کارآگاه «کریتیک»، راهنمای نقد

Jãs.I · 24/4/20

جایگاه نقد شما بر کار دیگران، می تواند آغازگاه نخستین گامتان برای سازندگی و آفرینش باشد.
***
سلام خدمت کاربران گرامی ِ رمان۹۸.
هدف از ایجاد چنین تاپیکی، ترویج اصول صحیح ِ نقد میان منتقدان، نویسندگان، ناظران و تمامی کاربران ِ علاقه‌مند به نوشتن و صد البته نقد است!
در این راستا بنده سعی دارم آموزه‌های «کارآگاه کریتیک» را در قالب متنی ساده، اما جامع در اختیار شما قرار دهم.
باشد که مفید واقع شود...

ارادتمند شما : Jãs.I
:cofee:

Jãs.I · 24/4/20

آنچه پیش از نقد، باید بدانید.
پس حتما بدانید و آگاه شوید!

آنچه از نقد در نظر اول در ذهن تداعی مي شود، ايراد و اشكال گرفتن از يك كار يا اثر علمي و هنري است. اما ماهیت نقد، چیزی فراتر از ملانقطی بودن و ایراد گرفتن است!
در واقع نقد نه ايراد و خرده گيري است، نه اشكال تراشي؛ بلكه علم ارزيابي و سنجش ميزان اعتبار علمي يك اثر است كه مانند ساير رشته‌هاي علمي، قواعد و اصول خاص خود را دارد.
امروزه نقد در تمامي عرصه‌هاي علمي، هنري و ادبي وجود دارد و با پيشرفت روزافزون علوم، از ديدگاه‌هاي مختلف به آن نگريسته مي‌شود؛ مانند نقد از ديدگاه هرمنوتيك،‌ مدرنيسم، پست مدرنيسم و غيره.
لذا آگاهي از اصول نقد علاوه بر اينكه به ما كمك مي‌كند تا از خرده‌گيري‌هاي غيراصولي و بعضاً به دور از اخلاق علمي درباره آثار ديگران، برحذر باشيم. همچنین یادگیری این اصول سبب مي‌شود كه به ديدي كارشناسانه مسلح شويم، آنگاه درباره آثار ديگران قضاوت كنيم و اميدوار باشيم كه با انتقاد اصولي و ضابطه‌مند است كه مي‌توان زمينه توسعه علمي جامعه را فراهم آورد و روزنه‌هاي جديدي به روي علم و تحقيق گشود.

«کارآگاه کریتیک»

Jãs.I · 25/4/20

«نقد، حمله یا دفاع؟!»

نگاه منتقد به يك اثر، بايد همچون نگاه كارآگاه به يك صحنه پليسي باشد تا بتواند ارتباط منطقي بين اجزاي يك اثر را كشف و تحليل كند. نقد يك حمله و دفاع است؛ حمله به نقاط ضعف و دفاع از نقاط قوت. چه در حمله و چه در دفاع، وجدان علمي و وجدان انساني بايد حاكم باشد و قلم و شخصيت در وادي غيرعلمي حركت نكند. هر امري را بايد با دلايل بپذيريم يا رد كنيم، هرچند كه ممكن است براي ديگران مكدركننده باشد، اما وجدان ناقد اقتضايي جز حقيقت‌گويي ندارد.

پیش از آغاز رسمی کار بر روی پرونده‌ی نقد، باید یک چیز مهم را بدانید.
نقد شامل دو عنصر بسیار مهم است که به طور پیوسته با یکدیگر در ارتباط هستند.
۱. عناصر بیرونی
۲. عناصر درونی
عناصر بیرونی، در واقع عوامل خارجی هستند که در خلق یک اثر نقش دارند و اغلب تاثیر به سزایی در روند خلق آن می‌گذارند.[که البته یکی از آن عوامل بیرونی، خود شما هستید! پس بدانید و آگاه باشید که چه باید بکنید.]

عناصر بیرونی شامل موارد زیر می‌شوند:

1- مولف يا نویسنده اثر: براي اينكه بتوان نسبت به برخي از برداشت‌ها و ايده‌هاي مطرح شده در یک اثر با دقت بيشتري اظهار نظر نمود، ضروري است كه تصويري از شخصيت نويسنده در اختيار داشته باشيم تا بتوانيم پرسش هايي را كه درباره مولف و یا نویسنده مطرح مي‌شود، پاسخگو باشيم. پرسش هايي از اين دست:«آيا مولف از نظر علمي در سطحي قرار دارد كه اثر را توليد كند؟ گرايش هاي سياسي، فكري و اقتصادي مولف چيست؟ موقعيت علمي مولف در محافل آكادميك به چه ميزان است؟»

2- برنامه پژوهشي يا گفتمان پژوهشي:
برنامه پژوهشی یعنی «اثر در چه فضای گفتمانی¹ نوشته می‌‌شود؟». تحقیقات ممکن است سیر داستان را عوض کنند یا بالعکس، داستان تحقیقات را تحت تاثیر قرار دهد و فضا و گفتمان را تغییر دهد.
منتقدان می‌بایست شرایط زمانی و مکانی یک اثر_که اصطلاحاً به آن تاریخیت می‌گویند_ را مورد بررسی قرار دهند. زیرا فرهنگ و شرایط اجتماعی موازی با زمان درحال تغییر هستند.

3- خواننده: منظور آن است كه اين اثر براي چه كسي نوشته شده است و چه طيفي از خوانندگان را دربرمي گيرد.
- آيا براي طيف طرفدار يا مخالف نوشته شده است؟
- براي مخاطبين حزبي و گروهي تاليف شده؟
- يا اينكه عموم مردم را مخاطب قرار داده است؟
اگر بخواهیم مثالی واضح بزنیم، می‌توانیم به سـ*ـیاست نامه خواجه نظام‌الملک طوسی اشاره کنیم که براي طيف طبقه حاكم نوشته شده است.
طيف شناسي خوانندگان از نكات مهم و اساسي نقد بيروني محسوب مي شود.

4- منتقد: منتقد كيست و نقد خود قبل از انتقاد بسيار مهم است. ضروري است كه منتقد به موضوع اشراف داشته باشد و حداقل هم عرض مولف باشد.
منتقد می‌بایست ویژگی‌های زیر را دارا باشد:
- به زبان اثر تسلط داشته باشد.
- از قدرت تحليل و استنتاج بالايي برخوردار باشد.
- مشخص كند كه آيا همه اثر را نقد مي كند يا بخشي از آن را.
***
1.گفتمان، چتر منطقي حاكم بر يك گفت وگو است كه فهم زمان بر آن حاكم باشد. اين گفتگو تمام ساحت‌هاي علمي را دربر مي‌گيرد.

این هم از عناصر بیرونی نقد...
ابهامات رو در پروفایل مطرح کنید.
[منتقدان باید بخوانند!]

Jãs.I · 26/4/20

عناصر درونی نقد، محتوا و درون‌مایه‌ی یک اثر را زیر ذره بین می‌گیرد. موضوع، محتوا و نگارش یک اثر، از مهم‌ترین عناصری هستند که مستقیماً روی کیفیت آن تأثیر می‌گذارند.
در این قسمت، منتقدان با نحوه تحلیل محتوا، آشنا می‌شوند.

عناصر دروني نقد:
1- موضوع: مي‌توان آن را پرسش يا گزاره بزرگ ناميد كه قصد داريم آن را نقد كنيم.
- آيا موضوع ِ اثر موضوعيت دارد؟
- جامع و مانع است؟
- واژگان آن بار ارزشي دارد؟(این سوال بسیار مهمی است و منتقد می‌بایست حتما بار ارزشی یک اثر را مورد بررسی قرار دهد!)
- آيا از اصطلاحات بيگانه استفاده كرده است؟
اينها پرسش هايي است كه از موضوع يا گزاره بزرگ بايد پرسيد. يك اثر بايد محدوده زماني و مكاني مشخص داشته باشد و اين در موضوع انعكاس يابد. البته بهتر است موضوع از اندك ابهامي برخوردار باشد كه آن را بلاهت موضوع گويند. موضوع بايد با محتوا همپوشي داشته باشد.

2-سابقه پژوهش: اصالت یک اثر، در بدیع بودن آن است. لذا مولف یا نویسنده یک اثر می‌بایست موضوعی تازه انتخاب کند. بدیهی است با انتخاب موضوع جدید، زمینه پژوهش نیز برای اثر فراهم می‌شود. در این راستا، سوالاتی نیز مطرح می‌شوند:
- تحقیقات و اطلاعات به کار برده شده برای خواننده واضح بود یا گمراه کننده؟
- آیا مطالب از منابع موثق ذکر شده‌اند؟
در این بخش آثار و منابع مرتبط به اثر، باید به خوبی نقد شوند.

۳- ادبيات نگارش: بخشي از آن به شيوايي و رسايي نثر نویسنده مربوط مي‌شود و بخشي ديگر به اصول و قواعد نگارش، ساختار و واژگان و اصطلاحات، پاراگراف بندي و لحن نويسنده مربوط است كه آيا نويسنده براي خواننده احترام قائل است و اعتماد خواننده را جلب مي‌كند؟ يك متن در ذات خود بايد ايجاد اعتماد كند؛ يعني خواننده در كتاب مشاركت داشته باشد.
در بررسي ادبيات نگارش، شايسته است به روش نگارش، انسجام مطالب، شيوه ارجاع دهي، نقل قول، سيستم استدلال و تبيين و مستندات تحقيق، توجه خاصی شود.
***
این هم اتمام ِ معرفی عناصر.
پست بعد راجع به تحلیل محتواست. سؤالاتتون رو در پروفایل مطرح کنید.
لطفاً در نظرسنجی هم شرکت کنید. ^^
همراه ما باشید.

Jãs.I · 1/5/20

منتقدان پس از آشنایی با عناصر بیرونی و درونی ِ نقد -که در پست‌های قبل به آن‌ها اشاره شد- باید تحلیل محتوا را بشناسند. لذا خواندن کامل و دقیق این پست، به شدت توصیه می‌شود!

تحليل محتوا:

اصطلاح تحليل محتوا، نامي است كلي که منتقدان براي روش‌هاي تحليل، به کار می‌‌برند. سوالی که مطرح می‌‌شود، این است که «مگر چند روش تحلیل داریم؟»
در پاسخ باید گفت روش‌های متعددی برای تحلیل وجود دارند، مانند: روش‌هاي ژرفانگرانه يا دروني كه در آن كيفيت محتوايي داده‌ها مورد تفسير، تاويل و تبيين واقع مي‌شوند و ديگري تحليل ساختاري است كه به شكل واژه ها، قرار گرفتن آنان در جمله ها، سبك و حجم مطالب بر حسب موضوع و... مي‌پردازد.

این را هم باید بدانید که واژه‌هاي متفاوتي مانند: تفسير، تاويل، تعبير، تبيين، تحليل مضمون و حتي آناليز براي تحليل محتوا به كار برده مي‌شوند كه گاه شاخه‌اي از تحليل محتوا را مشخص مي كند و گاه هريك از آنها كاملاً همتراز با اصطلاح تحليل محتوا به طور عمومي و يا كلي به كار برده شده اند.

به صورت کلی، باید به یاد داشته باشید تحليل محتوا در واقع كشف محتواي پنهانِ داده‌ها يا واحدهاي مورد تحليل از وراي گفته‌ها، تصويرها، سمبل‌ها و ... است. خواه واحدها متوني نوشتاري مانند متون تاريخي، گزارش‌هاي علمي و تاليفات ادبي منثور و منظوم باشند؛ خواه اعداد و ارقام و جدول‌هاي آماري و رمزها و نشانه‌ها و نمادهاي مادي و معنوي!
در موارد بسياري پيام‌هاي موجود، در شكل ظاهري واژه‌ها نيست؛ بلكه بايد از وراي اين کلمات به كشف واقعيت ِ درون پيام‌ها و ارزيابي آنان پرداخت تا به هدف تحليل محتوا -همان تبیین- دست يافت.

آلن بيرو در كتاب خود، فرهنگ علوم اجتماعي، در توضيح امر تبيين مثالي مي‌آورد و آن را همانند باز كردن و بيرون آوردن چيزي از درون فضايي بسته مي‌داند و تبيين را «همانند نقاشي‌هاي مدرن يك بادبزن دستي مي‌داند كه جز در صورت گشودن آن ديده نخواهد شد». وي اضافه مي‌كند كه تبيين به گشايش و بسط آنچه به جهت ِ ايجاز مبهم مانده، مي‌انجامد.
در هرحال تحلیل يك متن نوشتاري هم شامل عناصر كلي است كه قابل ملاحظه و شمارش هستند؛ مانند اَشکال ِ مختلف واژگان يا ساير داده‌هايي كه از صورت ظاهر متن قابل تشخيص‌اند و هم شامل مفاهيم يا عناصري هستند كه در پس آرايش ظاهري واژه ها و جمله ها پنهان شده اند.
***
وارد بحث تحلیل محتوا شدیم.
از اینجا همه چیز خیلی مهم می‌شه : )
نظرسنجی فراموش نشه. ؛)
سؤالات و ابهامات رو حتماً! در پروفایل مطرح کنید.
ممنون از زمانی که برای یادگیری می‌ذارید. :rose:

Jãs.I · 2/5/20

در پست قبل، با تحلیل محتوا آشنا شدیم. حال سوالی مطرح می‌شود:
« چرا باید محتوای یك اثر را تحلیل کنیم؟! »
در ادامه، پاسخ این سوال داده می‌شود.

هدف و كاربرد تحليل محتوا:

علاوه بر كشف ارتباط دروني اجزا و عناصر تشكيل دهنده‌ی اطلاعات ِ مورد تحليل، هدف از تحليل محتوا، دستيابي به درونه‌ی پنهان يا قصد واقعي توليد كننده پيام است. به عبارت ديگر، هدف ِ تحلیل ِ محتوا، يافتن محورهاي اصلي ِ فكري نویسنده و شرايط و اوضاع محيطي مرتبط با نوشته -اثر- و در نهايت، رسیدن به تفسيري واقع گرايانه از آن است. تفسيري كه به عمل مي آيد، در واقع و به اصطلاح منطق، نوعي حكم كردن يا داوري است.

ممکن است سوالی در ذهن شما ایجاد شود؛ اینکه داوری یعنی چه؟

در پاسخ باید بگویم: داوري نوعي برقراري ارتباط بين اجزا و مجموعه‌اي از اطلاعات است كه يكي از افعال طبيعي و اساسي يا ذاتي عقل است. بنابراين انجام دادن اين عمل براي هر بررسي‌اي، امري ضروري است.

لازارس فِلد، پژوهشگر متون تفسيري، هدفي را كه براي تحليل محتوا عنوان مي‌كند که عبارت از مسائلي هستند كه بايد گشوده شوند؛ مانند: «كي -چه کسی- چه مي‌گويد به كي و با چه نتيجه‌اي؟» او در واقع روند انتقال پيام يا ايجاد ارتباط را شامل چهار بعد متفاوت مي داند؛ منبع پيام، پيام گيرنده پيام و تاثير يا نتيجه پيام. با شناخت عيني اين ابعاد، محتواي پيام آشكار مي‌گردد. لاس وِل، همكار وي نيز درباره هدف تحليل محتوا در بررسي‌هاي ارتباطي، شناخت محتواي پيام را در مراحل و ابعاد وسيع‌تري از لازارس فلد مورد توجه قرار مي‌دهد.
مانند «چه كسي، چه چيزي را، به چه كسي، چگونه، چرا و با چه تاثيري مي گويد؟» كه در بطن خود متضمن نوعي نقد است. در واقع همه روش‌هاي تحليل محتوا، براي مطالعه آنچه در گفتار هست ولي در نگاه اول ديده نمي‌شود، مناسب است.
همچنین تحلیل محتوا باعث می‌شود نویسنده از تفاسیر شتاب‌زده و نسنجیده فاصله بگیرد و در مقابل، منتقد با دید وسیع‌تری به ماهیت اثر نگاه کند.
***
به نظر خودم، حجم مطالب این پست خیلی سنگین بود. در نتیجه، هر قسمتی که مبهم هست رو بپرسید. ؛)

Jãs.I · 13/5/20

فرایند تحلیل محتوا:

در سطور پيشين به دو نوع روش تحليل اشاره كرديم؛ روش محتوايي يا تاويلي - هرمنوتيك- و روش ساختاري. بديهي است بر حسب موضوع مورد تحليل، نوع كاربري روش تحليل تغيير مي‌نمايد.
در تحليل نوشتارها چه از روش تحليل محتوايي استفاده شود و چه از روش تحليل ساختاري، بايد هدف از تحليل مشخص و به صورت دستور كار، ‌تحليل و تنظيم شود.
در ادامه به معرفي تحليل محتوا بر پايه هرمنوتيك و تحليل ساختاري مي‌پردازيم.

تحليل محتوا بر پايه هرمنوتيك:
اين تحليل، روشي كلاسيك در تحليل درون مايه است؛ زيرا از قديمي‌ترين نوع روش‌هاي تحليل محتوا بوده كه براي متون نوشتاري و هر نوع بيان ديگر به كار برده مي‌شد. تحلیل هرمنوتیک، نوعي بازگويي نوشتار و تا حد امكان، شفاف كردن پيام هاي نهفته در متن اصلي است. تحليل دروني معمولاً روشي است كه بايد به كشف رمز محتواي پنهان پيام‌ها بپردازد و به عمق ساختار متون نفوذ نمايد و به ساخت ظاهري آن اكتفا نكند. در این نوع تحلیل، هدف خود واژه‌ها نیستند؛ بلکه مفهومی هستند که آن‌ها در غالب یك جمله به ما ارائه می‌دهند.
هدف تحليل هرمنوتيك، تفسير داوري‌ها و ارزش‌گذاري‌هايي است كه نويسنده نسبت به اشخاص، پديده‌ها و مسائل مورد بحث ابراز كرده است. مثلاً‌ هنگامي كه گفته مي‌شود:
- از فحواي كلام، چنين برمي آيد كه ...
عمل تحليل هرمنوتيك در حال صورت گرفتن است.
در تحلیل محتوا بر پایه هرمنوتیک، منتقد می‌تواند از موارد زیر بهره گیری کند:

1. يافتن هدف و موضوع بيان.

2. ارزيابي انواع اطلاعات.

3. وجود يا عدم استحكام در بيان.

4. حالت فكر و دیدگاه نويسنده.

تحليل ساختار:
نوع دوم، تحليل ساختار يا ساختار نوشتاری يا گفتار است كه به آن تحليل سَمانتيك كمّي نيز گفته مي‌شود. در اين نوع تحليل، واژه‌ها، معني‌ها و حالت‌هاي متفاوتشان برحسب بخش‌هاي گوناگون كلامي، ميزان تكرار آنها و كوتاهي و بلندي جمله‌ها، الفاظ، اصطلاحات، حالات نوشتار و ارتباط واژه ها و عبارات مورد شمارش و اندازه‌گيري واقع مي شوند. در روش تحلیل ساختاری، حجم مطالب نوشته شده درباره يك موضوع، مورد سنجش و اندازه‌گيري واقع مي‌گردد. در اين روش كه به آن معناشناسي كمي نيز گفته مي‌شود، رابـ*ـطه پيوستگي يا همبستگي واژگان با يكديگر را مي ‌وان مورد بررسی قرار داد.

روش سمانتيك، زبان شناسي مقداري نيز ناميده شده است. بدين سبب كه ميزان تكرار واژه‌هاي خاص كه مورد بهره‌گيري نويسنده قرار گرفته است، با ميزان تكراري آن واژگان در زبان متداول روز جامعه، مقايسه مي گردد. براي مثال سنجش سبك يك نويسنده را مي‌توان به همين نحو تعريف کرد. مي‌دانيم كه سخن گفتن بر اين فرض استوار است كه كلمه‌هايي كه به كار برده مي شوند را شنوندگان درك مي‌كنند، يعني اينكه كلمه هاي متداولي هستند. ولي در ميان همين كلمه‌هاي متداول، هر نويسنده استفاده از كلمه‌هاي معيني را بر ديگر كلمه‌ها ترجيح مي دهد.
ميزان تكرار كلمه‌هايي كه نویسنده به كار مي برد، همان ميزان تكرار آن كلمه‌ها در استفاده متداولشان در جامعه نيست. اين اختلاف در ميزان، ويژگي سبك هر نويسنده‌اي را تشكيل مي‌دهد. اندازه معمول جمله‌هاي نويسنده، با واحد واژه مورد سنجش يا اندازه گيري قرار مي‌گيرد و كوتاهي و بلندي جملات او تعريف مي‌گردد. به علاوه، چگونگي هماهنگي بين اجزاي متفاوت جمله طبقه بندي و توصيف مي شوند.
براي شناخت سبك، علاوه بر مقايسه كردن و تطابق دادن واژگان نويسنده با زمينه‌هاي محيطي موجود، شيوه نگارش و بيان، كوتاهي يا بلندي عبارت‌ها، سادگي يا پيچيدگي آنان و از اين قبيل، مي‌تواند در ايجاد تصويري واقع گرايانه از سبك نوشتار موثر باشد.
***

آموزش نقد، به اتمام رسید. هرچند با یك پست نسبتاً سنگین!
استفاده از مطالب ذکر شده، برای از بین بردن کلیشه نقدی که رواج پیدا کرده، الزامیه. هرچند نباید به مطالب گفته شده بسنده کنید و سعی کنید پی ِ یادگیری مطالب جدید باشید.
سؤالاتتون رو در پروفایل یا خصوصی ِ بنده، مطرح کنید.

موفق و مؤید باشید. :cofee:

۹۹/۲/۲۴

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

کارآگاه «کریتیک»، راهنمای نقد

آیا مطالب قابل فهم است؟

بله، مطالب را متوجه می‌شوم.

تاحدودی؛ قسمت‌هایی را متوجه نمی‌شوم.

خیر، اصلا مطالب را متوجه نمی‌شوم!

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

Jãs.I

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

رمان ۹۸ | دانلود رمان

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین

خوش آمدید به رمان ۹۸ | بهترین انجمن رمان نویسی

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

آیا مطالب قابل فهم است؟

بله، مطالب را متوجه می‌شوم.

تاحدودی؛ قسمت‌هایی را متوجه نمی‌شوم.

خیر، اصلا مطالب را متوجه نمی‌شوم!

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

مدیر بازنشسته رمان ۹۸

ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید

درباره ما

لینک‌های پیشنهادی رمان ۹۸

آمار آنلاین