احترام؛ کلیدی برای راه‌یابی به دنیای نوزاد

^moon shadow^ · 15/11/18

برای نوزاد هر روز حادثه‌ای اعجاب‌انگیز است. از آن لحظه که بچه‌ها از رحم خارج می‌شوند، رشد فزاینده و تصاعدی دارند. اگر تصور شود وقتی یک هفته از عمر نوزاد می‌گذشت، سن او هفت برابر روز اول زندگی‌اش بود، تا پایان ماه اول زندگی به مراتب از روز اول تولدش فاصله گرفته بود.

ادراک کودک در رحم مادر شروع به رشد می‌کند. دانشمندان معتقدند که بچه‌ها حتی در روز تولدشان صدای مادرشان را می‌شناسند، زیرا آن را شنیده‌اند. وقتی کودک به دنیا می‌آید حواس پنج‌گانه‌اش فعال‌تر می‌شود: شنوایی، لامسه، بینایی، بویایی و چشایی.
در سال‌های اخیر درباره به حداکثر رساندن امکانات بالقوه بچه‌ها مطالب فراوانی عرضه شده است. بسیاری از متخصصان معتقدند از روزی که کودک متولد می‌شود باید شرایط برای رشد و بالندگی او فراهم آید. در حالی که مسلّم است که پدر و مادر نخستین آموزگاران نوزاد هستند، آن‌ها هستند که باید در مسیر تشویق کنجکاوی طبیعی نوزادان برای شناخت محیط اطرافشان چاره‌ای بیندیشند. باید به نوزادان بیاموزند که چگونه با دیگران کنار بیایند.
برخلاف آن‌چه والدین تصور می‌کنند لازم نیست برای فرزندشان کار زیادی انجام دهند. این بدان معنا نیست که او را تنها بگذارند. معنایش این است که به تعادلی برسند و فرزند خود را راهنمایی کنند و در ضمن مسائل مربوط به رشد او را به رسمیت بشناسند. واقعیت این است که وقتی فرزندشان بیدار است، حتی بدون کمک آن‌ها، گوش می‌کند، نگاه می‌کند، می‌بوید و یا چیزی را مزه می‌کند. کار و وظیفه آن‌ها این است که شرایطی فراهم آورند تا فرزندشان به‌راحتی این‌ها را تجربه کند. وظیفه ایشان این است که شرایطی را فراهم آورند که فرزندشان با احساس امنیت خاطر به اکتشافات خود ادامه دهد. برای رسیدن به این مهم، به شرایطی اشاره می‌شود که می‌توان آن را «دایره احترام» نامید.

دایره احترام

خواه هنگام بلند کردن نوزاد از روی تختش هنگام صبح، یا حمام کردن او و یا عوض کردن لباسش، توجه به این نکته ضرورت دارد که او انسانی جداگانه است و شایسته آن است که برایش احترام قائل باشند. بهتر است به‌طور فرضی دایره‌ای دور او بکشند و فضای شخصی او را مشخص نمایند. هرگز بدون اجازه نوزاد به فضای خصوصی او تجـ*ـاوز نکنند. به او بگویند چرا به فضای خصوصی او می‌روند و توضیح دهند چه می‌خواهند بکنند.
اگر والدین اصول ساده زیر را رعایت کنند، در هر فعالیتی در ارتباط با نوزاد خود احترامش را رعایت کرده‌اند:
– با نوزاد خود باشند و به او توجه کنند.
– به احساسات نوزاد خود توجه داشته باشند، اما او را بیش از اندازه تحـریـ*ک نکنند.
– مراقب باشند که محیط پیرامون نوزاد جالب، خوشایند و سالم باشد. برای رسیدن به این مهم به پول احتیاج نیست. تنها از عقل سلیم خود استفاده کنند.
– به استقلال نوزاد خود بهاء بدهند. ممکن است بپرسند چگونه یک نوزاد می‌تواند مستقل باشد؟ نمی‌گوییم از همین حالا چمدانش را ببندند. مسلماً او به‌تنهایی نمی‌تواند زندگی کند، اما می‌توانند به او اعتمادبه‌نفس بدهند. وقتی کودکشان با خود بازی می‌کند به جای اینکه در کارش مداخله کنند بیشتر یک نظاره‌گر باشند.
– با فرزندشان صحبت کنند، به او دستور ندهند. صحبت کردن یک موضوع دو طرفه است. هرگاه فرزندشان در فعالیتی درگیر است او را نگاه کنند، به او گوش بدهند و مراقب واکنش او باشند. اگر سعی کرد ایشان را هم در بازی خود شرکت دهد البته این کار را بکنند. اگر خواهان تغییر صحنه است، قطعاً این کار را بکنند.
– به کودک خود الهام بدهند، اما همیشه سر رشته امور را به دست او بسپارند. هیچ‌گاه به اواسباب بازی را ندهند که نتواند از پسِ آن برآید.

نوزادان از حواس کامل برخوردارند و توانایی‌های‌شان به سرعت افزایش می‌یابد و این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا یک مشاهده‌گر، متفکر و حتی استدلال‌کننده باشند. با دقیق شدن به حالات چهره نوزاد، توجه کردن به زبان تَن، حرکات چشمان و بازتاب مکیدن آن‌ها (بچه‌ها وقتی به هیجان بیایند محکم‌تر می‌مکند). دانشمندان به توانایی‌های حیرت‌انگیز کودکان پی‌بـرده‌اند.

– اطفال می‌توانند میان تصاویر تمیز قایل شوند. از حدود سال ۱۹۶۴ م دانشمندان به این نتیجه رسیدند که بچه‌ها نمی‌توانند برای مدتی طولانی به یک تصویر نگاه کنند، بلکه تصاویر جدید نظر نوزادان را به خود جلب می‌کند.
– بچه‌ها عشـ*ـوه‌گری می‌کنند. غان و غون می‌کنند، لبخند می‌زنند و با لحن صدای شما به خود حالت می‌دهند.
– نوزادان سه ماهه انتظار پیدا می‌کنند. در جریان یک کار آزمایشگاهی مشخص شد که نوزادان سه ماهه می‌توانند به توالی حرکت تصاویر نگاه کنند و با دیدن هر تصویر متوجه آمدن تصویر بعدی شوند و این نشان می‌دهد که بچه‌ها می‌توانند انتظار داشته باشند.
– نوزادان می‌توانند به خاطر بسپارند. نوزادان پنج هفته‌ای می‌توانند از حافظه خود استفاده کنند. وقتی نوزادان شش تا چهل هفته‌ای را به آزمایشگاهی که قبلاً در آن بودند بازگرداندند، گرچه نمی‌توانستند با کلام خاطرات خود را بیان کنند، جملگی با سؤالاتی که از آن‌ها می‌شد آشنا بودند.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرمایند:
«کودکان‌تان را گرامی بدارید و آنان را خوب تربیت کنید.»

با کودکان باید همانند تمام انسان‌های بالغ با احترام رفتار کرد. هر نوزادی برای خود کسی است که زبان، احساس و یک شخصیت منحصر به فرد دارد و بنابراین، شایسته احترام است.

والدین اگر به خاطر داشته باشند که نوزاد خود را یک شخص و یک انسان به حساب آورند، همیشه احترامی را که سزاوار آن است به او می‌دهند.
بزرگ‌ترها چه‌قدر ناراحت می‌شوند وقتی کسی به جای این‌که مؤدبانه با آن‌ها حرف بزند چیزی را با تحکم به ایشان بگوید. وقتی مسائل به‌درستی برای‌شان توضیح داده نمی‌شود و یا وقتی کسی با آن‌ها غیرمؤدبانه صحبت می‌کند، چه‌قدر عصبانی می‌شوند؟
همین مطلب درباره نوزاد هم صدق می‌کند. بعضی‌ها بالای سر فرزندشان طوری حرف می‌زنند که انگار او وجود خارجی ندارد. اغلب می‌شنویم که پدر و مادر یا پرستار نوزاد می‌گویند: «بچه این کار را کرد»، «بچه آن کار را کرد.» این رفتاری غیرمحترمانه است. گویی درباره موجود غیر جانداری حرف می‌زنند. یا به یک شی‌ء اشاره می‌کنند. از این بدتر، بدون این‌که توضیحی بدهند نوزاد را بر می‌دارند و جابه‌جا می‌کنند، انگار حق بالغ‌ها است که فضای خصوصی نوزاد را نادیده بگیرند. به همین دلیل است که توصیه می‌شود پیرامون کودک خود یک مرز تصوری قائل شوند، یک دایره احترام، که بدون اجازه و بدون این‌که به نوزاد بگویند چه برنامه‌ای دارند و چه می‌خواهند بکنند، حق دست زدن به او را نداشته باشند.
چرا نوزاد را به اسم واقعی‌اش صدا نمی‌زنند؟ وقتی نوزاد را به اسم صدا می‌زنند او دیگر یک موجود درمانده نیست.
به‌خصوص اخیراً، دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که تازه متولدها مطالب فراوانی را درک می‌کنند. بررسی‌های به عمل آمده نشان می‌دهد که نوزادها نسبت به صدا و بو حساس‌اند و می‌توانند میان تصاویر مختلف قایل به تمیز شوند. حافظه آن‌ها پس از چند هفته از زمان تولدشان شروع به کار می‌کند. بنابراین، حتی اگر نوزاد کلمات ما را متوجه نشود، حتماً می‌تواند تفاوت میان کسی را که به آرامی حرکت می‌کند و صدایی گرم و آرام‌بخش دارد با کسی که عجله دارد و تند حرف می‌زند تمیز دهد؛ و اگر او به‌راستی این را بفهمد، از همان زمان شروع می‌داند که چه کسی با او به احترام صحبت می‌کند.
حضرت موسی بن عمران علیه‌السلام در مناجات با خدای متعال فرمود:
«پروردگارا! کدام عمل، نزد تو برترین است؟
(پروردگار) فرمود: دوست داشتن کودکان؛ چرا که من، آنان را بر توحید خود سرشته‌ام. اگر آنان را بمیرانم، به رحمت خودم آنان را وارد بهشتم خواهم کرد.»