دانشمندان و فناوران خبرساز سال ۹۸

MacTavish · 28/3/20

سال ۹۸، سالی پر از فراز و نشیب برای تمام حوزه‌ها بود. حوزه دانش و فناوری نیز از این فراز و نشیب به دور نماند و بسته به شرایط دستاورد‌های متفاوتی داشت. نگاهی خواهیم داشت به چهره‌های خبرساز سال ۹۸ در زمینه‌ی دانش و فناوری.

۱. لی ون یانگ / افشاگر قهرمان

این روز‌ها ویروس کرونا یا همان Covid۱۹ زندگی تمام مردم جهان را تحت تأثیر خود قرار داده است و حال و روز ما را شبیه فیلم‌های آخر زمانی کرده است. تصاویری که این روز‌ها در رسانه منتشر می‌شود از هر فیلم علمی تخیلی ترسناکی نیز غیرقابل باورتر است و هنوز نیز معلوم نیست که سرانجام این ماجرا به کجا ختم می‌شود. از همین رو است که لی ون یانگ را به عنوان مهم‌ترین شخصیت علمی سال برگزیدیم. دکتر لی، چشم‌پزشک جوان چینی در ۹ دی امسال، پیش از آن که اخبار مربوط به ظهور ویروس کرونا در شهر ووهان چین رسانه‌ای شود مشاهدات هشدارآمیز خود را در شبکه اجتماعی منتشر کرد و موجب شد دنیا توجه ویژه‌ای به این موضوع کند.

او مدعی شد که در ووهان با هفت بیمار مواجه شده که علایمی از ابتلا به ویروسی شبیه ویروس سارس را بروز می‌دهند و به پزشکان توصیه کرد تا ملاحظات ایمنی خود را تشدید کنند. چهار روز پس از انتشار این هشدار، پلیس امنیتی ووهان، دکتر لی را احضار کرد و از او خواست که تعهدنامه‌ای امضا کند که در آن او متهم شده بود "اطلاعات و ادعا‌های نادرست و غلط" منتشر کرده و به این ترتیب موجب تشویش اذهان عمومی شده است. اما پس از آن که نخستین موارد ابتلا به ویروس کرونا در ووهان علنی شد، مسئولان این شهر از دکتر لی عذرخواهی کردند.

چندی بعد در شبکه اجتماعی ویبو، خود او نیز از نشانه‌های بیماری کرونا و وخامت حالش خبر داد و در نهایت در ۱۸ بهمن امسال دیده از جهان فرو بست. مرگ او موجی از غم و یأس را میان کاربران شبکه‌های اجتماعی چین ایجاد کرده است. بسیاری او را به علت افشاگری و تلاشش برای آگاه‌سازی مردم، قهرمان ملی خوانده بودند.

۲. محمدجواد آذری جهرمی / زیر سایه حاشیه

جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از جمله اعضای کابینه دولت دوازدهم است که امسال با چالش‌ها و حواشی زیادی مواجه بوده است. از قطعی کامل اینترنت گرفته تا پهپاد پستی و لباس فضانوردی و حاشیه‌های مرتبط با خواهر همسرش؛ ولی از این حواشی که بگذریم او در حوزه ارتباطات کشور نقش بسزایی داشته است. او توانسته در حوزه اشتغال‌زایی و توسعه شبکه زیرساخت کشور نقش مؤثری را بازی کند. از دیگر دستاورد‌های او می‌توان از راه‌اندازی پژوهشکده‌های فناوری نسل پنجم و هوش مصنوعی نام برد.

از دیگر سو او سعی کرده است با ارتباط مستمر و بدون واسطه با کاربران با راه‌اندازی سامانه‌هایی نظیر نت‌سنج، کیفیت سرویس‌دهی به کاربران را افزایش دهد. فارغ از حاشیه‌هایی که بر سر لباس فضانوردی پیش آمد، در مجموعه تحت امر او نیز موفقیت‌های چشمگیری در حوزه فضایی انجام گرفته است. حالا باید دید با وجود کرونا در سال جدید تا چه میزان زیرساخت‌های فناوری می‌تواند نیاز‌ها و مشکلات کشور را برآورده کند.

۳. مهدی اخوان بهابادی / توسعه‌دهنده زیرساخت‌ها

مهدی اخوان با اینکه متولد ۱۳۵۷ است ولی تجربیات فراوان مدیریتی و اجرایی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد و همین امر باعث شده تا انتصاب او به سمت مدیرعاملی، شرکت ارتباطات سیار را در مسیر جدیدی قرار دهد. او که به دلیل سوابق درخشان تحصیلی پیش از این توانسته بود فعالیت‌های اجرایی نظیر قائم مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و دبیر شورای عالی و رئیس مرکز فضای مجازی را تجربه کند، حالا مأموریت همراه اول را فراتر از یک اپراتور موبایل قرار داده و با توجه به ظرفیت عظیم این مجموعه، چندین پروژه ملی نظیر دیتاسنتر، موتور جستجوی بومی، شبکه اجتماعی و شبکه زیرساخت ابری و نسل پنجم موبایل را در برنامه کاری خود قرار داده که در صورت محقق شدن هر کدام از آن‌ها مسیر توسعه فناوری در کشور تغییرات جدی را شاهد خواهد بود. با توجه به تغییر ذائقه کاربران و تمایل به استفاده از اینترنت سیار، این زیرساخت‌ها کمک شایانی به دولت الکترونیک و توسعه خدمات اینترنت اشیا در کشور می‌کند.

۴. محمدجواد شکوری مقدم / عبور از سختی‌ها

آپارات، میهن‌بلاگ و شبکه اجتماعی کلوپ هر کدام به تنهایی چندین میلیون کاربر در ایران دارد. سایت‌هایی که حتی یکی از آن‌ها برای قرار دادن بنیانگذار آن در لیست کارآفرینان موفق وب فارسی کافی است. محمودجواد شکوری مقدم بنیانگذار گروه صبا ایده متولد ۱۳۶۱ است و فعالیت خود را در حوزه فناوری اطلاعات از سال ۱۳۸۱ پس از انصراف از ادامه تحصیل در رشته مهندسی برق دانشگاه امیرکبیر آغاز کرد.

فیلترینگ و عدم حضور سایت‌هایی مانند یوتیوب و نت‌فیلیکس باعث شده تا پلت‌فورم‌هایی نظیر فیلیمو و آپارات رشد چشمگیری داشته باشند و بتوانند به جدی‌ترین رقیب رسانه‌ای صدا و سیما تبدیل شوند. همین امر باعث شده تا صدا و سیما به جای رقابت سالم، با استفاده از ظرفیت‌های قانونی و انحصاری رسانه‌ای به این مجموعه‌ها فشار آورده و هر از گاهی برای آن‌ها مشکل ایجاد کند، اما شکوری، جوان توانمندی است که توانسته از ناملایمات مسیر عبور کند و با تولید محتوا در حوزه فیلم و سریال و خرید محتوا‌های بومی، بخش قابل توجهی از بازار این حوزه را در اختیار خود گیرد.

۵. سعید و حمید محمدی / به دنبال مشتری‌مداری

سعید و حمید محمدی، دو برادری هستند که بزرگ‌ترین فروشگاه اینترنتی و شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین کسب‌وکار بخش خصوصی آنلاین کشور را اداره می‌کنند. این دو برادر با تقسیم وظایف مدیریتی توانسته‌اند بخش بزرگی از فروش دیجیتال کشور را به مجموعه خود اختصاص دهند.

سایت دیجی کالا که با معرفی و مقایسه گوشی‌های موبایل و قیمت مناسب محصولات توانسته بود اعتبار مناسبی را در بین کاربران به دست بیاورد، در طراحی جدید و با نیم‌نگاهی به آمازون مسیر جدیدی را طی کرد و تبدیل به یک بازار خرده‌فروشی و یک پلتفرم فروش شد که این تغییرات باعث شد در بسیاری از بخش‌ها دچار افت کیفیت و نارضایتی مشتریان شود، اما باز هم با این ضعف‌ها و نقد‌ها هنوز یکی از بهترین پلتفرم‌های فروش ایران است که اتفاقاً در این روز‌ها که احتیاج به فروش آنلاین بیش از پیش احساس می‌شود، نسبتاً خوب عمل کرده است. اما ذکر این نکته ضروری است که بایستی این دو مدیر جوان به توسعه پلتفرم و رضایت مشتری توجه بیشتری داشته باشند.

۶. جان مارتینیز / شروع عصر تازه

جان مارتینیز فیزیکدانی بود که به شرکت گوگل کمک کرد تا گوگل اولین رایانه کوانتومی جهان را بسازد. گوگل به تازگی ادعا کرد که به "برتری کوانتومی" دست یافته است و این در حالی است که محاسبات کوانتومی دنیا را تغییر خواهند داد. محاسبات کوانتومی می‌تواند پیامد‌های بسیار شگرفی در هر چیز دنیای دیجیتال امروز از هوش مصنوعی گرفته تا توسعه دارو‌ها داشته باشد. با این‌حال به نظر می‌رسد این رقابت برای دستیابی به برتری کوانتومی، یک رهبر پیدا کرده است. ظاهراً رایانه کوانتومی گوگل قدرتمندتر از ابررایانه‌های برتر جهان است و عملکرد آن به تازگی این را اثبات کرده است.

به عنوان مثال رایانه کوانتومی گوگل یک محاسبه را که ابررایانه شرکت IBM موسوم به "سامیت" (Summit) که قدرتمندترین رایانه تجاری جهان است طی ۱۰ هزار سال انجام می‌دهد، در ۳ دقیقه انجام داد. محاسبات کوانتومی می‌تواند در نحوه برخورد ما با موضوعات و معضلات جهانی و پروژه‌های تحقیقاتی مورد استفاده قرار گیرد و رویکرد ما را به کلی تغییر دهد.

۷. ریکاردو گالوائو / حافظ محیط زیست

ریکاردو مگنوس اوسوریو گالوائو فیزیکدان و مهندس نامی برزیلی است. وی مدتی مدیرکل موسسه ملی تحقیقات فضایی برزیل بود. چندی پیش "ریکاردو گالوائو" به همراه چند پژوهشگر موسسه ملی تحقیقات فضایی گزارشی درباره جنگل‌زدایی منتشر کردند و طی آن اظهار کرده بودند که عملیات جنگل‌زدایی از زمان حضور "ژانیر بولسونارو"، رئیس جمهور برزیل افزایش چشمگیری یافته است. در ۲۹ خرداد سال جاری بولسونارو با خواندن این گزارش بسیار خشمگین شد و گزاش گالوائو و تیمش را مورد انتقاد شدید قرار داد و آن‌ها را به اظهارات دروغین متهم کرد که در جواب گالوائو او را دعوت به یک مناظره رو در رو کرد. ریکاردو گالوائو با انجام این کار‌ها با تحسین خیل عظیمی از مردم مواجه شد که از اقدامات وی حمایت می‌کردند، گرچه در پی این اقدامات او شغل خود را از دست داد ولی توانست توجه جهانیان را به خود جلب کند.

۸. هونگ کوی دنگ / ویرایش گرژنتیک

سیستم ویرایش ژن کربسپر نزدیک به یک دهه پیش توسعه یافت و نخستین گزارش از به‌کارگیری آن در مورد یک فرد در سال جاری میلادی منتشر شد. این مطالعه در آزمایشگاه هونگ کوی دنگ، ایمنی‌شناس چینی و محقق سلول‌های بنیادی در دانشگاه پکینگ پکن انجام شد و نشان داد چگونه ویرایش ژن کربسپر می‌تواند ذخیره بالقوه نامحدودی از سلول‌های ایمنی را که در مقابل عفونت اچ‌آی‌وی مقاوم هستند ایجاد کند. در سال ۱۳۸۷ دانشمندان متوجه شدند یک جهش ژنی طبیعی در نوعی پروتئین که در مغز استخوان وجود دارد و ویروس اچ‌آی‌وی، از آن برای آلوده ساختن سلول‌های ایمنی به عفونت استفاده می‌کند، می‌تواند باعث شود فرد دارای این پروتئین جهش‌یافته نسبت به ویروس اچ‌آی‌وی مقاوم شود؛ دنگ تصمیم گرفت این جهش را از طریق ویرایش ژنی ایجاد کند. دنگ در مقابل انتقاداتی که در مورد این روش وجود دارد، مدعی است در کوتاه‌مدت قادر بهت پیوند تعداد بیشتری از سلول‌های دارای ژن جهش‌یافته خواهد بود.

۹. ایلان ماسک / آینده‌نگر

ایلان ماسک، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت‌های تسلا و اسپیس ایکس یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های فناوری در این سال‌ها است. سال گذشته در جریان کنفرانس جهانی هوش مصنوعی در شانگ‌های چین، ایلان ماسک از اشتیاق خود درباره هوش مصنوعی و مزایای بالقوه آن گفت. اکنون ماسک از لزوم قانون‌گذاری برای کنترل روند توسعه هوش مصنوعی می‌گوید؛ حتی اگر این قوانین شرکت تسلا را نیز تحت تأثیر قرار بدهد. ایلان ماسک علاوه بر تسلا و اسپیس ایکس، از جمله بنیان‌گذاران OpenAI نیز است؛ شرکتی که از پیشگامان توسعه "هوش جامع مصنوعی" (AGI) به شمار می‌رود. OpenAI ادعا می‌کند که می‌تواند ماشینی با توانایی استدلال انسانی بسازد و علاوه بر تعبیه کردن سازوکار‌های امنیتی، تمام روند رسیدن به چنین دستاوردی را به‌صورت شفاف با عموم به اشتراک بگذارد. تلاش‌های هم‌زمان او در حوزه توسعه هوش مصنوعی و از سوی دیگر کنترل نظام‌مند آن، او را به یکی از چهره‌های تأثیرگذار فناوری در امسال بدل کرده است.

۱۰. مویمب تامفوم / نجات‌دهنده

این میکروبیولوژیست اهل کنگو و مدیرکل مؤسسه "INRB" جمهوری دموکراتیک کنگو، در سال ۱۳۵۵ با سفر به جنگل‌های گرمسیری این کشور درباره شیوع بیماری ناشناخته‌ای که باعث مرگ مبتلایان به آن می‌شد به تحقیق پرداخت. ۴۳ سال بعد در سال ۱۳۹۷، این بیماری ناشناخته که ابولا نام گرفت، در کشور کنگو همه‌گیر شد و تجربیات عمیق تامفون درباره این بیماری در مقابله با گسترش آن نقش عمده‌ای داشت. تامفون و تیمش در یک کارآزمایی بالینی توانستند با استفاده از آنتی‌بادی mAb۱۱۴ که از خون بیماران نجات‌یافته به دست آمده بود، احتمال زنده ماندن بیماران را به ۹۰ درصد برسانند.

در هفته‌های اخیر، تعداد پرونده‌های جدیدی که در زمینه بیماری ابولا به ثبت رسیده‌اند کاهش یافته است - پیشرفتی که همکاران مویمب آن را تا حدودی به تاقدامات وی نسبت می‌دهند - این تحقیقات در کنار بیماری ابولا می‌تواند در ساخت برخی آنتی‌بادی‌های دیگرج نیز عمل کرده و رشد بیماری‌های تنفسی را نیز کاهش دهد. این مؤسسه تحقیقات جدیدی را در مورد یک بیماری ناشناخته که باعث مرگ و میر در آفریقا شده را شروع کرده است.

انجمن رمان نویسی