گذری بر تاریخچه باستان‌شناسی علمی

M O B I N A · 2/10/22

در توصیه‌نامه ۱۹۵۶ سازمان یونسک و باستان‌شناسی چنین تعریف شده است :

« باستان‌شناسی دانشی است که به‌وسیله آن می‌توان اطلاعات بسیاری از شواهد باستان‌شناختی را به دست آورد .» باستان شناسان در میان آثار و بقایای انسانی که در طی هزاران سال زندگی او بر روی زمین برجای‌مانده است به جستجو می‌پردازد تا از شیوه‌های زندگی, اعتقادات، باورها و آیین‌های مذهبی, روابط سـ*ـیاسی, اجتماعی, اقتصادی و فرهنگی انسان گذشته آگاهی یابد. این دانش مجموعه‌ای از تکنیک‌ها و روش‌ها را در برمی‌گیرد. شیوه‌های مختلف مطالعاتی که با توجه به فکر و اندیشه متفاوت باستان شناسان، حوزه‌های گوناگونی را دربرمی گیرد همانند: تاریخ، فرهنگ، محل‌های باستانی، عوامل اقلیمی, فنون و حرفه‌ها, آیین‌ها و باورهای مذهبی, معماری و هنر، خط و زبان. تعاریف متعددی هم که از باستان‌شناسی می‌شود ناشی از وجود همین مکاتب و اندیشه‌های متفاوت باستان شناسان از مکتب تاریخ فرهنگی گرفته تا باستان‌شناسی نوین است. علی‌رغم همه‌ی این تفاوت‌ها، باستان‌شناسی در اصل توصیف, تبیین و درنتیجه درک گذشته توسط باستان شناسان و آگاه‌سازی دیگران از تصورات آنان از اتفاقات گذشته است که می‌تواند گزارشی دقیق و علمی یا شرحی داستان گونه باشد.

داده‌های باستان‌شناختی _ که برای تبیین و تفسیر آنچه این داده‌ها دلالت بر آن دارند ،وجود آن‌ها لازم و ضروری است _ همان یافته‌ها و کشفیاتی هستند که به‌طور عمده یا از کاوش‌های باستان‌شناسی به دست می‌آیند و یا از طریق جستجو و بررسی‌های میدانی. هر یافته حامل پیام‌ها و ارزش‌های گوناگونی در زمینه‌های فرهنگی، تاریخی، هنری و مانند آن بوده و به همین دلیل از اهمیت خاصی برخوردار است. این یافته‌ها در حقیقت مدارک، شواهد و اسنادی هستند که پایه و اساس مطالعات علمی را تشکیل می‌دهند و ماده خامی برای پژوهش‌ها و تحقیقات دانشمندان فراهم می‌سازند .

لیکن بین داده‌ها و مدارک باستان‌شناختی تفاوت اساسی وجود دارد و آن این است که داده‌ها فقط حاوی اطلاعات خودشان بوده و نمی‌توان آن‌ها را به‌خودی‌خود مدرک باستان‌شناختی به‌حساب آورد . تنها زمانی این داده‌ها موردتوجه قرار می‌گیرند که در چارچوبی مشخص از مفاهیم قرار گرفته و بر اساس این چارچوب به طراحی روش‌ها و فنون دست زده و سپس اطلاعات از آن‌ها استخراج می‌شوند. به همین دلیل این داده‌ها به‌تنهایی فاقد اهمیت و ارزش بوده و در همراهی با مدارک دیگر در یک مجموعه می‌توانند پاسخگوی نیاز دانشمندان باشند. به‌طورکلی انواع اطلاعاتی که یک باستان‌شناس برای تفسیر و تبیین مدارک به‌دست‌آمده در بازسازی جوامع و فرهنگ‌های گذشته نیاز دارد به چهار گروه تقسیم می‌شوند :

الف ) اطلاعاتی از تکنیک‌های ساخت، مواد مورد استفاده در آن‌ها و ابزار و وسایل بکار گرفته شده در ساخت آن‌ها، که به کمک تجزیه‌وتحلیل‌های فیزیکی و شیمیایی انجام می‌شود .

ب ) اطلاعاتی که بر پایه مطالعه اقتصاد و شیوه‌های معاش آن جوامع و با کمک دانش‌هایی همچون استخوان‌شناسی یا جانورشناسی و گیاه‌شناسی صورت می‌پذیرد .

ج ) با کمک اطلاعات به‌دست‌آمده از مطالعه مدارکی که در دو گروه قبلی ذکر شد آن‌ها را در یک مجموعه فرهنگی تفسیر و تبیین نموده و به وجود چگونگی آن جامعه پی ببرد .

د ) اطلاعات غیرمستقیم که از طریق شواهد موجود در منابع دیگر دست به بازسازی تاریخی بزند .

مشاهده، تفسیر و تبیین مراحل سه‌گانه مطالعات باستان‌شناسی را تشکیل می‌دهند. مشاهده یعنی گردآوری مدارک از طریق کاوش و بررسی و تفسیر آن با مرتب کردن یافته‌ها و جایگزین کردن آن‌ها در زمان و مکان و طبقه‌بندی آن‌ها به‌منظور بازسازی تاریخ فرهنگ و شیوه‌های زندگی گذشته و مقایسه آن‌ها با آثار مشابه و سرانجام تجزیه‌وتحلیل الگوهای به‌دست‌آمده به‌منظور تبیین روند فرهنگی در آن محوطه .

M O B I N A · 2/10/22

از دهه ۱۹۶۰ دگرگونی‌هایی در شرح وظایف باستان‌شناس و تعریف علم باستان‌شناسی ایجاد گردید و یک هدف تازه یعنی تبیین روندهای فرهنگی درگذشته به کمک شیوه‌های ابتکاری جدید و استفاده از روش‌های علمی به‌سرعت جایگزین روش‌های اولیه شد. مهم‌ترین تحولی که در علم باستان‌شناسی اتفاق افتاد، استفاده از رشته‌های علوم پایه در تبیین و تشریح یافته‌ها و داده‌های باستان‌شناسی، گاه نگاری و تاریخ‌گذاری مطلق، بررسی‌های ساختارشناسی آثار و اشیاء باستانی، محیط دفن یافته ها و مانند آن‌ها بود. علومی همچون شیمی، فیزیک، زیست‌شناسی، زمین‌شناسی و سایر علوم وابسته به آن‌ها که در تلفیق با یکدیگر رشته باستان‌سنجی را پایه‌گذاری می‌کنند. حوزه باستان‌سنجی بسیار گسترده است و خود رشته‌های فراوانی را شامل می‌شود. هریک از این رشته‌ها جوابگوی برخی از پرسش‌ها در رابـ*ـطه بازندگی انسان گذشته و ارتباط او با محیط‌زیست پیرامونش دارد که شامل موارد زیر است :

زمین‌باستان‌شناسی Geoarchaeology ، جانور باستان‌شناسی Archaeozoology، زمین‌شناسیGeology، ذره شناسی Micromorphology، گیاه باستان‌شناسی botaniqueَََََArchaeo، دیرین گیاه‌شناسی Paleobotany، گرده‌شناسی Palynology، دانه شناسی Carpology، زغال شناسی Anthracology ، صدف شناسی Malacology ، جانورشناسی Zoology، فسیل‌شناسی Paleontology قوم‌شناسی Ethnology و قوم باستان‌شناسی Ethnoarchaeology و قوم‌نگاریEthnography ، باستان زیست‌بوم شناسی Archaeobiology، باستان‌زیست‌شناسی Archaeology، باستان فلزشناسی Archaeometalorgy، باستان مینرالوژیArchaeomineralogy، ژئوفیزیک باستان‌شناسی Archaeogeophysics ، زبان‌شناسی Linguistics، انسان‌شناسی Anthropology، انسان‌شناسی جسمانی Phisical Anthropology، انسان‌شناسی فرهنگی و اجتماعی Cultural & Social Anthropology نام برد.

در این میان توجه به بعد زمان و اندازه‌گیری آن در باستان‌شناسی عاملی حیاتی در تفسیر و تبیین دوران پیش‌ازتاریخ است . زمان به دو روش اندازه‌گیری می‌شود : گاهنگاری مطلق و گاهنگاری نسبی .

گاهنگاری مطلق بر اساس تاریخ دقیق Calendaric Dating و با استفاده از روش‌های به‌کاررفته در زمین‌شناسی و آزمایشات شیمیایی و فیزیکی انجام می‌شود.تاریخ‌گذاری بر اساس کربن۱۴ C۱۴Dating ، دما پرتو سنجی Thermoluminesence ، حلقه شماری و تعیین سن درختان Danderochronolog ، پتاسیم _ آرگون Potassium_ Argon Dating ، اورانیوم Uranium Dating ، آبدیدگی ابسیدین Obsidian Hydration انجام می‌شود .

تاریخ‌هایی را که با کمک روش‌های علمی ذکرشده در بالا به‌دست‌آمده است ، با محاسبه دوباره به کمک مدارک دیگر یا با همسنجیدن آن‌ها در واقع تاریخ های مطلق به تاریخ‌های نسبی تبدیل می‌شود زیرا پس از این محاسبات تاریخ مورد بحث بر اساس نسبت مدارکی که در ابتدا برای تعیین آن به کار رفته و مدارک دیگری که برای همسنجیدن آن به کار رفته سنجیده می شود و به این ترتیب این تاریخ ها دیگر مطلق نیست .گاهنگاری بر اساس روش های ذکر شده در بالا تنها گستره ای از تاریخ را به دست می دهد و نه تاریخی واحد را و تاریخ نسبی شی یا واحد لایه نگاری در این گستره قرار دارد . تنها روش حلقه شماری درختان است که تاریخگذاری دقیقی را ارائه می دهد . گاهنگاری نسبی با استفاده از تفسیر و تبیین لایه های قرار گرفته بر روی هم یا لایه نگاری و تاریخ حد ابتدایی و حد انتهایی ، طبقه‌بندی آثار ، آگاهی از اقتصاد و تکنولوژی جوامع ، سبک‌های هنری ، شیوه‌های تدفین ، شهرسازی و نقشه خانه‌ها و شکل سفال و . . . توسط باستان‌شناس انجام می‌شود .

با توجه به نکات گفته‌شده در خصوص اهمیت باستان‌سنجی، اینک ضرورت آن احساس می‌گردد که پژوهش‌های مربوط به باستان‌سنجی در نشریه‌ای ویژه، سوای نشریات باستان‌شناسی و مرمت ارائه گردند. وجود چنین نشریه‌ای با دارا بودن توان علمی بالا می‌تواند اطلاعات موردنیاز دانشمندان و پژوهشگران رشته‌ها و علوم مختلف را در اختیار آنان قرار دهد.خوشبختانه نشریه پژوهه باستان‌سنجی امروز این امکان را برای باستان شناسان، پژوهشگران و دانشمندان این حوزه، به وجود آورده است.
#سنجی

M O B I N A · 2/10/22

مقدمه :

ژئو آرکئولوژی Geoarchaeology یا زمین باستان شناسی به عنوان شاخه ای جدید از علوم کاربردی و گرایشی بینابینی حداقل از دو دهه قبل در ادبیات باستان شناسی وارد گردید، اگرچه سابقه استفاده از زمین باستان شناسی به اوایل قرن بیستم بر می گردد. با این حال در طول سالهای اخیر رشد فزاینده ای یافته و به تبع توسعه ابزارهای مطالعاتی در زمین شناسی جنبه کاربردی این رشته نیز به مرور آشکارتر گشته و دامنه بررسی های مبتنی بر آن نیز توسعه می یابد.

زمین باستان شناسی اساسا" بر مبنای رسوب شناسی و چینه نگاری بنا نهاده شده است. فهم پیشنه های رسوبی ، توالی لایه ها و خردساختارهای رسوبی می تواند به بازسازی شرایط اقلیمی و محیطی سکونتگاه انسان کمک شایانی کند .ضمن اینکه مطالعه خاکهای قدیمی ancient soil و فرایندهای زمین ریخت شناسی و زمین شناسی ناحیه ای نیز می تواند در تشخیص توالی های واجد بقایای انسانی و مواد باستان شناسی مفید واقع گردد.استفاده از روشهای رسوب شناسی مانند آنالز دانه بندی، کانیهای سنگین،کلسیمتری،مقاطع نازک، استفاده از روشهای مدرن آزمایشگاهی در تشخیص کانی های رسی مانند Xray و... از مواردی اند که انجام مطالعات زمین شناسی در باستان شناسی را ضروری ساخته است. با استفاده از مطالعه ابزار و بقایای انسانی موجود در غارها و پناهگاههای صخره ای ، و استنتاج تئوری های باستان شناسی مرتبط می توان پیشینه های رسوبی و تاریخ گذشته انسانی را بررسی و سیر تحولی آن را مشخص ساخت. اهمیت شناخت رکوردهای رسوبی از آنجا ناشی می شود که فهم محتوای رسوبی برای مطالعات باستان شناسی امری حیاتی است. این مطالعات به تخصصهایی مانند بوم شناسی دیرینه،علوم خاک،رسوب شناسی، زیست شناسی، اقلیم و زمین شناسی نیازمند است. درک وقایع زمین شناسی به ویژه زمین شناسی کواترنر( پلیستوسن و هولوسن) در زمین باستان شناسی جایگاه ویژه ای می یابد.وقایع نگاری دوران چهارم که به عصر انسان موسوم است مستلزم روشهای مدرن سالیابی، رسوب شناسی، اقلیم شناسی و... است که بنا به نیاز باستان شناسان همه آنها را در مجموعه ای با نام علوم زمین می توان یافت.

توسعه دانش فنی علوم زمین در ایران در دهه های اخیر و گسترش مراکز آموزشی رشته زمین شناسی باعث شده تا تخصصهای متعددی از این گرایش در بخشهای مختلف به مطالعه و تحقیق مشغول شوند. در این میان مطالعات باستان شناسی نیز همسو با برنامه های توسعه گرایانه در بسط علمی دانشگاهها و مراکز پژوهشی از روندی کلاسیک و تئوری پا به عرصه ای علمی و کاربردی با تکیه بر روشهای تجربی و آزمایشگاهی نهاده است. شاید بتوان گفت زمین باستان شناسی در ایران مولود این جنبشها است. در این جستار ضمن مرور تاریخچه زمین باستان شناسی راهکارهای اجمالی توسعه آن نیز آمده است.

بحث :

این مطالعات زمین باستان شناسی عمدتا" با بررسیهای باستان شناسی در محوطه ها و مکانهای پیش از تاریخ ایران پیوند یافته است.این امر از آنجا ناشی می شود که بیشتر مکانهای پیش از تاریخ ایران در غارها و پناهگاههای صخره ای واقع شده اند.بررسی دقیق مواد باستان شناسی که با حفاری و آنالیز رسوبی همراه است اجبارا" محققان را به سوی ابزار و فنون زمین شناسی سوق داده است تا جایی که در دهه اخیر بررسی های زمین باستان شناسی جزئی لاینفک از مطالعات پیش از تاریخ ایران را تشکیل می دهد. بررسی های زمین باستان شناسی در ایران عملا" به اوایل قرن بیستم میلادی و به حضور باستان شناسان فرانسوی در ایران برمی گردد. مسایلی همچون دور افتادگی نسبی ایران و انحصار فرانسویها بر پژوهشهای باستان شناسی از عوامل کم رونقی باستان شناسی پیش از تاریخ ایران در دهه 1890 تا اوایل 1930 است( Negahban 1981). علاوه بر این مسائل سـ*ـیاسی و تحولات جهانی نیز تا حدودی بر عدم استقبال از بررسیهای پیش از تاریخ ایران موثر بوده است. تا قبل از انقلاب عمده ترین بررسیها و کاوشهای پیش از تاریخ توسط پژوهشگرانی خارجی مانند ژاک دومرگانdemorgan، هنری فیلدfield، کارلتون کوونcoon،هولhole و فلانریflannery،اسمیتSmith ، استپ Speth ،یانگ Young ، مک برنی McBurney ،رابرت بریدوود Braidwood, هیوم Hume ، رایتwrith،مورتنسونmortensen، تیبالتtibault، هندصادق کوروسSadek Kooros, H ، ماروچکmaruchek، پیپرنو Piperno, M ،سینگرsinger ، وایمرwymer و سولکیsolecki ومحققانی از کشورهای مختلف مانند کانادا، دانمارک ، فرانسه،بریتانیا،ایتالیا و آمریکا انجام شده است اگرچه محققان داخلی نیز سهمی در این بررسیها داشته اند اما عمدتا" انتشار نتایج توسط خارجی ها انجام گرفته است.با این همه عملا" در دهه هفتاد شمسی است که مطالعات پیش از تاریخ به عنوان روشی جهت مند توسط بیگلری و همکاران در منطقه غرب کشور به اوج می رسد.با تاسیس بخش پارینه سنگی موزه ملی ایران این مطالعات در قالب پژوهشهای پیش از تاریخ ادامه می یابد.بررسیهای تیم پیش از تاریخ موزه ملی در دهه 60و 70و 80 شمسی منجر به شناسایی بیش از 20 مکان باستانی پیش از تاریخ و بررسی آنها با روشهای زمین باستان شناسی گردیده است.در این میان همکاریهای دکتر مرجان مشکور از موزه تاریخ طبیعی فرانسه و دکتر کامیار عبدی از دانشگاه میشیگان در تسهیل استفاده این تیم از روشهای نوین مطالعاتی مانند کربن سنجی و باستان استخوان شناسی نیز قابل ذکر است.تلاش تیم مذکور منجر به توسعه مطالعات زمین باستان شناسی در غرب کشور و مطالعات موردی در شمال کشور و ایران مرکزی گردیده که برخی نتایج آن اخیرا" منتشر گردیده است( (biglari et all 2006).دکتر مک برنی در سال 1969 میلادی ضمن حفاری پناهگاه صخره ای هومیان و با استفاده از رسوب شناسی و مطالعات گرده شناسی گیاهان دیرینه ( پالینولوژی) رسوبات موجودفنتایج ارزشمندی را در خصوص اقلیه گذشته منطقه زاگرس مرکزی ارائه داد.برنی با استفاده از شواهد باستان شناختی مانند ابزارهای سنگی در بخشهای تحتانی رسوبات ، سن این رسوبات را تخمین و با ازمایشهای رسوب شناسی و بقایای گیاهی ، شرایط آب و هوای گرم وجنگلی را در 60 تا 63000 سال پیش تعیین کرده است.(bewely1984).در سالهای 1975 تا 1979 نیز بروکس با انجام تحقیقات زمین باستان شناسی در حوضه آبریز رودخانه قره سو در شرق روانسر و غرب کرمانشاه بر اساس توالی رسوبات طبیعی دریافت که در حدود 1000 سال پیش فرایندهای شدید سیلابی باعث دفن بسیاری از تپه های باستانی در زیر رسوبات گلی به قطر 10 متر در کرانه های رودخانه اصلی شده است(brookes 1989).

M O B I N A · 2/10/22

در سال 1379و1378 نگارنده به همراهی بیگلری برش پالئوآنتروپوژنیک و فوناژنیک منطقه کرمانشاه-روانسر را معرفی و توصیف و در سال 80 غار مرکولیان روانسر نیز شناسایی و مطالعه گردید.این مطالعات منجر به شناسایی دو مکان پیش از تاریخ و ارایه دو عنوان مقاله در سازمان زمین شناسی گردید. در همین راستا تاثیر محیطهای کارستی بر تکوین محوطه های پیش از تاریخ مطالعه و تاکنون ادامه دارد.دکتر مهدی یزدی را می توان نخستین زمین شناس حرفه ای و آکادمیکی دانست که با ارایه مقاله ای در مورد پیش از تاریخ یکی از محوطه های پارینه سنگی اصفهان ، عملا" مطالعات پیش از تاریخ را وارد گردهمایی سازمان زمین شناسی کشور کرد.ضمن اینکه نباید از تلاشهای دکتر احمد معتمد در پرورش بررسیهای کواترنر با تکیه بر مطالعه انسانهای پیش از تاریخ غافل بود.نخستین پایان نامه رسمی درمورد زمین باستان شناسی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد اصفهان با عنوان باستان زمین شناسی (ژئوآرکالیجی) محوطه های پارینه سنگی حاشیه جنوبغربی کوهستان پراو توسط سامان حیدری به انجام رسیداگرچه وی اصطلاح باستان زمین شناسی را برایژئوآرکئولوژی به کار برد.( زمین باستان شناسی صحیحتر و مرسوم تر است) این بررسی، با نگرشهای زمین شناسی،زمین ریختی و رسوب شناسی و انطباق سایر داده ها تغییرات اقلیمی در اواخر کواترنر را در کرمانشاه بررسی و به نتایج قابل قبولی می رسد.شاید بتوان فریدون بیگلری را پرکارترین باستان شناس پیش از تاریخ ایران دانست که در تکامل و گسترش روشهای زمین باستان شناسی در غرب ایران موثر بوده است. انجام بررسیهای متعدد وی و انتشار نتایج آن در ژورنالهای معتبر بین المللی سبب اشتیاق و حضور باستانشناسانی از کشورهای فرانسه و بلژیک به ایران گردیده و این بررسیها موجب اکتشافات جدیدی در عرصه پارینه سنگی لرستان و کرمانشاه با تکیه بر راهبردهای زمین شناسی شده است.

با توجه به شکل 1 با قراردادن بررسیهای باستان شناسی پیش از تاریخ در محوده زمین باستانشناسی ( با توجه به اینکه این مکانها عمدتا" در غارها و پناهگاههای صخره ای واقع شده و مطالعات رسوب شناسی و اقلیمی مرتبط با آنها انجام گرفته است) می توان دوره های زیر را برای بررسیهای زمین باستان شناسی ایران قائل شد:

اوایل قرن بیستم تا اواخر دهه 40 میلادی1940

دهه 40 تا دهه 80 میلادی

دهه 80 تا 90 میلادی
1990 تاکنون
با توجه به نمودار و فراوانی محوطه های باستانی بررسی شده از اوایل قرن بیستم تا دهه 40 میلادی باستان شناسان اندکی در ایران به حفاری و کاوش پرداخته اند.این امر شاید ناشی از دورافتادگی ایران، عدم تحت الحمایه بودن ایران بعد از جنگ جهانی اول و به تبع آن نفوذ کمتر خارجیان در این منطقه باشد.در دوره 40 تا 80 میلادی رشدی نسبی در این مطالعات دیده می شود که می توان آن را روندی عمومی و متناسب با گسترش سایر علوم و شناخت بیشتر سیاحان و باستانشناسان از ایران دانست . در اواخر این دوره وقفه ای مشاهده می شود که می توان آن را به تحولات دوران انقلاب نسبت داد. دهه 80 تا 90 با کاهش محسوسی در مطالعات زمین باستان شناسی همراه است که این امر را نیز می توان متاثر از جنگ تحمیلی و اثرات مرتبط با آن در نظر گرفت.فراوانی مطالعات زمین باستان شناسی از دهه90 تاکنون محصول توسعه در فناوری های علوم زمین ، گسترش بین رشته ای در زمین شناسی و روانه شدن فارغ التحصیلان این رشته و مساعی آنان با باستان شناسان است. ضمن اینکه عمده ترین دلیل این فراوانی را می توان به تاسیس بخش پارینه سنگی در موزه ملی ایران و نگرشهای زمین باستان شناسانه و مدرن پژوهشگران این بخش نسبت داد.(شکل1) علاوه بر این استفاده از روشهای ژئوفیزیکی در شناسایی دفینه ها،محوطه های تاریخی و سایر اکتشافات باستان شناسی به صورت پراکنده و موردی توسط برخی از مراکز دانشگاهی انجام شده است که با توجه به حجم اندک این مطالعات نمی توان روند آن را در راستای مشخصی ( مثلا" زمین باستان شناسی ) در نظر گرفت.
نتیجه گیری :

با توجه به آنچه که گفته شد این نتیجه قابل توجه است که پیشرفت فناوریهای علوم زمین در بررسیهای صحرایی و توسعه گروههای علوم زمین در دانشگاهها و موسسات علمی کشور راه استفاده از روشهای زمین شناسی را در بسیاری از شاخه های علوم هموار ساخته است. روشهای ژئوفیزیک، سنجش از دور، GIS ،رسوبشناسی، اقلیم شناسی و زمین ریخت شناسیو... با تمرکز بر پیش از تاریخ ایران می تواند در بازسازی اقلیم پلیستوسن و هولوسن تاثیر بسزایی داشته باشد.بنابراین به نظرمی رسد.
بهترین راه برای توسعه روشهای هدفمند زمین باستان شناسی در ایران تسری آن به مطالعات زمین شناسی کواترنر( پلیستوسن و هولوسن) و ایجاد رشته زمین باستان شناسی در پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی به عنوان متولی آموزش و توسعه دانش زمین شناسی در کشور (یا یکی از گروههای زمین شناسی دانشگاههای ایران که پایه رسوب شناسی قوی دارند) است. اگرچه در این راستا می توان از مشارکت پژوهشکده باستانشناسی و بخش پارینه سنگی یا پیش از تاریخ موزه ملی نیز کمک گرفت.این گرایش به صورت دوره کارشناسی ارشد و با پذیرش دانشجویان دوره کارشناسی زمین شناسی و با رعایت دروس جبرانی برای دانشجویان باستان شناسی و جغرافیا قابل اجرا است.نتیجه عملی این کار ضمن گسترش روشهای زمین باستان شناسی ، تکمیل داده های باستان شناسی پیش از تاریخ و یاری رساندن به هیئتهای حفاری و کاوشهای باستان شناسی بدون تخریب آثار است. همچنین با این کار می توان تحولی در بازسازی های اقلیمی کواترنر و زمین شناسی پلیستوسن و هولوسن ایجاد کرد.
#gis

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

گذری بر تاریخچه باستان‌شناسی علمی

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

M O B I N A

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین