ستارۀ ابط‌الجوزا به حالت عادی بازگشت!

MacTavish · 9/3/20

آخرین مشاهدات از ستارۀ ابط‌الجوزا(Betelgeuse) نشان می‌دهد که این ستاره دیگر کم نور نیست و محققان دوباره شاهد درخشش این ستاره هستند. این بدین معناست که احتمال دارد این ستاره به پایان زودرس خود نزدیک نشده باشد.

اخترشناسان در حیرت بودند که چرا این ستاره به شدت کم‌نور شده بود. ابط‌الجوزا در فاصله حدود ۷۰۰ سال نوری از زمین و در صورت فلکی شکارچی واقع شده است. این ستاره سال‌های زیادی را در قالب ِ یک ستاره سفیدِ مایل به آبیِ درخشان و داغ سپری کرده و جرم آن تقریباً ۱۰ تا ۲۵ برابرِ جرم خورشید می‌باشد. چنین ستارگانی زندگی پرتلاطمی دارند و عمر نسبتاً کوتاهی دارند. ابط‌الجوزا حدوداً ۸ تا ۸.۵ میلیون سال قدمت دارد.

این ستاره حدود ۴۰۰۰۰ سال پیش سرد شده و به یک غول سرخ تبدیل شد. در حال حاضر، هیدروژن ابط‌الجوزا در هسته‌اش رو به پایان است و هلیوم را به کربن و اکسیژن تبدیل می‌کند. هستۀ این ستاره منقبض شده و این عامل باعث بیشتر شدن ِ هیدروژن در منطقۀ پیرامون هسته می‌گردد. در نتیجه، یک پوستۀ هیدروژنی پدید می‌آید؛ این پوستۀ هیدروژنی به هلیوم تبدیل می‌شود و با نفوذ به هسته، منجر به گداخت هلیومی می‌شود.

در نهایت، هستۀ ابط‌الجوزا عناصر سنگین‌تر و سنگین‌تری را وارد فرایند ِ همجوشی خواهد کرد؛ ماحصل این فرایند، ایجاد آهنی است که زمینه را برای فروپاشی هسته فراهم می‌سازد. با این حال، اخترشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که “ابط‌الجوزا” هنوز ده‌ها هزار سال با آن رویداد فاصله دارد. انتظار می‌رود این ستاره قبل از انفجار مرگبارش به سرعت کم‌نور شده و سوسو بزند.

اگرچه ابط‌الجوزا درخشندگی متغیری دارد، اما سوسو زدنِ اخیرش بسیار عمیق‌تر از آن چیزی بود که در مشاهدات قبلی به ثبت رسیده بود؛ یعنی بین ماه سپتامبر ۲۰۱۹ و ژانویه ۲۰۲۰. پس این امر قابل ِ درک است که محققان کمی هیجان‌زده شوند. برخلاف انتظارمان مبنی بر اینکه ترقه‌بازی بزرگی در طول عمرمان خواهیم دید، به نظر می‌رسد که ستارۀ ابط‌الجوزا در حال ِ بازگشت به سطح درخشندگی عادی خود می‌باشد. زمان‌بندی آن هم با چرخۀ تغییرپذیری آن ستاره هم‌خوانی دارد. اخترشناسان چنین نوشته‌اند: «نورسنجی در طول ۲ هفته گذشته نشان می‌دهد که “ابط‌الجوزا” دیگر سوسو نمی‌زند و کم‌نور شدنِ آن توقف یافته است. در حال حاضر، این ستاره در حال درخشیدن است. دانشمندان به تحقیقات بیشتری نیاز دارند تا بینش ِ عمیق‌تری دربارۀ فاز درخشش این ستاره بدست بیاورند.»

اما این پرسش ِ بزرگ هنوز بی‌پاسخ مانده است: چه عاملی باعث کم‌نور شدن و سوسو زدن ابط‌الجوزا شد؟ اخترشناسان در حال بررسی احتمالات هستند. یکی از این احتمالات، کاهش دما و سرد شدن ِ سطح این ستاره است. باید اتفاق بسیار عجیبی در ابط‌الجوزا افتاده باشد که شاهد کاهش ِ دمای قابل توجه در آن باشیم، هر چند غیرممکن نیست. یکی دیگر از احتمالات، ابر گردوغبار غول‌پیکری است که از ستاره به بیرون پرت شده و به سمت ما در حال حرکت است.

ستاره‌ها در شاخۀ غول سرخ مقادیر عظیمی از مواد را تولید کرده و به بیرون پرتاب می‌کنند؛ البته مدت‌ها قبل از اینکه در قالب ابرنواختر از بین بروند. عکس‌های فروسرخ نشان می‌دهد که ابط‌الجوزا توسط گردوغبار احاطه گردیده است. می‌توانید در عکس فوق آن را ببینید؛ دیسک سیاه جلوی ستاره را گرفته است. پی‌بردن به چگونگی درخشش ابط‌الجوزا می‌تواند بینش محققان را درباره ماهیت این رویداد اسرارآمیز افزایش دهد. دانشمندان از ابزارهای موجود استفاده می‌کنند تا اطلاعات بیشتری کسب کنند. در همین راستا، باید به مشاهدات‌شان ادامه بدهند. جزئیات بیشتر این پژوهش در نشریۀ در Astronomers Telegram منتشر شده است.