کرونا تا کی ادامه دارد؟

MacTavish · 4/3/20

بحرانی که در نتیجه شیوع بیماری کووید 19 اکنون سرتاسر دنیا را درگیر کرده است، تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟ به عبارتی ویروس کرونا تا کی ادامه دارد؟

این نخستین مرتبه‌ای نیست که دنیا درگیر یک بیماری همه‌گیر شده است. همانند دیگر دفعات، این مرتبه نیز پایانی وجود خواهد داشت، اما این پایان چه زمانی رخ داده و چگونه خواهد بود؟ آیا این پایان تلخ بوده یا انسان‌ها را خوشحال خواهد کرد؟ ویروس جدیدی با نام SARS-CoV-2 که عامل بیماری کووید 19 (COVID-19) است، بر اساس آمار رسمی، تا امروز نزدیک به 90 هزار نفر را درگیر کرده و جان 3100 نفر را گرفته است.

با وجود تلاش همه کشورهای دنیا برای مهار کردن کروناویروس جدید، روز به روز تعداد بیشتری از کشورها درگیر آن شده و به شمار مبتلایان و قربانیان افزوده می‌شود. در حالی که تصور می‌کردیم کاهش میزان شیوع در چین، کشوری که بیماری از آن ریشه می‌گیرد، سبب آرام شدن وضعیت خواهد شد، افزایش تعداد مبتلایان و همچنین کشته‌ها در کشور آمریکا، ابرقدرت اقتصاد دنیا، ابعاد جدیدی از قضیه را باز کرد.

از زمان ظهور ویروس SARS-CoV-2 فقط دو ماه می‌گذرد. تا امروز انگشت اتهام، به سمت یک بازار فروش گوشت انواع حیوانات در شهر ووهان نشانه رفته است. از بین هفت کروناویروس، چهار موردی که سبب ابتلا به سرماخوردگی عادی می‌شوند، مخصوص انسان‌ها هستند. دو مورد دیگر، عاملان بیماری سارس و مرس، بین انسان‌ و حیوانات مشترک بوده و ریشه هر دو به خفاش‌ها برمی‌گردد. با توجه به شباهت 80 درصدی SARS-CoV-2 با ویروس عامل سارس، به احتمال زیاد ریشه این بیماری نیز خفاش‌ها هستند.

برای اولین مرتبه، دولت چین حدود دو ماه پیش ابتلای تعداد زیادی فرد ساکن شهر ووهان به نوع جدیدی بیماری تنفسی را تایید کرد. البته شیوع ویروس کرونا جدید از مدت‌ها قبل در پیام‌رسان وی چت گزارش شده بود، به طوری که مردم عادی و پزشکان، از یک ماه قبل، شاهد افزایش مبتلایان به یک بیماری تنفسی بوده و کلماتی نظیر «سارس » را رد و بدل می‌کردند. این موضوع هنوز به صورت رسمی تایید نشده است، اما در صورت تایید، شروع شیوع ویروس کرونا جدید به حدود سه ماه پیش برمی‌گردد.

اما عاقبت شیوع سریع بیماری کووید 19 در تعداد زیادی از کشورهای دنیا چه خواهد بود؟ به عقیده متخصصان، یک احتمال، کاهش تعداد ابتلا به بیماری بعد از ایمن شدن تعداد زیادی از افراد نسبت به آن است. این مصونیت به وسیله زدن واکسن یا بهبودی بعد از یک مرتبه ابتلا به بیماری حاصل می‌شود. فرضیه دیگر، افزایش سرعت انتشار ویروس کرونا جدید، درگیر کردن افراد بیشتر در سراسر دنیا و تبدیل شدن به یک بیماری تنفسی متداول است، همانطور که آنفلوآنزا و سرماخوردگی‌ مرسوم است.

احتمال مهار شدن ویروس کرونا عامل بیماری کووید 19

در حال حاضر، احتمال محدود شدن ویروس به چند نقطه و کشور انگشت شمار در دنیا پایین است. بر اساس گفته‌های یک دستیار پروفسور اپیدمیولوژی در دانشگاه میشیگان، احتمال شیوع بیماری به همه کشورهای دنیا بسیار بالا است. البته هنوز برای مهار بیماری شانس وجود دارد، اما احتمال دستیابی به این موفقیت رفته رفته کاهش پیدا می‌کند.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات متحده آمریکا، یک هفته پیش اعلام کرد دو فاکتور مهم برای پاندمیک (فراگیری در سراسر دنیا) شناخته شدن یک ویروس، در SARS-CoV-2 دیده می‌شود. این ویروس سبب بروز بیماری در انسان‌ها شده و می‌تواند از یک فرد به فردی دیگر، به سادگی، انتقال پیدا کند. همینطور که کووید 19 به کشورهای بیشتری راه پیدا کرده و افراد بیشتری را درگیر می‌کند، به سومین فاکتور پاندمیک شناخته شدنش نزدیک می‌شویم؛ بیماری، در همه کشورهای دنیا شیوع پیدا کرده است.

تا امروز، نزدیک به 95 درصد افراد مبتلا به ویروس کرونا عامل بیماری کووید 19 در کشور چین بوده‌اند. با این حال تعداد مبتلایان در چند کشور نظیر کره جنوبی، ایران، ایتالیا، تایوان، سنگاپور و ژاپن با سرعتی بالا در حال افزایش است.

از زمان شیوع بیماری، افرادی در آمریکا مبتلا به این بیماری رویت شدند. همه آن‌ها به نوعی با چین ارتباط پیدا می‌کردند، به طوری که با یک فرد چینی در تماس بوده یا به شهرهای این کشور مخصوصا ووهان سفر کرده بودند. اما مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات متحده آمریکا هفته پیش اولین مورد مبتلا به بیماری، بدون داشتن هر گونه سابقه سفر به خارج از کشور یا ارتباط با یک فرد چینی را گزارش کرد. این موضوع از شیوع کووید 19 بین مردم این کشور و دست به دست شدن آن حکایت دارد.

بهترین روش برای کنترل ویروس کرونا یا حداقل کاهش سرعت شیوع آن، اعمال یک سری محدودیت نظیر قرنطینه و ممنوعیت به منظور سفر است. همه کشورهای دنیا، مخصوصا آن‌هایی که با تعداد بیشتری از مبتلایان دست و پنجه نرم می‌کنند، از این دو راهکار استفاده کرده‌اند. نمونه‌ای دیگر، قرنطینه کردن کل مسافران کشتی پرنسس دایموند بعد از رویت یک فرد بیمار در آن بود. بعد از گرفتن تست از همه مسافران مشخص شد تعداد بسیار بیشتری از آ‌ن‌ها به کووید 19 مبتلا بوده‌اند.

بر اساس گفته‌های محققان دانشگاه میشیگان آمریکا، مهار کردن کرونا ویروس جدید کار بسیار دشواری است. دلایلی برای مطرح شدن این ادعا وجود دارد. ویروس SARS-CoV-2 با سرعتی بالا شیوع پیدا کرده و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. در مطلب «11 شایعه بی اساس درباره ویروس کرونا که علم آنها را رد می‌کند» دریافتیم حدود 80 درصد مبتلایان به کووید 19 علائم شدیدی بروز نداده و ابتلای آن‌ها به بیماری جدید مشخص نمی‌شود، چرا که آن‌ها بیماری خود را سرماخوردگی یا آنفلوآنزا تلقی می‌کنند. از طرفی SARS-CoV-2 در برخی مواقع دارای دوران نهفتگی طولانی است. منظور از دوران نهفتگی، فاصله بین ورود ویروس به بدن و بروز علائم بیماری در فرد است.

برای مهار کردن یک ویروس، باید اطلاعات کافی درباره آن داشت. محققان به خاطر دست و پنجه نرم کردن با کرونا ویروس جدید تنها برای دو ماه، اطلاعات کمی درباره آن داشته و با عدم قطعیت درباره‌اش صحبت می‌کنند. عدم توانایی برای شناخت کامل ویروس، مهار آن را دشوار می‌کند.

برای اطمینان از آلوده نبودن یک فرد، دوره قرنطینه چهارده روزه برای وی در نظر گرفته می‌شود، چرا که بر اساس تحقیقات اولیه، دوره نفهتگی ویروس SARS-CoV-2 نهایتا دو هفته است. با این حال شواهدی مبنی بر طولانی‌تر بودن دوره نهفتگی ویروس، حتی تا بیست و هشت روز، وجود دارد! بر اساس یک گزارش واشینگتن پست، یکی مرد 70 ساله ساکن شهر ووهان، مرکز شیوع کووید 19، تا بیست و هفت روز بعد از انتقال ویروس به بدن وی، نشانه‌ای از بیماری بروز نداده بود. همه این موارد، مهار ویروس کووید 19 را بسیار دشوار کرده‌اند.

متداول‌ترین روش انتقال ویروس، ذرات پخش شده از دهان و بینی شخص بیمار از طریق عطسه یا سرفه است. ابتدا طبق شواهد، احتمال انتقال ویروس توسط فرد ناقل آن، قبل از بروز نشانه‌های بیماری، بالا اعلام شد، اما اکنون این احتمال پایین در نظر گرفته می‌شود. همانند بسیاری دیگر از جنبه‌های SARS-CoV-2 درباره امکان انتقال آن قبل از بروز نشانه در فرد ناقل نیز نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد.

همچنین بخوانید:
آیا کرونا از طریق هوا منتقل می‌شود؟

به عقیده یک متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه جان هاپکینز، کووید 19 از مدت‌ها قبل پاندمیک شده است، چرا که احتمال شیوع آن در نقاط بیشتری از دنیا خارج چین، پیش از این که موضوع رسانه‌ای شود، وجود دارد. این متخصص با اطمینان، از وجود افرادی مبتلا به کووید 19 در آمریکا و دیگر نقاط دنیا، بدون شناسایی شدن بیماری آن‌ها، صحبت می‌کند. دلیل این موضوع، بالا بودن تعداد افراد بروزدهنده علائمی شبیه به سرماخوردگی بعد از ورود SARS-CoV-2 به بدن آن‌ها است.

چه پایانی می‌توان برای بیماری کووید 19 متصور شد؟

در صورتی که مهار بیماری موفقیت‌آمیز نبوده و کرونا ویروس جدید پاندمیک شود، دو پایان می‌توان برای آن متصور شد. در فرضیه اول، انسان‌ها به مرور زمان، از طریق زدن واکسن یا ابتلا به بیماری برای یک مرتبه و سپس دست پیدا کردن به بهبودی، نسبت به آن مصونیت پیدا می‌کند. به این ترتیب ویروس ضعیف‌ و ضعیف‌تر شده و به مرور زمان از بین می‌رود یا به جغرافیای خاصی محدود می‌شود. فرضیه دوم، تبدیل شدن کووید 19 به یک بیماری تنفسی متداول است، به این معنی که جامعه بشری باید شیوه دست و پنجه نرم کردن با آن تا پایان تاریخ را یاد بگیرد.

بیماری‌های پاندمیک، زمانی که ویروس عامل آن‌ها دیگر افراد مستعدی برای بیمار کردن پیدا نمی‌کند، به پایان می‌رسند. به عنوان نمونه‌ای از یک پاندمیک وحشتناک در تاریخ باید به آنفلوآنزای اسپانیایی در سال 1918 اشاره کرد که نزدیک به 500 میلیون نفر به آن مبتلا شدند. بسیاری از آن‌ها، سربازان درگیر در جنگ جهانی اول بودند. بعد از پایان جنگ و متفرق شدن نیروهای نظامی، سرعت شیوع به خاطر وجود ارتباط نزدیک کمتر بین تعداد زیادی انسان کاهش پیدا کرد.

اما دلیل اصلی متوقف شدن آنفلوآنزای اسپانیایی به عقیده برخی محققان دانشگاه جان هاپکینز، مصونیت پیدا کردن افراد بهبود یافته بعد از ابتلا به بیماری بود. از طرفی ویروس دیگر همانند زمان ابتدای شیوع آن، به راحتی از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا نمی‌کرد. بد نیست بدانید آنفلوآنزای اسپانیایی فاجعه‌بارترین پاندمیک تاریخ یاد می‌شود، به طوری که تعداد قربانیان آن، بین 20 الی 50 میلیون نفر تخمین زده شد.

وقتی ویروس داخل بدن یک فرد، به فردی که مستعد ابتلا به بیماری نیست نزدیک می‌شود، زنجیره انتقال قطع خواهد شد. اما وقتی یک فرد، دو نفر را مبتلا می‌کند، آن دو نفر، در مجموع چهار نفر را درگیر خواهند کرد. به این ترتیب تعداد مبتلایان به صورت تصاعدی بالا می‌رود. البته در نهایت، ویروس برای درگیر کردن افراد جدیدتر، با محدودیت رو به رو شده و انسانی مستعد، به خاطر مصونیت یافتن آن‌ها، پیدا نخواهد کرد. این موضوع هم خوشحال‌کننده و هم نگران‌کننده است؛ این شرایط نشان‌دهنده درگیر شدن تعداد زیادی فرد با بیماری است، به طوری که ویروس دیگر میزبانی پیدا نمی‌کند.

بد نیست بدانید وقتی بدن انسان، با یکی از چهار کروناویروس عامل سرماخوردگی درگیر می‌شود، بعد از خوب شدن بیماری، بین یک الی دو سال در برابر آن مصونیت پیدا می‌کند، چرا که سیستم دفاعی بدن دارای تجربه کافی به منظور مهار ویروس است. اما درباره مدت زمان مصونیت نسبت به ویروس کرونا جدید بعد از یک مرتبه ابتلا به آن نمی‌توان اظهار نظر کرد.

در صورت شباهت SARS-CoV-2 با چهار کروناویروس عامل سرماخوردگی و همچنین آنفلوآنزا، احتمال کاهش میزان ابتلا با گرم‌تر شدن هوا وجود دارد. البته نباید احتمال طغیان مجدد آن در پاییز و زمستان بعدی را فراموش کرد. برای داشتن چنین تصوراتی هنوز بسیار زود است و گفته‌های بالا در حد فرضیه نگه داشته‌ شده‌اند.

از نظر علمی، شرایط محیطی ممکن است روی نحوه انتقال ویروس تاثیر بگذارند. به همین دلیل برخی ویروس‌ها فصلی عمل می‌کنند. البته محیط برای برخی ویروس‌ها محدودیت چندان زیادی ایجاد نخواهد کرد، به همین دلیل بیماری‌هایی شبیه به آنفلوآنزا در مناطق گرمسیری نیز شیوع پیدا می‌کنند.

برای ویروس کرونا SARS-CoV-2 یک فرضیه دیگر، جهش پیدا کردن آن به شکلی مفید برای انسان است. به این ترتیب مبتلا کردن افراد جدید برایش دشوار خواهد شد. در سال 2002، ویروس عامل بیماری سارس از یک عامل حیوانی به چند انسان‌ منتقل شد و سپس انسان‌ها آن‌ها را بین یکدیگر شیوع دادند. این بیماری تنفسی در 26 کشور دنیا شایع شد. در نهایت به وسیله اطلاع‌ رسانی‌های‌ عمومی و رعایت شدید بهداشت، بیماری در کشورهایی همچون کانادا که ویروس درونشان به شدت شایع شده بود، مهار شد.

جهش پیدا کردن نامنظم سارس از دیگر دلایل متوقف شدن آن بود. این رفتار در ویروس‌ها متداول است. با گذر زمان، سارس جهش پیدا کرد، به طوری که شدت بیماری ناشی از آن افزایش و میزان واگیرداری کاهش یافت.

واکسنی برای ریشه‌کن کردن ویروس کرونا 2020

دنیای پزشکی دست روی دست نگذاشته و نظاره‌گر ویروس برای مشخص شدن هدف بعدی آن نیست! دانشمندان در سراسر دنیا بر سر تولید واکسن و داروی مقابله با بیماری کووید 19 با یکدیگر رقابت می‌کنند. از آن جایی که تعداد مبتلایان به بیماری نام برده در سراسر دنیا به شدت زیاد شده، تنها راه قلع و قمع کردن کامل آن، توسعه یک واکسن است. به این ترتیب ویروس در هر مرتبه یافتن افرادی جدید، آن‌ها را مصون دیده و زنجیره انتقال پاره خواهد شد.

اخیرا، گروهی از دانشمندان نقشه‌ای از ساختمان پروتئین SARS-CoV-2 ایجاد کردند. این قسمت با سلول‌های بدن انسان مبتلا چفت شده و تکثیر آغاز می‌شود. این یافته، قدمی برای ایجاد واکسن بیماری است. ایده تولید واکسن مبتنی بر یافته اخیر این است که در صورت تزریق پروتئین یاد شده به بدن انسان‌، سیستم دفاعی اقدام به تولید آنتی بادی متناسب با آن خواهد کرد. به این ترتیب در برابر ویروس، در صورت ورودش به بدن، از قبل آمادگی دارد.

در عمل قضیه به همین سادگی نیست. استفاده از ایده بالا برای تولید واکسنی با قابلیت تست روی حیوانات زمان زیادی می‌برد. بعد از آن باید وارد فاز تولید نسخه‌ای مخصوص انسان‌ها شد. برای جلوگیری از خطرات احتمالی ناشی از تزریق واکسن، باید اقدامات احتیاطی زیادی انجام داد. در نتیجه برای جلوگیری از شیوع بیماری نمی‌توان روی واکسن حساب کرد.

به عقیده متخصصان، دستیابی به واکسنی برای کووید 19، هجده الی بیست و چهار ماه زمان خواهد برد. با در نظر گرفتن این موضوع، دلیل دست نکشیدن دانشمندان از تلاش برای تولید واکسنی به منظور مقابله با SARS-CoV-2 پی بردن آن‌ها به عدم ناپدید شدن کووید 19 است، اتفاقی که برای سارس و مرس، دو بیماری تنفسی دیگر با عاملان کروناویروسی، رخ داد.

در صورتی که جامعه پزشکی، از روی نحوه رفتار ویروس، به ناپدید شدن آن طی چند ماه پیش رو پی ببرد، تلاش برای ساخت واکسن بی‌معنی خواهد شد. متاسفانه طبق شواهد کنونی، برای ویروس کرونا جدید وجود ندارد.

ویروس با دوام بالا

به عقیده یک متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه وندربیلت، از آن جایی که بیماری کووید 19 سرعت انتقال بالایی دارد، احتمال ناپدید شدنش به طور کامل پایین است. ریشه‌کن کردن یک بیماری، به عقیده سازمان بهداشت جهانی، کاری بسیار دشواری بوده و در تاریخ کمتر رخ داده است. برای دستیابی به این خواسته، باید در نحوه شیوع بیماری مداخله‌ ایجاد کرد. در این مسیر به ابزارهایی برای شناسایی سریع افراد بیمار نیاز است.

حتی اگر کرونا ویروس تازه شناخته شده بین انسان‌ها ریشه‌کن شود، اگر بین حیواناتی که آن را برای نخستین مرتبه به انسان انتقال دادند همچنان وجود داشته باشد، ریسک بازگشت ویروس به انسان و شایع شدن مجددش بین آن‌ها از بین نخواهد رفت. البته در سری دوم شیوع، ویروس تا این اندازه مرگبار ظاهر نخواهد شد، چرا که انسان‌های زیادی در برابرش به مصونیت دست پیدا کرده‌اند.

البته هنوز درباره میزان مصون باقی ماندن بدن در برابر کروناویروس عامل کووید 19 اطلاعاتی در دسترس نیست. ممکن است مصونیت در برابر آن، همانند چهار کروناویروس عامل سرماخوردگی موقتی باشد. در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری با گذشت زمان از اولین مرتبه بهبود یافتن افزایش پیدا می‌کند.

فراموش نکنید برای برخی بیماری‌ها، مصونیت بعد از یک مرتبه ابتلا همیشگی خواهد بود. به عنوان نمونه‌ای ساده می‌توان به آبله‌مرغان اشاره کرد. دریافت واکسن یا بهبود یافتن بعد از یک مرتبه ابتلا به برخی بیماری‌ها، برای همیشه در برابر آن‌ها مصونیت به ارمغان می‌آورد.

حتی در صورت قرارگیری SARS-CoV-2 در زمره این دسته ویروس‌‌ها، نباید احتمال جهش ویروس با گذر زمان را دست کم گرفت. به این ترتیب بدن، با توجه به رو به رو شدن با نسخه‌ای جدید از ویروس، آمادگی لازم برای مقابله با آن نخواهد داشت. تا امروز، هیچ مدرکی دال بر جهش SARS-CoV-2 به شکلی قابل توجه وجود ندارد. متاسفانه نمی‌توان رفتار آتی ویروس را پیش‌بینی کرد.

برخی از آن‌ها مجددا ظهور کرده و برخی دیگر خاموش می‌شوند. ویروس عامل بیماری سارس، نرخ جهش کمی داشت، به همین دلیل مجددا ظهور نکرد. در مقابل، آنفلوآنزا، نرخ جهش بالایی داشته و به همین دلیل هر سال سر و کله‌اش پیدا می‌شود. در صورتی که SARS-CoV-2 طی ماه‌های آتی به شکلی اساسی جهش پیدا کند، واکسنی که دانشمندان اکنون در تلاش برای ساخت آن هستند، بعد از ماه‌ها صرف زمان برای آزمایش و تولید، دیگر کارایی نخواهد داشت.

به عقیده این متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه وندربیلت با وجود عدم توانایی برای پیش‌بینی رفتار آتی ویروس، نباید دست از آماده‌سازی جامعه بشری به منظور مقابله با آن برداشت.

این متخصص عقیده دارد بستن راه ورود مردم از کشورهای درگیر با بیماری امکان‌پذیر نیست، با این حال می‌توان نقاط درگیر با ویروس را محدود کرد. به عنوان روش‌هایی برای این کار باید به گرفتن تست از افراد به صورت پیاپی، ایزوله کردن افراد مبتلا، لغو رویدادهای گرد هم آورنده تعداد زیادی انسان و ارزیابی دقیق وضعیت سلامتی در قالب جوامعی کوچک اشاره کرد. هدف از این اقدامات، جلوگیری از همه‌گیر شدن بیماری است.