خط ریحان

*SADAT* · 19/9/18

ريحان
خط ريحان از خط نسخ مشتق شده است؛ اما از خط ثلث نيز بهره گرفته است ولي از آن ظريف ‌تر است. خط ريحاني بسيار نزديک به خط محقق است. اين خط از ابداعات علي ابن - عبيدالله ريحاني است و به همين دليل نام ريحاني گرفته است. برخي نيز آن را به ابن ‌بواب نسبت مي دهند، زيرا براي اين خط و زيباسازي آن تلاش ‌هاي شاياني کرده است. برخي نيز خط ريحان را مشتق از خط محقق مي ‌دانند که سال ‌ها پس از آن پديد آمده است. اين خط همه محاسن و ويژگي ‌هاي خط محقق را دارد. ولي ظريف‌تر از آن نوشته مي ‌شود و به ظرافت و لطافت ممتاز است...
خطّ «ریحان» که «ریحانی» هم نامیده می‌شود، معروف است که ابن البوّاب، مبتکر آن بوده و برگرفته از خطّ محقق می‌باشد. اما این خط، تا سال‌ها مورد استفاده قرار نگرفت. این خط، بسیاری از ویژگی‌های خاص خطّ محقق را دارد، اما حرکات قلم و شکل حروفش نازک‌تر و برازنده‌تر است و حرکات افقی کوتاه‌تری در آنها دیده می‌شود. این خط، بسیار زیبایی است. خطّ محقق و ریحان، در اولین نظر همانند خطّ ثلث است؛ اما در اصل، تفاوت‌های بسیار واضحی در شکل حروف آنها وجود دارد. شکل دوایر (کاسه، به معنای نیم دایره‌های برگشته به بالا) معمولی‌تر است. قوس‌ها در دوایر معکوس (قوس، به معنای نیم دایره‌های معکوس) کوچک‌ترند و چشمان، نسبت به خطّ ثلث بازترند و حرکات و علامات دیگرش بسیار زیباترند. تزئیناتش به طور پراکنده، اما بسیار ساده به چشم می‌خورد.
خطّ محقق و ریحان برای نوشتن قرآن در بسیاری از کشورهای مسلمان تا سده‌های 10-11 ق. / 16-17م. استفاده می‌شد و بیشترین ارزشمندی آن خوانا بودن آن بود. اما شاید به خاطر این که می‌باید به آرامی نوشته شود و طبعاً زمان بری بیشتری دارد، رفته رفته موارد استفاده‌ی خود را از دست داد. خطّ ریحان (نگاره‌های 1 و 2) نسبت به خطّ محقق مدت زمان بیشتری استفاده شد.