خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ با هدف ترویج فرهنگ کتاب خوانی و تقویت قلم عزیزان ایجاد شده است.
هدف ما همواره ایجاد محیطی گرم و صمیمی و دوستانه بوده
برای مطالعه کامل رمان‌ها و استفاده از امکانات انجمن
به ما بپیوندید و یا وارد انجمن شوید.

paria.m

کاربر نیمه فعال
کاربر رمان ۹۸
  
عضویت
15/12/20
ارسال ها
253
امتیاز واکنش
7,222
امتیاز
213
محل سکونت
your heart
زمان حضور
24 روز 11 ساعت 27 دقیقه
نویسنده این موضوع
کاشی کاری و سفالگری اصفهان در دوره اسلام
کاشی کاری و سفالگری در دوره‌ی اسلامی اهمیت، اعتبار و اعتلای ویژه ای یافت. با توجه به نقش هنرهایی چون؛ نگارگری و خطاطی و کاربرد رنگی در این صنعت می توان در این صنعت تطور و تکامل این هنرها را نیز مشاهده کرد. کاشی سازی دوره اسلامی از نظر شکل و ظاهر دارای تنوع بسیار بود (پورتر، ۱۳۸۱: ۵). اگرچه در سده‌های نخست اسلامی به سبب ساده زیستی و دوری از تجمل و لشکرکشی ‌ها و فتوحات و دامنه درگیری‌های نظامی و سـ*ـیاسی قبایل به هنر و صنایعی از این دست و مصنوعات و تولیدات آن چندان توجهی نمی شد، اما پس از روی کار آمدن خلافت عباسیان و از حدود سده سوم هجری قمری این صنعت و تولید ظرف‌های سفالی که دارای کیفیت خوب و قابل ملاحظه و خیره کننده ای بود مورد توجه قرار گرفت. با توجه به آرامش و امنیتی که در این دوره پدید آمد، زمینه گسترش مبادلات بازرگانی و در پی آن مبادلات فرهنگی و دانش و فناوری در پهنه گسترده ای فراهم شد، به گونه ای که نمی توان تأثیر هنری و صنعتی ظروف و سفالینه‌های وارداتی از چین را بر صنایع سفال و کاشی ایران و جهان اسلام نادیده انگاشت (پورتر، ۲۱:۱۳۸۱ تا ۲۳ و آلن، ۱۳۸۳: ۸). تاریخ کاشی کاری اسلامی با تولید ظرفهای سفالین مورد نیاز زندگی، ارتباطی پیوسته و ناگسستنی با زندگی معمولی طبقات عامه مردم حاصل نمود. این پدیده را می توان در سفالهای زمان سلجوقی در ایران مشاهده کرد (پورتر، ۱۳۸۱: ۸). در این دوره ساخت انواع ظروف، همانند ظرف لعاب دار یکرنگ، ظروف رنگارنگ با نقش قالب زده (طلایی) و ظرفهای مینایی با نقش کنده کاری شده و همچنین ظروف لعابی با تکنیک خاصی در مراکز مهم سفال سازی چون ری، نیشابور، گرگان و کاشان توسعه یافت.
با توجه به پایتختی اصفهان در دوره سلجوقی صنایع مختلف در این منطقه رونق یافت و کاشان به قطب کاشی سازی دوره اسلامی تبدیل شد. اهمیت و جایگاه کاشان در صنعت کاشی به گونه ای بود که پاره ای جغرافی نویسان اسلامی نام کاشی را برگرفته از نام کاشان میدانند. از این روی، هنرمندان کاشی کار کاشانی در خلق شیوه‌های مبتک انه در این صناعت نقش مهمی داشتند (عباسیان، ۱۳۷۰: ۹۰). زکریای قزوینی نویسنده سده هفتم هجری درباره کاشی و سفال در کاشان مینویسد: «و در کاشان، ظروف بسیار خوب می ساخته اند و به ولایات می برده اند.» (قزوینی، ۱۳۷۳: ۵۰۳). این روایت به روشنی پیشرفت صنعت کاشی و سفال در کاشان و رونق تجاری آن را در ولایات و مناطق دیگر نشان میدهد. یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان درباره کاشی سازی در کاشان مینویسد: «کاشان شهری است نزدیک به اصفهان که نام آن غالباً با کاشان توام است و ظروف و آجرهای کاشانی را از آن شهر حمل میکنند و توده مردم آن را (کاشی) می نامند، (به نقل از خلیلی، ۲۰۰۴:۱۳۲۰). پس از دوران سلجوقیان و در سده‌های هفتم و هشتم هجری نیز کاشان یکی از مراکز عمده سفال لعاب دار و کاشی سازی ایران بود .
گفتی است. آنچه در منابع با عنوان خزف سازی آمده، تقریباً اشاره به همین حرفه‌ی سفال سازی است که مسلماً در کنار شهر ری کاشان نیز از قطب‌های شناخته شده آن بوده است. در کتاب "صنایع ایران بعد از اسلام" در این باره آمده است: «شکی نیست که شهر کاشان در تاریخ صنایع خزف سازی و سفال کاری ایران مقامی خیلی ارجمندتر از آن دارد که اخیراً مورخان فنون و مایع اسلامی برای آن قائل شده اند، ولی محل انکار هم نیست که معلومات ما نسبت به این شهر، خیلی کمتر از معلوماتی است که از شهرهای بزرگ صنعتی ایران مانند تبریز و هرات و ری داریم، اما برای پی بردن به اهمیت این شهر و مقامی که در تاریخ فنون و صنایع دارد، کانی است که بگوییم کلمه کاشی تا به امروز دلالت بر نوعی از خزف می کند که در قرون وسطی ساخته میشده و در این شهر تهیه می گردیده است. (خليلى) . در این زمان تجارت کاشی گسترش زیادی پیدا کرد چنانکه نمونه‌هایی از سفال شمال شرقی ایران در منطقه شوش (واقع در جنوب غرب) یافت شدہ است (حمزولو)
کاشی‌های این شهر به نقاط مختلفی صادر می شد. به گونه ای که در بناهای اقصی نقاط قلمرو اسلامی می توان کاشی‌های کاشی سازان کاشانی را ردیابی کرد. برای نمونه کاشی کاری محلی در بیت المقدس که در باور عمومی مکان قربانی حضرت اسماعیل (ع) توسط پدرش شناخته می شود، با کاشی‌های ساخت کاشی سازان کاشانی انجام شده است (سپنتا، ۱۳۴۸: ۶۰). تحقیقات و کاوش‌های باستان شناسی در مناطق مختلف نشان میدهد که کاشی‌های ساخت کاشان به مناطق مختلف جهان اسلام راه یافته بود: چنان که در شهرهای ری، جرجان و شهرهای دیگر عناصری از سفالینه‌های ساخت این شهر یافت شده است (حمزه لو، ۱۳۸۱: ۸۶). اگرچه در منطقه کاشان چندان حفاری و کاوشهای سازمان یافته ای انجام نشده است، اما قطعاتی که از حفاری‌های این شهر به دست آمده، نشان میدهد که بیشتر آثار دوره سلجوقیان دارای امضا و تاریخ بوده اند. تاریخ کاشی‌های برجای مانده نشان میدهد که تولید کاشی در کاشان پس از ۵۹۷ ه. ق تا ۷۳۱ ه. ق (به جز مقطع کوتاهی بعد از حمله مغول) بدون وقفه ادامه داشته است. اولین نمونه شناخته شده سفال که به این شهر منسوب است یک پارچ سفالین کوچک است که تاریخ آن مربوط به سالهای ۵۷۶ ه. ق - ۵۷۵ ه. ق است و اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می شود (پورتر، ۳۴:۱۳۸۱).


کاشی کاری و سفالگری اصفهان در دوره اسلام

 

paria.m

کاربر نیمه فعال
کاربر رمان ۹۸
  
عضویت
15/12/20
ارسال ها
253
امتیاز واکنش
7,222
امتیاز
213
محل سکونت
your heart
زمان حضور
24 روز 11 ساعت 27 دقیقه
نویسنده این موضوع
کاشی سازی در کاشان مانند صنایع و هنرهای دیگر، حرفه و صناعتی دودمانی بود که انتقال مهارت و آموزشی آن به صورت خاندانی انجام می گرفت. از این روی، در کاشان برخی خانواده ها، مشهور به کاشی سازی بوده اند، همانطور که امضاهای باقی مانده از ایشان همچنان بر بناهای کاشیکاری از آن دوران به یادگار مانده است. خانواده ابوطاهر از خانواده‌های کاشی ساز کاشانی است که آثار بسیاری در فاصله سده‌های ششم تا هشتم هجری قمری با امضای ایشان بر جای مانده است. محراب‌های حرم حضرت امام رضا (ع) مربوط به اوایل سده هفتم و پیش از هجوم مغول، تزیین مقبره حضرت معصومه(س) در قم، کار محمد ابن ابوطاهر و بخش مرکزی محراب معروف مسجد میر عماد قم، کار علی بن محمدبن ابوطاهر که هم اکنون در موزه برلین نگهداری می شود؛ از جمله آثار مهم کاشی کاری منسوب به این خاندان به شمار می آید (آیت اللهی، ۲۳۹:۱۳۸۰. کیانی و ولفرام، ۱۳۷۳: ۲۲ و یاوری، ۳۳:۱۳۸۰). نکته جالب توجه در خصوص امضاهایی که روی کاشی ‌ها و سفالها صورت می گرفت، این است که در امضاها اغلب کلمه "عمل " جلوتر از امضا می آمده است که این امر می تواند دلیلی باشد بر این مساله که شایان ذکر است در یک کاشی مهم موجود در موزه قاهره که در سال ۶۰۰ هرق توسط یک کاشیکار کاشانی با نام "ابوزید " ساخته شده، کتیبه ای وجود دارد که از کلمات "صنع" و "عمل" در آن استفاده شده که به نظر میرسد او خود هر دو کار را انجام داده است (پورتر). برای تزیین کاشی ‌ها از روش ‌ها و تکنیکهای مختلفی همچون زرین فام، نقاشی زیر لعاب، نقاشی روی لعاب، مینایی و لاجوردی استفاده می شد. اگرچه شهر کاشان در بیشتر فنون کاشی کاری و سفال سازی پیشرو بود، اما اوج شهرت این شهر مربوط به ظروف طلایی یا زرینفام است. در واقع ظروف سفالین مینایی یا هفت رنگ کاشان پر تزیین تر از ظروف ساخت ری - به عنوان یکی دیگر از قطب‌های ساخت کاشی در سده‌های پیش از حمله مغول - است. به هرحال تکنیک کاشی زرینفام نخستین بار در سده دوم هجری در مصر برای تزیین شیشه به کار رفت، اما درخشان ترین عصر تولید کاشی به این شیوه، مربوط به سدهه‌ی ششم تا هشتم ه. ق و متعلق به سفالهای کاشان است (پورتر، ۱۳۸۱: ۱۵).
در خصوص کوره‌هایی که سفال ‌ها در آنها تهیه می شد، ابوالقاسم نامی از مورخان عهد مغول و از خاندان سفالگر ابوطاهر، در یکی از مکتوبات خود که به سال ۷۰۱ ه. ق تعلق دارد، چنین مینویسد: «کوره شبیه به یک برج بلند است و درونش ردیف به ردیف میخ‌های سفالی وجود دارد که در حفره‌هایی در درون تعبیه شده اند. ظرف‌هایی روی آنها قرار گرفته و برای ۱۲ ساعت با آتش داغ و یکنواخت حرارت میبینند. با رعایت این نکته که هیچ چوب جدیدی در این آتش به عمل آمده گذاشته نمی شود تا از تولید هر دودی جلوگیری به عمل آید و ظرف ‌ها خراب و سیاه نشوند. در کاشان چوب نرم برخی درختان مانند زوفا و گردو و در بغداد، تبریز و دیگر شهرها باریکه‌های پوست یک نوع بید را میسوزاندند که دود نمی کرد. ظرف ‌ها را پس از یک هفته از کوره خارج می کردند (به نقل از پورتر، ۱۱:۱۳۸۱ و ۱۲). بنا بر اظهارات ابوالقاسم نامی، گویا سفالگران کاشانی از ترکیب اکسید قلع و اکسید سرب برای لعاب کاشی ‌ها استفاده می کردند.
نکته دیگری که در خصوص ویژگی‌های کاشیکاری کاشان می توان گفت آن است که بخش زیادی از صحنه‌هایی که بر روی این کاشی ‌ها نشان داده می شوند؛ کمتر بیانگر روایت کننده داستانی خاصی است و بیشتر صحنه‌های ساده زندگی را نشان میدهد (پورتر ۱۳۸۱: ۴۸). کاشی‌هایی که بین سده‌های ششم تا هفتم هجری در کاشان ساخته میشدند، همگی از نوع لوستر قهوه ای رنگ اند که برروی نقوش برجسته آبی و فیروزه ای ساخته شده اند. کاشی‌های مذکور دارای شکل‌های ستاره ای و صلیبی هستند که هر یک دارای نقوش مختلفی هستند و برای مکانهای مخصوصی چون محراب مساجد و بالاخص دیوارهای این محراب ‌ها استفاده میشدند. برای نمونه کاملترین نوع محراب که با کاشی‌هایی از این نوع ساخته شده اند، همان محراب امام رضا (ع) است که پیشتر نیز به آن اشاره شد. (عباسیان)
یکی دیگر از صنایع مطرح و بارز شهرهای کاشان و ری که ابوالقاسم نامی، آن را "هفت پیکر" نام نهاده میناکاری آن زمان است. در واقع این نوع کاشی کاری از جمله زیباترین و اصیلترین نمونه کارهای ساخت کاشان است.
همچنین سفالگران کاشانی از تکنیک نقاشی با رنگدانه ‌ها نیز استفاده کرده و آن را گسترش دادند. منظور از این تکنیک همان مینایی یا میناکاری است. مینا در لغت به معنای لعاب شیشه ای یا هفت رنگ و به مفهوم بسیار رنگارنگ شناخته می شد و بیش از کاشی بر روی ظروف کاربرد داشت (پورتر، ۱۷:۱۳۸۱). شهر کاشان خصوصاً به ساختن آجرهای مینایی نیز معروف و مشهور بود. ابوزید، ابور فضه و فخرالدین و جمال الدین از جمله نام کسانی است که در ساختن این نوع آجرها در کاشان شهرت داشتند (خلیلی، ۱۳۲۰: ۲۰۷).
پایان
منبع:هنریاب


کاشی کاری و سفالگری اصفهان در دوره اسلام

 
shape1
shape2
shape3
shape4
shape7
shape8
بالا