کتاب مقتل امیرالمؤمنین

کوثر پورخضر · 22/11/21

مَقْتَلُ الاِمام أمیرُالمؤمنین علی بن ابی‌طالب کتابی به زبان عربی نوشته ابن ابی‌الدنیا (متوفای ۲۸۱ق) از محدثان اهل سنت است که اخباری درباره شهادت امیرمؤمنان(ع) را به‌صورت حدیث نقل می‌کند. وی در این کتاب به شرح‌حال و برخی فضائل امام علی(ع) نیز می‌پردازد. این کتاب را محمود مهدوی دامغانی به فارسی برگردانده است.

درباره مؤلف
عبدالله بن محمد بن عبید بغدادی مورخ و محدث اهل سنت در قرن سوم هجری قمری، صاحب تألیفات (حدود ۱۳۰ رساله) از جمله مقتل امیرالمؤمنین است. وی اصالتاً اموی یا از موالی آن‌هاست ولی با عباسیان ارتباط خوبی داشته است. ابن ابی‌الدنیا به ورع و زهد توصیف شده و به موضوعات اخلاقی علاقه‌مند بود. حارث بن ابی‌اسامه، محمد بن خلف بن وکیع، محمد بن خلف مرزبان از او روایت کرده‌اند.[۱]

محتوا
کتاب، رساله‌ای کوتاه است که علاوه بر موضوع شهادت امام علی(ع) و چگونگی آن، به نقل فضائل و شمار دختران و دامادهای او نیز می‌پردازد. تمامی گزارش‌های آن توسط «حافظ حسین بن صفوان برذعی» متوفای ۳۴۰ق به نقل از ابن ابی‌الدنیا روایت شده و نام او در آغاز همه اسناد دیده می‌شود.[۲]

در این کتاب، گزارش‌هایی نادر هم وجود دارد که در منابع دیگر یافت نمی‌شود، مواردی مانند رایزنی ابن ملجم مرادی با حضرت علی(ع)، نمازگزاردن امام مجتبی(ع) بر پیکر پدر با گفتن چهار تکبیر، سفارش علی بن ابی‌طالب به فرزندان خویش به محمد بن حنفیه که با مبانی شیعه ناسازگار است.[۳]

تعداد روایات

بنا به شمارس مصحح، این روایات ۱۱۹ عدد است که با سلسله اسناد ذکر شده و در پاورقی به دیگر منابعی که آن روایات را دارد ارجاع شده است.[۴]

ابواب کتاب

رایزنی ابن ملجم همراه دو تن دیگر برای غافلگیری
وصیت امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع)
رحلت امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع)
میزان سنّ امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع)
سیمای امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع)
مژده دادن رسول خدا(ص) علی(ع) را به بهشت
آنچه درباره چهره و قامت آن حضرت آمده است.
غسل و کفن‌کردن و نماز گزاردن بر پیکر و به خاک‌سپاری امیر مؤمنان علی بن ابی طالب(ع)
مکانِ به‌خاک‌سپاری علی(ع)
سرانجام ابن ملجم و کشتن او
مویه‌گری‌ها و ستایش‌ها
اعتراف ستیزگران و دشمنان به برتری علی(ع)
آیت کردگار که هنگام شهادت امیرالمؤمنین علی(ع) در آفاق آشکار شد.
فرزندان امیرالمؤمنین علی(ع)
اجازه خواستن علی(ع) از پیامبر اکرم(ص) که نام و کنیه ایشان را بر پسر خود نهد.
بازگشت به سخن زبیر بن بکار.[۵]

جایگاه
کتاب ابن ابی‌الدنیا ـ از این جهت که در نیمه اول قرن سوم هجری تألیف شده ـ از کتب کهنی است که به شیوه مسند، با آوردن نام راویان نگاشته شده و نویسندگان پس از او بسیار به آن استناد کرده‌اند.[۶]

ترجمه مقتل امیرالمومنین
نسخه، ترجمه و چاپ
نسخه این کتاب ضمن مجموعه‌ای از رسائل به شماره ۹۵ در کتابخانه ظاهریه دمشق موجود است.[۷] [۸]
مقتل امیرالمؤمنین توسط دکتر محمود مهدوی دامغانی به فارسی ترجمه و در سال ۱۳۷۹ش توسط انتشارات تاسوعا در مشهد به چاپ رسیده است.
این کتاب، نخست به سال ۱۴۰۸ق به همت سید عبدالعزیز طباطبایی و بار دیگر به سال ۱۴۱۱ق به همت محمدباقر محمودی در سلسله انتشارات وزارت ارشاد اسلامی چاپ و منتشر شده است.[۹]

منبع: ویکی شیعه