است که بز را حیوانی زیان آور بدانند که باعث فقیر شدن و حتی از میان رفتن مراتع و جنگلها، نابود شدن پوشش گیاهی، افزایش فرسایش خاک و در نتیجه تخریب محیط زیست می‌شود.
اما در مراتع بز هنگامی زیان آور است که به روشهای سنتی و عشایری در مراتع می‌چرد. امروزه درکشورهای پیشرفته برای نگهداری و تغذیه بز محلهای مخصوصی تدارک دیده‌اند و به این ترتیب محیط زیست را از گزندهای احتمالی این جانور محافظت می‌کنند. بز را می‌توان با کمترین علوفه و خوراک به آسانی نگهداری کرد. پرورش و نگهداری آن در سراسر ایران رواج دارد. در ایران روستاهای بدون گاو، اسب و حتی گوسفند دیده می‌شوند٬ اما روستای بدون بز وجود ندارد.

تولید مثل بز ها
فصل و سن زادآوری بز به آب و هوا، نوع و میزان غذا و نژاد بستگی دارد. در مناطق گرمسیری استوایی بز در تمام طول سال می‌تواند زاد آوری کند. اما در مناطق معتدل و سرد فصل زاد آوری اواخر تابستان تا اواخر زمستان است. آغاز سن زادآوری بز معمولا از ٧ ماهگی تا ١٩ ماهگی است٬ اما اغلب بزها تقریبا در یک سالگی قادر به تولید مثل هستند.
عمر بز معمولا میان ٨ تا ١٢ سال و بطور متوسط ١٠ سال است. فصل تولید مثل بز در ایران معمولا اواخر تابستان و اوایل پاییز است. دوره آبستنی تقریبا پنج ماه است و بزغاله‌ها معمولا در اسفند، فروردین و اردیبهشت متولد می‌شوند. بز یک تا دو و گاهی سه بزغاله می‌زاید. بزغاله بسیار چالاک و بازیگوش است و چند ساعت پس از تولد می‌تواند به همراه مادرش حرکت کند.

Saghár✿ · 9/3/23

فرآورده های بز ها
انسان از شیر، گوشت، مو، کرک، پوست، روده و حتی شاخ بز استفاده می کند.
شیر بز از نظر طعم، ترکیب، نوع و مقدار مواد٬ با شیر گاو و گوسفند تفاوت دارد. در شیر بز مقدار ویتامین A بیشتر از شیرگاو و ویتامین C و بعضی از ویتامینهای گروه B کمتر از آن است. مثلا” میزان یکی از ویتامینهای گروه B به نام اسید فولیک در شیر بز بسیار کم است. از این رو کسانی که مدتی طولانی فقط از شیر بز تغذیه می کنند ممکن است به بیماری کم خونی دچار شوند. میزان کلسیم و فسفر شیر بز بیشتر از شیر گاو و آهن آن کمتر است. ذرات چربی شیر بز کوچکتر و مقدار آن نیز کمتر است، از این رو شیر بز آسانتر هضم می شود و برای کودکان و سالخوردگان و کسانی که ناراحتیهای گوارشی دارند بهتر است.
از شیر بز کره، پنیر و فراورده های دیگر شیری تهیه می شود. شیز بر پس از گاو و گاومیش بیشترین میزان تولید را دارد و سالیانه بیش از شش میلیارد و ششصد میلیون لیتر شیر بز در سراسز جهان تولید می شود. یک بز ماده از نژادهای پر شیر، روزانه به طور متوسط ٨/٣ لیتر شیر می دهد.
گوشت بز در سراسر جهان مصرف می شود و تولید سالیانه آن در حدود یک میلیون و هشتصد هزار تن است. چربی گوشت بز کمتر از گوسفند است و از نظر طعم و مزه به خوبی گوشت گوسفند نیست. زیرا جست و خیز و حرکت فراوان بز باعث سفتی گوشت آن می شود، اما گوشت بزهای جوان، به ویژه بزغاله بسیار لطیف است و عده ای آنرا بر گوشت بره ترجیح می دهند.
موی بعضی از نژادهای بز لطیف و با ارزش است. از بز نژاد آنقره، سالیانه مقدار زیادی موی بلند و لطیف به دست می آید که موهر نامیده می شود. درازای تارهای موهر معمولا” میان ١٣ تا ٢٢ سانتیمتر و قطر آن ٥٠ تا ٦٠ میکرون است. هر چه قطر موهر کمتر باشد لطیفتر و گرانتر است و در بازارهای جهانی از بهترین پشمهای گوسفندان مرینوس نیز گرانبهاتر است. تارهای موهر خاصیت کشسانی مناسبی دارند از این رو پارچه های بافته شده از موهر کمتر چروک می شوند.
امروزه در صنعت بافندگی از موهر خالص کمتر استفاده می شود. موهر را با پشم گوسفند، مو و کرک بز و یا با کتان، کنف، پنبه و نیز با الیاف مصنوعی مانند نایلون و پرلون، به نسبتهای معین درهم می کنند و با آن پارچه های گوناگون می بافند. تارهای موهر خاصیت رنگ پذیری خوبی دارند و رنگها را با درخشندگی و شفافیت زیادنشان می دهند.
از موی بزهای معمولی نیز به صورتهای گوناگون، از جمله در تهیه قالی و گلیم، قلم موی نقاشی، برس و طناب، پارچه های خشن و غیره استفاده می شود. در ایران دامداران کوچنده از موی بزهای سیاه، بافته هایی تهیه می کنند که با آنها سیاه چادر می دوزند و در ییلاق و قشلاق در آن زندگی می کنند.
کرک بز معمولا” بسیار ظریفتر از موی آن است. بز نژاد کشمیر معروفترین و پربهاترین کرک را دارد. پارچه کشمیری به نام شال کشمیر، که از زمانهای دور در جهان و از جمله در ایران شهرت فراوان داشته است، از کرک بز کشمیر بافته می شود.
کرک را با شانه زدن موی بز زنده از آن جدا می کنند. مقدار کرکی که به این روش به دست می آید اندک است. در کارخانه های تهیه چرم از پوست بز، یا با ماشینهای مخصوص و یا با مواد شیمیایی نخست مو و سپس کرک را از پوست جدا می کنند. کرکی که از این راه به دست می آید چندان مرغوب نیست. از کرک پارچه های بسیار ظریفی بافته می شود. در ایران نوعی پارچه به نامبرک از کرک بز بافته می شود، همچنین از کرک بز برای بافتن عبای مرغوب و بافت قالی های گرانبها استفاده می کنند.
پوست بز را برای تهیه چرم و جیر به کار می برند. احتمالا” اولین چرمی که بشر ساخته از پوست بز بوده است. چرمی که از پوست بز به دست می آید محکمتر و مرغوبتر از چرم گوسفند است. چرم مشهور شورو که برای تهیه کیف و کفشهای با دوام و راحت به کار می رود از پوست آماده شده بز تهیه می شود. از جیر نیز در سراسر جهان برای تهیه لباس، کلاه، کیف، دستکش و کفش به فراوانی استفاده می شود. از بقایای لاشه بز در کشتارگاهها برای تهیه غذای حیوانات خانگی و کود حیوانی و از استخوان آن برای تهیه پودر استخوان استفاده می کنند. از شاخ بز نیز وسایل گوناگون زینتی و دسته کارد و چاقو و مانند آن ساخته می شود.
منبع: دانشچی

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

بزها

Saghár✿

سرپرست بخش عمومی

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Saghár✿

سرپرست بخش عمومی

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Saghár✿

سرپرست بخش عمومی

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش عمومی

سرپرست بخش عمومی

سرپرست بخش عمومی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین