با آمدن بهار، ویروس کرونا هم می‌رود؟

MacTavish · 4/3/20

آیا با آمدن بهار خطر ویروس کرونا هم می‌رود؟ یک ویروس‌شناس آلمانی از نقش دما در به عقب راندن ویروس می‌گوید و همچنین کروموزوم ایکس و هورمون استروژنی که زنان را در مقایسه با مردان در برابر این ویروس مقاوم‌تر کرده است.

ویروس کرونا برای ادامه حیات به چه چیزی نیازمند است؟

چشم امید به بهار دوخته شده است که با آمدن آن و افزایش دما همه چیز بهتر شود و ویروس جدید کرونا با نام کووید ۱۹ رفتاری مانند آنفلوانزا از خود نشان دهد، همانگونه که موج ابتلا به آنفلوانزا هر ساله با گذشت زمستان فرو می‌نشیند.

اما این امیدواری چه قدر به واقعیت نزدیک است؟ ویروس‌شناسانی مانند توماس پیچمان معتقدند که هنوز نمی‌توان گفت آیا این ویروس رفتار مشابهی، چون دیگر ویروس‌های شناخته شده از خود نشان می‌دهد یا خیر، زیرا "هنوز این ویروس را نمی‌شناسیم".

پیچمان ویروس‌شناس مولکولی است و در مرکز پژوهش‌های عفونی تجربی و بالینی Twincore در هانوفر آلمان فعالیت می‌کند. او در مورد "آران‌ای ویروس‌ها" که برای نمونه ویروس "هپاتیت سی" هم از آن دسته است، تحقیق می‌کند. ویروس کووید ۱۹ هم جزو همین گروه است.

ویروسی که برای بدن ما غریبه است

پیچمان نخستین رویارویی انسان با این ویروس را نکته ویژه این ویروس می‌داند. او می‌گوید: «طبق داده‌هایی که از چین داریم، می‌توان نتیجه گرفت که این ویروس تنها یک بار از حیوان به انسان منتقل شده و از آنجا شیوع پیدا کرده است.»

به زبانی ساده، برخلاف دیگر ویروس‌های آنفلوانزا که تقریبا همه یک زمانی در زندگی با آن‌ها تماس داشته‌اند، سیستم ایمنی ما برای شبیخون عامل بیماری کرونا آماده نبوده است.

به گفته این پژوهشگر به این مسئله باید نکته مهم دیگری را افزود که باعث گسترش سریع این ویروس شده است و آن شرایط خارجی، از جمله درجه حرارت هواست. پیچمان می‌گوید، وضعیت مطلوب برای ویروس‌های تنفسی، یعنی آن دسته از ویروس‌هایی که در مجاری تنفسی پخش می‌شوند، به ویژه در دمای پایین مهیاست. او توضیح می‌دهد: «ویروس‌ها در دما‌های پایین ثبات بالایی دارند. همانند مواد خوراکی که در یخچال برای مدت طولانی‌تری قابل نگهداری هستند.»

سرد و خشک

بنابراین هرچه دمای هوا بیشتر باشد، شرایط برای بسیاری از ویروس‌ها سخت‌تر می‌شود. به گفته این پژوهشگر به دلیل ساختار ویژه ویروس کرونا که توسط یک لایه چربی احاطه شده است، این ویروس نسبت به گرما مقاوم نیست و با افزایش دما صدمه می‌بیند. او برای مقایسه به ویروس‌های دیگر مانند نوروویروس اشاره می‌کند که به دلیل وجود پروتئین‌ها و ژنوم، در مقایسه با ویروس کرونا، نسبت به گرما به مراتب مقاوم‌تر هستند.

اگر به ویروس‌های دیگر مانند ویروس تب دنگی نگاهی بیندازیم می‌بینیم که شیوع این ویروس‌ها بیش از همه در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است. دلیل این مسئله، اما علاقه این ویروس‌ها به گرما نیست. مناطق گرم، محیط مناسب زندگی پشه‌های ناقل ویروس تب دنگی است. به گفته پیچمان در این نمونه این نه دما بلکه حشره ناقل است که نقش اصلی را در گسترش بیماری بازی می‌کند.

رطوبت عامل دیگری است که تأثیر زیادی بر انتقال ویروس‌های مجاری تنفسی می‌گذارد. اگر یک عطسه قوی پاتوژن‌ها را به بیرون از مجاری تنفسی هدایت کند، بیماری‌زا‌ها در هوا معلق می‌مانند. پیچمان می‌گوید: «در روز‌های سرد و خشک زمستانی این قطره‌ها به همراه ویروس‌هایی که حمل می‌کنند، برای مدت زمان بیشتری در مقایسه با زمانی که رطوبت هوا بالاست در محیط می‌مانند.» این مسئله به انتشار ویروس‌ها سرعت می‌بخشد.

از نخستین تماس با ویروس تا پدیدار شدن نخستین نشانه‌های بیماری گاهی چند هفته طول می‌کشد. طول این دوره نهفتگی یا دوره کمون، بسته به ویژگی‌های ویروس متغیر است.

مزیتی که زنان دارند: کروموزوم ایکس و استروژن

تب، درد و لرز از نشانه‌های معمول ابتلا به بیماری ویروسی است و نشان‌دهنده آن است که بدن در حال مقابله با مهاجم (ویروس) است. سن، وضعیت سلامتی شخص و جنسیت او نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت یا عدم موفقیت بیمار در مبارزه با ویروس بازی می‌کنند.

در مورد ویروس کرونا هم آمار نشان می‌دهد که وضع زنان از مردان بهتر است: نرخ مرگ ومیر مردان بر اثر این ویروس ۸ / ۲ درصد و به مراتب بالاتر از مرگ و میر در زنان است که به ۷ / ۱ درصد می‌رسد.

به گفته پیچمان، این مسئله از یک سو علت ژنتیکی دارد. این محقق می‌گوید برخی از ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی برای مثال ژن‌هایی که مسوول شناسایی پاتوژن‌ها در بدن هستند، بر روی کروموزوم ایکس رمزگذاری شده‌اند. زنان به دلیل دارا بودن این کروموزوم در این مسئله نسبت به مردان از مزیت برخوردارند.

دلیل دیگر کمتر بودن میزان مرگ و میر در زنان در مقایسه با مردان در اثر ابتلا به این ویروس، هورمون **** استروژن است که به زنان کمک می‌کند در برابر بیماری‌های ویروسی از خود دفاع کنند. به گفته پیچمان، «برخی از ژن‌های مرتبط با سیستم ایمنی در جایی که ژن فعال می‌شود، ناحیه اتصالی برای هورمون استروژن دارند. یعنی این ژن‌ها با هورمون هم کنترل می‌شوند».

شاید با آمدن بهار فصل کرونا هم در نیمکره شمالی زمین به سر بیاید. به گفته سازمان بهداشت جهانی، اما بیش از ۲۰ مورد ابتلا به کووید ۱۹ در استرالیا و یک مورد در برزیل گزارش شده است؛ یعنی در نیمکره جنوبی، جایی که تازه زمستان شروع می‌شود.