معرفی صحیفه سجادیه و دعاهای آن

*KhatKhati* · 4/8/20

معماها:
1. صحیفه سجادیه از كیست؟
2. صحیفه به چه معناست؟
3. نامهای صحیفه سجادیه كدام است؟
4. صحیفه‌سجادیه‌ مشتمل بر چه مضامینی است؟
5. سند صحیفه سجادیه ‌تا چه اندازه معتبر است؟
6. چرا به صحیفه سجادیه، «سحیفه كامله سجادیه» گفته‎اند؟
7. سند صحیفه سجادیه به چه كسی منتهی می‎شود؟
8. آیا نسخه‎های اصلی صحیفه‌ سجادیه بر جای مانده‎اند یا خیر؟
9. صحیفه‎ای كه نوه امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ نقل كرده با صحیفه‎ای كه در نزد امام صادق ـ علیه‎السلام ـ بوده چه فرقی دارد؟
10. آیا از امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ كتاب و نوشته‌ دیگری نیز بر جای مانده است یا خیر؟
11. چرا به صحیفه سجادیه، اخت القران «خواهر قرآن» می‎گویند؟
12. به چه كتابی اخ القران «برادر قرآن» می‎گویند؟
13.حضرت امام خمینی ـ قدس سرُّه ـ درباره دعا چه تعبیری را به كار می‎برند؟
14. چند ترجمه از ترجمه‎های صحیفه سجادیه را نام ببرید؟
15. آیا از امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ دعاهای دیگری نیز نقل شده است؟
16. صحیفه سجادیه مشتمل بر چند دعاست؟
17. دعای اول و دعای آخر صحیفه سجادیه درباره چیست؟
18. اولین و آخرین جمله ‌صحیفه‌ سجادیه درباره چیست؟
19. طولانی‎ترین و كوتاهترین دعای صحیفه سجادیه كدام است؟
20. مناسبتهایی كه در صحیفه سجادیه به آنها اشاره شده است كدامند؟
21. از چند عید اسلامی در صحیفه سخن به میان آمده است؟
22. در صحیفه سجادیه به كدام جنگهای صدر اسلام اشاره شده است؟
23. از فروع دین كدام یك در صحیفه آمده است؟
24. نام چند تن از پیامبران در صحیفه آمده است؟
25. كدام یك از نامهای قرآن در صحیفه آمده است؟
26. كدام یك از نامهای روز قیامت در صحیفه آمده است؟
27. چند نام از نامهای زیبای خدا در صحیفه آمده است؟
28. دعایی كه بیشترین نامهای خدا در آن آمده است كدام است؟
29. در صحیفه چند آیه از آیات قرآنی آمده است؟
30. بیشترین آیات از كدام سوره قرآن آمده است؟
31. دعایی كه بیشترین آیات در آن آمده است كدام است؟
32. در چند دعا ذكر شریف صلوات آمده است؟
33. نام پدر و مادر حضرت سجاد ـ علیه‎السلام ـ چیست؟
34. تاریخ تولد و شهادت و مكان تولد و محل دفن امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ را ذكر كنید؟
35. القاب امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ را نام ببرید؟
36. زندگانی حضرت سجاد ـ علیه‎السلام ـ مقارن با حكومت چه زمامدارانی بوده است؟
37. حضرت سجاد ـ علیه‎السلام ـ در زمان حیات چه معصومانی می‎زیسته است؟
38. حضرت سجاد ـ علیه‎السلام ـ به دست چه كسی به شهادت رسید؟
39. زید بن علی (فرزند امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ ) در چه سالی به شهادت رسید؟
40. امام صادق ـ علیه‎السلام ـ درباره یحیی (نوه امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ و پسر زید) چه فرموده است؟
پاسخ‎ها:
1. حضرت سجاد ـ علیه‎السلام ـ ؛ امام چهارم.
2. به پاره‎ای از پوست یا كاغذی كه در آن چیزی می‎نویسند «صحیفه» گفته می‎شود و چون دعاها را روی صحیفه می‎نوشتند به خود دعاها نیز صحیفه گفته‎اند.
3. «انجیل اهل بیت»، «زبور آل محمد»، «خواهر قرآن» و «صحیفه كامله».
4. مضامین فراوان و متنوعی چون اصول اعتقادی، فضیلتهای اخلاقی، سنّتهای الهی، شرافتهای انسانی، مسائل روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی، سـ*ـیاسی و...
5. صحیفه سجادیه دارای عالیترین سندهاست اگر چه بلندی مضامین، شیوایی عبارات و هماهنگی مطالب آن برای صحت انتساب آن به امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ كافی است.
6. چون در صحیفه‌ سجادیه برای مسائل گوناگون و نیازهای مختلف انسانی دعایی آمده است به آن، «صحیفه كامله» گفته‎اند یعنی صحیفه‎ای كه كامل و فراگیر است و به همه ابعاد انسانی پرداخته است. البته «صحیفه فاطمه زهرا ـ علیها‎السلام ـ» و «صحیفه علی ـ علیه‎السلام ـ» نیز كامل هستند ولی بدین صفت، مشهور نشده‎اند از این جهت این وصف به صحیفه سجادیه مخصوص گردیده است.
7. امام باقر ـ علیه‎السلام ـ و برادر شهیدش زید بن علی.
8. نسخه‎ای از صحیفه سجادیه به خط زید بن علی (فرزند امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ) در كتابخانه واتیكان موجود است. نسخه‎ای هم به خط امام باقر ـ علیه‎السلام ـ در نزد امام صادق ـ علیه‎السلام ـ محفوظ بوده و محتمل است كه از جمله «مواریث امامت» در نزد امام زمان ـ عًجَلَ الله تعالی فَرَجَهُ الشریف ـ باشد.
9. از یحیی پسر زید (نوه امام سجاد) صحیفه‎ای نقل شده است كه با صحیفه‎ای كه در نزد امام صادق ـ علیه‎السلام ـ بوده كاملاً منطبق است.
10. بلی، «رساله حقوق» نیز از امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ بر جای مانده است. این رساله به بیان پنجاه حق فردی و اجتماعی پرداخته است.
11. چون پس از نهج البلاغه، بهترین كتابی است كه بیانگر معارف بلند و حقایق عمیق قرآنی است.
12. نهج البلاغه‌ حضرت علی ـ علیه‎السلام ـ .
13. «قرآن صاعد»؛ ایشان این تعبیر را از استاد خود در علوم و معارف الهی حضرت آیت الله شاه آبادی ـ قدس سرُّه ـ نقل می‎فرمودند.
14. صحیفه سجادیه ترجمه‎های متنوعی دارد كه به عنوان نمونه به چند ترجمه بسنده می‎كنیم:
ـ ترجمه مرحوم مهدی الهی قمشه‎ای
ـ ترجمه مرحوم فیض الاسلام
ـ ترجمه‌ علامه مرحوم میرزا ابوالحسن شعرانی
ـ ترجمه مرحوم صدر بلاغی
ـ ترجمه محمد آیتی
ـ ترجمه سید احمد فهری
ـ ترجمه حسین انصاریان
15. بلی، به عنوان نمونه می‎توان «مناجات خمس عشره» امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ را كه در كتاب مفاتیح الجنان آمده است، نام برد.
16. پنجاه و چهار دعا.
17. دعای اول درباره حمد و سپاس خدا و دعای آخر درباره درخواست دور گردانیدن غم و اندههاست.
18. اولین جمله درباره حمد و ستایش خدا و آخرین جمله درباره صلوات بر محمد ـ صلی الله عَلیهِ وَ اله و سَلَّم ـ و خاندان پاك اوست.
19. طولانی‎ترین دعا،‌ دعای چهل و هفتم است كه در روز عرفه خوانده می‎شود و كوتاهترین دعا، دعای هجدهم است كه در هنگام رفع گرفتاری و پیشامدها و روا شدن حاجات به جهت تشكر از خداوند خوانده می‎شود.
20. مناسبتهایی مانند: حج و عمره،‌ جمعه،‌ ماه مبارك رمضان، لیله القدر، عید فطر، عید اَضْحی(قربان)، روز عرفه، هجرت پیامبر ـ صلی الله عَلیهِ وَ اله و سَلَّم ـ فتح مكه، جنگ بدر.
21. از سه عید جمعه، فطر، اَضْحی(قربان).
22. جنگ بدر، فتح مكه.
23.نماز، روزه، زكات، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منكر.
24. نام سه تن؛ حضرت آدم ـ علیه‎السلام ـ، حضرت ابراهیم ـ علیه‎السلام ـ، حضرت محمد ـ‎صلی الله عَلیهِ وَ اله و سَلَّم‎ـ .
25. كتاب، نور، مُهَیْمن، فرقان، وحی، شفا، میزان، عَلَم نجات و...
26. روز جزا و پاداش (یوم الدین)،‌روز آشكار شدن نهانها (یوم تُبلی السرائر)، روز فَزَع بزرگ (یوم الفزع الاكبر)، روز حسرت و پشیمانی (یوم الحسره و الندامه)، هنگامه عظیم قیامت (یوم الطّامّه)، روز ملاقات با خدا (یوم التَّلاق) و... .
27. پنجاه و نُه نام.
28. دعای چهل و هفتم كه در روز عرفه خوانده می‎شود.
29. بیست و یك آیه.
30. سوره بقره.
31. دعای چهل و پنجم كه درباره بدرقه ماه مبارك رمضان است.
32. چهل و شش دعا.
33. پدر بزرگوار ایشان «امام حسین ـ علیه‎السلام ـ»‌ و مادر ارجمند ایشان «شهر بانو» دختر یزدگرد است. شهر بانو دختری پاك و عفیف بود. وقتی لشكر اسلام بر پدرش، یزدگرد، پیروز شدند او را در جمع اسیران به مدینه آوردند . سرانجام شهربانو، امام حسین ـ علیه‎السلام ـ را به عنوان همسر برگزید این انتخاب بر اساس عنایت حضرت زهرا ـ‎علیها‎السلام‎ـ بود كه شهربانو پیش از اسارت در خواب دیده بود.
34. حضرت در سال 38 هجری در شهر مدینه متولد و در سال 95 هجری به لقاء الله پیوستند و در قبرستان بقیع مدفون گردیدند.
35. زین العابدین، سید العابدین، زین الصالحین، خاشع، متهجّد، زاهد، عابد، بَكّاء، سجاد و... .
36. عبدالملك و فرزندش ولید.
37. تا دو سالگی در دوران حیات و حكومت جدش حضرت علی ـ علیه‎السلام ـ‌، پس از آن در زمان حیات و امامت امام حسن و امام حسین ـ علیهما‎السلام ـ، پس از آن قسمتی از حیات و زندگانی فرزندش امام باقر ـ علیه‎السلام ـ و نوه‎اش امام صادق ـ علیه‎السلام ـ را درك كرده‎اند.
38. ولید بن عبد الملك حضرت را به وسیله «زهر» مسموم و به شهادت رساند.
39. در سال 121 هجری شهید شد و در «كناسه كوفه» به دار آویخته شد.
40. یحیی پسر زید و نوه امام سجاد ـ علیه‎السلام ـ، از جمله افرادی است كه صحیفه سجادیه در نزد او بوده است امام صادق ـ علیه‎السلام ـ درباره ایشان فرموده است: «رحِمَ الله ُ ابْنَ عَمّی وَ اَلْحَقَهُ بِآبائِهِ وَ اَجْدادِهِ»؛ خدا پسر عمویم را بیامرزد و به پدران و اجدادش ملحق كند.
انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

اعتماد به محبوب

از ویژگی های بارز اخلاقی مسلمان، صفت «توکل» است. توکل یعنی اعتماد و اطمینان باطنی در تمامی کارها به خداوند، چنان که در روایتی، برترین اعمال نزد خداوند، توکل به او معرفی شده است. سید ساجدان و پیشوای توکل کنندگان در صحیفه سجادیه می فرماید:

«بار خدایا! آیا این گونه نیست که تو هر کسی را که به درگاهت، با توکل بر تو از تهی دستی خویش شکایت کند، بی نیاز می گردانی؟.» البته نکته دقیقی که آن حضرت در مسئله توکل بدان توجه خاص دارد، «صداقت در توکل» است؛ یعنی بنده خدا، به غیر پروردگار کریمش اصلاً احساس نیاز و حاجت نداشته باشد: «خداوندا! بر محمد و آل او درود فرست و به من صدق و راستی در توکل عنایت فرما، و البته من توکل آنان را که به تو ایمان آورده اند، از تو می خواهم».

آیینه خدا

خداوند، انسان را آفرید و او را جانشین خود در زمین قرار داد تا با شرافت و مقام والایی که به او داد، رفتارش، آیینه کردار خداوند بی همتا باشد.

امام چهارم که اسوه اخلاق و فضلیت است، در صحیفه سجادیه، فروتنانه، آراستگی به خلق و خوی پسندیده و نیز ترک اعمال و رفتار ناشایست را از درگاه الهی طلب می کند: «بار پروردگارا! در من هیچ خصلت عیب‌ناک باقی مگذار، مگر آنکه آن را اصلاح کنی؛ و مرا با هیچ عیبی که بدان سرزنشم کنند رها مساز، مگر آنکه آن را نیکو گردانی؛ و هیچ فضیلتی را در من به طور ناقص رها مکن، مگر آنکه آن را به کمال رسانی».

توفیق فضایل

دست یابی به اخلاق خوب و فضیلت های نفسانی، توفیقی است که از سوی پروردگار مهربان نصیب انسان می شود و تا او نخواهد و اراده نفرماید، عملی نخواهد شد. پس باید افزون بر کوشش در این مسیر، عاجزانه توفیق آن را از خداوند درخواست کرد؛ چنان که سیره امام سجاد علیه السلام این گونه بوده است:

«بار خدایا! بر محمد و آل محمد او درود فرست و مرا بر آن دار تا خیرخواه کسی باشم که با من نیرنگ می بازد؛ و آن کس را که در کار من دغل ورزد، پاداش نیکو دهم؛ و کسی را که از من کناره گیرد، به نیکی پاداش دهم؛ و به آن کس که محروم می سازد، بخشش کنم؛ و به آن کس که از من می برد، بپیوندم، و به خلاف آن کسی که غیبت مرا می کند، من از او به نیکی یاد کنم و نیکی را سپاس گزارم و از بدی چشم بپوشم».

هم نشین با یار

پیشوایان دین، همواره پویندگان راه رسیدن به خدا را به ذکر و دوام آن سفارش می کنند و آن را از لوازم اصلی معراج مومنان و مایه نزدیکی دل و جان آنان به پروردگار می دانند؛ زیرا ذکر، در حقیقت نه لقلقه زبان و زحمت تن، بلکه توجه دمادم به حضور خداوند است که موجب همنوایی و یاد همیشگی بنده با معبود حقیقی خویش می گردد.

امام ذاکران، حضرت علی علیه السلام در معنای ذکر می فرماید: «ذکر، هم نشینی با محبوب است». امام سجاد علیه السلام نیز، در صحیفه سجادیه، اهمیت ذکر را گوشزد می کند و به خدای مهربان خطاب می فرماید: «بار خدایا! ای کسی که ذکر و یاد او مایه شرافت ذاکران است... بر محمد و آل او درود فرست و دل ما را به ذکر و یاد خویش مشغول دار».

امام زین العابدین علیه السلام نیز در موارد مختلفی از مناجات های عاشقانه خویش با معبود، دست یابی به چنین مقامی را از درگاه او می طلبد و می فرماید: «پروردگارا! به خرسندی تو و به آنچه نزد توست دست نمی یابم، مگر به فرمان برداری از تو و به فضل و مهربانی تو». «مرا از هر اندیشه ای که جز طاعت تو باشد باز دار و غرق در طاعت خویش فرما؛ چنان که هیچ چیزی را که تو نمی پسندی نپسندم و چیزی را که از آن ناخشنودی، ناپسند دارم»

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

سلامت دل

روشن است دلی که خانه خدا شود و در آن جز یاد و ذکر او نگنجد، از چه صفا و نورانیتی برخوردار می گردد و صاحب آن همواره در خویش، هم نشینی با محبوب را احساس می کند. چنین دلی هرگز به مرضهای قلبی و باطنی مبتلا نخواهد شد. امام سجاد علیه السلام در بخشی از صحیفه سجادیه به این نکته اشاره می فرماید: «بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و سلامت دلهای ما را در یاد کردن بزرگی خویش قرار ده».

اقسام ذکر

ذکر به سه دسته زبانی، قلبی و ارکانی تقسیم می شود. امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه درباره اقسام ذکر چنین می فرماید:

«بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و چنان کن که اگر غفلت مرا دریابد و بی خبری از خویشتن مرا فرا گیرد، یاد تو بیدارم کند». «خداوندا! مرا در مورد نعمت هایی که ارزانی ام داشته‌ای فراموش کار قرار مده و از نیکی و احسانت در گرفتاریها غافلم مساز». «خدایا! زبانم را به سپاس گویی، شکر گزاری و به یاد و ستایش به درگاه خویش گویا کن و دلم را برای دریافتن راه های مستقیم دین خود بگشای».

حیات دل

در فضلیت شگفت انگیز ذکر و یاد الهی، همین بس که امام زین العابدین علیه السلام در مناجات خویش با پروردگار، ذکر را موجب حیات قلبها و زندگانی دل معرفی می فرماید: «مولای من! دل من به ذکر تو زنده است و آتش غم دردم فقط با مناجات با تو فرو می نشیند».

توفیق رضایت

رسیدن به رضایت و خشنودی از پروردگار، مقامی بس والاست که تنها با عنایات خاص الهی و توفیق از سوی او می توان بدان دست یافت.

امام زین العابدین علیه السلام نیز در موارد مختلفی از مناجات های عاشقانه خویش با معبود، دست یابی به چنین مقامی را از درگاه او می طلبد و می فرماید: «پروردگارا! به خرسندی تو و به آنچه نزد توست دست نمی یابم، مگر به فرمان برداری از تو و به فضل و مهربانی تو». «مرا از هر اندیشه ای که جز طاعت تو باشد باز دار و غرق در طاعت خویش فرما؛ چنان که هیچ چیزی را که تو نمی پسندی نپسندم و چیزی را که از آن ناخشنودی، ناپسند دارم». «پس چنان نیرویی به من عطا فرما که تو را از من خشنود گرداند و مرا به کاری بگمارد که پسندیده تو و مایه عافیت من باشد».

والاترین حیا

عفت و حیا، دو ویژگی پسندیده هستند که در عین تنگاتنگی موضوع و مفهوم آنها با یکدیگر، هر کدام سهم به سزایی در پیشرفت روحی و تعالی معنوی انسان دارند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «والاترین حیا، حیای تو از خدای متعالی است.» معنای این فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله این است که بزرگی خداوند چنان در دل بنده جای گیرد، که نتواند در محضر او به هیچ کاری که خلاف خشنودی اوست دست بزند.

امام سجاد علیه السلام نیز در صحیفه سجادیه به این فضلیت نفسانی اشاره و آن را از محضر پروردگار درخواست می کند: «بار خدایا! توانگری و حیا و پاک دامنی و راحت و بی نیازی از خلق و صحت و فراخی روزی و آرام و عافیت را یکجا برای من فراهم آور».

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

سرمایه محبت
علاقه و محبت، مایه شور و نشاط در حیات آدمیان و عامل شوق و حرارت در روابط اجتماعی و هم دلی های آنان است.
حضرت امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه به این نکته اشاره می فرماید: «خداوند همه آفریدگان را در مسیر اراده خود راهی کرد و بر طریق مهر و محبت خویش برانگیخت».
نیز آن حضرت در قسمتی از مناجات عاشقانه خویش با پروردگار می فرماید: «پروردگارا! دیدار تو روشنی دیده من؛ وصال تو، آرزوی دل غم دیده من؛ به سوی تو آمدن، اشتیاق جان من؛ آتش محبت تو، سوزش جگر من؛ و خشنودی و رضای تو، مطلب و مقصود من است».

ستايش و ثناى خداى عزوجل
الحمد لله الاول بلا اول كان قبله ، و الاخر بلا اخر يكون بعده . الذي قصرت عن رؤيته ابصار الناظرين ، و عجزت عن نعته اوهام الواصفين . ابتدع بقدرته الخلق ابتداعا ، و اخترعهم علي مشيته اختراعا . ثم سلك بهم طريق ارادته ، و بعثهم في سبيل محبته ، لا يملكون تاخيرا عما قدمهم اليه ، و لا يستطيعون تقدما الي ما اخرهم عنه . و جعل لكل روح منهم قوتا معلوما مقسوما من رزقه ، لا ينقص من زاده ناقص ، و لا يزيد من نقص منهم زائد . ثم ضرب له في الحيوة اجلا موقوتا ، و نصب له امدا محدودا ، يتخطأ اليه بايام عمره ، و يرهقه باعوام دهره ، حتي إذا بلغ اقصي اثره ، و استوعب حساب عمره ، قبضه الي ما ندبه اليه من موفور ثوابه ، أو محذور عقابه ، ليجزي الذين اساؤا بما عملوا و يجزي الذين احسنوا بالحسني . عدلا منه ، تقدست اسماؤه ، و تظاهرت الاؤه ، لا يسئل عما يفعل و هم يسئلون . و الحمد لله الذي لو حبس عن عباده معرفة حمده علي ما ابلاهم من مننه المتتابعة ، و اسبغ عليهم من نعمه المتظاهرة ، لتصرفوا في مننه فلم يحمدوه ، و توسعوا في رزقه فلم يشكروه . و لو كانوا كذلك لخرجوا من حدود الانسانية الي حد البهيمية فكانوا كما وصف في محكم كتابه : إن هم إلا كالانعام بل هم اضل سبيلا . و الحمد لله علي ما عرفنا من نفسه ، و الهمنا من شكره ، و فتح لنا من ابواب العلم بربوبيته ، و دلنا عليه من الاخلاص له في توحيده ، و جنبنا من الالحاد و الشك في امره . حمدا نعمر به فيمن حمده من خلقه ، و نسبق به من سبق الي رضاه و عفوه . حمدا يضي ء لنا به ظلمات البرزخ ، و يسهل علينا به سبيل المبعث ، و يشرف به منازلنا عند مواقف الاشهاد ، يوم تجزي كل نفس بما كسبت و هم لا يظلمون ، يوم لا يغني مولي عن مولي شيئا و لا هم ينصرون . حمدا يرتفع منا الي اعلي عليين في كتاب مرقوم يشهده المقربون . حمدا تقربه عيوننا إذا برقت الابصار ، و تبيض به وجوهنا إذا اسودت الابشار . حمدا نعتق به من اليم نار الله الي كريم جوار الله . حمدا نزاحم به ملائكته المقربين ، و نضام به انبياءه المرسلين في دار المقامة التي لا تزول ، و محل كرامته التي لا تحول . و الحمد لله الذي اختار لنا محاسن الخلق ، و اجري علينا طيبات الرزق . و جعل لنا الفضيلة بالملكة علي جميع الخلق ، فكل خليقته منقادة لنا بقدرته ، و صائرة الي طاعتنا بعزته . و الحمد لله الذي اغلق عنا باب الحاجة إلا اليه ، فكيف نطيق حمده ؟ أم متي نؤدي شكره ؟ ! لا ، متي ؟ . و الحمد لله الذي ركب فينا الات البسط ، و جعل لنا ادوات القبض ، و متعنا بارواح الحيوة ، و اثبت فينا جوارح الاعمال ، و غذانا بطيبات الرزق ، و اغنانا بفضله ، و اقنانا بمنه . ثم امرنا ليختبر طاعتنا ، و نهانا ليبتلي شكرنا ، فخالفنا عن طريق امره ، و ركبنا متون زجره ، فلم يبتدرنا بعقوبته ، و لم يعاجلنا بنقمته ، بل تأنانا برحمته تكرما ، و انتظر مراجعتنا برأفته حلما . و الحمد لله الذي دلنا علي التوبه التي لم نفدها إلا من فضله ، فلو لم نعتدد من فضله إلا بها لقد حسن بلاؤه عندنا ، و جل احسانه الينا ، و جسم فضله علينا . فما هكذا كانت سنته في التوبة لمن كان قبلنا ، لقد وضع عنا ما لا طاقة لنا به ، و لم يكلفنا الا وسعا ، و لم يجشمنا إلا يسرا ، و لم يدع لاحد منا حجة و لا عذرا . فالهالك منا من هلك عليه ، و السعيد منا من رغب اليه . و الحمد لله بكل ما حمده به ادني ملائكته اليه و اكرم خليقته عليه و ارضي حامديه لديه . حمدا يفضل سائر الحمد كفضل ربنا علي جميع خلقه . ثم له الحمد مكان كل نعمة له علينا و علي جميع عباده الماضين و الباقين عدد ما احاط به علمه من جميع الاشياء ، و مكان كل واحدة منها عددها اضعافا مضاعفة ابدا سرمدا الي يوم القيمة . حمدا لا منتهي لحده ، و لا حساب لعدده ، و لا مبلغ لغايته ، و لا انقطاع لامده . حمدا يكون وصلة الي طاعته و عفوه ، و سببا الي رضوانه ، و ذريعة الي مغفرته ، و طريقا الي جنته ، و خفيرا من نقمته ، و امنا من غضبه ، و ظهيرا علي طاعته ، و حاجزا عن معصيته ، و عونا علي تأدية حقه و وظائفه حمدا نسعد به في السعداء من اوليائه ، و نصير به في نظم الشهداء بسيوف اعدائه ، إنه ولي حميد .

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

1) سپاس خداي را كه اول است و پيش از او اولي نبوده ( مبدا هر موجودي است ) و آخر است و پس از او آخري نباشد ( مرجع همه اشياء است )

(2) خدايي كه ديده هاي بينندگان از ديدنش ( در دنيا و آخرت ) ناتوانند ( محال است او را ببينند ، چون آنچه به چشم سر ديده مي شود بايستي در مكان و جايي باشد ، و محتاج به مكان جسم است و خداي تعالي جسم نيست ) و انديشه هاي وصف كنندگان از عهده وصفش برنيايند ( هرچه كوشند نمي توانند به طوري كه شايسته است او را وصف نمايند ، چنان كه حضرت سيدالمرسلين - صلي الله عليه و آله - فرمود : لا احصي ثناء عليك ، انت كما اثنيت علي نفسك يعني من را توانايي مدح و ثناي تو نيست ، تو خود بايد ثناگوي ذات اقدس خويش باشي ، و حضرت سيد الواصيين اميرالمؤمنين - عليه السلام - فرمود : هو فوق ما يصفه الواصفون يعني او برتر و بالاتر است از آنچه وصف كنندگان او را بستايند )

(3) به قدرت و توانايي خود آفريدگان را آفريد ، و آنان را به اراده و خواست خويش به وجود آورد بي اين كه از روي مثال و نمونه اي باشد ( چون هميشه خداوند بوده و ديگري جز او نبوده كه نمونه به دست داده باشد )

(4) سپس آنان را در راه اراده و خواست خويشتن روان گردانيد ، و در راه محبت و دوستي به خود ( كه غريزه هر موجودي است ، چنان كه در قرآن كريم سوره 17 ، آيه 44 فرموده : و ان من شي ء الا يسبح بحمده ولكن لا تفقهون تسبيحهم يعني موجودي نيست جز آن كه ذكرش تسبيح و ستايش خداست ، ولي شما تسبيح ايشان را در نمي يابيد ) برانگيخت ، در حالي كه توانايي ندارند تأخير نمايند آنچه را كه ايشان را به آن جلو انداخته ، و نمي توانند پيش اندازند آنچه را كه ايشان را از آن عقب خواسته ( از آنچه براي آنان تعيين نموده بی احترامی نمي توانند كرد ، و اين با استطاعت و توانا بودن در انجام عمل نيك و بد منافات ندارد ، زيرا معني فرمايش امام - عليه السلام - در ظاهر آن است كه خداي تعالي هرگاه چيزي اراده نمود غير آن واقع نمي شود )

(5) و از رزقي كه عطا فرموده هر جانداري را روزي معلومي قرار داده است ( چنان كه در قرآن كريم سوره 43 ، آيه 32 فرموده : نحن قسمنا بينهم معيشتهم في الحيوة الدنيا " ما روزي ايشان را در زندگاني دنيا بينشان تقسيم و پخش نموده ايم " به طوري كه ) به هر كس از آنان فراخي و فراواني داده كاهنده اي نمي كاهد ، و هر كه را كاسته افزاينده اي نمي افزايد ( جز خداوند سبحان توانا نيست كه آن را زياد و كم گرداند ، بنابراين نبايد براي به دست آوردن روزي از جاده درستي و پرهيزكاري بيرون رفت و گرد حرام گشت كه آنچه قسمت و بهره است از راه حلال خواهد رسيد ، و بايد دانست كه حرام روزي اي كه خداي تعالي قرار داده نيست ، پس آنكه هميشه حرام مي خورد از روزي مقسوم خود چشم پوشيده و خداوند آن را حبس نموده كه اگر شكيبايي نموده گرد حرام نمي گشت حتما آنچه در خور حال اوست به وي مي رسيد )

(6) پس از آن براي او ( هر يك از ايشان ) در زندگي مدتي معلوم تعيين و پاياني معين قرار داده ( معلوم نموده هر يك از ايشان تا چه مدتي خواهد زيست ) كه با روزهاي زندگيش به سوي آن پايان گام برمي دارد ، و با سالهاي روزگارش به آن نزديك مي شود تا چون به پايانش نزديك شود ، و حساب عمر و زندگيش را تمام بستاند ، او را به آنچه خوانده از پاداش سرشار ( بهشت ) يا كيفر ترسناك خود ( دوزخ ) فراگيرد ( در اينجا از قرآن كريم سوره 53 ، آيه 31 اقتباس و استفاده نموده فرمود : ليجزي الذين اساؤا بما عملوا و يجزي الذين احسنوا بالحسني يعني ) تا كساني را كه با كردارشان بد كرده و آنان را كه با رفتار شايسته نيكويي نموده اند جزا دهد

(7) و اين جزا ( كيفر و پاداش ) با عدالت و درستي از اوست ( از هر عيب و نقصي ) منزه و پاك است نامهاي او ، و نعتها و بخششهايش ( براي همه ) پي در پي است ( به كسي ظلم و ستم روا ندارد ، بلكه هر چه كند طبق حكمت و مصلحت است ، از اين رو چنان كه در قرآن كريم سوره 21 ، آيه 23 است : لا يسئل عما يفعل و هم يسئلون يعني ) از او نپرسند آنچه را كه بجا مي آورد و از ( گفتار و كردار ) ديگران باز پرسند

(8) و سپاس خداي را كه اگر بندگانش را از شناختن سپاسگزاري خود بر نعمتهاي پي در پي كه به ايشان داده و بخششهاي پيوسته كه براي آنها تمام گردانيده باز مي داشت ( امر نفرموده بود كه شكر نعمتهايش بجا آورند ) هر آينه نعمتهايش را صرف نموده او را سپاس نمي گزاردند ، و در روزي كه عطا فرموده فراخي مي يافتند و شكرش بجا نمي آوردند

(9) و اگر چنين مي بودند ( شكر نمي كردند ) از حدود انسانيت به مرز بهيميت ( چار پايان ، كه مرتبه بي خردي است ) روي مي آوردند و چنان بودند كه در كتاب محكم و استوار خود ( قرآن مجيد سوره 25 ، آيه 44 ) وصف فرموده : ( ان هم الا كالانعام بل هم اضل سبيلا ، يعني ) ايشان ( ناسپاسان ) جز مانند چار پايان نيستند بلكه گمراهترند ( زيرا چارپايان هيچيك از قواي طبيعي را تعطيل و بيكار ننموده بلكه هر يك را براي آنچه آفريده شده بكار مي اندازند ، پس اگر گمراه باشند در طلب كمال كوتاهي ننموده اند به خلاف انسان كه اگر قوه عقليه را كه به معرفت حق راهنماست و امتياز او از چارپايان به همين قوه است تعطيل نموده از كار بيندازد از چارپايان گمراهتر و سزاوار كيفر است

(10) و سپاس خداي را كه ( با آفرينش آسمانها و زمين و آنچه در آنهاست و فرستادن كتابها و پيغمبران و نصب ائمه معصومين - عليهم السلام - ) خويشتن را ( وجود، علم ، قدرت و حكمتش را ) به ما شناساند و شكر و سپاس ( از نعمتهاي ) خود را به ما الهام نمود ( گفته اند : الهام چيزي است كه در قلب افاضه مي شود ، و فرق بين الهام و وحي آن است كه الهام بي واسطه ملك است و وحي به واسطه اوست ، و وحي از خواص رسالت است و الهام از خواص ولايت ، و وحي مشروط به رساندن است و الهام مشروط نيست ، و در لغت الهام و وحي هر دو به معني تلقين و فهماندن است ، مرحوم سيد عليخان در شرح بر صحيفه مي فرمايد : روايت شده چون خداوند سبحان در آدم - عليه السلام - روح دميد هنگامي كه راست شد و نشست عطسه كرد ، به او الهام شد گفت : الحمد لله رب العالمين " سپاس خداي را كه پروردگار جهانيان است " خداوند فرمود : يرحمك الله يا آدم " اي آدم خدا تو را بيامرزد " پس نخستين حمد و سپاس او از بشر به طور الهام واقع شده است ) و درهاي علم به ربوبيت پروردگاريش را بر ما گشود ( ائمه معصومين - عليهم السلام - را راهنمايان ما گردانيد تا به وسيله آنان به شهر علم رسيده خدا را بشناسيم ، رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود : انا مدينه العلم و علي بابها يعني منم شهر علم و علي باب آن ) و بر اخلاص ( بي ربا ، و خودنمائي ) در توحيد و يگانگيش راهنماييمان فرمود ، و از عدول و كجروي و شك و دو دلي در امر خود ( معرفت ذات و صفات يا دين و احكامش ) دورمان ساخت
انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

اعتماد به محبوب

از ویژگی های بارز اخلاقی مسلمان، صفت «توکل» است. توکل یعنی اعتماد و اطمینان باطنی در تمامی کارها به خداوند، چنان که در روایتی، برترین اعمال نزد خداوند، توکل به او معرفی شده است. سید ساجدان و پیشوای توکل کنندگان در صحیفه سجادیه می فرماید:

«بار خدایا! آیا این گونه نیست که تو هر کسی را که به درگاهت، با توکل بر تو از تهی دستی خویش شکایت کند، بی نیاز می گردانی؟.» البته نکته دقیقی که آن حضرت در مسئله توکل بدان توجه خاص دارد، «صداقت در توکل» است؛ یعنی بنده خدا، به غیر پروردگار کریمش اصلاً احساس نیاز و حاجت نداشته باشد: «خداوندا! بر محمد و آل او درود فرست و به من صدق و راستی در توکل عنایت فرما، و البته من توکل آنان را که به تو ایمان آورده اند، از تو می خواهم».

آیینه خدا

خداوند، انسان را آفرید و او را جانشین خود در زمین قرار داد تا با شرافت و مقام والایی که به او داد، رفتارش، آیینه کردار خداوند بی همتا باشد.

امام چهارم که اسوه اخلاق و فضلیت است، در صحیفه سجادیه، فروتنانه، آراستگی به خلق و خوی پسندیده و نیز ترک اعمال و رفتار ناشایست را از درگاه الهی طلب می کند: «بار پروردگارا! در من هیچ خصلت عیب‌ناک باقی مگذار، مگر آنکه آن را اصلاح کنی؛ و مرا با هیچ عیبی که بدان سرزنشم کنند رها مساز، مگر آنکه آن را نیکو گردانی؛ و هیچ فضیلتی را در من به طور ناقص رها مکن، مگر آنکه آن را به کمال رسانی».

توفیق فضایل

دست یابی به اخلاق خوب و فضیلت های نفسانی، توفیقی است که از سوی پروردگار مهربان نصیب انسان می شود و تا او نخواهد و اراده نفرماید، عملی نخواهد شد. پس باید افزون بر کوشش در این مسیر، عاجزانه توفیق آن را از خداوند درخواست کرد؛ چنان که سیره امام سجاد علیه السلام این گونه بوده است:

«بار خدایا! بر محمد و آل محمد او درود فرست و مرا بر آن دار تا خیرخواه کسی باشم که با من نیرنگ می بازد؛ و آن کس را که در کار من دغل ورزد، پاداش نیکو دهم؛ و کسی را که از من کناره گیرد، به نیکی پاداش دهم؛ و به آن کس که محروم می سازد، بخشش کنم؛ و به آن کس که از من می برد، بپیوندم، و به خلاف آن کسی که غیبت مرا می کند، من از او به نیکی یاد کنم و نیکی را سپاس گزارم و از بدی چشم بپوشم».

هم نشین با یار

پیشوایان دین، همواره پویندگان راه رسیدن به خدا را به ذکر و دوام آن سفارش می کنند و آن را از لوازم اصلی معراج مومنان و مایه نزدیکی دل و جان آنان به پروردگار می دانند؛ زیرا ذکر، در حقیقت نه لقلقه زبان و زحمت تن، بلکه توجه دمادم به حضور خداوند است که موجب همنوایی و یاد همیشگی بنده با معبود حقیقی خویش می گردد.

امام ذاکران، حضرت علی علیه السلام در معنای ذکر می فرماید: «ذکر، هم نشینی با محبوب است». امام سجاد علیه السلام نیز، در صحیفه سجادیه، اهمیت ذکر را گوشزد می کند و به خدای مهربان خطاب می فرماید: «بار خدایا! ای کسی که ذکر و یاد او مایه شرافت ذاکران است... بر محمد و آل او درود فرست و دل ما را به ذکر و یاد خویش مشغول دار».

امام زین العابدین علیه السلام نیز در موارد مختلفی از مناجات های عاشقانه خویش با معبود، دست یابی به چنین مقامی را از درگاه او می طلبد و می فرماید: «پروردگارا! به خرسندی تو و به آنچه نزد توست دست نمی یابم، مگر به فرمان برداری از تو و به فضل و مهربانی تو». «مرا از هر اندیشه ای که جز طاعت تو باشد باز دار و غرق در طاعت خویش فرما؛ چنان که هیچ چیزی را که تو نمی پسندی نپسندم و چیزی را که از آن ناخشنودی، ناپسند دارم»

سلامت دل

روشن است دلی که خانه خدا شود و در آن جز یاد و ذکر او نگنجد، از چه صفا و نورانیتی برخوردار می گردد و صاحب آن همواره در خویش، هم نشینی با محبوب را احساس می کند. چنین دلی هرگز به مرضهای قلبی و باطنی مبتلا نخواهد شد. امام سجاد علیه السلام در بخشی از صحیفه سجادیه به این نکته اشاره می فرماید: «بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و سلامت دلهای ما را در یاد کردن بزرگی خویش قرار ده».

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

اقسام ذکر

ذکر به سه دسته زبانی، قلبی و ارکانی تقسیم می شود. امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه درباره اقسام ذکر چنین می فرماید:

«بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و چنان کن که اگر غفلت مرا دریابد و بی خبری از خویشتن مرا فرا گیرد، یاد تو بیدارم کند». «خداوندا! مرا در مورد نعمت هایی که ارزانی ام داشته‌ای فراموش کار قرار مده و از نیکی و احسانت در گرفتاریها غافلم مساز». «خدایا! زبانم را به سپاس گویی، شکر گزاری و به یاد و ستایش به درگاه خویش گویا کن و دلم را برای دریافتن راه های مستقیم دین خود بگشای».

حیات دل

در فضلیت شگفت انگیز ذکر و یاد الهی، همین بس که امام زین العابدین علیه السلام در مناجات خویش با پروردگار، ذکر را موجب حیات قلبها و زندگانی دل معرفی می فرماید: «مولای من! دل من به ذکر تو زنده است و آتش غم دردم فقط با مناجات با تو فرو می نشیند».

توفیق رضایت

رسیدن به رضایت و خشنودی از پروردگار، مقامی بس والاست که تنها با عنایات خاص الهی و توفیق از سوی او می توان بدان دست یافت.

امام زین العابدین علیه السلام نیز در موارد مختلفی از مناجات های عاشقانه خویش با معبود، دست یابی به چنین مقامی را از درگاه او می طلبد و می فرماید: «پروردگارا! به خرسندی تو و به آنچه نزد توست دست نمی یابم، مگر به فرمان برداری از تو و به فضل و مهربانی تو». «مرا از هر اندیشه ای که جز طاعت تو باشد باز دار و غرق در طاعت خویش فرما؛ چنان که هیچ چیزی را که تو نمی پسندی نپسندم و چیزی را که از آن ناخشنودی، ناپسند دارم». «پس چنان نیرویی به من عطا فرما که تو را از من خشنود گرداند و مرا به کاری بگمارد که پسندیده تو و مایه عافیت من باشد».

والاترین حیا

عفت و حیا، دو ویژگی پسندیده هستند که در عین تنگاتنگی موضوع و مفهوم آنها با یکدیگر، هر کدام سهم به سزایی در پیشرفت روحی و تعالی معنوی انسان دارند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «والاترین حیا، حیای تو از خدای متعالی است.» معنای این فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله این است که بزرگی خداوند چنان در دل بنده جای گیرد، که نتواند در محضر او به هیچ کاری که خلاف خشنودی اوست دست بزند.

امام سجاد علیه السلام نیز در صحیفه سجادیه به این فضلیت نفسانی اشاره و آن را از محضر پروردگار درخواست می کند: «بار خدایا! توانگری و حیا و پاک دامنی و راحت و بی نیازی از خلق و صحت و فراخی روزی و آرام و عافیت را یکجا برای من فراهم آور».

سرمایه محبت

علاقه و محبت، مایه شور و نشاط در حیات آدمیان و عامل شوق و حرارت در روابط اجتماعی و هم دلی های آنان است.

حضرت امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه به این نکته اشاره می فرماید: «خداوند همه آفریدگان را در مسیر اراده خود راهی کرد و بر طریق مهر و محبت خویش برانگیخت».

نیز آن حضرت در قسمتی از مناجات عاشقانه خویش با پروردگار می فرماید: «پروردگارا! دیدار تو روشنی دیده من؛ وصال تو، آرزوی دل غم دیده من؛ به سوی تو آمدن، اشتیاق جان من؛ آتش محبت تو، سوزش جگر من؛ و خشنودی و رضای تو، مطلب و مقصود من است».

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

از شر حسادت به خدا پناه بردن

یکی از ویژگی های ذاتی انسان، پیچیدگی وجودی اوست و از نمونه های این پیچیدگی نیز آن است که نیروهای خیر و شر یا به تعبیر عالمان اخلاق، جنود عقل و جهل، هر دو با هم در وجود او نهاده شده اند. به تعبیر زیبای مولوی:

جان گشوده سوی بالا بال ها

تن زده اندر زمین چنگال ها

در این میان، اختیار با خود انسان است که با اراده خویش کدام راه را برگزیند: راه سعادت و سرافرازی یا راه نگون ساری و سرافکندگی. خدای متعال در قرآن شریف می فرماید:

وَنَفْسٍ وما سَوّیها. فَأَلهَمَها فُجُورَها وَتَقْویها. قد اَفلَحَ مَن زَکَّیها. وقَد خابَ مَن دَسَّیها. (شمس:7ـ 10)

و سوگند به نفس و آن که آن را به نیکویی آفرید. سپس بدی ها و پرهیزکاری هایش را به او الهام کرده؛ که هرکس آن را پاک ساخت، به یقین رستگار شد و هر که آلوده اش کرد.

بی گمان حسادت یا همان آرزوی از میان رفتن نعمت هایی که در دست دیگران است، از جمله نیروهای شر در وجود آدمی است که کسی را به آسانی از آن گریزی نیست. حسادت در حالی که انسان را به سوی ارتکاب انواع زشتی های فرامی خواند، انسان مؤمن و خواهان رستگاری، همواره در خاموش ساختن شعله های آن می کوشد و مانع چیرگی آن بر دل و جان خویش می شود. حضرت امام سجاد علیه السلام در نیایش هشتم صحیفه سجادیه، از سرکشی و چیرگی حسد، به خداوند پناه می برد و می گوید: «اللّهُمَّ انّی اعوذُ بکَ مِن غَلَبَةِ الحَسَدِ؛ خدایا! من از غلبه و تسلط حسد، به تو پناه می جویم.» آن حضرت در جای دیگر می فرماید:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی محمّدٍ وَ آله... وَ مَنْ اَرادَنی بِسُوءٍ فَاجْعَلْ بَیْنَ یَدَیْهِ سَدّا، حَتّی تُؤْمِنَنی منْ جَمیع حَسَدِهِ إنّکَ عَزیزٌ قَدیرٌ.

پروردگارا! بر محمد و آل او درود فرست و هر که را که آهنگ بدی در حق من کرده، حائلی در برابرش قرار ده و مرا از همه حسادتش حفظ فرما! به درستی که تو شکست ناپذیر و توانایی.

پیام متن:

حسادت، بیماری زیان بار روحی است و باید از شر آن به خدا پناه برد.

خیرخواهی امام سجاد علیه السلام ، برای انسان های حسود

انسان های بزرگ، خیرخواه دیگرانند، حتی با آنان که در حقشان بدی کرده اند. یکی از درس های بزرگ صحیفه سجادیه، درس خیرخواهی و دعا، حتی در حق بدگویان، بداندیشان و حسودان است. از امام سجاد علیه السلام در این باره چنین مناجاتی نقل شده است:

اللّهم صلّ علی محمد و آل محمد و اَبْدِلْنِی مِنْ بِغْضَةِ اَهلِ الشَّنَئانِ اَلْمَحَبَّةَ وَ مِنْ حَسَدِ اَهْلِ البَغْیِ اَلْمَوَدَّةَ.

خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و دشمنیِ سخت دشمنان را در حق من، به دوستی و حسادت آنان را بر من، به محبت و مودت تبدیل کن.

پیام متن:

لزوم دعای خیر و طلب رحمت و محبت حتی برای کسانی که به انسان حسادت می ورزند و به بدی رفتار می کنند.

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

سلامت دل

روشن است دلی که خانه خدا شود و در آن جز یاد و ذکر او نگنجد، از چه صفا و نورانیتی برخوردار می گردد و صاحب آن همواره در خویش، هم نشینی با محبوب را احساس می کند. چنین دلی هرگز به مرضهای قلبی و باطنی مبتلا نخواهد شد. امام سجاد علیه السلام در بخشی از صحیفه سجادیه به این نکته اشاره می فرماید: «بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و سلامت دلهای ما را در یاد کردن بزرگی خویش قرار ده».

اقسام ذکر

ذکر به سه دسته زبانی، قلبی و ارکانی تقسیم می شود. امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه درباره اقسام ذکر چنین می فرماید:

«بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و چنان کن که اگر غفلت مرا دریابد و بی خبری از خویشتن مرا فرا گیرد، یاد تو بیدارم کند». «خداوندا! مرا در مورد نعمت هایی که ارزانی ام داشته‌ای فراموش کار قرار مده و از نیکی و احسانت در گرفتاریها غافلم مساز». «خدایا! زبانم را به سپاس گویی، شکر گزاری و به یاد و ستایش به درگاه خویش گویا کن و دلم را برای دریافتن راه های مستقیم دین خود بگشای».

حیات دل

در فضلیت شگفت انگیز ذکر و یاد الهی، همین بس که امام زین العابدین علیه السلام در مناجات خویش با پروردگار، ذکر را موجب حیات قلبها و زندگانی دل معرفی می فرماید: «مولای من! دل من به ذکر تو زنده است و آتش غم دردم فقط با مناجات با تو فرو می نشیند».

توفیق رضایت

رسیدن به رضایت و خشنودی از پروردگار، مقامی بس والاست که تنها با عنایات خاص الهی و توفیق از سوی او می توان بدان دست یافت.

امام زین العابدین علیه السلام نیز در موارد مختلفی از مناجات های عاشقانه خویش با معبود، دست یابی به چنین مقامی را از درگاه او می طلبد و می فرماید: «پروردگارا! به خرسندی تو و به آنچه نزد توست دست نمی یابم، مگر به فرمان برداری از تو و به فضل و مهربانی تو». «مرا از هر اندیشه ای که جز طاعت تو باشد باز دار و غرق در طاعت خویش فرما؛ چنان که هیچ چیزی را که تو نمی پسندی نپسندم و چیزی را که از آن ناخشنودی، ناپسند دارم». «پس چنان نیرویی به من عطا فرما که تو را از من خشنود گرداند و مرا به کاری بگمارد که پسندیده تو و مایه عافیت من باشد».

والاترین حیا

عفت و حیا، دو ویژگی پسندیده هستند که در عین تنگاتنگی موضوع و مفهوم آنها با یکدیگر، هر کدام سهم به سزایی در پیشرفت روحی و تعالی معنوی انسان دارند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: «والاترین حیا، حیای تو از خدای متعالی است.» معنای این فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله این است که بزرگی خداوند چنان در دل بنده جای گیرد، که نتواند در محضر او به هیچ کاری که خلاف خشنودی اوست دست بزند.

امام سجاد علیه السلام نیز در صحیفه سجادیه به این فضلیت نفسانی اشاره و آن را از محضر پروردگار درخواست می کند: «بار خدایا! توانگری و حیا و پاک دامنی و راحت و بی نیازی از خلق و صحت و فراخی روزی و آرام و عافیت را یکجا برای من فراهم آور».

تبدیل حسادت به خیرخواهی

شیطان، دشمن همیشگی انسان هاست. بنا بر اشاره خداوند در قرآن کریم، شیطان بر آن است که همه انسان ها را بفریبد و از رحمت الهی دور سازد. امّا کسانی نیز هستند که نه تنها به دام وسوسه های شیطان نمی افتند، بلکه از این وسوسه ها به عنوان فرصتی برای یاد خدا و بینا شدن سود می جویند. نمونه ای از آن را در این آیه شریفه می خوانیم:

اِنَّ الَّذینَ أتَّقَوْا اذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیطان تَذَکَّرُوا فَاِذاهُم مُبْصِرون (اعراف: 201)

انسان های مؤمن، چون با هجوم گروهی از شیطان ها روبه رو شوند، خدا را به یاد می آورند و بدین وسیله بینا می شوند.

بدین ترتیب، موقعیت های ارتکاب گناهان و وسوسه های شیطانی، نه تنها انسان پرهیزکار را از سیر در مسیر قرب و طاعت باز نمی دارد، زمینه ساز ذکر الهی و توجه به مقام پروردگار برای او می شود. این در رحمت را امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه به روی ما گشوده است، آن جا که می فرماید:

خدایا! آنچه را شیطان از دروغ و گمان و حسادت در دل من می افکند، به یاد کردی از عظمت ذات مقدست و اندیشیدن در توانایی ات و تدبیر و عاقبت اندیشی بر دشمنت تبدیل فرما.

پیام متن:

تبدیل وسوسه های شیطانی و حسادت به فرصت های بندگی و یاد خدا، توفیقی است برای خداجویان.

حسد، بیماری روح

همان گونه که جسم انسان بیمار می شود، گاهی روح انسان نیز دچار بیماری می شود. بنا بر آموزه های دینی، حسد، بیماری روحی است و قلب گرفتار حسد و بدخواهی، از سلامت به دور است.

امام سجاد علیه السلام با توجه به این حقیقت آشکار، از خداوند، قلبی سالم و به دور از بیماری حسد می خواهد و در صحیفه سجادیه این گونه به نیایش می نشیند:

اَللّهُمَّ صَلِّ علی مُحَمّدٍ و آلِهِ وَ ارزُقْنی سَلامَةَ الصَّدرِ مِنَ الحَسَدِ حَتّی لا اُحسِدَ اَحَدا مِن خَلقِکَ علی شَیئٍ مِن فَضلِکَ... اللّهمَّ صَلِّ علی مُحَمدٍ و آلِهِ و خَلّصنی مِنَ الحَسَدِ.

بار خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و سـ*ـینه ام را از حسد به سلامت بدار تا بر هیچ یک از آفریدگانت نسبت به آنچه از فضلت روزی شان فرموده ای، حسادت نبرم. خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و مرا از حسادت رهایی بخش.

پیام متن:

امام سجاد علیه السلام از خداوند تقاضای رهایی از بیماری حسد را می کند.

2. هان و هان ترک حسد کن با شهان

ورنه ابلیسی شوی اندر جهان

مولوی

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

*KhatKhati* · 4/8/20

غبطه خوردن به جای حسد بردن

گاهی انسان به نعمت هایی که در اختیار دیگران است، حسادت می ورزد و آرزوی نابودی آن نعمت ها را می کند. گاهی نیز به وجود آن نعمت ها غبطه می خورد، یعنی از دیدن نعمت در دست دیگران خوشحال می شود و از خداوند، آن نعمت ها را برای خود نیز درخواست می کند. بر این اساس، حسد جزو ویژگی های ناشایست و غبطه، یکی از صفت های شایسته آدمی است. امام علی علیه السلام دراین باره می فرماید:

اِنَّ اَلْمُؤمِنَ یَغْبِطُ وَ لا یَحسُدُ وَ المُنافِقُ یَحسُدُ ولا یَغبِطُ.

مؤمن غبطه می خورد، ولی حسد نمی برد و منافق حسادت می کند، ولی اهل غبطه نیست.

امام سجاد علیه السلام در نیایش بیست و ششم صحیفه سجادیه، وجود روحیه غبطه ورزی خویشتن را در برابر دوستان و همسایگان، چنین بازگو می سازد:

وَاجْعَلنِی اللّهُمَّ اُحِبُّ بَقاءَ النِعّمَةِ عِندَهُمْ نُصْحا... وَارْزُقْنی مِثْلَ ذلکَ مِنهُم، وَاجْعَلْ لی اَوفی الحُظُوظِ فیما عِندَهُمْ.

بار خدایا! مرا به گونه ای قرار ده که از سر خیرخواهی، پایداری نعمت را برای آنان دوست بدارم و مرا نیز مانند آنچه برای ایشان درخواست کردم، روزی فرما و بهترین بهره هایی را که نزد ایشان است، به من عنایت کن.

پیام متن:

تقاضای دست یابی به فضیلت غبطه به جای رذیله حسادت.

آزمونی به نام حسد

در برخی از آیه های قرآن کریم، خداوند، همه انسان ها را به امتحان خویش یادآور می شود. آنها که از این آزمون سرافراز بیرون بیایند، به بهشت و قرب الهی راه می یابند. در مقابل، کسانی که نتوانند در آزمون های الهی پیروز شوند، از نعمت بهشت و تقرب به خداوند بی بهره می مانند. یکی از امتحان های دشوار الهی، نعمت هایی است که خداوند بهره دیگران می سازد. آنها که به نعمت های در اختیار دیگران حسادت می ورزند، در آزمون الهی پذیرفته نیستند و تنها خیرخواهان این نعمت ها، در این امتحان الهی سرافرازند.

حضرت سجاد علیه السلام در این باره می فرماید:

اللّهُمَّ صلِّ علی مُحَمَّدٍ وآله و لا تُفْتِنّی بما اَعْطَیتَهُم... فَاُحْسِدُ خَلْقَکَ.

خدایا! بر محمد و آل او درود فرست و مرا به خاطر آنچه به دیگر بندگان عطا کرده ای، در امتحان قرار مده که [خدای نا کرده] گرفتار حسادت بر خلق تو شوم.

پیام متن:

خدایا! قلب مرا به سبب نعمت هایی که در اختیار دیگران قرار دادی، شادمان و خرسند و مرا در این امتحان، سرافراز فرما!

پناه بردن به خدا از شر حسودان

یکی از ریشه های مردم آزاری، حسادت است. حسادت، فرد حسود را بر آن می دارد که زبان به غیبت و عیب جویی دیگران بگشاید و به آنها آزار رساند. بنابراین، همواره باید از شر حسودان به خدا پناه برد، همان گونه که امام سجّاد علیه السلام در نیایش زیر، از شرّ صاحبان حسد به پروردگار پناه می آورد:

خدایا! چه بسیار حسودی که به سبب من، غصه و ناراحتی گلوگیرش شد و سختی خشمش نسبت به من، گلویش را فشرد و با نیش زبان به من آزار رسانید. همچنین او با تهمت و عیب جویی، غضبش را بر من فزونی داد و آبروی مرا نشانه تیرهای افترای خود قرار داد و صفت های پست را مانند گردن بند بر من بست، در حالی که خود، همیشه به آن ویژگی معروف بود. او با مکر و حیله، خشمش را بر من شدت داد و با فریب و نیرنگ قصد من کرد. پس ای خدای من! با استغاثه تو را خواندم و به سرعت اجابت تو اعتقاد داشتم... و تو، مرا با توانایی ات از شر او باز داشتی.

پیام متن:

پروردگارا! پناه می بریم به تو از شر آنان که به ما حسادت می ورزند.

انجمن رمان نویسی
رمان۹۸

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین