اصلاح و اصلاح‌گری از ديدگاه قرآن

~ROYA~ · 14/9/20

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه مركزی، در اين مقاله آمده است: اصلاح در لغت به معنای درست كردن، بهينه ساختن، پيراستن و آراستن است. در فرهنگ دينی ما، اصلاح، يعنی سامان بخشيدن، و نقطه مقابل «اِفساد» است . به همين جهت، اصلاح و افساد، يكی از زوج‌های متضاد قرآن است كه مكرر در قرآن، مطرح می‌شوند(مثل توحيد و شرك، ايمان و كفر). برخی از اين زوج‌های متضاد، از آن جهت در كنار يكديگر مطرح می شوند كه يكی بايد نفی شود و ديگری بايد جامه تحقق بپوشد و اصلاح و افساد هم از اين قبيل است.
اصلاح در قرآن، گاهی در مورد رابـ*ـطه ميان دو نفر است كه از آن، به «اصلاح ذات‌البين» ياد می‌شود و گاهی در مورد اصلاح محيط خانوادگی و گاهی اصلاح محيط بزرگ اجتماعی است.
بر اساس تعاليم آسمانی، آرمان والای انبيای الهی، برقراری جامعه‌ای سالم و عاری از مفاسد اخلاقی، سياسی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و در تعبير قرآن، «حيات طيبه» يا «زندگی پاك» است.
در حيات طيبه و جامعه سالم قرآنی، منافع و مصالح بشر، بدون آن كه با يكديگر در تضاد قرار گيرند، برآورده خواهند شد و تنها به شرط برقراری چنين زندگی سالمی، ساختن انسان‌ها و اصلاح و تغيير ساختارهای اجتماعی، سياسی و اقتصادی جامعه انسانی و به عبارت ديگر سازندگی در دو بعد فردی و اجتماعی، امكان‌پذير خواهد بود.
قرار گرفتن فرد و جامعه در مسير خواست الهی و برنامه تكامل خداوندی، محور اصلاحات در چشم انداز قرآن كريم است. با دقت در آموزه‌های قرآن‌كريم، به روشنی درمی‌يابيم كه در راه تحقق اين اهداف بلند و متعالی در زندگی انسان‌ها، يك راهبرد مهم و اساسی به نام «دعوت» وجود دارد و در راه پيش‌گيری اين راهبرد از سوی مصلحان حقيقی، راه‌كارهای متعددی نيز در خلال آيات قرآن آمده است كه شايد رساترينِ آن‌ها، آيه «با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نما و با آن‌ها به روشی كه نيكوتر است استدلال و مناظره كن»۱ باشد.
از اين آيه شريف برمی‌آيد كه برای اصلاح فرد و جامعه، مصلحان، موظف‌اند كه به سوی جامعه حركت كنند و برای رفع موانع حركت جامعه به سمت رشد و شكوفايی تلاش كنند. از اين رو، مصلح حقيقی بايد از مردم، با مردم و برای مردم باشد، با آنان زندگی كند و دردهای آنان را احساس كند و برای خير آنان تلاش نمايد.

~ROYA~ · 14/9/20

از تعبير زيبای «به راه پروردگارت» می‌توان دريافت كه تمام تلاش‌های اصلاحی بايد به هرچه نزديك‌تر شدن انسان به خدا و الهی‌تر شدن سمت و سوی روابط ميان افراد و ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و سياسی كمك كنند تا در بسـ*ـتر فراهم آمده در جامعه، انسان رشد كند و به هدف والای آفرينش دست يابد.
در اين آيه، هم‌چنين راه‌كارها و ابزارهای تحقق اصلاحات، يعنی حكمت، اندرز نيكو و مناظره معرفی شده‌اند و به نظر می‌رسد اين سه ابزار، همگی فرهنگی و تبليغی محسوب می شوند.
در اين ديدگاه قرآنی، مشكلات و موانع اصلاح فرد و جامعه، جهل يا غفلت انسان‌ها از مسير درست كمال و رستگاری قلمداد شده است و از اين رو، جهل‌زدايی و غفلت‌زدايی، از طريق به كارگيری استدلال و موعظه و نيز تبادل انديشه در فضای گفت‌وگو و مناظره مورد عنايت خداوند متعال است.
از سوی ديگر، لازمه موفقيت جريان اصلاحی در جامعه، نرمش و ملايمت مصلحان در برخورد با انسان‌هاست كه عمدتا در برخوردهای فردی و هدايت افراد، مورد تأكيد قرآن است. بدون شك، برخوردهای خشن و قهرآميز در روند اصلاح مفاسد، قطعا تأثير منفی خواهد داشت. قرآن در نقل خطاب خدا به موسی و هارون(ع) می‌فرمايد: «به سوی فرعون برويد، كه طغيان كرده است؛ اما به نرمی با او سخن بگوييد، شايد متذكر شود يا [از خدا] بترسد.»۲
بنا بر آيات قرآن، اصل در اصلاح مفاسد و رفع موانع كمال انسان‌ها، كاربرد روش‌های فرهنگی و روشنگرانه و تبليغی در يك فرآيند تدريجی و همراه با صبر، حوصله و تحمل است.
بنا بر اين اصل، به كارگيری روش‌های خشونت‌آميز در برخورد با مفاسد در حوزه عمومی و خصوصی زندگی انسان‌ها مذموم شمرده می‌شود؛ اما طبيعی است كه دامنه فساد، هميشه به يك اندازه نيست و حوزه عمل مفسدان نيز تنها به حوزه فردی خود آنها محدود نمی‌شود.
مفساد كلان اجتماعی، سياسی و اقتصادی، غالبا با روش‌های مسالمت‌آميز و فرهنگی، اصلاح نخواهند شد و هميشه كار جامعه‌ای كه گرفتار مفاسد است، با اندرز و نصيحت و روش‌های زبانی و موعظه، سامان نمی‌يابد و قطعا به كارگيری روش‌های برخورد عملی و قهرآميز با مفاسد كلان جامعه در اين مرحله، نتيجه بخش خواهد بود. آيات قرآن كريم به صراحت از ضرورت به كارگيری اين روش در اصلاح مفاسد، تأكيد دارد و در همين زمينه می‌فرمايد: «با پيشوايان كفر، پيكار كنيد؛ چرا كه آنها پايبندی به پيمان ندارند.»۳
پيشوايان كفر بر خلاف همه موازين و تعهدات انسانی و حقوقی، به پايمال كردن مصالح عمومی جامعه می‌پردازند و جز به مطامع پست خويش، به چيز ديگری نمی‌انديشند. در برخورد با چنين مفسدانی، قطعا تنها روش های قهرآميز ، مؤثر است و آيه شريف : «ای موسی! به سوی فرعون برو! به درستی كه او طغيان كرده است»۴ بيانگر اين مطلب است.
گذشته از طاغوت‌ها، گروه‌هايی نيز وجود دارند كه به ستيز با حركت‌های اصلاحی می‌پردازند. قرآن مجيد، در مورد آنها نيز حكم به جهاد و مبارزه می‌دهد : «ای پيامبر! با كفار و منافقان، به جهاد بپرداز و بر آنها سخت بگير.» ۵
قرآن كريم، هم‌چنين به سه شرط ضروری توفيق الهی، آگاهی و پاكی(سلامتی اخلاقی) در اصلاح‌گری، اشاره دارد. از خداوند می‌فرمايد: «چون به آنها گفته شود كه در زمين، فساد نكنيد، می‌گويند: ما تنها اصلاح می‌كنيم و بس! اما بدانيد كه آنها تباهی آفرين‌اند و خود نمی‌دانند»۶ و از قول شعيب(ع) می‌گويد: «من جز در پی اصلاح ـ تا آن جا كه بتوانم ـ نيستم و البته توفيق من به دست خداست كه بر او توكل كرده‌ام»۷ و می‌افزايد: «خداوند، كار مفسدان را اصلاح نمی‌كند»۸، با آن كه درباره «مصلح صالح» می‌فرمايد: «ما پاداش مصلحان را ضايع نمی‌كنيم»۹ و «خداوند، مصلح و مفسد را از يكديگر، باز می‌شناسد.»۱۰ (بخش علمی)]
از منظر قرآن، انقلاب، يكی از شيوه های «اصلاح» محسوب می‌شود، برخلاف فرهنگ سياسی امروز كه انقلاب را در تقابل با اصلاحات می‌دانند.
گاهی رفع موانع فساد از جامعه، از طريق برخوردهای عملی و بعضا قهرآميز، صورت می‌گيرد و قرآن نيز آن را در مواردی خاص، توصيه و تجويز می‌كند. مثلا قرآن درباره مبارزه قهرآميز با ستمگران می‌خوانيم: «چرا در راه خدا و در راه [نجات] مردان و زنان و كودكانی كه [به دست ستمگران] تضعيف شده‌اند، نمی‌جنگيد؟»۱۰ از اين رو بايد گفت بر اساس آيات قرآن، تلاش‌های دسته جمعی برای برانداختن بنای ستم و استكبار، به مثابه ريشه‌های مفساد اجتماعی و سياسی سهمی بسيار حائز اهميت دارد.
به عبارت ديگر، آن جا كه دست خداوند، از آستين مردمی حق‌جو و مبارز در راه حذف موانع هدايت بيرون آيد و دامنه اين اصلاح طلبی عميق و فسادزدايی به همه آحاد جامعه مظلوم و تحت ستم، گسترش يابد و همگان در مسير يك حركت مردمی و فراگير در راستای حذف موانع عدالت اجتماعی و سياسی و اقتصادی قرار گيرند و با الهام از تعاليم آسمانی و در پيروی از رهبری الهی، در جهت حاكميت ارزش‌های انسانی و الهی، به مبارزه‌ای قهرآميز دست زنند، اين حركت مردمی، «انقلاب» نام می‌گيرد و چون در راستای اصلاح مسير غلط جامعه و تخريب ساختارهای غير عادلانه آن و برقراری مناسبات و ساختارهای جديد و الهی است ، مورد عنايت و پشتيبانی خداوند، قرار خواهد گرفت.

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

اصلاح و اصلاح‌گری از ديدگاه قرآن

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

اصلاح و اصلاح‌گری از ديدگاه قرآن

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

~ROYA~

مدیر کل بازنشسته

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین