سرفه‌ی کودکان؛ کدام را جدی بگیریم؟

MacTavish · 2/3/20

خوشبختانه بیشتر موارد سرفه در کودکان، نیاز به اقدام اورژانسی ایجاد نمی‌کنند. سرفه در اغلب موارد ناشی از عفونت سیستم فوقانی تنفسی است که به آن سرماخوردگی معمولی هم می‌گویند؛ بنابراین از کجا باید بدانیم چه زمانی مشکل جدی است و چه زمانی نه؟ به صدای سرفه‌های کودک‌تان گوش دهید تا بهتر متوجه وضعیت او شوید.

آسم

سرفه‌های ادامه دار با صدای خس خس و همراه با تنگی نفس که معمولا شب‌ها، بعد از ورزش یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد، دود و یا گرد و غبار بدتر می‌شوند، معمولا نشاندهنده‌ی آسم هستند.

آسم با دارو‌های تجویزی پزشک و اجتناب از عوامل محرک قابل کنترل و درمان است. کودکانی که بیماری آسم در موردشان تشخیص داده می‌شود می‌توانند با یاد گرفتن نحوه‌ی کنترل بیماری‌شان، بدون علامت به زندگی خود ادامه دهند. همیشه با اولین سرفه یا خس خس سـ*ـینه، مصرف دارو را شروع کنید. چون هر چه دیرتر مصرف دارو‌های آسم را شروع کنید، مدت زمان بیشتری طول خواهد کشید تا خس خس‌ها متوقف شوند. خیلی مهم است که طرز استفاده‌ی درست از اسپری استنشاقی را به کودک آموزش دهید. برای بچه‌های کوچک‌تر، بهتر است از دستگاه آسان نفس یا دمیار استفاده کنید تا دارو به طور موثرتری مصرف شود.

اگر خس خس کودک‌تان زیاد و شدید بود، به سختی نفس می‌کشید یا نیاز داشت زودتر از هر ۴ ساعت از اسپری استفاده کند، او را به پزشک برسانید.

برونشیت

صدا‌هایی مانند تنفس تند و بازدم با صدای خس خس علامت برونشیت هستند. این سرفه‌ها به دلیل یک عفونت ویروسی ایجاد شده‌اند. صدای سرفه‌های ناشی از برونشیت، شبیه صدای سرفه‌های آسم هستند و معمولا از اواخر پاییز تا اوایل بهار در کودکان زیر یک سال شایع‌اند. برونشیت با مصرف مایعات فراوان، استراحت و دستگاه بخور سرد در اتاق کودک جهت رقیق کردن ترشحات، درمان می‌شود. موارد خفیف برونشیت اغلب در عرض یک هفته درمان می‌شوند.

اگر کودک‌تان به سختی نفس می‌کشد او را به پزشک برسانید. بعضی از کودکان نیاز به اکسیژن دارند که لازمه‌اش بسـ*ـتری شدن در بیمارستان یا تزریق اپی نفرین برای باز کردن راه‌های هوایی است.

سینوزیت

صدایی شبیه سرفه یا ضربه‌های منقطع که هر وقت کودک دراز می‌کشد، می‌شنوید نشاندهنده‌ی سینوزیت است. این سرفه‌ها به دلیل ترشحات و موکوسی هستند که از بینی و سینوس‌ها به پشت حلق می‌ریزند و ممکن است با ترشحات سبز رنگ بینی همراه باشند.

سینوزیت با نوشیدن مایعات فراوان و استفاده از دستگاه بخور در اتاق کودک برای کمک به رفع گرفتگی بینی قابل تسکین است. از آب گرم یا قطره بینی (سالین) برای مرطوب کردن و شستشوی مخاط خشک بینی استفاده کنید، اما انواع دیگر قطره‌های بینی یا اسپری‌های استنشاقی برای این مورد مناسب نیستند.

اگر کودک‌تان تب و لرز دارد یا سرفه‌هایش ادامه‌دار شده و ترشحات غلیظ سبز رنگ او ده روز یا بیشتر طول کشیدند، او را به پزشک برسانید. سینوزیت، باکتریایی است و نیاز به آنتی بیوتیک برای درمان دارد.

سرماخوردگی معمولی

سرفه‌هایی که خلط دار به گوش می‌رسند و معمولا همراه با تب هستند، نشاندهنده‌ی سرماخوردگی معمولی‌اند. بیشتر بچه‌ها دست کم شش تا ده بار در عرض یک سال دچار سرماخوردگی معمولی می‌شوند.

برای درمان سرماخوردگی معمولی برای کودکان زیر شش ماه فقط از قطره بینی سالین استفاده کنید، زیرا دارو‌های موجود روی پیشخوان داروخانه‌ها ممکن است عوارض جدی برای بچه‌های کوچک داشته باشند. برای بچه‌های بزرگ‌تر می‌توانید از ایبوپروفن یا استامینوفن برای پایین آوردن تب و تسکین ناراحتی‌شان استفاده کنید. آب مرغ گرم نیز تسکین دهنده است و بخور سرد نیز به رقیق شدن خلط و ترشحات کمک می‌کند.

اگر تب و سرفه کودک بعد از ۵ روز بهتر نشد و یا سایر علائم بیشتر از ۱۰ روز طول کشیدند و یا علامت جدیدی مانند عفونت خفیف گوش میانی روی داد (علامتش گوش درد، استفراغ و تب بالاست)، کودک را به پزشک برسانید. برای بچه‌های کوچک‌تر از سه ماه، درصورت سختی تنفس یا تب بالای ۳۹ درجه، اجتناب از تغذیه و یا استفراغ، مراجعه به پزشک لازم است. بچه‌های سه ماه تا ۱۲ ماه با همین علائم باید در عرض ۲۴ ساعت به پزشک رسانده شوند.

خروسک یا کروپ

سرفه‌هایی شبیه صدای خروس و دورگه و خش دار شدن صدا نشاندهنده‌ی خروسک است. خروسک، بیماری است که راه‌های هوایی فوقانی را در کودک علاقه‌مند می‌کند و باعث ورم کردن آن‌ها می‌شود. این بیماری باعث می‌شود کودک سرفه‌هایی شبیه صدای خروس داشته باشد. با تنگ و باریک شدن راه‌های هوایی که در زیر طناب‌های صوتی کودک قرار گرفته‌اند، نفس کشیدن برای کودک‌تان دشوار می‌شود. تنفس او پر سروصدا خواهد شد و سرفه‌هایی خواهد کرد که بسیار شبیه صدای فوک یا پارس سگ است. خروسک بیشتر در بچه‌های زیر پنج سال شایع است.

هوایی که کودک تنفس می‌کند باید گرم و مرطوب باشد تا راه‌های هوایی آزاد شوند. با کودک در حمام پُر از بخار و در بسته به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بنشینید. خروسک در پاییز و اوایل زمستان شایع‌تر است و پسر‌ها بیشتر از دختر‌ها به آن مبتلا می‌شوند. کودکان ۳ ماهه تا ۵ ساله، بیشتر از بقیه درمعرض خطر ابتلا به خروسک قرار دارند.

اگر سرفه‌های کودک‌تان بدتر شدند باید او را به پزشک برسانید. ضمنا در صورتی که علائم شدیدتری بروز کردند، مخصوصا کبود شدن زبان یا لـ*ـب‌ها و یا صدای بلند و گوشخراشی که بیش از ده دقیقه ادامه دار شد، کودک را به اورژانس برسانید. دارو‌های استروئیدی می‌توانند التهاب را فورا رفع کنند.

سرفه‌ی عادتی

صدا‌هایی مانند سرفه‌های خشک و بدصدا که معمولا بعد از یک بیماری تنفسی شروع می‌شوند و اغلب هم در بچه‌های سنین مدرسه دیده می‌شوند، سرفه‌های عادتی‌اند. این سرفه‌ها معمولا جنبه‌ی روانی دارند و عادتی هستند که ممکن است در اثر استرس، شروع یا تشدید شوند، اما با این وجود می‌توانند گلو را علاقه‌مند کرده و این سیکل را ادامه بدهند.

برای بچه‌های بالای هفت سال می‌توانید سرفه‌های عادتی را با قرص‌های مکیدنی درمان کنید، چون این قرص‌ها کمک می‌کنند تمایل به سرفه کردن متوقف شود. بررسی کنید فرزندتان در چه موقعیت‌هایی سرفه می‌کند و سعی کنید تکنیک‌های تنفسی کاهش استرس را به او یاد بدهید.

اگر سرفه‌ها ادامه دار شدند کودک را نزد پزشک ببرید. پزشک ممکن است فرزندتان را جهت بررسی به یک روانشناس ارجاع بدهد.

سیاه سرفه

هنگام حمله سرفه فرو بردن نفس به سختی و با سروصدا است. حتی لحظه‌ای تنفس بند آمده و کودک قرمز یا حتی کبود می‌شود و زبانش را بیرون می‌آورد. زیرا تار‌های صوتی و نایچه‌ها منقبض شده و تشنج پیدا می‌کنند. کودک ممکن است استفراغ هم بکند. بچه‌هایی که سیستم ایمنی قوی ندارند، بیشتر از همه در معرض سیاه سرفه‌اند. سیاه سرفه یک بیماری تنفسی باکتریال است که عامل آن باسیل بوردتلا پرتوسیس است و سرایت آن بـ*ـو*سیله قطرات ترشح بینی و حلق بوده و بسیار مسری و خطرناک است.

در مراحل اولیه علائم شامل آب ریزش بینی و سرفه خشک می‌باشد که به سرفه با خلط غلیظ تبدیل می‌شود و با تب مختصرهمراه است. کودک خسته و بی‌اشت‌ها می‌شود. پس از یکی دو هفته حمله‌های شدید سرفه‌های متوالی ظاهر می‌شوند.

برای تسکین سرفه‌های کودک که ممکن است تا ماه‌ها هم ادامه پیدا کنند از دستگاه بخور سرد استفاده کنید. سرفه کردن برای پاکسازی راه‌های هوایی از ترشحات ضروری هستند، بنابراین از دارو‌های ضد سرفه اجتناب کنید.

در صورتی که کودک‌تان زیر دو سال است حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا سیاه سرفه می‌تواند خطرناک باشد. هر چند این عفونت در بچه‌های بزرگ‌تر چندان خطرناک نیست، اما به هر حال باید توسط پزشک بررسی شود. آنتی بیوتیک‌هایی مانند اریترومایسین، دوره‌ی عفونت را کوتاه‌تر می‌کنند، اما تاثیر قابل توجهی بر علائم ندارند. سایر اعضای خانواده نیاز به آنتی بیوتیک یا واکسن یادآور سیاه سرفه دارند.

نکاتی که باید به یاد داشته باشید

مکررا دست‌ها را بشویید تا جلوی انتشار ویروس و انتقال آن به سایر اعضای خانواده را بگیرید و از احتمال ابتلا به سرماخوردگی‌های بعدی نیز کم کنید.

از دارو‌های ضد سرفه که بدون نسخه‌ی پزشک به فروش می‌رسند استفاده نکنید. خیلی از بچه‌ها به دلیل اوردوز کردن داروی سرفه به اورژانس فرستاده می‌شوند و ضمنا شواهد محکمی مبنی بر مفید بودن این دارو‌ها وجود ندارد. نکته‌ی مهم دیگر این که ترکیب شربت سرفه و داروی مسکن می‌تواند منجر به اوردوز عنصر مشترک دارویی، مانند استامینوفن شود.

دستگاه بخور را به طور مرتب ضد عفونی و تمیز کنید و بعد از هر بار استفاده، مخزن آب آن را تخلیه کنید تا باکتری‌های مضر در آن تجمع نکنند.

اگر پزشک کودک‌تان برای او استفاده از اسپری استنشاقی را برای درمان سرفه‌های مزمن را تجویز کرد، تعجب نکنید. پزشکان سعی دارند در درمان کودکانی که ممکن است آسم داشته باشند، اما هنوز دقیقا تشخیص این بیماری داده نشده، کمی تهاجمی‌تر درمان را شروع کنند.

از اسپری و قطره بینی بدون تجویز پزشک استفاده نکنید. بیشتر پزشکان این دارو‌ها را برای بچه‌های کوچک‌تر از شش سال مناسب نمی‌دانند. ضمنا این دارو‌ها فقط به طور موقت، عارضه را تسکین می‌دهند و اگر بیش از دو تا سه روز مصرف شوند می‌توانند گرفتگی بینی را بدتر کنند.