بیماری پاراگانگلیوما چیست؟

sanazhedayati · 28/2/21

پاراگانگلیوما تومورهایی نادر هستند که می توانند در هر سنی رخ دهند، اما اغلب در بزرگسالان بین 30 و 50 سال، تشخیص داده می شود. اکثر پاراگانگلیوماها هیچ دلیل شناخته شده ای ندارند، اما برخی از آنها ناشی از جهش ژنهایی می باشند که از والدین به فرزندانشان انتقال داده می شوند.

پاراگانگلیوما چیست؟

پاراگانگلیوما نوعی تومور نورواندوکرین می باشد که نزدیک به سلولهای خونی و عصبهای خاصی، خارج از غدد فوق کلیوی یا آدرنال تشکیل می شود. غدد فوق کلیوی برای تشکیل هورمون های کنترل کننده بسیاری از عملکردهای بدن، بسیار مهم هستند و در بالای کلیه ها قرار گرفته اند. سلول های عصبی درگیر در پاراگانگلیوما، بخشی از سیستم عصبی محیطی، یعنی بخشی از سیستم عصبی خارج از مغز و ستون فقرات می باشند. این تومورها، فئوکروموسیتومای فوق کلیوی نیز نامیده می شوند.
تقریباً 30 تا 50% از تومورهای پاراگانگلیوما ممکن است به دیگر بخش های بدن سرایت پیدا کنند. تومور پاراگانگلیوما، رشد غیرطبیعی سلولهایی ست که از سلولهای عصبی خاصی تشکیل شده اند که در بدن یافت نمی شوند. این سلولهای عصبی خاص (سلولهای کرومافینی) عملکردهای مهمی را در بدن، از جمله تنظیم فشار خون انجام می دهند.

وقتی که سلولهای کرومافینی غیرطبیعی می شوند، تشکیل تومور می دهند. وقتی که تومورها در غدد فوق کلیوی تشکیل می شوند، فئوکروموسیتوما نامیده می شوند. هنگامی که این تومورها در هر جایی دیگری از بدن رخ دهند، پاراگانگلیوما نامیده می شوند.
پاراگانگلیوماها، معمولا غیرسرطانی (خوش خیم) هستند. اما برخی از پاراگانگلیوماها می توانند سرطانی (بدخیم) باشند و به دیگر بخش های بدن گسترش (مستاستاز) پیدا کنند.
سلولهای پاراگانگلیوما، معمولاً هورمونهایی را به نام کاتکول آمینها یا آدرنالین ترشح می کنند که هورمون “ستیز یا گریز” ترشح می کنند. این هورمون می تواند موجب فشار خون بالا، ضربان قلب سریع، تعریق، سردرد و لرز شود.

درمان پاراگانگلیوما، اغلب شامل جراحی برای برداشتن تومور می باشد. اگر پاراگانگلیوما سرطانی باشد یا به دیگر نواحی بدن گسترش پیدا کند، ممکن است به درمان های دیگری نیز نیاز باشد.

تومور نورواندوکرین چقدر شایع است؟

پاراگانگیوما نادر است و تخمین زده می شود از هر یک میلیون نفر، 2 نفر دچار پاراگانگلیوما می شوند. این بیماری اغلب در افراد 30 تا 50 سال اتفاق می افتد.

پاراگانگلیوما چگونه تشخیص داده می شود؟

برخی از افراد مبتلا به پاراگانگلیوما دارای علائم هستند، ولی برخی دیگر نه. علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:

فشار خون بالا
ضربان قلب تند
تعریق
سر درد
لرز

تست های آزمایشگاهی: اگر شما دارای علائم پاراگانگلیوما هستید، پزشک شما توصیه خواهد کرد که آزمایش ادرار و آزمایش خون انجام دهید تا سطوح هورمونی شما را بررسی کند.
عکسبرداری: پزشک شما از اسکن های عکسبرداری مانند MRI ، CT و PET برای دیدن مکان تومور و اندازه آن استفاده خواهد کرد. آنها همچنین برای ارزیابی میزان گسترش تومور به دیگر بخش های بدن بررسی خواهند شد.
بیمارانی که مشکوک به داشتن پاراگانگلیوما هستند، باید آزمایش شوند تا میزان کاتکولامین های سیستم آنها بررسی شود. کاتکولامین ها فقط مدت زمان کوتاهی عمر می کنند و به سرعت توسط بدن شکسته می شوند و تبدیل به مولکولهایی می شوند که متانفرین نامیده می شوند.
متانفرین ها عمر طولانی تری دارند و اندازه گیری آنها نسبت به کاتکولامین ها راحت تر و دقیق تر است. کاتکولامین ها و متانفرین ها ممکن است در خون یا در جمع آوری ادرار 24 ساعته اندازه گیری شوند. بسته به سن بیمار، سابقه ی خانوادگی و دیگر عوامل،آزمایش های پلاسما (خون) و/یا ادرار انجام خواهند شد. سطوحی که حداقل دوبرابر حد طبیعی می باشد به این معناست که ابتلای بیمار به پاراگانگلیوما قطعی است.

درمان بیماری پاراگانگلیوما
گزینه های درمانی شما به جای قرار گرفتن پاراگانگلیوما، سرایت آن به دیگر بخش های بدن و تولید هورمون های بیشتر برای بروز علائم و نشانه ها، بستگی دارد.
درمان پاراگانگلیوما معمولا شامل جراحی عروق می شود. اگر سلولهای پاراگانگلیوما هورمون تولید کنند، لازم است که قبل از شروع درمان، هورمون ها را مسدود کنیم. این کار معمولاً با دارو انجام می شود. اگر نتوان در طول جراحی پاراگانگلیوما را به طور کامل از بین برد، یا اگر به دیگر بخش های بدن سرایت کند، درمانی های دیگری نیز باید انجام شوند.
گزینه های درمانی شامل:
درمان هایی برای کنترل هورمون هایی که توسط تومور ایجاد می شوند. اگر پاراگانگلیوما هورمون های اضافی تولید کند، شما نیاز به درمان برای کاهش سطوح هورمونی و کنترل علائم و نشانه دارید. لازم است که پیش از شروع درمان پاراگانگلیوما ، سطوح هورمونی را پایین آورده و کنترل کنیم.
داروهای مورد استفاده برای کنترل سطوح هورمونی شامل مسدودکننده های آلفا، مسدودکننده های بتا و مسدودکننده های کانال کلسیم می باشند. دیگر اقدامات شامل رژیم غذایی با سدیم بالا و مصرف زیاد مایعات می باشد.

جراحی پاراگانگلیوما
جراحی برای خارج کردن پاراگانگلیوما استفاده می شود. حتی اگر پاراگانگلیوما را نتوان به طور کامل از بین برد، پزشک شما عمل جراحی را پیشنهاد می کند که تا هر میزانی که امکان دارد، آن را خارج کند.
اگر پاراگانگلیومای شما هورمون های اضافی تولید می کند، ممکن است نیاز باشد پیش از جراحی، برای کنترل هورمون ها دارو مصرف کنید. هنگامی که پاراگانگلیوماهای تولید کننده هورمون (از طریق عمل جراحی) مختل شوند، هورمون های اضافی می توانند آزاد شوند و مشکلاتی جدی ایجاد کنند.

رادیوتراپی
رادیوتراپی از پرتوهای باانرژی بالا همچون اشعه های X و پروتون برای کنترل رشد تومور استفاده می کند. اگر پاراگانگلیوما را نتوان با جراحی به طور کامل خارج کرد، ممکن است رادیوتراپی توصیه شود. این روش همچنین ممکن است برای تسکین درد ناشی از پاراگانگلیومایی که به دیگر بخش های بدن سرایت کرده است، استفاده شود.
یک نوع تخصصی رادیوتراپی، رادیوتراپی استریو تاکتیک (stereotactic) می باشد که شامل موردهدف قرار دادن پرتوهای رادیویی به سمت تومور می باشد. پرتوها به طور دقیق روی سلولهای پاراگانگلیوما متمرکز می شوند، به طوری که خطر بسیار کمی برای آسیب به بافت سالم مجاور وجود دارد.

درمان با ابلیشن (سوزاندن) حرارتی
درمان ابلیشن حرارتی از حرارت یا سرما برای کشتن سلولهای تومور و کنترل رشد پاراگانگلیوما استفاده می کند. این روش ممکن است در موقعیت های خاصی همچون سرایت پاراگانگلیوما به دیگر بخش های بدن، همچون استخوان ها یا کبد مورد استفاده قرار گیرد.
یک نوع درمان با ابلیشن حرارتی ، ابلیشن رادیوفرکانسی نامیده می شود که از انرژی الکتریکی برای حرارت دادن به سلولهای تومور استفاده می شود. دیگر نوع کریوابلیشن می باشد که از گاز سرد برای فریز کردن سلولهای تومورها استفاده می شود.

نشانه ها و علائم بیماری پاراگانگلیوما

علائم کلاسیک پاراگانگلیوما شامل:
فشار خون بالا، ضربان قلب تند (تپش قلب)، سردرد، گرفتگی و تعریق می باشد. علاوه براین، بیماران ممکن است احساس کنند که دچار حمله استرس یا پانیک شده اند (مشکل در تنفس، ضعف، احساس اینکه اتفاق بدی در حال رخ دادن است).
دیگر علائم کمتر شایع شامل، رنگ پریدگی، تاری دید، کاهش وزن، یبوست، شکم درد، سطوح قند خون بالا، فشار خون پایین و اختلالات روانی می باشد. اگر این علائم در طول رویکرد پزشکی، عمل، پس از خوردن غذاهای خاص یا پس از مصرف داروهای خاص مانند مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAO) اتفاق بیافتند، بیمار باید فوراً باید برای اطمینان از داشتن پاراگانگلیوما آزمایش شود.
فشارخون بالا رایج ترین علامت مربوط به پاراگانگلیوما می باشد، اما در 10% بیماران، فشار خون ممکن است طبیعی باشد. فشار خون ممکن است همیشه بالا باشد یا گهگاهی به صورت انفجاری رخ دهد(یعنی فشارخون بالای دوره ای باشد). اشاره به این نکته بسیار مهم است که فشار خون بالا یک مشکل شایع می باشد و ضرورتاً به این معنا نیست که فرد مبتلا به پاراگانگلیوما می باشد، حتی اگر علائم دیگری نیز داشته باشد. فشار خون بالایی که پیش از 35 سالگی یا پس از 60 سالگی اتفاق می افتد و کنترل آن دشوار باشد، و یا همراه با علائم بالا رخ دهد، احتمال ابتلا به پاراگانگلیوما را بیشتر می کند.

بیمارانی که دچار بحران پاراگانگلیوما هستند، آدرنالین زیادی آزاد می کنند که موجب بروز مشکلات زیادی مانند حمله قبلی، سکته، نارسایی قلبی، نارسایی چند انـ*ـدام، کما و حتی مرگ می شود. این بیماران اغلب نیاز به پذیرش در بخش مراقبت های ویژه دارند.

پاراگانگلیوما چگونه تشکیل می شود؟

دانشمندان جهش هایی را در تقریباً 20 ژن مختلف پیدا کردند که فکر می کنند ممکن است منجر به فئوکروموسیتوما و پاراگانگلیوما شود، تغییرات در ژن های RET، VHL، NF1، SDHA، SDHB، SDHC، SDHD، SDHAF2، MDH2، IDH1، PHD1/PHD2، HIF2A/EPAS1/2، TMEM127، MAX، HRAS، MAML3 و CSDE1 ممکن است نقش مهمی در تشکیل فئوکروموسیتوما و پاراگانگلیوما داشته باشند.
دانشمندان دریافته اند که برخی از شرایط ژنتیکی ممکن است مربوط به داشتن پاراگانگلیوما باشد.
این شرایط ژنتیکی شامل موارد زیر می شوند: