معرفی کتاب اصول کافی

کوثر پورخضر · 11/12/21

اصول کافی عنوان بخش اول از بخش‌های سه‌گانه كتاب حدیثی الکافی است. در این بخش، احادیث مربوط به اعتقادات شیعه و زندگی امامان شیعه و برخی از احادیثی که درباره رفتارهای فرد مسلمان سخن می‌گوید، گردآوری شده است.
اصول کافی از مهم‌ترین منابع شناخت باورهای شیعیان است که بارها به صورت مجزا از کتاب کافی منتشر و ترجمه‌ها و شرح‌های متعددی نیز بر آن نوشته و منتشر شده است
نویسنده
نوشتار اصلی: محمد بن یعقوب کلینی
محمد بن یعقوب کُلینی معروف به «ثقةالاسلام کلینی» (درگذشت ۳۲۹ق)، از محدثان بزرگ شیعه و مؤلف کتاب کافی از معتبرترین مجموعه روایی شیعه و از کتب اربعه به حساب می‌آید. او در زمان غیبت صغرای امام مهدی(عج) به دنیا آمده و برخی از محدثان که بدون واسطه از امام عسکری(ع) یا امام هادی(ع) حدیث شنیده‌ بودند را ملاقات کرده است. گفته‌اند کلینی در نقل حدیث دقت بسیاری داشته است. ابن قولویه، محمد بن علی ماجیلویه قمی، احمد بن محمد زراری از جمله شاگردان اویند.
معرفی کتاب
اصول کافی عنوان بخش اول از بخش‌های سه‌گانه كتاب حدیثی الکافی است. در این بخش، احادیث مربوط به اعتقادات شیعه و زندگی امامان شیعه و برخی از احادیثی که درباره رفتارهای فرد مسلمان سخن می‌گوید، گردآوری شده است (۳۷۸۵ حدیث).
نویسنده در دو بخش دیگر کتاب به روایات فقهی و مواعظ اخلاقی پرداخته است.[۱]
از آنجا که در بین کتب اربعه فقط الکافی به روایات عقیدتی پرداخته است، این بخش از این کتاب همیشه مورد توجه شیعیان بوده است و به همین دلیل به صورت مجزا نیز منتشر شده است. علمای شیعه شرح‌های متعددی بر آن نگاشته‌اند، چنان‌که ترجمه آن نیز مد نظر بوده و چند ترجمه به زبان فارسی از آن منتشر شده است.
ابواب اصول کافی
اصول کافی در هشت بخش کلی شکل گرفته است که کلینی هر یک از این بخش‌ها را با عنوان «کتاب» معرفی کرده است. این عناوین کلی عبارت‌اند از:

کتابُ العقل و الجهل
کتاب فَضل العِلمکه در ۲۲ باب شکل گرفته است.
کتابُ التَوحید که دارای ۳۵ باب است.
کتابُ الحُجَّةکه خود شامل ۱۳۰ باب است و احادیثی در آن جمع شده که ضرورت امامت، اسامی امامان شیعه، صفات ائمه، زندگی آنان و دلایل اثبات امامت ایشان را بیان می‌کنند.
کتابُ الایمان والکُفر که دارای ۲۰۹ باب است.
کتابُ الدعاء با ۶۰ باب
کتابُ فَضل القرآن در ۱۴ باب
کتابُ العِشْرَة که دارای ۲۹ باب است.

شرح‌ها
شرح‌دهندگان اصول کافی دو گروه هستند؛ گروهی که تمام کتاب الکافی را شرح کرده‌اند و ضمن آن اصول کافی را نیز شرح کرده‌اند و گروهی که فقط به شرح اصول کافی پرداخته‌اند. شرح‌های معروف که به شرح اصول کافی اختصاص دارند عبارتند از:

درخشان پرتوی از اصول کافی اثر سید محمد حسینی همدانی که به زبان فارسی است و چاپخانه علميه قم آن را در شش جلد منتشر کرده است.
شرح اصول الکافی اثر صدرالدین محمد شیرازی (ملا صدرا) (م ۱۰۵۰ق) که به زبان عربی است و مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی آن را در سه جلد توسط منتشر شده است.
شرح الکافی اثر ملا صالح مازندرانی (م۱۱۱۰ق) که به زبان عربی است و علاوه بر اصول، بخش روضه کافی را نيز شرح كرده است. المكتبة الاسلامیة‌ اين شرح را در ۱۲ جلد منتشر کرده است.
الذریعة الی حافظ الشریعة اثر محمد بن محمد مؤمن گیلانی که به زبان عربی است و انتشارات دارالحدیث آن را در ۲ جلد توسط منتشر کرده است.
الحاشيه علی اصول الکافی اثر ملا محمد امین استرآبادی که دار الحدیث آن را منتشر کرده است.
الحاشيه علی اصول الکافی اثر سید احمد بن زین العابدین العلوی‌ العاملی.
الحاشيه علی اصول الکافی اثر سيد بدرالدین بن احمد الحسینی العاملی که دار الحدیث آن را منتشر کرده است.

به جز اين موارد، چندین شرح دیگر نیز بر اصول کافی نوشته شده كه نيمه‌ تمام مانده‌اند. مجموعه اين كتاب‌ها در نرم افزار كلینی قابل دسترسی است.
ترجمه‌های فارسی

ترجمه محمدباقر کمره‌ای كه المكتبة‌ الاسلامية آن را ۴ جلد در تهران منتشر کرده است؛
ترجمه محمد باقر كمره‌ای كه انتشارات اسوه در ۶ جلد منتشر کرده است؛
ترجمه سید جواد مصطفوی كه كتاب فروشی علميه اسلاميه در ۴ جلد منتشر کرده است.

منبع: ویکی شیعه