مدیریت جوامع چند فرهنگی

M O B I N A · 7/3/23

پدیده ناسیونالیسم و قومیت گرایی، یکی از مسائل پیچیده بسیاری کشورها در دوران کنونی است و کشورهایی که دارای تنوعات فرهنگی، اجتماعی، قومی و مذهبی هستند، با چالش ها و پیامدهای گوناگونی در این زمینه مواجه اند. امروزه یکی از دغدغه های بنیادین و اساسی سـ*ـیاسی در این کشورها، موضوع چگونگی مدیریت این تنوعات اجتماعی، فرهنگی و قومیتی است.
واقعیت این است که تصور جهانی فارغ از ناسیونالیسم قومی ناممکن است، چرا که انسان ها در جوامعی زندگی می کنند که ذاتاً گوناگون بوده و همین گوناگونی، به تنوع در حوزه هویت منجر می شود. صاحب نظران و سـ*ـیاست گذارانی که طی دهه های مختلف، حوادث جهانی را از منظر جنگ سرد مشاهده می کردند، اکنون شاهد جهانی هستند که در آن ملی گرایی و تمایلات قومی، منبع اولیه درگیری های مسلحانه است و فرسایش جهانی قدرت دولت - ملت را به دنبال داشته است.

براین اساس، بسیاری تحلیل گران سـ*ـیاسی جهان که پیرامون تضادها و بحران ها به نظریه پردازی پرداخته اند، براین نکته اتفاق نظر دارند که امروزه برخلاف گذشته، منابع اصلی تضادها و بحران ها را در سطح جهان اقتصاد تشکیل نمی دهد، بلکه منبع اصلی چالش ها و تضادها، تضاد فرهنگی - قومی است. بسیاری کشورهایی که درگذشته با پشت سر گذاشتن فرآیند »سخت ملت سازی« متولد شده اند، اکنون به عنوان یک واحد ملی زیر سؤال رفته و امواج قوم گرایی و جدایی طلبی آنها را فراگرفته است.

دلایل متعددی برای ظهور تنوع قومی در یک کشور وجود دارد، گاهی تنوع و تعدد گروه های قومی، نتیجه مهاجرت تدریجی، کلی یا جزیی یک جمعیت به مکانی جدید است. در برخی کشورها، تعدد قومی نتیجه غلبه و فتوحات نظامی بوده و افرادی از قوم غالب در سرزمین مغلوب، به صورت دائمی ساکن شده اند.

گاهی در نتیجه تغییر قلمروهای سـ*ـیاسی، گروه های قومی به صورت اجتناب ناپذیری در درون یک واحد سـ*ـیاسی (کشور) جای می گیرند و یا برخی کشورها، به دلیل قرارگرفتن در مرزهای حوزه فرهنگی، از تنوع قومی بیشتری برخوردار می شوند؛ برای نمونه در اروپا کشورهای واقع در میان دو حوزه فرهنگی - قومی آلمان و فرانسه چنین وضعیتی یافته اند. یا در سرزمین های واقع در میان دو حوزه فرهنگی ژرمنی و اسلامی در شرق اروپا، موزاییکی از ملیت ها و قومیت های گوناگون تکوین یافته است.(1) گاهی نیز ترکیبی از فرآیندها، در پیدایش گروه های قومی یک جامعه دخیل بوده اند؛ هم چنان که در مورد ایران، تنوع قومی عمدتاً ترکیبی از فرآیندهای مذکور بوده است

حال با توجه به این نکته که ایران کشوری برخوردار از تنوع فرهنگی است، وجود برخی ویژگی های فرهنگی و هویتی، تنظیم مناسبات و تعامل میان فرهنگ و هویت ملی با خرده فرهنگ ها، حفظ انسجام و همبستگی ملی و در عین حال، مدیریت صحیح و منطقی متناسب با واقعیات موجود در آن، ضرورت تدوین سـ*ـیاست ویژه ای برای مدیریت این جامعه چندفرهنگی را اجتناب ناپذیر می سازد.

بخش یکم. بررسی مفاهیم قومیت، سـ*ـیاست قومی و مدیریت سـ*ـیاسی با نگاهی به الگوهای مدیریت سـ*ـیاسی

الف. قومیت: واژه قومیت در فرهنگ و بسـ*ـتر دو معنی دارد: 1. غیرمسیحیان و غیرکلیمیان یا کسانی که به مسیحیت نگرویده اند.

2. منسوب به ویژگی های جسمی و ذهنی نژاد یا مربوط به تمییز دادن گروه های نژاد بشری براساس آداب، رسوم و ویژگی های مشترک.

امروزه تعریف نخست بی اعتبار به نظر می رسد؛ اما تعریف دوم، هنوز کاربرد داشته و به صورت خاص به نژادها، گروه های نژادی و ویژگی جسمی و ذهنی در نژادها اشاره دارد.

M O B I N A · 7/3/23

جایگزین شدن یک معیار نژادی به جای یک معیار مذهبی، تنها تغییر صورت گرفته در تعریف قومیت نبوده است. دانشمندان علوم اجتماعی از اواسط قرن بیستم، به معیارهای دیگری، از جمله معیارهای فرهنگی در تعریف قومیت، قوم یا گروه های قومی توجه کرده اند و از دهه 1960 به بعد، معیار فرهنگی، به عنوان یکی از معیارها در تعریف قوم و مفاهیم مرتبط با آن، از جمله قومیت، گروه قومی و... به کار رفت.
نکته جالب و یکی از عوامل مخدوش کننده مطالعه، ورود مطالعات قومی در سایر رشته های علوم اجتماعی، به ویژه جامعه شناسی و علوم سـ*ـیاسی است که موجب شده، مفاهیم اصلی مذهبی و نژادی قومیت، تا اندازه زیادی به فراموشی سپرده شود و جنبه های فرهنگی آن، بیشتر مدنظر قرار گیرد. به نظر می رسد که تعداد و نوع ویژگی های در نظر گرفته شده، برای تعریف قومیت و مفاهیم مرتبط با آن، به هدف محقق در استفاده از آن تعریف بستگی دارد.
از این رو، باید بیان داشت که با وجود عدم ثبات و آشفتگی در مفهوم قومیت و مسائل مربوط به آن، همه محققان، نویسندگان و پژوهش گران، براین نکته اتفاق نظر دارند که قومیت هم در برگیرنده عوامل عینی و هم فاکتورهای ذهنی است، و فاکتورهای عینی آن، شامل پیشینه تاریخی، دین، سرزمین مشترک، زبان مشترک و... است و فاکتورهای ذهنی آن شامل هویت، احساس تعلق به سرزمین خاص، منافع و علایق مشترک است.
ب. سـ*ـیاست قومی: سـ*ـیاست قومی عبارت از طراحی ساز و کارهای اتخاذ تدابیر مناسب، به منظور تنظیم روابط میان اقوام با دولت، و تبیین حقوق و تکالیف متقابل هریک از آنها، و بیان روش های اجرایی نیل بدان ها، به منظور حفظ وحدت و همبستگی ملی، همزمان با مراعات و اعطای حقوق به اقوام و اقلیت ها است.
سـ*ـیاست قومی فعال و جامع، باید موضع خود را نسبت به حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سـ*ـیاسی و اقتصادی معین کند. هم چنین موضوع سـ*ـیاست قومی، تنظیم مناسبات اجتماع ملی و اجتماع قومی است. سرشت دولت و ترکیب جمعیتی هر کشور، مهم ترین عنصر تعیین کننده سـ*ـیاست های قومی در هر نظام سـ*ـیاسی محسوب می شود(2)
ج. مدیریت سـ*ـیاست: مدیریت سـ*ـیاسی در معنای عام، ناظر بر تدبیر، تعیین استراتژی و خطمشی های کلان در حوزه های اقتصادی، فرهنگی، ارتباطی، نظامی، انتظامی، سـ*ـیاسی و امنیتی یک کشور و یک جامعه ملی است که به پیش بینی ساختارها و نهادهای لازم، جنبه اجرایی و عملیاتی به خود می گیرد.

د. الگوهای مدیریت سـ*ـیاسی: مارتین مارجر، سه الگوی عمده سـ*ـیاست گذاری قومی را معرفی می کند که ماهیت سـ*ـیاسی های قومی جوامع چند قومی معاصر را روشن می سازد. این سه الگو، عبارت از همانندسازی، تکثرگرایی تساوی طلب، و تکثرگرایی نابرابر است.(3)

1. همانندسازی: همانندسازی فرآیندی است که در آن افراد دارای ویژگی های مختلف، هم شبیه می شوند. هدف همانندسازی، کاهش اختلافات فرهنگی و ساختاری در بین گروه های مختلف است. براساس این سـ*ـیاست، قومیت تأثیری در توزیع ثروت و قدرت در جامعه ندارد و همه اعضای جامعه قومی، به عنوان شهروند، از حقوق مساوی برخوردار می شوند و عضویت آنها در گروه های قومی تأثیری در حقوق شهروندی آنها ندارد. همانندسازی از حیث شکل و درجه، دارای انواع متفاوتی است؛ البته صورت ناب و کامل آن در کم تر جایی امکان حصول می یابد. و به عنوان یک فرآیند اجتماعی، دارای دو بعد فرهنگی و ساختاری است.

در مجموع و به صورت خلاصه می توان گفت که الگوی همانندسازی، ناظر بر تلاش دولت ها در جهت استحاله ارزش ها و ممیزهای هویتی گروه های مختلف هویتی، در جریان ارزش های کلان ملی و حکومتی است که از طریق به کارگیری ابزارها و شیوه های مستقیم و گاه غیرمنعطف سـ*ـیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صورت می گیرد.(4)

M O B I N A · 7/3/23

2. تکثرگرایی تساوی طلب: تکثرگرایی، نقطه مقابل همانندسازی بوده و مفروض اصلی آن حفظ یا حتی تشدید تفاوت های موجود میان گروه های قومی است. سـ*ـیاست هایی که بر مبنای این الگو طراحی می شوند، تنوع گروه و حفظ مرزهای جداکننده گروه های قومی را ترغیب و تشدید می کنند.
در تدوین این سـ*ـیاست ها، به جای حقوق شخصی، حقوق جمعی و گروهی افراد مبنای عمل قرار می گیرد. در تکثرگرایی قومی ضمن تأکید بر تنوع و تفاوت های گروهی (قومی)، بر وجود یک ساختار مشترک اقتصادی - سـ*ـیاسی که گروه های مختلف قومی را به یک دیگر پیوند دهد، نیز توجه می گردد و با وجود تمایزات فرهنگی اقوام یک اشتراک سازمان میان آنها تدارک دیده می شود. از این جهت تکثرگرایی نیز دارای دو بعد فرهنگی و ساختاری است. در بعد فرهنگی بر حفظ و صیانت از تفاوت های فرهنگی اقوام تأکید می شود و در بعد ساختاری، بر مبنای تفاوت های فرهنگی اقوام، سازمان های مختلف اجتماعی مستقلی نظیر مدارس و ادارات تأکید وجود دارد.

ج. تکثرگرایی نابرابر: در حالی که سـ*ـیاست های همانندسازی قومی و تکثرگرایی تساوی طلبانه، غالباً در جوامعی رونق دارد که در آنها دولتها، کاهش نابرابری قومی را از وظایف و تعهدات اصلی خود می دانند، سـ*ـیاست تکثرگرایی نابرابر، عمدتاً در کشورهایی دنبال می شود که ایدئولوژی نژادپرستانه بر آنها تسلط دارد. براساس این ایدئولوژی که مبنای فلسفی تکثرگرایی را تشکیل می دهد، میان گروه های قومی و نژادی تفاوت ذاتی وجود دارد. به گونه ای که گروه های برتر، براساس این ایدئولوژی بر دیگر گروه ها تسلط می یابند و در واقع نابرابری و عدم تساوی میان گروه های قومی به رسمیت شناخته می شود. از این جهت سـ*ـیاست تکثرگرایی نابرابر، به صورت افراطی وجود ندارد و با از میان رفتن نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی، در دهه اخیر اهمیت خود را از دست داده است، لیکن اشکال ضعیف و ضمنی این سـ*ـیاست، در بسیاری جوامع، به خصوص جوامعی که در آنها تفکیک قومی بر پایه نژاد صورت می گیرد، هم چنان وجود دارد.

حال با توجه به آنچه در بالا بدان اشاره شد، باید بیان داشت که اگرچه سه الگوی پیشنهادی در خصوص سـ*ـیاست های تنظیم روابط قومی، وجوه اصلی روابط قومی را در اغلب جوامع چند قومی آشکار می سازد؛ اما هرگز ماهیت آن چه در این جوامع می گذرد، به صورت کامل مشخص نمی کند. در واقع آنچه در عمل رخ می دهد، آمیخته ای از این الگوهاست. علاوه بر این هیچ یک از این الگوها و سـ*ـیاست های ملازم با آن، نباید غیرقابل نقض و نقص تلقی گردد، زیرا هر کشوری ممکن است، با توجه به مقتضیات درونی و بیرونی خود، اهداف و ایدئولوژی خاصی را برگزیده و به تبع آن، سـ*ـیاست قومی همگن یا ناهمگنی را در زمان های مختلف اعلام یا اجرا کند. طبعاً در جامعه قومی که انسجام و یکپارچگی آن در سایه همزیستی اقوام مختلف حاصل می شود، محتوا و شکل سـ*ـیاست های قومی، نباید در تعارض با اصل انسجام ملی قرار گیرد.

M O B I N A · 7/3/23

بخش دوم. مدیریت سـ*ـیاسی تنوع فرهنگی در ایران

ایران سرزمینی برخوردار از تنوع است و این تنوع و گوناگونی، در زمینه های مختلف اقلیمی، اجتماعی، سـ*ـیاسی، فرهنگی، دینی و جمعیتی به سادگی مشهود است. طبیعی است که تنوع در ساختار فرهنگی، سـ*ـیاسی و قومی کشور، عقاید و سلایق گرایش ها و منش های سـ*ـیاسی - اجتماعی و مطالبات متنوع را به ارمغان می آورد.

اهمیت توجه به موضوع سـ*ـیاست های قومی، از آنجا که ناشی می شود که کشور ما از تنوع فرهنگی برخوردار است و در این برهه از زمان، با توجه به تحولات و شرایط خاص حاکم بر نظام بین الملل، توجه مسئولان به مسائل قومی، به صورت علمی و منطقی و به دور از احساسات و تعصبات خاص، امری مهم و ضروری می نماید، زیرا مسئله قومیت در جهان، منطقه و ایران، یک واقعیت مهم و اساسی به شمار می آید.

نکته دیگری که موجب می شود، موضوع سـ*ـیاست های قومی، اهمیت بیشتری بیابد، این است که امروزه اقوام مختلف در کشور ما، به آگاهی قومی رسیده اند و طبیعی است که خود آگاهی قومی، بسـ*ـترساز سازمان دهی و انسجام یابی قومی می شود و ساخت اجتماعی - سـ*ـیاسی و فرهنگی ایران را در آینده ای نه چندان دور، با سازمان ها، تشکل ها، کانون ها و مجامع فراوان قومی مواجه می سازد.

در عین حال ساکنان مناطق مرزی کشورمان، در مجاورت کشورها یا قومیت های هم زبان خود واقع شده اند و این وضعیت خاص جغرافیایی، اهمیت توجه به این موضوع را روشن ساخته و اگر مورد غفلت و بی توجهی قرارگیرد، عواقب بدی را ایجاد خواهد کرد که جبران آن ناممکن خواهد بود و البته این احتمال برای کشور ما قابل تصور است که در آینده، ما نیز همانند سایر کشورهای چند قومی، شاهد کشمکش ها و تنش های شدید قومی باشیم. به همین دلیل و برای جلوگیری از پیش آمدن چنین وضعیتی، توجه عمیق به سیاستهای قومی معقول و منطقی، از طرف دولت مردان، امری لازم و ضروری است. این ضرورت و اهمیت، زمانی دو چندان شده و از اولویت و فوریت برخوردار می گردد که به آمایش فضایی اقوام در جغرافیای ایران و تحولات ژرف و ساختاری در جهان، تحولات و رخدادهای ژئوپلتیک در منطقه، آثار اجتناب ناپذیر تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی و... توجه شود.

در این میان، ذکر این نکته اهمیت دارد که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به حقوق اقوام و اقلیت های دینی به صورت مبسوط، توجه کرده است. به صورت مشخص 13 اصل قانون اساسی، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، بدین مهم اختصاص یافته است.

قانونگذار در اصول 7 و 106 - 100 قانون اساسی حق تشکیل شوراها در اصول 14 - 12 حقوق اقلیت های دینی، نظیر زرتشتی ها، کلیمی ها، مسیحیان و حنبلی و زیدی را در انجام مراسم دینی و مذهبی، تعلیم و تربیت و احوال شخصیه (ازدواج - ارث - طلاق و وصیت) و نیز حق اعمال مقررات محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی را پذیرفته است.

در اصل 19 هم به تساوی حقوق همه اقوام و قبایل، از هر رنگ و نژاد تصریح شده است. همچنین بر پایه اصل 64 بر حق اقلیت های دینی زرتشتی، کلیمی، مسیحی، آشوری و کلدانی و نیز مسیحی ارمنی جنوب و شمال، در مورد انتخاب نماینده در مجلس شورای اسلامی صحه گذاشته است. از این رو می توان به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از مراجع مهم و قابل اعتنا در خصوص توجه به حقوق اقلیت ها اشاره کرد.

M O B I N A · 7/3/23

در اصل 19 هم به تساوی حقوق همه اقوام و قبایل، از هر رنگ و نژاد تصریح شده است. همچنین بر پایه اصل 64 بر حق اقلیت های دینی زرتشتی، کلیمی، مسیحی، آشوری و کلدانی و نیز مسیحی ارمنی جنوب و شمال، در مورد انتخاب نماینده در مجلس شورای اسلامی صحه گذاشته است. از این رو می توان به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یکی از مراجع مهم و قابل اعتنا در خصوص توجه به حقوق اقلیت ها اشاره کرد.

ارزیابی و تعیین سـ*ـیاست های قومی در نظام سـ*ـیاسی متأثر از عوامل و عناصری است که مهم ترین آن را سرشت نظام سـ*ـیاسی، رویکرد نظام به مردم و نقش و جایگاه آنان، الگوها و آرمان های سـ*ـیاسی - ایدئولوژیک، قوانین مدون، به ویژه قانون اساسی، و در نهایت طرح و برنامه های اجرا شده و در دست اجرا تشکیل می دهد.

مردم سالاری دینی، به عنوان سرشت دولت جمهوری اسلامی ایران، با دو مؤلفه مهم، یعنی مردم سالاری و دین مداری در قالب دو مؤلفه جمهوریت و اسلامیت نظام که با اعتقاد ملت، انقلاب مردم، رهبری انقلاب و رأی ملت آمیخته است، مشخص می شود.

اصل سوم قانون اساسی، با تعیین اهداف نظام و در جهت تأمین آزادی های سـ*ـیاسی و اجتماعی، مشارکت عامه مردم در تعیین سرنوشت، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه و برطرف ساختن هر نوع محرومیت، ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون، با شناسایی و پذیرش تنوع فرهنگی، سمت سوی سـ*ـیاست های جمهوری اسلامی ایران را در این عرصه مشخص کرده است.

در بررسی برنامه های پنج ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، مشخص می گردد که اگر چه در این برنامه ها، به صورت مستقیم به موضوع قومیت ها پرداخته نشده؛ ولی در قالب مباحثی چون، عشایر و مناطق عشایری، مناطق محروم، ایجاد تعادل منطقه ای و استانی، و تمرکززدایی براین مسئله تأکید شده است.

موضوعات و بخش های یاد شده، گاه به صورت به هم پیوسته و گاه به صورت مجزا مورد توجه سـ*ـیاست گذاران و قانون گذاران بوده و تمهیداتی برای بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و معیشتی، تحت عناوینی چون حمایت از اقشار آسیب پذیر، ایجاد عدالت اجتماعی و مشارکت مردم این مناطق، در قالب بندی ها و سرفصل های برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور گنجانده شده است.

سمت و سوی سـ*ـیاست داخلی نظام، با توجه به ناهمگونی جمعیتی و وجود اقوام، مبتنی بر حفظ وحدت، امنیت و یکپارچگی در چارچوب هویت اسلامی - ایرانی است.

اجتناب از جانبداری های قومی و هواداری های منطقه ای و طرح مباحثی که آرامش فضای سـ*ـیاسی و هم زیستی برادرانه آحاد ملت ایران را خدشه دار سازد، از جمله اولویت های سـ*ـیاست داخلی کارگزاران نظام محسوب می شود.

در راستای حفظ و تحکیم همبستگی ملی، دولت جمهوری اسلامی ایران، تاکنون با هرگونه حرکت قومیت مدارانه و تجزیه طلبانه که حاکمیت و استقلال کشور را به صورت های مختلف مستقیم یا غیرمستقیم، هدف قرار دهد، مقابله کرده است.

در جمع بندی سـ*ـیاست های قومی نظام جمهوری اسلامی ایران، در خصوص اقوام و اقلیت ها می توان گفت که تنوع و کثرت بر طبق شرع مقدس و قانون اساسی، پذیرفته شده و تاکنون در راستای قدرت و استحکام نظام نقش مهمی را ایفا کرده است. سمت و سو، جهت و تحدید این تکثّرگرایی، بر قیود و الزامات دینی، شرعی و قانونی استوار است که عملاً اطلاق تکثرگرایی دین محور را به سـ*ـیاست های قومی، معنا و مفهوم می بخشد.

در یک بررسی و تحلیل کلی، طراحی و اجرای سـ*ـیاست ها و برنامه های مدیریت استراتژیک و کلان کشور، در نحوه برخورد و تعامل با جامعه قومی، دارای نارسایی های زیر بوده است:

1. رویکرد و جهت گیری کلی (تقنینی) نظام در قبال اقوام و خرده فرهنگ ها، استراتژی وحدت در کثرت بوده و عموماً، ماهیتی فرهنگی - دینی داشته است که الزامات تاریخی و اقتضائات جامعه شناختی ایران را بازتاب می دهد.

2. اغلب برنامه ها و سـ*ـیاست های اجرا شده، تا به امروز فاقد مبانی نظری، راهبردی و برنامه ریزی مشخص و پیش بینی شده بوده است؛ به عبارت دیگر، با وجود مبانی و جهت گیری کلان و شفاف در آموزه های دینی و انقلابی، سـ*ـیاست های متخذه از آن منبع عظیم، سرچشمه نگرفته اند.

M O B I N A · 7/3/23

1. رویکرد و جهت گیری کلی (تقنینی) نظام در قبال اقوام و خرده فرهنگ ها، استراتژی وحدت در کثرت بوده و عموماً، ماهیتی فرهنگی - دینی داشته است که الزامات تاریخی و اقتضائات جامعه شناختی ایران را بازتاب می دهد.

2. اغلب برنامه ها و سـ*ـیاست های اجرا شده، تا به امروز فاقد مبانی نظری، راهبردی و برنامه ریزی مشخص و پیش بینی شده بوده است؛ به عبارت دیگر، با وجود مبانی و جهت گیری کلان و شفاف در آموزه های دینی و انقلابی، سـ*ـیاست های متخذه از آن منبع عظیم، سرچشمه نگرفته اند.

3. سـ*ـیاست ها فاقد اولویت بندی و تعیین جزئیات فنی بوده اند. ضمن این که غالباً به شکل کلان و کلی مطرح شده و آرمان های متعالی و مطلوب دینی و ملی، همانند توسعه متوازن، عدالت اجتماعی و برابری انسانی را به تصویر کشیده اند.

4. هماهنگی میان دستگاه های ذی ربط، مناسب نبوده و سـ*ـیاست قومی واحد و منسجمی در نظام تصمیم گیری کشور دنبال نشده است.

5. تعامل دولت - قومیت در دو بعد تقنینی و رفتاری شکل گرفته و با وجود تلاش های بسیار و تحت تأثیر شرایط سـ*ـیاسی اجتماعی کشور، و نگرش مدیریت کلان اجرایی، این دو بعد در هیچ دوره ای نتوانسته اند، برهم منطبق گردند.

6. با گذشت سال های طولانی از عمر انقلاب و با وجود تبیین سـ*ـیاست ها و اصول کلی در چارچوب قانون اساسی و برخی قوانین عادی، رویه عملی مدون و مشخصی برای نحوه برخورد با مسائل اقوام اتخاذ نگردیده است. رویکردها و سـ*ـیاست های اتخاذی و اقدامات انجام شده، عموماً تحت تأثیر شرایط داخلی و خارجی، واکنشی جنبی و اقتضایی به خود گرفته اند. هرچند این رویه پس از گذشت یک دوره، به نقصان نهاده و آگاهی و تنبه لازم در میان مدیران عالی رتبه نظام، در خصوص ضرورت اتخاذ راهبرد واقع بینانه و منطبق با اقتضائات جهانی و مضامین بومی و دینی به وجود آمده است؛ اما ضعف در انسجام و هماهنگی و نبود تدوین سـ*ـیاست های هدف مند قومی که متضمن حفظ و تقویت وفاق و هویت ایرانی باشد، هم چنان به چشم می خورد.

7. در دوره انتقالی به دلیل وضعیت انقلابی و شرایط خاص پس از انقلاب، انتظار اعمال سـ*ـیاست قومی مدون و مقتدرانه، واقع بینانه به نظر نمی رسید؛ با این حال تلاش جدی برای جلوگیری از تشدید تمایلات واگرایانه و ممانعت از تجزیه کشور مدنظر بوده و این سـ*ـیاست، با موفقیت اعمال و اجرا شده است. در این دوره نقش بنیانگذار جمهوری اسلامی در بعد سـ*ـیاست گذاری و هدایت امور قابل توجه است. در دوره جنگ تحمیلی، سـ*ـیاست قومی تحت الشعاع مسئله جنگ و تداوم تهدیدات داخلی و خارجی قرار گرفت. نزدیکی و یکی بودن برخی مناطق قوم نشین با مناطق جنگی، و ارتباطات گروه های قومی - مذهبی - تجزیه طلب و مسلح با رژیم بعثی عراق موجب شد که رابـ*ـطه بین دولت و مناطق قومی تحت تأثیر قرار گیرد. در دوره سازندگی، پذیرش قطعنامه و آغاز دوران بازسازی، تغییراتی در رویه حکومت و اعمال سـ*ـیاست های قومی پدید آمد و موجب شد که نوع تعامل اقوام ایرانی با دولت به تدریج متحول شود و در این دوران، افزایش میزان با سوادی، رشد دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و افزایش تعداد فارغ التحصیلان دانشگاه ها، تقویت وسایل و رسانه ها، به ویژه صدا و سیما و افزایش میزان شهرنشینی، از جمله این تحولات به شمار می آید که اتخاذ یک رویکرد همه جانبه و صحیح را که در آن به تمام مسائل ملی، منطقه ای و جهانی توجه شده است، طلب می کند.

M O B I N A · 7/3/23

جمع بندی و نتیجه گیری

با توجه به آنچه بدان اشاره شد، تعدد گروه های قومی - مذهبی در هر جامعه ای به علت تفاوت در نظام ارزشی و هنجاری، می تواند منشأ بالقوه ای برای تضعیف وفاق و تهدیدی برای انسجام اجتماعی محسوب شود، بنابراین هر نظام سـ*ـیاسی باید، سـ*ـیاست های قومی مشخص و مدونی در مورد گروه های قومی، مذهبی و نژادی خویش داشته باشد. سـ*ـیاست های قومی نسنجیده، نامدون و گاه متعارض، نه تنها نظام سـ*ـیاسی و دستگاه اجرایی حکومت ها را در دستیابی به اهداف خود ناکام می گذارد، بلکه مناسبات قومی را بر هم زده، به تشدید تعارضات خشونت آمیز منجر می گردد.

محور اصلی سـ*ـیاست قومی نیل به وفاق و همبستگی ملی، هم گرایی و انسجام اجتماعی و تحقق فرآیند ملت سازی است. بنابراین باید از طریق طراحی و تدوین سیاستی فراگیر، واقع بینانه و مرحله بندی شده، به سمت هم گراسازی ملی، در اجتماع ملی ایران حرکت کرد. براین اساس، جهت کلی راهبرد، باید نگرش مثبت به نوع قومی، به مثابه نشانه ای از تدبیر حکیمانه خالق هستی باشد و برآن تأکید شود و مقتضای این رویکرد، پرهیز از اعمال سـ*ـیاست تبعیض است؛ به عبارت دیگر برای تحقق هم گرایی و هم سازی ملی، باید وفاداری ها را در بین اقوام افزایش داد و در جهت نیل به همبستگی ملی پیش رفت.

پی نوشت ها:

1. این مقاله با نگاهی به پژوهش مدیریت سـ*ـیاسی در جوامع چند فرهنگی، نوشته علی کریمی، دفتر مطالعات سـ*ـیاسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، سال 1387 نگارش شده است.

2. بایدها و نبایدها در طراحی سـ*ـیاست قومی جمهوری اسلامی ایران، موسسه مطالعات ملی، سال 1380، ص ص 10 - 8.

3. مارجر، مارتین، سـ*ـیاست قومی،ترجمه اصغر افتخاری، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش شماره اول، بهار 1377.

4. بایدها و نبایدها در طراحی سـ*ـیاست قومی جمهوری اسلامی ایران، پیشین ص 10.
منبع: حوزه نت

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

مدیریت جوامع چند فرهنگی

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین