همه چیز در مورد مردم عربستان

M O B I N A · 28/7/21

مقدمه
در این بخش، وضعیت اجتماعی، نقش دین، آداب و رسوم اجتماعی، وضعیت زنان و خدمات اجتماعی این کشور مورد توجه قرار گرفته است:
الف. وضعیت اجتماعی
از دیرباز، جامعه عربستان بر پایه روابط قبیله ای استوار بوده و عامل “تعصب و پیوند نیرومند قبیله ای”، ساختار اجتماعی و فرهنگ کلی آن را شکل داده است؛ پس از ظهور اسلام، عامل “دین و مذهب” هم در اجتماع نقش آفرین گردیده است ولی این سرزمین هر چند در دوران خلافت سه خلیفه نخستین، مرکز جهان اسلام بود، امّا به دلیل وجود قبیله های فراوان و آداب و رسوم مختلف، تمدّن اسلامی در این سرزمین، رشد و بالندگی و پویایی کشورهای اسلامی دیگر را نیافته است.
با پایتخت قرار گرفتنِ کوفه در زمان امام علی(علیه السلام) و با انتقال مرکز خلافت به شام در عصر امویان و با مرکزیت بغداد در دوران عباسیان، از اهمیت نخستین عربستان کاسته شد و بار دیگر فرهنگ ملوک الطوایفی در آن حاکم گردید.
هم اکنون نیز علی رغم روی آوردن اکثر مردم این کشور به شهرنشینی و تأثیرات فرهنگی بیرونی و طی نمودن فراز و نشیب های بسیار، آثار نظام قبیله ای در فرهنگ اجتماعی عربستان به روشنی مشهود است.
از سوی دیگر بافت اجتماعی کنونی عربستان، به دلیل عدم توزیع ثروت و عدم تعادل در برخورداری ها، دچار اختلاف و فاصله طبقاتی بسیاری شده است و بین اقشار مختلف، فاصله فراوانی یافت می شود؛ خانواده های سلطنتی، ارتشی و دانشگاهی در درجات اوّل و کارمندان بخش های دیگر در رده دوم دارند و قشر زیادی به ویژه ساکنان روستاها از وضعیت اقتصادی مطلوبی برخوردار نیستند. در بسیاری از شهرها، در فصل تعطیلی مدارس یا اوقات فراغت، کودکان در چهار راه ها به گدایی یا مشاغلی نظیر فروش کبریت، بطری آب و دستمال کاغذی می پردازند. بسیاری از شهرهای بزرگ عربستان و از جمله ریاض، حاشیه و کپرنشین هایی را در اطراف خود جا داده اند که در اوج فقر به سر می برند.

M O B I N A · 28/7/21

ب.نقش دین
دین در میان مردم عربستان نفوذ زیادی داشته، در اوضاع فرهنگی، سـ*ـیاسی و اجتماعی آن نقش اساسی و گسترده ای ایفا می کند.
این کشور بر اساس ظواهر شریعت اسلامی اداره می شود؛ قوانینی چون قصاص و تعزیرات در آن اجرا می شود. هیچ دینی غیر از اسلام پذیرفته نیست و اماکن مذهبی غیر اسلامی همچون کلیسا، کنیسه و. .. در آن وجود ندارد. رسانه های عمومی، احکام اسلامی را تبلیغ و ترویج می کنند، از نشر و پخش هر گونه کتاب، مقاله و سخن خلاف دین اسلام و مذهب وهابیت جلوگیری می شود.
جناح مذهبی و سنت گرایان، از قدرت و نقش بسیار زیادی در حکومت و جامعه عربستان برخوردار هستند.
ج. آداب و رسوم
اگر چه آداب و رسوم این کشور، آمیخته ای از سنت های قبیله ای و فرهنگ اسلامی است، ولی مردم عربستان از نظر آداب و رسوم به سه گروه تقسیم می شوند:
1. حجازیان: که به دلیل میزبانی زائران خانه خدا و برخورد با ملل و فرهنگ های گوناگون، آداب و رسوم معتدل تری دارند.
2. نجدیان: که به دلیل سکونت در منطقه خشک و بی آب و علف مرکزی، دارای آداب و رسوم خشک و خشن تری هستند.
3. ساکنان منطقه شرقیه: که به دلیل پیروی از مکتب اهل بیت و نزدیکی به خلیج فارس، آداب و رسوم متفاوتی دارند.
آداب و رسوم عمومی مردم عربستان در بخش های مختلف چنین است:
نام گذاری، سخن و گفتگو
بیشتر نام های افراد، اسلامی بوده و مردم این کشور، افراد را با نام کوچک صدا می زنند و هماره نام فرزند و پدر را با هم ذکر می کنند. اگر نام شخصی را ندانند، با نام “محمد” او را صدا می زنند. گاه در صدا زدن، الفاظی نظیر “سید” و “سیده” نیز به کار می رود که احترام به حساب می آید.
در گفتگوهای روزانه مردم، نام خداوند، شکر، طلب رحمت، روزی، هدایت و عاقبت به خیری، فراوان شنیده می شود و نفرین و دشنام به یکدیگر بسیار کم است.
پوشاک
در این کشور، مردان اغلب پیراهنِ سفیدِ بلند (دشداشه) می پوشند و از پارچه خط دار قرمزی به نام “شماغ” یا سفید به نام “غتره” برای پوشاندن سر خود استفاده می کنند. جز علمای مذهبی که به “شیخ” یا “مُطوّع” معروفند، بقیه مردم بر روی سرپوش خود، یک حلقه مشکی به نام “عِقال” می پیچند.
این پوشش اکنون بخشی از لباس رسمی سعودی بوده و نشانه آراستگی است. شخصیت های سـ*ـیاسی، مذهبی و بزرگان قبایل این کشور در محافل عمومی و مردم در مراسم رسمی، از عبای قهوه ای یا کِرِم روشن استفاده می کنند. پوشیدن جوراب در بین آنان مرسوم نیست و به جای کفش از نوعی دمپایی به نام “مراس” استفاده می کنند.

M O B I N A · 28/7/21

ارتباطات و پذیرایی
سلام کردن نزد مردم این کشور لازم و پاسخ دادن به آن واجب و ورود به هر مکان بدون سلام، بی ادبی تلقی می شود. دست دادن در هنگام ملاقات، عملی پسندیده و نوعی اظهار محبت و صمیمت به حساب می آید و در مجالس رسمی نیز معمول است؛ اوج مصافحه، بـ*ـو*سیدن شانه یکدیگر است.
مهمان نوازی از ویژگی مردم این سرزمین و بهترین پذیرایی، حاضر نمودن گوسفند کامل بریان شده، در میان سفره است. قهوه عربی به همراه هل دم شده، نوشیدنی رسمی پذیرایی است. تنوع غذایی، استفاده از ادویه فراوان، آوردن برنج همراه کباب و ماهی و مصرف سبزیجات و سالادهای گوناگون، از ویژگی های غذایی آن منطقه است. خوردن غذا با دست و نشستن بر روی زمین را بر شکل های دیگر پذیرایی ترجیح می دهند.
رسوم و تشریفات
حفظ ظواهر اسلامی، پخش اذان از مأذنه مساجد، التزام به نماز در ابتدای وقت، حضور در نمازهای جماعت که در پنج نوبت اقامه می گردد یا اقتدا به فرد بالا دست در طول مسیر، تعطیل نمودن بازار به هنگام نماز، برگزاری نماز تراویح و افطاری دادن در مساجد در ایام ماه مبارک رمضان و انجام عمره و اعتکاف در مسجدالحرام از رسوم دینی - اجتماعی مردم این کشور است.
به دلیل نفوذ افکار وهابیت، مردم در مرگ کسی نمی گریند، مجالس ترحیم و فاتحه وجود ندارد؛ بلکه تنها پس از مرگ هر فرد، مردم به منزل وی رفته و به بازماندگان تسلیت می گویند. شستشو و دفن مردگان بدون حضور زنان صورت می گیرد و رفتن زنان به قبرستان ممنوع است.
در شهرهای گوناگون این کشور بیشتر افراد را در حالی می بینید که تکه چوب کوتاهی از ریشه درخت ارگ را به عنوان مسواک طبیعی به دهان دارند.
مهمترین جنبه های آشکار زندگی مردمان در عربستان را می توان در برگزاری نماز، جدا کردن مردان و زنان، خانواده های گسترده با وابستگی زیاد، دوستی، مهمان داری، گفتگوهای طولانی و غذا خوردن های دسته جمعی مشاهده کرد.
معماری
بیشتر خانه های مسکونی قدیمی، دارای طرح عربی و به سبک اندرونی و بیرونی و بدون اشراف بر یکدیگر طراحی شده است و اغلب دارای پنجره های کوچک با شیشه های مات می باشد تا درون خانه دیده نشود، اما اخیراً و در محله های جدید و شهرهای مرکزی از معماری سبک غربی استفاده می شود.
اگر چه برخی از خانواده های سعودی در آپارتمان ها زندگی می کنند و از اسباب و وسایل مدرن استفاده می نمایند، ولی هنوز در بسیاری از آنها به جای کاناپه و مبل از پشتی، متکا و نیمکت های کوتاه استفاده می شود و کفش ها را دم در خانه از پا بیرون می آورند.

M O B I N A · 28/7/21

هنر و ادبیات
هنر خطاطی به ویژه خط ثلث در سبک کوفی و نسخ برای تزیین آیات قرآن و کتاب های مهم و هنر معماری، نساجی، جواهرسازی و آرایش، تزیین اسلحه و ظروف فلزی در عربستان رواج دارد اما هنرهای نقاشی، عکاسی و مجسمه سازی بسیار کم دیده می شود.
موسیقی نیز از هنرهای باستانی و مرسوم در این کشور بوده است؛ از دیر باز، بادیه نشینان این کشور دارای موسیقی بسیار ساده و دارای دو یا سه نت بوده اند؛ موسیقی “حدی” مخصوص شتربانان و موسیقی “نصب” ویژه قشر جوان بود.
همچنین از دیرباز در میان اعراب، سرودن شعر، ارائه سخن فصیح و بلیغ و نثر ادبی و زیبا، رواج داشته و جشنواره ادبی سالیانه برای انتخاب برترین سروده در بازار عکاظ برگزار می شده است و افراد برجسته ای همچون سرایندگان معلقات سبع یعنی امرؤالقیس، طرفه بن عبد بکری، زهیر بن ابی سلمی مزنی، لبید بن ربیعه عامری سحابی، عمروبن کلثوم بن ملاک عدنانی، عنتره بن شداد عبسی، حارث بن حلزه یشکری در ادبیات عرب درخشیده اند ولی محتوای اشعار جاهلی اغلب در محور اسب و شمشیر و زن سروده می شد و بیانگر فضا و اندیشه جاهلی بود ولی پس از اسلام، ادبیات عرب به شدت تحت تأثیر قرار گرفت و به طور اساسی دگرگون شد. همچنین قصه گویی که از دوران های بسیار دور در میان مردم عرب رواج داشت و در زندگی بدوی آنان نقش مهمی ایفا می کرد، با ظهور اسلام تغییرات اساسی یافت.
بر اساس فرمان ملک فهد در سال 1392 ه‍. 1972م “جمعیة الفنون العربیة السعودیة = انجمن هنرهای عربی سعودی” تأسیس شد. این جمعیت که در سال 1398ه‍. ق. نامش به “جمعیة العربیة السعودیة للثقافة و الفنون = انجمن فرهنگ و هنر عربی سعودی” تغییر یافت، در امور ادبی، هنرهای نمایشی، موسیقی، اعلام و مطبوعات فعالیت می کند.
این سازمان در اوایل دهه 1980 پروژه بزرگی را با هدف حفظ رقص ها و موسیقی فولکلوریک سنتی عربستان آغاز کرد. این سازمان فهرست بیش از پنجاه گروه فعال رقص و موسیقی فولکلوریک را ارائه کرده است که بسیاری از آنها رقص ملی عربستان سعودی را اجرا می کنند که نوعی رقص با شمشیر به نام “عرضه” است و در منطقه نجد ریشه دارد.
“عرضه”، ریشه سنتی فولکلوریک و دیرینه دارد که در آن فردی نقّال، خوانندگان و رقّاصان را همراهی می کنند. تمام مردان شبیه هم هستند. آنها لباس هایی رنگارنگ می پوشند و شمشیرهایی را در دست می چرخانند و شانه به شانه می رقصند، در حالی که خوانندگان و طبال ها به همراهی هم موسیقی سنتی را اجرا می کنند و نقال، اشعار شاعران مشهور را درباره شجاعت، وفاداری و خداوند می خواند.
تفریحات، ورزش و جوانان
رفتن به همراه خانواده به بیابان های اطراف شهر و ساعت ها در فضای باز و بی آب و علف آن، به هنگام خنکی هوا در روزهای تعطیل استراحت نمودن، تفریح دلپذیر آنان به حساب می آید.
ورزش شترسواری، بسیار رایج و همه ساله مسابقات جام سلطان با بیش از 2000 شتر در بیابان های اطراف ریاض در مسافتی طولانی برگزار می شود. مسابقه اسب سواری سرعت نیز متداول است و خانواده های سلطنتی در این مسابقات حضور می یابند. شکار با قوش، صحرانشینی و رقص شمشیر معروف به “عرضه” همچنان مورد علاقه مردم است. در طول خط ساحلی نیز قایقرانی، ماهی گیری و غواصی توسط سعودی ها و خارجی ها رواج یافته است.
به دلیل جوان بودن جمعیت، (43% کمتر از پانزده سال) فوتبال در عربستان رایج ترین ورزش است و محبوبیت زیادی میان کودکان تا بزرگسالان دارد. فدراسیون فوتبال در سال 1959 تأسیس شد و در همان سال به عضویت فیفا در آمد. این کشور دارای 123 باشگاه می باشد. تیم فوتبال عربستان تاکنون سه بار (1984، 1988، 1996) مقام اول جام ملت های آسیا را کسب کرده و چهار بار (1994، 1998، 2002، 2006) به جام جهانی راه یافته است.
برای رسیدگی به امور مختلف جوانان، به فرمان ملک فهد در سال 1969 م. تشکیلاتی به نام “الرئاسة العامة لرعایة الشباب = ریاست کل امور جوانان” به وجود آمد. این تشکیلات، برای جذب جوانان، مراکزی با عنوان “خانه جوانان” راه اندازی نمود.
عربستان برای انجام فعالیتها و برگزاری مسابقات ورزشی، دوازده شهر ورزشی ایجاد کرده است که بزرگترین آن در شمال شرقی ریاض، مساحتی بالغ بر /000/500 متر مربع دارد و سه شهر ورزشی دیگر نیز در دست احداث است. ورزشکاران این کشور در بیست رشته ورزشی فعالیت دارند و در برخی از رشته ها در سطح آسیا و جهان صاحب مدال هستند.

M O B I N A · 28/7/21

د. وضعیت زنان
در ترسیم وضعیت زنان سه محور مورد توجه است:
حضور و مشارکت اجتماعی
در این کشور حضور زنان و دختران در محافل عمومی و حتی مساجد، بسیار کم و محدود است. رفت و آمد زنان نیز به سهولت میسّر نیست بلکه حضور آنان در مجامع ویژه مردان و پارک های عمومی ممنوع است؛ به زنان اجازه داده نمی شود به تنهایی و بدون اجازه و همراهی مرد به مسافرت بروند. رانندگی برای زنان ممنوع است مگر زنان ارتش آمریکا که مجاز هستند در داخل مناطق نظامی، رانندگی نمایند ولی آنان نیز حق رانندگی در خیابان های عمومی را ندارند.
ساختمان های مسکونی دولتی موظف به ساختن زمین های تفریحی برای زنان و مردان به طور جداگانه هستند و استخدام زنان در فروشگاه ها و ادارات عمومی ممنوع است. البته در مراکز پزشکی و درمانی، مدارس، دانشگاه ها و. .. به طور رسمی از وجود بانوان استفاده می شود.
از اواخر دوره ابتدایی، علاوه بر پوشیدن چادر مشکی عربی (عبایه)، پوشاندن دست ها و صورت (روبند و دستکش) توسط دختران، اجباری می باشد و در مورد رعایت آن سخت گیری صورت می گیرد؛ چنانچه زنی بدن خود را به خوبی نپوشاند، توسط مأموران موسوم به “مطوّع” که وظیفه امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده دارند، مورد بازجویی قرار می گیرد. البته اخیراً حضور زنان غیر مسلمان خارجی که صرفاً با پوشیدن یک عبای عربی و با سر و پای برهنه رفت و آمد می کنند، در شهرهای غیر مکه و مدینه، امری عادی شده است.
زنان در زیر لباس مرسوم و در مجالس شادی، از لباس های متنوع و رنگی استفاده می کنند.
در این کشور امکانات آموزشی برای مردان و زنان یکسان نیست؛ در بعضی از دانشگاه های عربستان از ثبت نام زنان خودداری می شود و در برخی رشته ها فقط مردان حق ثبت نام دارند. زنان از دریافت بورس برای تحصیل در خارج از کشور همواره محروم بوده اند.
اگر چه در عربستان انتخابات برگزار نمی شود ولی در دو سال اخیر نیز که نیمی از اعضای شورای شهرها با رأی مردم انتخاب شده اند، زنان از رأی دادن منع شده و در آن نقشی نداشتند.
بعد از جنگ عراق و کویت یک گروه به نام “کمیته دفاع از حقوق قانونی” نیز در عربستان تأسیس شد که با عکس العمل شدید دولت عربستان مواجه گردید.
دو سال بعد این گروه دچار انشعاب شد و سعدالفقیه که سمت سخنگوی کمیته را بر عهده داشت، “جنبش اصلاح اسلامی” را در خارج ایجاد کرد که هم اکنون بارزترین معارض دولت سعودی به شمار می رود و در لندن فعالیت دارد.
ازدواج و طلاق
در عربستان سعودی قانون و رسم انتخاب چند همسر و تعدد زوجات وجود دارد و اکثر ثروتمندان این کشور بیش از یک همسر اختیار می کنند.
برابر قوانین عربستان، ازدواج زنان عربستان با مردان بیگانه ممنوع است، مگر با مجوّز دولت که به ندرت صادر می شود.
در عربستان یک مرد به راحتی می تواند همسر خود را طلاق دهد ولی زنان برای طلاق گرفتن از شوهران خود، باید به نظام حقوقی پیچیده ای متوسل شوند.
در سالیان اخیر، مشکلات تأمین امکانات زندگی و استفاده افراطی از ماهواره ها، باعث بالا رفتن میانگین سن ازدواج جوانان شده، به گونه ای که طبق آمار رسمی منتشر شده در رسانه های عمومی در حال حاضر حدود 2 میلیون دختر که از سن ازدواج آنان گذشته است و “عانسه” نامیده می شوند، در عربستان وجود دارند. این پدیده باعث رواج گونه های مختلف ازدواج های موقت در این کشور شده است، رسانه ها تا 9 عنوان آن را ذکر کرده و “زواج فرند” که تابع هیچ قاعده و قانونی نیست و سلامت اخلاقی جامعه سعودی را تهدید می کند، نیز یکی از این انواع برشمرده اند.

M O B I N A · 28/7/21

تلاش های نوین
وضعیت زنان در سال 1990 مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در این سال حدود پنجاه زن از خانواده های عالی رتبه عربستان به منظور کسب حق رانندگی برای خانم ها در پایتخت کشور، تظاهراتی به پا کردند.
به دنبال اقدامات اصلاح گرایانه و ارتقا بخش ملک عبدالله، پادشاه کنونی این کشور، گام هایی در جهت بهبود وضع زنان برداشته شده است؛ عضویت و حضور زنان در جلسات علنی مجلس مشورتی عربستان، بر عهده گرفتن پست های اجرایی همانند رئیس اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در نیویورک، معاونت وزیر و رئیس آموزش و پرورش دختران عربستان و برخوردار شدن دختران و زنان این کشور که تا کنون فقط نامشان در شناسنامه پدر یا همسرشان ثبت می شد، از شناسنامه مستقل میسّر شده است.
از سال 1992 که دسترسی مردم به اینترنت مجاز شد، برای زنان سعودی “اوّل نت برای زنان” طراحی گردید. در این سایت حتی امور فنی را نیز زنان انجام می دهند. بدین سان امروز زنان عربستان سعودی که قبلا از حوادث و منابع جهان دور نگه داشته می شدند، می توانند از طریق اینترنت به اخبار بین المللی و اسلامی، پژوهش ها، اطلاعات مربوط به آموزش، کتاب ها، کاریابی، بهداشت، سلامت، ورزش، فیلم های سینمایی و. ... دسترسی پیدا کنند.
ه‍. بهداشت و درمان و خدمات اجتماعی
کشور عربستان سعودی با بهره گیری از 34 هزار پزشک در 314 بیمارستان و 3315 مرکز بهداشتی و 41763 داروخانه و خرید پیشرفته ترین تجهیزات فنی بیمارستانی، خدمات بهداشتی و درمانی نسبتاً خوبی به مردم ارائه می نماید. شهرک پزشکی ملک فیصل در حومه ریاض، بیمارستان تخصصی چشم ملک خالد و بیمارستان تخصصی ملک فیصل از بیمارستان های مهم این کشور هستند.
در سال 1963 میلادی = 1383 ه‍. ق. تأسیس سازمان هلال احمر با 144 مرکز اورژانس و 787 ماشین ویژه، ارائه خدمات به مردم و حجاج را روند بهتری بخشید.
مراکز آموزش بهداشت نیز در کشور فعال شده اند و انجام واکسیناسیون بیش از 90% از مردم در برابر هپاتیت ب، حصبه و سل و واکسیناسیون 89% از اطفال نشانگر پیشرفت در زمینه بهداشت می باشد.
علاوه بر بیمارستان های دولتی، 64 بیمارستان و 392 درمانگاه خصوصی نیز در عربستان وجود دارد که دولت 50% هزینه ساخت آنها را به سازندگان می پردازد.
در این کشور 2/500/000 نفر تحت پوشش بیمه های اجتماعی قرار دارند. وزارت کار و امور اجتماعی سالانه کمک های زیادی به معلولان و خانواده های آنان می کند، علاوه بر آن 157 مؤسسه خیریه با بودجه ای بالغ بر 700 میلیون ریال به نیازمندان خدمات اجتماعی ارائه می کنند.
5. جغرافیای فرهنگی و آموزشی
در این بخش، نخست امور فرهنگی در زمینه کتاب و کتابخانه ها، رادیو و تلویزیون، خبرگزاری های داخلی و خارجی، مطبوعات و موزه ها بررسی شده است و سپس نظام آموزشی عربستان را از نظر وضعیت سواد، مدارس و آموزشگاه ها و تحصیلات عالی مورد توجه قرار می گیرد:
الف. امور فرهنگی
در این بخش به وضعیت کتاب، کتابخانه ها، رادیو و تلویزیون، خبرگزاری های داخلی و خارجی، مطبوعات، اینترنت و موزه ها اشاره می شود:
کتاب
در سال های اخیر، فرهنگِ تدوین و نشر کتاب در عربستان سعودی، تحول زیادی یافته است؛ تعدد موضوع، کثرت عناوین، تنوع فزاینده، ارتقای کیفیت، بهبود چشمگیر شکل ظاهری، گسترش بسیار زیاد مراکز نشر و فروش کتاب، نشانگر تحوّل مطبوعاتی و فرهنگی این دیار است.
جهت گیری کلّی آثار منتشره دینی در زمینه تحقیق متون، تصحیح آثار کهن و تک نگاری های موضوعی، بر محور نشر اندیشه سلفی گری و وهابیت و ردّ مخالفان آنان به ویژه شیعه دور می زند. با جذب متفکران اهل قلم کشورهای اسلامی، برخی از آثار مهم تاریخی، رجالی و تفسیری اهل سنت نیز تجدید چاپ یافته است.
مهم ترین مؤسسات انتشاراتی عربستان “التهامه” سپس مؤسسه انتشاراتی “البلاد” در جده، مؤسسه “چاپ مدینه”، مؤسسه “مکه مکرمه” و مؤسسه “الیمامه” در ریاض هستند.
شمارگان معمول نشر کتاب در عربستان، بین 5000 تا 10000 نسخه معرفی شده است.
کتابخانه ها
در سال 1989، کتابخانه ملی ملک فهد (دار الکتب الوطنیه) با مساحت 23000 متر مربع و 225/000 کتاب افتتاح شد که در امور کتاب شناسی و هماهنگی فعالیت های کتابداری نیز فعالیت می کند.
افزون بر آن عربستان دارای کتابخانه عمومی (60 عدد)، دانشگاهی(8)، آموزشگاهی (حدود 1000) و تخصصی (100) است. کتابخانه های عمومی عربستان که از سال 1410 تأسیس شده اند، اکنون افزایش کمّی یافته است ولی از ساماندهی مطلوبی برخوردار نیست. کتابخانه های دانشگاهی و تخصصی با سالن های جداگانه برای دختران و پسران با میلیون ها جلد کتاب عربی و انگلیسی و تعداد اندکی فارسی، صدها هزار MSS، پایان نامه، اسلاید و میکروفیلم، مجلات دوره ای، ده ها هزار کتاب تاریخی و کمیاب، هزاران مدرک و سند اصلی و تصویر مدارک درباره تاریخ و توسعه کشور و سکه های ضرب شده دوران امویان، عباسیان، اشکانیان، سامانیان، غزنویان، آل بویه، فاطمیان، سلجوقیان، ایوبیان، ایلخانیان، مملوکیان عثمانی و سکه های برنزی مربوط به دوران قبل از اسلام ساسانیان و بیزانسی پذیرای مردم و دانش پژوهان است.
مهمترین کتابخانه های عربستان عبارتند از:
1 ـ کتابخانه ملی بسیار وسیع و مجهز ملک فهد 2 ـ کتابخانه دانشگاه اسلامی در مدینه منوره 3 - کتابخانه مسجد نبوی (درون مسجد نبوی مشتمل بر کتب به صورت تخصصی و موضوعی با سالن مطالعه) 4 ـ کتابخانه اوقاف مدینه (عارف حکمت) و (محمودیه) 5 ـ کتابخانه الحرم [مکه] 6 ـ کتابخانه مدرسة الحدیث [مکه] 7 ـ کتابخانه انجمن اداره عمومی 8 ـ کتابخانه شورای انگلیس 9 ـ کتابخانه عمومی ملک عبدالعزیز 10 ـ کتابخانه دانشگاه ملک سعود 11 ـ کتابخانه فرهنگی 12 ـ کتابخانه ملک فیصل 13 ـ کتابخانه دانشگاه امام محمد بن سعود 14 ـ کتابخانه سرویس اطلاعاتی سازمان ایالات متحده در جده 15 ـ کتابخانه مرکز اطلاعات سازمان استانداری عربستان سعودی

M O B I N A · 28/7/21

رادیو و تلویزیون
به فرمان ملک عبدالعزیز در سال 1932 میلادی = 1351 ه‍. ق در عربستان رادیوی اختصاصی ایجاد گردید و در سال 1948 میلادی = 1367 ه‍. ق نخستین رادیوی عمومی در جده آغاز به کار کرد و در سال 1964 میلادی = 1384 ه‍. ق شبکه رادیوی سراسری ریاض و رادیوی “ندای اسلام” در مکه راه اندازی شد. هم اکنون رادیوی سراسری ریاض و رادیو قرآن از ریاض پخش می شود و دارای فرستنده های رادیویی در شهرهای جده، ریاض، دمام و ابها است.
رادیو عربستان دارای برنامه های درون مرزی به زبان های عربی و انگلیسی و برنامه های برون مرزی مختلفی به زبان های عربی، بنگالی، انگلیسی، فارسی، فرانسوی، اندونزیایی، سومالیایی، سواحلی، ترکستانی، ترکی و اردو می باشد.
تلویزیون عربستان در سال 1965 میلادی = 1385 ه‍. ق تأسیس شد و نخستین برنامه تلویزیونی خود را از دو ایستگاه ریاض و جده پخش نمود. اکنون ایستگاه مرکزی آن در ریاض است ولی در شهرهای جده، مدینه، دمام، قصیم و ابها نیز دارای ایستگاه می باشد. تلویزیون دارای دو شبکه است؛ شبکه اول به زبان عربی است و اغلب به پخش برنامه کودک و اخبار می پردازد ولی کانال دوم نیمی از ساعات را به ورزش اختصاص داده و بیشتر به زبان انگلیسی، فیلم سینمایی پخش می کند.
شرکت آمریکایی - سعودی آرامکو در ظهران عربستان برای کارمندان خود، رادیو و تلویزیون دیگری به زبان انگلیسی راه اندازی نموده که برنامه های آن برای همگان پخش می شود.
رادیو و تلویزیون در عربستان دولتی و زیر نظر وزارت فرهنگ و اطلاع رسانی فعالیت می کند و خط مشی و سـ*ـیاست های دولت را تبلیغ و ترویج می کند.
گفتنی است از سال 1990 میلادی = 1411 ه‍. ق تلویزیون سعودی برای فرستادن امواج خود، ماهواره را به خدمت گرفته است. همچنین به دلیل محدودیت های داخلی، در خارج از کشور شبکه هایی را ایجاد نموده که شبکه خبری العربیه - ام. بی. سی 1 و 2 و شبکه رقص و موسیقی روتانا مهمترین آنها هستند.
خبرگزاری های داخلی و خارجی
در عربستان سعودی تنها خبرگزاری و منبع رسمی، خبرگزاری “S.P.A” یا “واس” مخفف “وکالة الانباء السعودیه” است که در سال 1970 میلادی = 1390 ه‍. ق تأسیس شده است. البته خبرگزاری دولتی اسلامی [IPA] نیز وجود دارد که اغلب به نشر اخبار مذهبی مبادرت می کند.
افزون بر آن دو خبرگزاری داخلی، خبرگزاری وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی با نام اختصاری “ایینا” نیز در بندر جده فعالیت دارد.
حضور خبرگزاری های خارجی در این کشور بسیار محدود است و تنها هفت خبرگزاری خارجی از جمله رویتر و آسوشیتدپرس و خبرگزاری جمهوری اسلامی “ایرنا” در آن اجازه فعالیت یافته اند.
مطبوعات
در کشور عربستان، جریان اطلاعات به مردم به کندی صورت می پذیرد و نظام اطلاع رسانی، اخبار و مطبوعات کاملا تحت کنترل و زیر نظر دقیق دولت است. در مسائل سـ*ـیاسی، اغلب نویسندگان، به وسیله دولت تغذیه می شوند. اگر چه مقررات سانسور و ممیزی وجود ندارد، ولی وابستگی های مالی و سـ*ـیاسی و فضای حاکم بر جامعه، به گونه ای است که عملا مطالب حاوی انتقاد به خانواده سلطنتی یا سـ*ـیاست های داخلی و بین المللی حاکمیت، سانسور می شود و نشریات سعودی نه تنها از انتقاد خودداری می کنند؛ بلکه از درج گزارش مربوط به زندانیان یا حتی آمار تصادفات و. .. بدان دلیل که ممکن است انتقاد به حساب آید، خودداری می کنند. بدین رو در مطبوعات این کشور تنها خط فکری و مشی سـ*ـیاسی دولت تبلیغ می شود.
تا سال 2001 میلادی = 1422 ه‍. ق روزنامه نگاران سعودی از حق داشتن انجمن صنفی محروم بودند ولی بر اساس قانون جدیدِ مؤسسات مطبوعاتی، آنها اجازه یافته اند تا اتحادیه صنفی تأسیس کنند.
از سال 1578 میلادی، کارگزاران سعودی تلاش آرامی را برای تحت کنترل در آوردن رسانه های عرب زبان دیگر کشورها برای عدم درج مخالفت های سـ*ـیاسی با آن کشور را آغاز نموده و در این زمینه موفقیت های زیادی به دست آورده اند.
کنترل دولتی و نظارت سخت گیرانه رهبران مذهبی بر چاپ و نشر مطالب دینی اعمال و از نشر هر مخالفتی با قرائت رایج وهابیت به شدت مقابله می شود.
روزنامه های عربی زبان عربستان عبارتند از: الجزیره، الریاض، المدینة، عکاظ، الیوم، البلاد، الندوه، المسائیه، الشرق الاوسط و الحیاة. دو روزنامه فرا منطقه ای به نام “الشرق الاوسط” و “الحیاة” نیز در لندن منتشر می شوند.
گفتنی است روزنامه جدید الوطن از آزادی بیشتری برخوردار است و انتقادهای ملایم و کنترل شده ای را منتشر می کند. همچنین مجله “البحوث الفقهیه” که مباحث جلسات کنفرانس “المجمع الفقهی الاسلامی” عالمان مسلمان کشورهای اسلامی را چاپ می کند، گام جدیدی برای شکستن جمود فقهی حاکم و گستراندن زمینه های تحقیق در مسائل فقهی به شمار می آید.
روزنامه های انگلیسی زبان عربستان عبارتند از: عرب نیوز، سعودی گازت، ریاض دیلی و سعودی ریویو.
مجلات هفتگی که به زبان های عربی و انگلیسی چاپ می شوند، عبارتند از مجلات عربی: الدعوة، المجتمع، المسلمون، الیمامه، اقرأ، الشرق، اخبار العالم الاسلامی و مجله های الوسط و المجله که در لندن چاپ می شوند.
مجلات انگلیسی: News From Saudi Arabia، Arabian Sun، Saudi Business، Saudi Arabia Business Week، Saudi Economic Survey.

M O B I N A · 28/7/21

اینترنت

در عربستان از سال 1992 دسترسی مردم به اینترنت مجاز اعلام شد، بر اساس آمار سال 2004، این کشور دارای 22 سرویس دهنده، 931/15 کلوپ و 000/500/1 کاربر اینترنتی می باشد و کد اینترنتی آن sa است.[11]

موزه ها

اگر چه ایجاد موزه و به ویژه نگهداری آثار مذهبی با نگرش وهابیت تناسب زیادی ندارد، اما در سال 1978 اداره آثار باستانی و موزه های عربستان در ریاض، موزه باستان شناسی و نژادشناسی را تأسیس کرد که آثار مربوط به دوران عصر حجر و پس از ظهور اسلام در آن نگهداری می شود.

افزون بر آن شش موزه دیگر نیز در ریاض ساخته شده است و یک موزه ملی و پنج موزه ناحیه ای نیز در حال تأسیس می باشد.[12]

در موزه مکه نیز برخی از آثار پیشین مربوط به در کعبه، وسایل مربوط به چاه زمزم و. .. نگهداری می شود.

ب. نظام آموزشی

در این بخش وضعیت سواد، مدارس، آموزشگاه ها و تحصیلات عالی و دانشگاه ها مورد بررسی قرار می گیرد:

وضعیت سواد

بر اساس آمارهای ارائه شده، 8/78% مردم این کشور با سواد هستند که مردان 7/84% و زنان 8/70% این آمار را تشکیل می دهند.[13]

طبق آمارهای رسمی میزان بی سوادی در آن کشور، 5/8%[14] و به صورت غیر رسمی 14 درصد است. در حال حاضر بیش از 6 میلیون از جمعیت جوان عربستان در مدارس و بالغ بر 600 هزار نفر نیز در دانشگاه ها به تحصیل اشتغال دارند و حدود 100 هزار نفر از جوانان این کشور در خارج تحصیل می کنند.[15]

مدارس و دانشگاه ها

در دوران گذشته عربستان، مدارس دینی و مساجد، مسؤولیت آموختن خواندن و نوشتن و علوم دینی را بر عهده داشتند. در دوران حکومت ملک عبدالعزیز و به فرمان وی، نخستین مدرسه بنا نهاده شد و به تدریج مدیرت معارف و در سال 1953 وزارت فرهنگ تأسیس و ملک فهد به عنوان اولین وزیر معارف منصوب شد.

در این کشور از آغاز آموزش و پرورش به دو بخش جداگانه دختران و پسران تقسیم شده بود؛ ولی در سال 2001 م = 1422 هـق. به فرمان ملک فهد، تشکیلات جداگانه آموزش دختران در وزارتخانه آموزش و ادغام دکتر جوهره بنت فهد قائم مقام وزیر در امور آموزش دختران گردید.

مدارس عربستان در هر دو بخشِ پسران و دختران، به دو نوع دولتی و ملی تقسیم می شوند؛ در مدارس دولتی ثبت نام رایگان و کلیه هزینه ها و امکانات آموزشی از سوی دولت پرداخت می شود. ولی مدارس ملی با دریافت شهریه های مختلف از امکانات و کیفیت بالاتری برخوردار می باشند. مدارس ویژه در مقاطع مختلف تحصیلی جهت روشندلان نیز وجود دارد.

علاوه بر مدارس ملی و دولتی، مدارس فراگیری و حفظ قرآن نیز زیر نظر وزارت آموزش و پرورش فعالیت دارند.

اکنون دوران تحصیل در این کشور 12 سال است که به جز پیش دبستانی، به سه مرحله “ابتدایی” که از 6 تا 12 سالگی، “متوسطه یا میانی” از 12 تا 15 سالگی، “ثانویه یا دبیرستان” از 15 تا 18 سالگی تقسیم می شود. دوره آموزش دبیرستان سه سال می باشد که بعد از سال اول، دانش آموزان به دو گروه علوم و هنر تقسیم می شوند. البته مدارس صنعتی، بازرگانی و کشاورزی نیز در عربستان وجود دارد که دانش آموزان پس از طی دوره میانی می توانند تحصیلات خود را در این مدارس ادامه دهند.

سال تحصیلی در عربستان از اواخر سپتامبر یعنی اوایل مهرماه آغاز شده و در اواخر ژوئن یعنی اوایل تیرماه به اتمام می رسد. سال تحصیلی به دو دوره نیم سال اوّل و دوم تقسیم می گردد؛ پس از نیم سال اوّل، تعطیلات “اجازة الربیع” به مدت دو هفته آغاز می گردد. افزون بر آن، به مناسبت عید فطر و عید قربان، هر کدام بیست روز مدارس تعطیلند که ناپیوستگی دوران تحصیل و افول سطح آموزش را به دنبال داشته است.

M O B I N A · 28/7/21

تحصیلات عالی

پذیرش در دانشگاه های عربستان بدون کنکور و با توجه به معدل دبیرستان می باشد و تحصیل در آنها رایگان است؛ بلکه ماهیانه مبلغ 800 ریال سعودی نیز به عنوان کمک هزینه به دانشجویان پرداخت می شود. عربستان سعودی دارای هشت دانشگاه دولتی به شرح ذیل است:

1. دانشگاه ملک سعود با رشته های گوناگون در شهر ریاض قرار دارد و دارای دو شعبه در “ابها” و “القصیم” با مرکز مطالعات دانشگاهی زنان، انجمن زنان عربی، انجمن زبان و ترجمه می باشد.

2. دانشگاه ملک عبدالعزیز در جده می باشد و دارای دانشکده های هنر و علوم انسانی، اقتصاد و علوم اداری، علوم، علوم دریایی، زمین شناسی، مهندسی، پزشکی و علوم پزشکی، تعلیم و تربیت و هواشناسی است.

3. دانشگاه نفت و معدن ملک فهد در دمام است و شعبه ای در احساء با پنج دانشکده علوم، مهندسی تطبیقی، مدیریت، صنایع و محیط زیست دارد.

4. دانشگاه ملک فیصل در احساء است و شعبه ای در دمام دارد؛ که شامل دانشکده های کشاورزی و صنایع غذایی دامپزشکی و مدیریت و نقشه کشی و تعلیم و تربیت در احساء و معماری و نقشه کشی، علوم پزشکی در دمام می شود.

5. دانشگاه اسلامی امام محمد بن سعود دارای شعباتی در قصیم، احساء و جنوب است با دانشکده های شریعت، تبلیغ و اصول دین، علوم اجتماعی، شریعت و اصول دین، عربی و علوم اجتماعی، شریعت و اصول دین، عربی و علوم اجتماعی (در جنوب)، عربی و مطالعات اسلامی (الاحساء)، انجمن تعلیم عربی، مرکز مطالعه ویژه دختران.

6. دانشگاه اسلامی مدینه منوره: مرکز اصلی جذب جوانان مسلمان کشورهای مختلف برای تربیت مبلغ وهابیت و سـ*ـیاست های عربستان در خارج از کشور و دارای دانشکده های شریعت، زبان و ادبیات عربی، تبلیغ و اصول دین، مطالعات قرآنی، مطالعات اسلامی و حدیث است.

7. دانشگاه ام القری در مکه مکرمه دارای هفت دانشکده شریعت، مطالعات اسلامی، تعلیم و تربیت، مهندسی و علوم تابعه، انجمن زبان عربی، تبلیغ و اصول دین، زبان و ادبیات انگلیسی و علوم اجتماعی است.

8. دانشگاه ملک خالد در منطقه عسیر.

دانشگاه های این کشور، به کتابخانه های غنی و پیش رفته ترین وسایل و لوازم آزمایشگاهی جهت پژوهش های علمی مجهز است و در آنها آموزش زبان عربی برای خارجیان دایر است.

بر اساس اطلاعات سال تحصیلی 97 - 1996 تعداد دانشجویان به 992/273 نفر افزایش یافته است[16] و بیش از 8000 دانشجو نیز در کشورهای خارجی به تحصیل اشتغال دارند.[17]
منبع: جغرافیا

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

سرپرست بخش فرهنگ و ادب

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین