آموختن زبان فارسی برای یک خارجی آسان است؟ خواندن و نوشتن آن چه؟

YeGaNeH · 14/1/22

در طیف زبان‌های جهان (به خصوص در میان زبان‌های پرگویشور) از لحاظ دشواری آوایی و نحوی، فارسی جزو زبان‌های بسیار بسیار ساده است. یکی از زبان‌شناسان محبوب آمریکایی که تالیفاتی درباره زبان‌شناسی برای عموم دارد (John McWhorter)، از فارسی همواره به عنوان نماد سادگی در زبان‌های جهان یاد می‌کند و به زبان‌های ساده می‌گوید «زبان‌های فارسی‌مانند». اما بر چه مبنایی می‌گوییم فارسی ساده است؟

ویژگی‌های آوایی:
۱- مصوت‌ها: فارسی فقط شش مصوت دارد (اَ اِ اُ آ او ای). جهت مقایسه، مثلا انگلیسی یازده تا پانزده مصوت (بنا به معیارتان در تفکیک مصوت‌ها) دارد و فرانسه دست‌کم سیزده مصوت دارد. اما مهم‌تر از تعداد مصوت‌ها ویژگی‌هایشان است.
شش مصوت فارسی تقریبا در دورترین فاصله از هم از لحاظ ویژگی‌های فرکانسی قرار دارند. یعنی امکان اشتباه شدن آنها با یکدیگر حداقلی است. این در حالی است که آن همه مصوت در زبان انگلیسی از قضا در نمودار فرکانسی مصوت‌ها نزدیک به هم قرار گرفتند، و در نتیجه امکان اشتباه شدنشان برای گوش ناآشنا بسیار زیاد است. از زبان‌های معروف دیگری که مثل فارسی دستگاه مصوتی ساده‌ای دارند می‌شود به عربی و اسپانیولی اشاره کرد.

تکیه :
در فارسی تکیه (stress) همیشه روی آخرین هجای اسم یا صفت است. به همین سادگی. در بسیاری از زبان‌های دنیا (مثل انگلیسی) زبان‌آموز مجبور است محل تکیه روی کلمات را حفظ کند. در برخی دیگر از زبان‌ها (مثل عربی) محل تکیه با قواعدی قابل پیش‌بینی است اما این قواعد مفصل و پیچیده‌اند.
در برخی دیگر از زبان‌ها (مثل ژاپنی و به شکل مفصل‌تری در چینی) زبان‌آموز باید زیروبمی هر هجا از هر کلمه را به طور جداگانه به خاطر بسپرد، یعنی یک کلمه ممکن است مثلا دو هجای زیر و یک هجای معمولی داشته باشد (به زبانی که زیروبمی در آن چند سطح دارد و زیروبمی هر هجا در هر کلمه باید جدا حفظ شود، نواختی یا tonal می‌گویند). برخی از زبان‌های پرگویشور دیگری که از لحاظ تکیه ساده‌اند عبارتند از فرانسه، اسپانیایی و زبان‌های هم‌خانواده ترکی.

YeGaNeH · 14/1/22

ویژگی‌های آوایی دیگر:
ویژگی‌های آوایی پیچیده دیگری هم هستند که زبان‌های مختلف دنیا را دشوار می‌کنند اما در فارسی وجود ندارند.
یک نمونه بارز صداهای pharyngeal در عربی هستند، یعنی صداهایی که دو مخرج همزمان دارند و با همکاری حلق تولید می‌شوند (مثل ص ض ط ظ...). نمونه دیگر «هماهنگی واکه‌ای» در زبان‌های ترکیک (مثل ترکی آذربایجانی، ترکی استانبولی، قزاقی، قرقیزی، ازبکی، ترکمنی،...) است.
در این زبان‌ها مصوت مورد استفاده در هر پسوند تابع مصوت‌های درون خود کلمه است (مثلا اسم‌ها در ترکی آذربایجانی بنا به این که چه مصوت‌هایی دارند با پسوند «لَر» یا «لار» جمع بسته می‌شوند) و در نتیجه کار زبان‌آموز برای انتخاب پسوند دشوار می‌شود.

البته قطعا فارسی تنها یکی از زبان‌های بسیاری است که ساختار آوایی ساده‌ای دارند. برخی زبان‌های شناخته شده دیگری که در مجموع (و نه لزوما در تمام معیارها) ساختار آوایی ساده‌ای دارند عبارتند از اسپانیایی، ایتالیایی، ژاپنی، مالایی و زبان‌های خانواده ترکی.

ویژگی‌های نحوی:
عامل اصلی ساده بودن فارسی ویژگی‌های نحوی آن است:

۱- نبود جنسیت. فارسی را از این جهت که در آن جنسیت نقشی ندارد می‌توانیم یک زبان بسیار ساده (و روشنفکر!) بدانیم. اکثر زبان‌های مهم دنیا جنس دستوری دارند. فهرست این زبان‌ها آن‌قدر طولانی است که گفتن ندارد. حتی انگلیسی که خود یکی از ساده‌ترین ساختارهای نحوی را در میان زبان‌های پرگویشور جهان دارد همچنان در سطح ضمیر بین مذکر و مونث تفاوت قائل است (چینی و ژاپنی هم همین طورند). در زبان‌های پیچیده‌تر (عربی و عبری و فرانسه و هندی و غیره) اسم و صفت و گاهی فعل هم جنسیت دارند. بدیهی است که لزوم به خاطر سپردن جنسیت کلمات زبان‌آموزی را به شدت مشکل می‌کند. برخی زبان‌های مشهور دیگری که مثل فارسی کاملا بی‌جنسیتند عبارتند از مالایی و خانواده زبان‌های ترکی.

۲- صرف فعل باقاعده: برای هر فعل فارسی کافی است زبان‌آموز بن ماضی و بن مضارع را حفظ کند. مثلا برای صرف فعل «نشستن» به خاطر سپردن «نشین» و «نشست» برای صرف این فعل در تمام زمان‌ها کافی است. تنها استثناها فعل‌های «بودن» و «داشتن» هستند. انگلیسی هم از لحاظ صرف فعل نسبتا ساده است. در انگلیسی هر فعلی سه حالت دارد (go went gone) و «بودن» و «داشتن» در انگلیسی هم حالت استثنایی دارند. اما آن‌چه صرف فعل فارسی را به طور خاص ساده می‌کند این است که تعداد فعل‌های ساده فارسی که زبان‌آموز باید بیاموزدشان به دویست تا هم نمی‌رسد! تمام فعل‌های دیگر به شکل فعل مرکب (مثل فکر کردن، بازی کردن، حرف زدن و...) ساخته می‌شوند. در واقع زبان‌آموز اگر صرف فعل «کردن» را بیاموزد صرف بیشتر افعال فارسی را آموخته! صرف فعل در زبان‌های دیگر معمولا بسیار پیچیده‌تر است. برای نمونه، زبان‌هایی مثل فرانسه و اسپانیولی پر از موارد بی‌قاعده‌اند. قواعد اعلال در عربی را هم هر ایرانی‌ای در مدرسه به چشم دیده. در ژاپنی، صرف فعل از لحاظ شخص و زمان ساده است اما افعال در سطوح مختلف ادب و احترام به شکل‌های متفاوت صرف می‌شوند (حداقل سه نوع صرف فعل برای سه سطح احترام در ژاپنی را باید یاد گرفت) و این معمولا برای زبان‌‌آموزان به شدت سخت و گیج‌کننده است. در نهایت، برخی زبان‌های دیگری که غیر از فارسی صرف فعل ساده‌ای دارند عبارتند از: انگلیسی (با کمی ارفاق)، خانواده زبان‌های ترکی و چینی (بسیار ساده‌تر از فارسی!).

۳- حالت دستوری کلمات: همه از دانش عربی دبیرستان می‌دانیم که در عربی هر اسم یا صفتی بنا بر نقشی که دارد منصوب یا مرفوع یا مجرور است. این نقش (یا حالت دستوری) را در نحو case می‌نامند. در برخی زبان‌ها مثل عربی قرآنی همیشه باید حالت دستوری اسم‌ها را هم در کنارشان مشخص کرد و این آموختن نحو زبان را به شدت دشوار می‌کند (همان طور که خاطره جمعی مشترکمان از دبیرستان تایید می‌کند). حالت دستوری در لاتین و آلمانی هم وجود دارد (روی حرف تعریف اثر می‌گذارد) و نظر شخصی من این است که داستانش از داستان عربی هم دشوارتر است. زبان‌های معروف دیگری مثل روسی و پشتو هم به خاطر نظام پیچیده تعیین حالت دستوری، نحو بسیار دشواری دارند. البته باید تاکید کنم که بسیاری از زبان‌های مشهور مثل فارسی از لحاظ حالت دستوری نظام ساده‌ای دارند، مثل انگلیسی، فرانسه، اسپانیولی، و (مثل همیشه) مالای و خانواده زبان‌های ترکی.

به طور خلاصه، نظام نحوی فارسی نسبتا ساده است. قطعا باز هم باید توجه کنیم که فاسی تنها زبان ساده نیست. برخی زبان‌های مشهور دیگری که در مجموع نظام نحوی ساده‌ای دارند عبارتند از انگلیسی، چینی (بسیار ساده!)، مالای و خانواده زبان‌های ترکی.

YeGaNeH · 14/1/22

نتیجه‌گیری:

فارسی علی‌رغم سادگی‌هایی که گفتم، دو دشواری نسبتا جدی دارد:

۱- فارسی کتابی و فارسی گفتاری تفاوت جدی دارند. هرکس که بخواهد فارسی یاد بگیرد باید هم زبان «می‌خوام پسرمو ببرمش خونه» را یاد بگیرد و هم زبان «می‌خواهم پسرم را به خانه ببرم». این دو زبان تفاوت‌های نحوی و آوایی (و حتی گاهی واژگانی) دارند. در نتیجه قضیه برای زبان‌آموز کمی گیج‌کننده و آزارنده می‌شود. البته باید تاکید کنم که این مسئله آن‌قدرها هم جدی نیست. فارسی‌آموزانی که من دیده‌ام هیچ کدام آن قدرها از این موضوع گله نداشته‌اند که از مورد دوم:

۲- خط فارسی دشوار است. این موضوع نیاز به توضیح ندارد. از یک طرف حفظ املای کلمات سخت است (همان ماجرای معروف که چهار حرف با صدای «ز» داریم و غیره)، از یک طرف هر حرف چند شکل دارد (ـهـ ه هـ ـه)، و مهم‌تر از همه این که مصوت‌های کوتاه (فتحه کسره ضمه) را نمی‌نویسیم که کار را برای زبان‌آموز خارجی بسیار دشوار می‌کند. باید توجه داشته باشیم که ما وقتی به مدرسه می‌رویم هرچند خط فارسی را بلد نیستیم اما فارسی را بلدیم و در نتیجه هنگام خواندن، غیاب مصوت‌های کوتاه آن‌قدر آزارمان نمی‌دهد. اما برای زبان‌آموز خارجی این مسئله یک دشواری جدی است.

من این طور نتیجه می‌گیرم که فارسی از لحاظ ساختار نحوی و آوایی زبان بسیار ساده‌ای است، اما به خاطر ذات دوگانه‌اش (گفتاری و نوشتاری) و دشواری رسم‌الخطش، در نهایت آموختنش برای یک خارجی آن قدر هم ساده نیست. همچنین، باید توجه داشت که کسی که زبان تازه‌ای می‌آموزد کارش بسیار راحت‌تر است اگر زبان مادری‌اش با زبان جدید اشتراک واژگان زیاد داشته باشند. در نتیجه فارسی‌آموزی برای کسی که زبانی مثل ترکی یا عربی یا اردو صحبت می‌کند صد بار ساده‌تر از فارسی‌آموزی برای یک اروپایی است.

در پایان، باید باز تاکید کنم که فارسی تنها زبان ساده جهان نیست. جهان نزدیک شش هزار زبان دارد و بسیاری از آنها بسیار ساده‌اند (قطعا موارد بسیار ساده‌تر از فارسی هم فراوانند). من در این متن فقط درباره زبان‌های پرگویشور حرف زده‌ام. اما بدیهی است که حتی در میان زبان‌های پرگویشور هم فارسی تنها زبان ساده نیست. در امتیازدهی کلی، زبان‌های خانواده ترکی (ترکی آذربایجانی، ترکی استانبولی، ترکمنی، قرقیزی، ازبکی و...) و همچنین زبان مالایی و هم‌خانواده‌های نزدیکش هم زبان‌های بسیار ساده‌ای هستند. همچنین، این تاکید جانبی را هم لازم می‌بینم که سخت و ساده بودن یک زبان مایه ننگ و افتخار نیست! باید خودمان را تمرین بدهیم که از روی حقایق زبانی به دنبال تفاخرهای قومی نگردیم، چون واقعیت این است که این ویژگی‌های زبانی هیچ همبستگی‌ای با ویژگی‌های ملت‌ها ندارد!

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

آموختن زبان فارسی برای یک خارجی آسان است؟ خواندن و نوشتن آن چه؟

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

YeGaNeH

معاونت کل سایت رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

معاونت کل سایت رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین