تلسکوپ فضایی مرده ناسا خطر تصادف و آلوده کردن فضا را از سر گذراند!

MacTavish · 30/1/20

تلسکوپ فضایی مرده ناسا با نام ایراس که در دهه 80 میلادی از رده خارج شده بود، چهارشنبه گذشته از فاصله‌ای فوق‌العاده نزدیک از ماهواره ارتش ایالات‌متحده عبور کرد و احتمال انفجار آن در آسمان این کشور بسیار زیاد بود.

به تازگی خبر رسیده که چهارشنبه گذشته تلسکوپ فضایی مرده ناسا با نام ایراس یا همان ماهواره نجومی فروسرخ (IRAS) که در سال 1983 به دلیل تمام شدن سوختش از رده خارج شده بود، از نزدیکی یکی از ماهواره‌های ارتش آمریکا عبور کرده بود و شانس برخورد این دو ماهواره در آسمان شهر پیتسبورگ ایالت پنسیلوانیا آمریکا، فوق‌العاده زیاد بوده است. گفته شده که در صورت تصادف این دو جسم فضایی، چیزی در حدود 300 هزار تکه زباله فضایی در جو زمین پخش می‌شد.

تصادف تلسکوپ مرده ناسا با ماهواره ارتش
در روز چهارشنبه، 29 ژانویه، مسیر گردش دو ماهواره مرده ایالات‌متحده که در ارتفاع 900 کیلومتری سطح زمین حرکت می‌کردند، در آسمان شهر پیتسبورگ آمریکا با یکدیگر تلاقی پیدا کرده بود و شرکت لئو لبز (LeoLabs) که با استفاده از تجهیزات پیشرفته حرکت ماهواره‌ها و اجسام مختلف در اتمسفر سیاره را ردیابی می‌کند، اعلام کرد که این دو ماهواره از کار افتاده حدودا در ساعت 18:40 به وقت ساحل شرقی آمریکا به نزدیک‌ترین فاصله ممکن از یکدیگر می‌رسند.

تلسکوپ فضایی ایراس که در پروژه‌ای مشترک بین ناسا، هلند و بریتانیا ساخته شده بود، از دهه 80 میلادی به کار خود پایان داده بود و از طرف دیگر، ماهواره نیروی هوایی آمریکا هم با نام “GGSE-4″، مدتی پس از پرتاب در ماه می سال 1967، به عنوان یک زباله فضایی در جو زمین حرکت می‌کرد. درست یک روز قبل از عبور بسیار نزدیک این دو ربات فضایی از کنار هم، لئو لبز در حساب توییتری خود اعلام کرد که فاصله دو ماهواره در نزدیک‌ترین حالت 12 متر خواهد بود و یک ساعت قبل از زمان اعلام شده هم تازه‌ترین اطلاعات این شرکت نشان دادند که دو ماهواره مرده از فاصله 45 متری یکدیگر عبور خواهند کرد.

مسیر تلسکوپ فضایی مرده ناسا و ماهواره ارتش آمریکا

گفته شده که برخورد این دو ربات فضایی باعث پخش شدن ابر عظیمی از زباله‌های فضایی در آسمان می‌شد که امنیت سایر فضاپیماها و ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) را به خطر می‌انداخت و دانشمندان گفته‌اند که در صورت بروز چنین مشکلاتی در جو سیاره، ممکن است خطر زباله‌های فضایی دسترسی ما به فضا را برای صدها سال قطع کند.

کارشناسان شانس برخورد دو جسم فضایی را در ابتدا 1 به 20 و پس از بررسی‌های بیشتر،‌ 1 به 100 تخمین زدند. گفته شده که وجود یک بازوی 18 متری در ماهواره نیروی هوایی آمریکا که مشخص نبود جهت آن به سمت ایراس است یا خیر، احتمال برخورد دو ماهواره مرده را افزایش داده بود.

تصویری از تلسکوپ فضایی مرده ناسا، ایراس

مدیرعامل لئو لبز،‌ دن سپرلی (Dan Ceperley) می‌گوید که بررسی‌ها پس از عبور ماهواره‌ها از کنار یکدیگر نشان داد که هیچ زباله فضایی جدیدی ایجاد نشده و این نشان می‌دهد که دو جسم مورد نظر بدون برخورد مسیر خود را طی کرده‌اند. ناسا گفته است که دولت ایالات متحده هیچ هشداری در مورد نزدیک شدن GGSE-4 به ایراس نداده است و اینطور که به نظر می‌رسد، از آنجایی که ماهواره‌ها دیگر قابل‌استفاده نبوده‌اند، مسیر حرکت و موقعیت آن‌ها با دقت زیر نظر گرفته نشده است.

شبیه‌سازی انفجار حاصل از برخورد یک زباله فضایی با ماهواره سازمان فضایی ناسا

ابعاد بزرگ ایراس که طول آن 4 و عرضش 3.5 متر اندازه‌گیری شده بود، بیشتر از همه شانس برخورد آن با ماهواره ارتش را بالابرده بود و گفته شده که سرعت این دو ماهواره مرده حدودا 14 کیلومتر بر ثانیه بوده است. سرعتی که در صورت برخورد، باعث ایجاد زباله‌های فضایی بسیار زیادی می‌شود.

در حالی که شانس برخورد 5 تا 10 درصدی این دو جسم آن‌قدرها هم بالا به نظر نمی‌رسد، جالب است بدانیم که ایستگاه فضایی بین‌المللی در صورت وجود شانسی 0.001% درصدی برای برخورد با جسمی در فضا، مسیر حرکت خود را تغییر می‌دهد و این موضوع نشان دهنده اهمیت خطر برخوردهای فضایی است.

تد موئلهاپت (Ted Muelhaupt)، یکی از کارشناسانی که خطر برخورد ایراس و ماهواره مرده نیروی هوایی را اعلام کرد، می‌گوید که دو شیء مورد نظر به هیچ وجه قابل کنترل نیستند و از آنجایی که آن‌ها هردو اجسامی مرده به شمار می‌روند، نمی‌توان اقدام خاصی برای از بین بردن خطر آن‌ها انجام داد.

زباله‌های فضایی و خطر تصادف در خارج از جو زمین

4300 ماهواره موجود در جو زمین وزنی معادل 7500 تن دارند!

تخمین زده شده که در حال حاضر بیش از 100 میلیون زباله فضایی در اطراف زمین وجود دارد که از ماهواره‌های بی‌استفاده و فضاپیماهای مرده گرفته تا تکه‌هایی از تجهیزات مختلف رهاشده در فضا را شامل می‌شوند. هرکدام از این زباله‌ها هرچقدر هم که کوچک باشند، خطرات بسیار زیادی را در هنگام برخورد با تجهیزات فضایی ایجاد می‌کنند و گفته شده که سرعت بالای این اجسام باعث می‌شود که اصابت آن‌ها با فضاپیماها و فضانوردان حاضر در مدار زمین نتایج فاجعه باری را به وجود بیاورد.

دن سپرلی می‌گوید که هر تصادف فضایی به دلیل تولید زباله‌ها فضایی بیشتر و کوچک‌تر،‌ امنیت فضای اطراف سیاره را کم‌تر می‌‌‌کند. در سال 2007 چین راکت نابودکننده ماهواره خود را بر روی یکی از ماهواره‌های هواشناسی‌اش امتحان کرد و دو سال بعد از این اتفاق اعلام شد که یک فضاپیمای آمریکایی به صورت تصادفی با یک فضاپیمای روسی برخورد کرده است. این دو اتفاق به تنهایی میزان زباله‌های فضایی بزرگ خارج اتمسفر زمین را حدودا 70 درصد افزایش دادند.

در ماه مارس گذشته هم هند با امتحان راکت ضد ماهواره خود در فضا هزاران زباله فضایی را به جو زمین وارد کرد. چنین اتفاقاتی روز به روز احتمال رسیدن مشکل زباله‌های فضایی به مرحله‌ای غیر قابل کنترل را افزایش می‌دهند و همان‌طور که دانشمندی به نام دانولد جی کسلر (Donald J. Kessler) در سال 1978، در مقاله‌ای اعلام کرد، وجود اجسام سرگردان در فضا می‌تواند امنیت سفرهای فضایی را تا صدها سال به خطر بیاندازد.

احتمال تصادف‌های فضایی روز به روز افزایش می‌یابد و از آنجایی که کمپانی‌هایی مانند اسپیس ایکس،‌ آمازون، وان وب و حتی اپل قصد دارند تا در راستای فراهم کردن اینترنت جهانی، هزاران ماهواره را تا پایان این قرن به فضا بفرستند، می‌توان انتظار داشت که شانس وقوع چنین تصادف‌هایی روز به روز بیشتر می‌شود.

تصویر 60 ماهواره اینترنتی شرکت اسپیس ایکس که در 23 می امسال به فضا پرتاب می‌شوند

اما مسئله نگران‌کننده دیگر اینجاست که هیچ پروتکل و سیستم مشخصی برای خارج کردن ماهواره‌های مرده از جو زمین وجود ندارد و با اینکه دولت آمریکا به تازگی اقداماتی برای کنترل ارسال ماهواره به خارج از جو زمین را انجام داده است، به نظر می‌رسد که در آینده تعداد زباله‌های فضایی رو به افزایش خواهد بود.

آژانس فضایی اروپا به تازگی اعلام کرده که طرحی را برای گرفتن یکی از ماهواره‌های از کار افتاده این آژانس در فضا و خارج کردن آن از مدار، در نظر دارد که می‌تواند یکی از اولین اقدامات رسمی برای مقابله با مسئله زباله‌های فضایی باشد. شرکت‌های دیگری هم مانند “Tethers Unlimited” و”TriSept Corp” طرح‌های مشابهی را برای مقابله با مشکلاتی همانند مسئله برخورد تلسکوپ فضایی مرده ناسا با GGSE-4 ارائه کرده‌اند که در آن‌ها از تورهایی بزرگ برای جمع‌آوری اجسام فضایی استفاده می‌شود.

اما نکته اینجاست که جمع‌آوری زباله‌های کوچک بسیار سخت‌تر است و در حالی که می‌توان ماهواره‌های بزرگِ از کار افتاده را با تور گرفت، از بین بردن زباله‌های ریز آن‌قدرها هم کار راحتی به نظر نمی‌رسد. به همین دلیل است که سپرلی می‌گوید که با جلوگیری از برخورد اجسام بزرگ در فضا می‌توان از ایجاد زباله‌های ریز فضایی جلوگیری کرد.