چه دارویی را با چه غذایی نباید خورد؟

Mahta.ra · 24/1/20

تا به حال شده قرصی را همزمان با داروی دیگر یا خوراكی خاصی مصرف كنید و بعد دچار افت یا افزایش فشار خون، حالت تهوع، سردرد، معده درد و ... شوید؟ یا اینكه پس از گذشت مدتی متوجه شوید دارویی كه می‌خورید تاثیری كه باید داشته باشد را ندارد یا برعكس، بیش از حد تاثیرگذار است؟

اگر چنین تجربه‌هایی را داشته‌اید، باید بدانید مصرف همزمان بعضی داروها با یكدیگر یا غذاهای خاص می‌تواند عوارض مختلف و حتی بسیار خطرناكی داشته باشد! اگر در ادامه این مطلب با ما باشید به شما خواهیم گفت كدام دارو را با كدام غذا نباید بخورید و از چه داروهایی با هم نباید استفاده كنید.

تداخل دارویی مفید هم داریم؟

بعضی تداخلات دارویی می‌توانند مفید باشند، در واقع بعضی داروها می‌توانند قدرت داروی دیگر را افزایش داده یا عوارض آن را كاهش دهند. برای مثال گاهی برای كاهش عارضه‌ تهوع در گروهی از داروهای ضد درد، آن را با یك داروی ضد تهوع تركیب می‌كنند. البته در بعضی تداخلات دارویی نیز یك دارو می‌تواند اثربخشی داروی دیگر را كاهش دهد.

برای مثال قرص‌های جلوگیری از بارداری می‌توانند اثر بعضی از آنتی‌بیوتیك‌ها را كاهش دهند. گاهی نیز عوارض ناشی از تداخل دارویی می‌تواند خطرناك باشد. برای مثال وقتی فرد داروی ضدانعقاد مصرف می‌كند، اگر بدون مشورت با پزشك از دارویی گیاهی با اثر ضدانعقادی استفاده كند، ممكن است دچار خونریزی داخلی شود!

لبنیات اثر آنتی‌بیوتیك را كم می‌كند!

اغلب آنتی‌بیوتیك‌ها از جمله آنتی‌بیوتیك‌های خانواده «كینولون» مثل «سیپروفلوكساسین» و «لواكویین» در معده به كلسیم و آهن متصل می‌شوند و نمی‌توانند جذب بدن شوند

- بنابراین اثرشان كاهش پیدا می‌كند و عفونت درمان نمی‌شود. پس از مصرف لبنیات، مكمل‌های حاوی آهن، قرص‌های كلسیم، قرص یا كپسول روی همزمان با این آنتی‌بیوتیك‌ها خودداری كنید. البته مصرف همزمان آنها با مواد غذایی حاوی آهن خیلی مشكل‌ساز نخواهد بود.

- آنتی‌بیوتیك‌ها همچنین نباید همزمان با داروهای ضداسید معده، آبمیوه، چای و نوشابه مصرف شوند و بهتر است همراه با آب فراوان، دو ساعت قبل یا شش ساعت بعد از مصرف موارد مذكور در بالا میل شوند.

با این دارو سالاد نخورید!

ویتامین K موجود در خوراكی‌هایی مثل كلم، كاهو، بروكلی، نخود، اسفناج، آووكادو و... می‌تواند برای كسانی كه از داروهای رقیق‌كننده خون ازجمله وارفارین استفاده می‌كنند، خطرناك باشد. در واقع نوسانات این ویتامین در بدن می‌تواند وارفارین را بی‌اثر كند و آثار ضدانعقادی آن را كاهش دهد؛ در نتیجه احتمال شكل‌گیری لـ*ـخته‌های خونی بالا می‌رود. پس سعی كنید هر هفته میزان مشخصی از این ویتامین را مصرف كنید. ویتامین K همچنین میزان تاثیر استامینوفن را پایین می‌آورد.

قبل از خوردن وارفارین بخوانید!

- سیر از تشكیل لـ*ـخته در خون جلوگیری می‌كند و باعث افزایش رقت خون می‌شود. بیمارانی كه وارفارین مصرف می‌کنند نباید بیشتر از یک حبه سیر در روز مصرف كنند زیرا ممكن است باعث رقیق شدن بیش از حد خون‌شان و احتمال خونریزی در بدن‌شان شود.

- مصرف چای سبز و فرآورده‌های لوبیای سویا باعث كاهش اثر ضدلخته‌‌ای وارفارین و افزایش احتمال بروز لـ*ـخته می‌شود. در مقابل، مصرف فرآورده‌های انبه و آب آن باعث افزایش اثر ضد لـ*ـخته‌ای وارفارین و احتمال خونریزی می‌شود.

- مصرف فرآورده‌های پروبیوتیكی مانند ماست پروبیوتیك باعث افزایش تولید ویتامین K در بدن می‌شود بنابراین مصرف این‌گونه فرآورده‌ها باعث افزایش نیاز به مصرف وارفارین خواهد شد.

با این داروها شیرین‌بیان نخورید

شیرین‌بیان حاوی «گلیسیریزین» است؛ ماده‌ای كه فشار خون را افزایش می‌دهد بنابراین مصرف همزمان آن با داروی كاهنده فشار خون می‌تواند تاثیر دارو را كاهش دهد و فشار خون را در سطح خطرناكی بالا نگه دارد. همچنین كسانی كه از داروهای مهاركننده ACE (كاهنده فشار خون) مثل «انالاپریل» و «كاپتوپریل» استفاده می‌كنند نباید از نمك پتاسیم (نمك رژیمی بدون سدیم) استفاده كنند زیرا مهاركننده‌های ACE خود باعث افزایش اثر پتاسیم در بدن می‌شوند و می‌توانند باعث سكته شوند! مصرف همزمان این داروها با انار نیز اثر دارو را افزایش می‌دهد و می‌تواند باعث سبكی سر یا سرگیجه به دلیل كاهش فشار خون شود.

شیرین‌بیان با مهار سدیم و دفع پتاسیم باعث می‌شود عوارض ثانویه كورتون‌ها مثل پوكی استخوان، ورم و آب سیاه بالا برود. مصرف شیرین‌بیان با ادرارآورها نیز ممنوع است زیرا باعث دفع پتاسیم می‌شود و كمبود پتاسیم عامل بروز مشكلاتی در ریتم ضربان قلب خواهد شد. توصیه می‌شود اگر تحت درمان‌های دارویی هستید، بیش از 10 گرم گیاه شیرین‌بیان به شكل چای یا سایر نوشیدنی‌ها مصرف نكنید.

با استاتین، گریپ‌فروت نخورید

مصرف همزمان آب گریپ‌فروت با استاتین‌ها (گروهی از داروهای كاهنده كلسترول خون مثل لواستاتین و آتروواستاتین) باعث اختلال در عملكرد آنزیم متابولیزه كننده این داروها در بدن می‌شود؛ در نتیجه اثر دارو افزایش پیدا می‌كند.

پس اگر از این داروها استفاده می‌كنید بهتر است تا دو ساعت قبل و بعد از مصرف آنها آب گریپ‌فروت ننوشید و روی هم رفته طی روز بیش از 250 سی‌سی از این آبمیوه نخورید. آب گریپ‌فروت اثر و عوارض جانبی بعضی از داروهای دیگر را نیز افزایش می‌دهد. به‌طور كلی بهتر است همزمان با آن از مصرف داروهای مخصوص قلب، آلرژی، اضطراب، آسم، لـ*ـخته‌های خونی، سرطان، سرفه، افسردگی، صرع، پرفشاری خون، عفونت، سكته‌های مغزی و قلبی خودداری كنید.

این پنیر را با قرص ضد افسردگی نخورید

مهاركننده‌های مونوآمین اكسیداز با نام اختصاری MAO دسته‌ای از داروهای ضدافسردگی هستند. این داروها به‌دلیل عوارض جانبی و تداخل‌های دارویی خطرناك‌شان كمتر تجویز می‌شوند اما در درمان افسردگی و مراحل اول بیماری پاركینسون بسیار موثرند. در واقع این گروه از داروها و همچنین آنتی‌بیوتیك‌هایی مثل «لینزولید»، آنزیمی كه به تجزیه «تریامین» كمك می‌كند را از كار می‌اندازند. تیرامین نوعی اسیدآمینه است كه در پنیرهایی با تاریخ نگهداری بالا مثل پنیر پارمسان، گودا و بلوچیز و همچنین سوسیس و كالباس، موزهای خیلی رسیده، آووكادو، اسفناج، سس سویا و ماءالشعیر یافت می‌شود.

تیرامین اگر در بدن تجزیه نشود، فشار خون را افزایش می‌دهد بنابراین افرادی كه از مهاركننده‌های MAO استفاده می‌كنند اگر همزمان با داروی‌شان از این خوراكی‌ها مصرف كنند، ممكن است فشار خون‌شان به درجات خطرناكی بالا برود و آنها را دچار درد شدید قفسه سـ*ـینه كند. همچنین باید همزمان با این داروها از مصرف محرك‌های دیگر مثل كافئین خودداری كرد چون اثر دارو را افزایش می‌دهند.

اثر قرص ضدبارداری كم می‌شود اگر ... !

مصرف همزمان قرص ضدبارداری با داروی ریفامپین (نوعی آنتی‌بیوتیك) و همچنین تركیبات پنی‌سیلین و تتراسایكلین، فنوباربیتال، كاربامازپین، فنی‌تویین و بسیاری از ضدصرع‌های دیگر، داروهای ضدسل و داروهای ضدمیگرن باعث كاهش اثر این قرص می‌شود. علاوه بر این، قرص ضدبارداری باعث افزایش انعقادپذیری خون می‌شود و می‌تواند باعث كاهش اثر بعضی از داروهای ضدانعقاد خون همچون وارفارین شود. این قرص همچنین باعث كاهش جذب ویتامین B و اسیدفولیك می‌شود بنابراین در دوران مصرف آن نباید از منابع غنی ویتامین B مثل جگر و سبزی‌هایی با رنگ سبز تیره مثل اسفناج غافل شوید.

داروی ضدآكنه با آب هویج نمی‌سازد

مصرف همزمان داروی ضدآكنه «ایزوترتینوئین» (آكوتان و دكوتان) با داروهای داكسی‌سیكلین، مینوسیكلین، تتراسیكلین، متوتركسات، مكمل‌های حاوی ویتامین A و هر نوع مكمل برای افزایش یا كاهش وزن و بدن‌سازی ممنوع است. توصیه می‌شود از مصرف الكل هم خودداری شود زیرا باعث عوارض كبدی خواهد شد. بهتر است در طول درمان این دارو از زیاده‌روی در مصرف آب هویج (بیش از دو لیوان در روز) خودداری كنید چراكه این دارو از مشتقات ویتامین A تولید شده است و زیاده‌روی در مصرف آب هویج همزمان با آن ممكن است باعث آسیب كبدی شود.

چای، استامینوفن را قوی‌تر می‌كند!

مصرف چای، 20دقیقه قبل از دریافت استامینوفن باعث افزایش اثربخشی این دارو می‌شود. كافئین موجود در قهوه، چای یا نوشیدنی‌های كولادار میزان جذب استامینوفن را افزایش می‌دهد اما این را هم باید در نظر داشت كه دوز بالای این تركیب باعث آسیب‌ كبدی می‌شود. مصرف بعضی داروها با نوشیدنی‌های كافئین‌دار نیز می‌تواند علائمی مانند لرزش، تعریق و لكنت در فرد ایجاد كند؛ برای مثال هرگز نباید داروهای ضدآسم مثل تئوفیلین را با نوشیدنی‌های حاوی كافئین مصرف كرد. به‌طور كلی اگر دارو می‌خورید، مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های كولادار را به یك فنجان تا یك لیوان در روز كاهش دهید.

نكته مهم: برای جلوگیری از عوارض تداخلات دارویی باید در مراجعه به هر پزشكی به‌طور دقیق او را از تمام داروها و مكمل‌های گیاهی یا شیمیایی مورد مصرف خود مطلع سازید. هنگام تحویل دارو از داروخانه نیز در مورد تداخل آن با داروهای دیگر و مواد غذایی خاص از دكتر داروساز سوال كنید. خواندن بروشور داخل بسته‌بندی دارو نیز كمك كننده است.

آسپرین را با ایبوپروفن نخورید!

افرادی كه سابقه سكته قلبی داشته و متخصص قلب مصرف روزانه آسپرین را برای آنها تجویز كرده است در صورتی كه به هر دلیلی برای كنترل درد، ایبوپروفن را در فاصله زمانی كمتر از 8 ساعت قبل از آسپرین مصرف كنند، اثرات آسپرین در محافظت از قلب‌شان بسیار كم خواهد شد به خصوص اگر به دفعات یا به‌طور مرتب از این مسكن یا هم‌خانواده‌های آن استفاده كنند. شیر نیز می‌تواند اثر آسپرین را كاهش دهد زیرا مصرف زیاد آن میزان اسیدیته ادرار را تغییر می‌دهد و باعث دفع بیشتر دارو می‌شود. بهتر است بین مصرف محصولات لبنی به‌خصوص شیر و این دارو دو ساعت فاصله بیندازید.

قرص را با قاشق له نكنید!

بسته به نوع قرص، تاثیر كوبیدن و له كردن آن فرق می‌كند. له كردن بعضی از قرص‌ها روی خاصیت و اثرگذاری آنها تاثیر منفی می‌گذارد. پوشش یك دارو متناسب با نوع هضم آن انتخاب می‌شود و روی تاثیرگذاری آن نقش دارد. له كردن قرص می‌تواند به بروز عوارض جانبی از یك معده درد ساده گرفته تا زخم معده و بی‌اثری قرص منجر شود. اگر در بلع دارو مشكل دارید می‌توانید آن را به قسمت‌های كوچك‌‌تر تقسیم كنید.

برای بچه‌های زیر شش ماه هم به جای قرص، شربت‌های جایگزین وجود دارد. همچنین باز كردن كپسول و حل كردن پودر آن در آب به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. شكل ژلاتینی كپسول‌ها نقش مهمی در شیوه‌ آزاد شدن محتویات آن در بدن دارد. بدون كپسول، پودر داخل آن بی‌واسطه وارد معده می‌شود و این خطر وجود دارد كه با ترشحات معده در آمیخته و فاسد شود. در نتیجه امكان دارد اثر دارو كاهش پیدا كند.

1 + 5 نكته مهم دارویی!

1. در مورد داروهایی كه ممكن است باعث تحریك و ناراحتی دستگاه گوارش شوند توصیه می‌شود كه همراه غذا مصرف شوند. برای مثال قرص ایبوپروفن كه معمولا با نام بروفن شناخته می‌شود، بهتر است همراه با مقداری غذا یا خوردنی دیگر مصرف شود یا در شرایطی استفاده شود كه ظرف یك ساعت گذشته غذا میل شده باشد.

2. مصرف آنتی‌بیوتیك‌ها باید یک ساعت قبل از غذا یا دو ساعت بعد از آن باشد.

3. آنتی‌بیوتیك‌هایی مانند آموكسی‌سیلین، آزیترومایسین، آمپی‌سیلین، سفیكسیم، سفالكسین، مترونیدازول، ریفامپین، پنی‌سیلین و تتراسایكلین می‌توانند باعث اسهال شوند بنابراین برای جبران كمبودهای بدن، مصرف میوه، سبزی، مایعات و سوپ‌ها در دوره مصرف آنتی‌بیوتیك‌ها توصیه می‌شود.

4. داروهای ضد قارچ مثل گریزوفلووین و فلوكونازول كه محلول در چربی هستند، در صورت مصرف با غذاهای چرب، بهتر جذب می‌شوند.

5. هیچ‌گونه دارویی را تا دو ساعت پس از مصرف آنتی‌اسید مصرف نكنید. از آنتی‌اسید پس از مصرف غذا استفاده كنید.

6. شربت آلومینیوم ‌ام‌جی‌اس را با معده خالی و یک ساعت پیش از غذا مصرف كنید.

چی رو با چی نخوریم؟

- مصرف همزمان استامینوفن با غذاهای غنی از كربوهیدرات مثل بیسكویت، خرما، مربا و... باعث كندی جذب دارو می‌شود.

- مصرف همزمان قرص‌های پوشش‌دار بیزاكودیل (نوعی ملین) همراه با شیر یا غذاهایی كه خاصیت بازی دارند باعث از بین رفتن پوشش قرص در معده و كاهش اثرات درمانی دارو می‌شود.

- مصرف داروهای آهن‌دار مثل سولفات آهن (فروس‌سولفات) و خوراكی‌های حاوی آهن با چای باعث عدم جذب آهن می‌شود. پس افرادی كه فقر آهن دارند نباید بلافاصله بعد از غذا، چای بنوشند.

- همچنین مصرف همزمان حبوبات، تخم‌مرغ و لبنیات با مكمل آهن (فروس‌سولفات) مانع جذب آن می‌شوند. در مقابل، مصرف قرص‌های آهن با آب مركبات به دلیل وجود ویتامین C باعث جذب بهتر آهن می‌شود.

- مصرف همزمان دارو و مایعات داغ، باعث كاهش اثرات آنها می‌شود.

- مصرف همزمان الكل همراه بعضی داروها مثل مترونیدازول، سفالوسپورین و بعضی از داروهای پایین‌آورنده قند خون مثل گلی‌بن‌كلامید باعث كاهش اثر دارو و ایجاد عوارض ناخواسته دارویی از قبیل تهوع، استفراغ، كرامپ‌های شكمی و سردرد می‌شود.

- مصرف همزمان الكل همراه داروهای آرام‌بخش و خواب‌آور باعث افزایش اثر تضعیف كننده سیستم اعصاب توسط این داروها می‌‌شود.

- مصرف همزمان استاتین‌ها (داروهای كاهنده كلسترول خون) با داروهای ضد قارچ مثل «فلوكونازول» می‌تواند باعث ضعف شدید ماهیچه‌ای یا آسیب كلیوی شود.

- مصرف فیبرهای غلات، سبوس، حبوبات، ریواس و اسفناج جذب قرص‌های كلسیم را كاهش می‌دهد.

- تركیبات اسیدی موجود در آبمیوه‌ها می‌توانند اثربخشی آنتی‌بیوتیك‌ها (مانند پنی‌سیلین) را كاهش دهند.

- مصرف سه تا چهار فنجان چای یا قهوه در روز ممكن است اثر دگزامتازون را افزایش دهد.

سه تركیب خطرناك را بشناسید!

داروی ضدافسردگی + مسكن‌ها

بعضی از داروهای ضدافسردگی باعث افزایش ترشح ماده شیمیایی شادی‌زا موسوم به سروتونین در مغز می‌شوند. بعضی مسكن‌ها نیز تاثیری مشابه دارند، در نتیجه مصرف همزمان این داروها با یكدیگر باعث افزایش شدید این تركیب در مغز می‌شود و فرد را دچار آشفتگی، تشویش، بالا رفتن دمای بدن و افزایش ضربان قلب و تنفس می‌كند.

داروی ضدافسردگی + مسكن‌ها

بعضی از داروهای ضدافسردگی باعث افزایش ترشح ماده شیمیایی شادی‌زا موسوم به سروتونین در مغز می‌شوند. بعضی مسكن‌ها نیز تاثیری مشابه دارند، در نتیجه مصرف همزمان این داروها با یكدیگر باعث افزایش شدید این تركیب در مغز می‌شود و فرد را دچار آشفتگی، تشویش، بالا رفتن دمای بدن و افزایش ضربان قلب و تنفس می‌كند.

مسكن‌ + داروی ضداضطراب + شل‌كننده عضلات

هر پزشكی می‌داند كه تركیب این سه دارو كشنده است، با این حال بعضی بیماران به دلیل مراجعه به پزشك‌های مختلف و تجویز همزمان این داروها، آنها را به‌طور ناخواسته و تصادفی با هم مصرف كنند كه در این صورت جان خود را به خطر می‌اندازند!